5 Woord vooraf Stefaan Decraene 17 De Nederlanden op de drempel van de 17de eeuw: de erfenis van het verleden Herman Van der Wee Bandi 25
Deeh 1
Politiek Oorlog en vrede
1.1 1.1.1
Het lot van de Spaanse Nederlanden
1.1.2 1.1.3
Het tijdperk van de Aartshertogen, 1598—1621 Jonathan Israël
40
1.1.4
Verzwakking van de Spaanse greep op de Nederlanden, 1648--1668 Jonathan Israël
43
1.1.5
De Franse opmars en de anti-Franse coalitie in de late 17de eeuw, 1668-1702 Jonathan Israël
47
1.1.6
Het einde van de Spaanse soevereiniteit, 1702-1715 ReginaldDe Schryver
54
1.2
De militaire organisatie Geoffrey Parker
55 58
1.2.1
Poner una pica en Flandes
1.2.2
Rekrutering
61
1.2.3
Oorlogvoering
67 71
1.2.4
CastraDei
1.2.5
Ongehoorzaamheid
76 78
1.2.6
De weg naar Rocroi
1.2.7
No hay mis Flandes
83
1.3
De nasleep van de oorlogMyron P Gutmann
25 2
5
28
33
Reïntegratie in het Spaanse imperiale bestel, 1584-1598 Jonathan Israël De Spaanse monarchie tussen hamer en aambeeld, 1621-1648 Jonathan Israël
Geldzendingen uit Spanje (1660-1700) Etienne Rooms
72
Oorlogscontributies Etienne Rooms 88
1.3.1
De onmiddellijke gevolgen van de oorlog
92
1.3.2
Effecten op langere termijn
96
1.3.3
Blijvende sociale en economische veranderingen
100
1.4
Een ongelukseeuw? Denis Morsa
102
1.4.1
Bevolking De bevolkingscijfers in het prinsbisdom Luik Etienne Hélin
106 109
1.4.2
Klimaat
IIO
1.4.3
De landbouwproductie
112
1.4.4
Nijverheid
119
1.4.5
Handel en vervoer De Antwerpse nazomer KarelDegryse
123 124
1.4.6
Het economisch beleid
I2
5
1.4.7
Fiscaliteit
127
1.4.8 1.4.9
Prijzen
128
Consumptiekrediet
131
1.4.10 Inkomsten per inwoner 1.4.K 1.4.1 Slotbeschouwingen
*35
2
Politieke inspraak
2.1
De versterking van de vorstelijke macht
129
2.1.1 Scheuring en scheiding van de Nederlanden, 1577-1621 Hugo De Schepper
144 152
i59 l
59
162
169 170
2.1.2 2.1.3 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4
173 177
2.2.5 2.2.6 2.2.7
179 181
Hervormingspogingen in de nadagen van de Spaanse Tijd ReginaldDe Scbryver Een federale staat Karin Van Honacker De Kerk in het midden De 'volksvertegenwoordiging': van Staten-Generaal tot lokale machten De bevoegdheden van de Staten en hun relatie met de overheid: geven en nemen De gedeputeerden en hun achterban: wie vertegenwoordigt wie? De dorpsgemeenschappen Bruno Dumont
171
176
Het Spaanse bestuur te Brussel na 1621 René Vermeir
De stemprocedure in de Staten: de lange weg van 'petitie' tot 'absolute acceptatie' Financiële autonomie van de Staten: meer geld, meer macht De lokale machten: de politieke cultuur van de stedelijke elites Samenstelling van het Brusselse stadsbestuur Karin Van Honacker
2.2.8
Epiloog. Gewestelijk particularisme en lokale autonomie versus centrale staat: federalisme of consociationalisme?
185 195 l
95
195 199
2.3 3 3.1 3.1.1 3.1.2
231 231
236 245 245 252 2 2
55 57
259 261
263 265 265 271
277 282
285 289 295
Het overheidsbeleid De overheidsfinanciën Herman Coppens De Spaanse bijdrage tot de oorlogvoering in de Nederlanden De eigen inkomsten van de Spaans-Nederlandse regering Heerlijke rechten en tienden Bruno Dumont
214 217
Koningstrouw RobertMuchembled
3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 4 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.4
In de maalstroom van het mercantilisme JanMaterné Armenzorg en gezondheid Claude Bruneel De armenzorg De gezondheidszorg Recht, rechtspraak en ordehandhaving Fernand Vanhemelryck De bronnen van het recht De rechterlijke organisatie en de rechtspraak De gerechtsofficieren Algemene kenmerken van recht en rechtspraak Het prinsbisdom Luik op het politieke schaakbord Etienne Hélin Het prins-bisschoppelijke gezag Een strategische ligging Onder buitenlandse druk Troepen, koopwaar, kapitaal en geloofsijver Aan de rand van de burgeroorlog De pijlers van de macht: de citadel en het cliëntisme Neutraal als het kan Slotbeschouwingen Register van eigennamen Illustratieverantwoording
II
Deel 2 De cultuur 5 De Kerk en haar invloed Michel doet
II
5.1
De clerus van hoog tot laag
II
Het episcopaat
18
5.1.1 5.1.2 5.1.3
Het kloosterwezen
27
5.2
De parochiale gemeenschap
27
De Kerk in het midden
42
5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4
49
5.3
De prijs voor het ene ware geloof
49 53
5.3.1 5.3.2 5.3.3
Geen plaats voor protestanten De kerkelijke rechtbank
5.4
De 'Belgische' Kerk en het buitenland
5.4.1 5.4.2 5.4.3
De Spaanse Nederlanden als toevluchtsoord voor Ierse, Engelse en Schotse katholieken
5.5
Slotbeschouwing
id ïi
15
28
3
1
55 56 56 58 59 62
63 71 71 71
76 82
83 84 84 93 97 99 99
De diocesane clerus
Op zon- en feestdagen De sacramenten en de seizoenen van het leven Volkse vroomheid
Het testimonium vitae: droom en werkelijkheid
De Hollandse Zending Overzeese missies De Contrareformatie in het prinsbisdom Luik Etienne Hélin
6
Het onderwijs
6.1
Het lager en het middelbaar onderwijs EddyPut
6.1.1 6.1.2 6.1.3 6.1.4
De kleine scholen De Latijnse scholen De Franse scholen: voortgezet onderwijs voor meisjes Balans
6.2
Het hoger onderwijs Hilde De Ridder- Symoens
6.2.1 6.2.2 6.2.3
De universiteiten Niet-universitaire instellingen
7
Het intellectuele leven
Slotbeschouwing
7.1
Het taalgebruik Pauljanssens
106
7.2
Drukkers en lezers
106
Populair drukwerk Mare Jacobs ö* Johan Verherckmoes
122
7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4
Bibliotheken Pierre Delsaerdt
133
7.3
De intellectuelen Jan Roegiers
133
7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.3.4 7.3.5 7.3.6 7.3.7 7.3.8
Een intellectueel milieu: de universiteit
ui 114
i35
138 140 142 142
144 147
De krant Pauljanssens Het netwerk van de Moretussen Jan Materné
Colleges, kloosters, abdijen en kapittels Drukkers, uitgevers en instrumentenbouwers Eenzame genieën? De grote controversen Fromondus en Galileï Kennismaking met Descartes De oorsprong van het jansenisme
150
7.3.9
Cornelius Jansenius
151
7.3.10 De eerste veroordelingen
153
7.3.11 Van Cum O]ccasione'tot Unigenitus
154
7.3.12 Cartesianisme en heliocentrisme geïntegreerd
155
7.3.13 Conclusie
156 Het intellectuele leven in het prinsbisdom Luik Etienne Helm 161
8 De artistieke productie en de kunstmarkt Arnout Balts
161
8.1
De nasleep van 1585
167
8.2
De Contrareformatie in de kunst
177
8.3 Het Hof als kunstpromotor
184
8.4
Adellijke en burgerlijke kunstcollecties
195
8.5
De kunsthandel
200
8.6
De productiecentra
200
8.6.1
Antwerpen
205
8.6.2
Brussel
207
8.6.3
Mechelen
209
8.6.4
Gent en Brugge
212
8.6.5
Namen
212
8.6.6
Andere steden
213
8.7
Kwantiteit en kwaliteit
215
De
216
muziek
Etienne
Hélin
De artistieke productie in het prinsbisdom Luik ArnoutBalis & Etienne Hélin
220
Deel 3 De leefwereld
223
9
Landschap en milieu
223
9.1
De stedenRaymondvan Uytven
225
9.1.1
Het stedelijk netwerk
231
9.1.2
De communicatiemiddelen
235
9.1.3
Sociale verschuivingen
238
9.1.4
Urbanisme
241
9.1.5
Politieke machtsverhoudingen
247
9.2
Het platteland
247
9.2.1
Overzicht ClaireBillen
248
9.2.2
Het Vlaamse landbouwareaal Antoon Verhoeven
252
9.2.3 De Vlaamse en Brabantse landbouw Frank Daelemans
260
9.2.4 Het Waalse platteland Claire Billen
271 Landschap en milieu in het prinsbisdom Luik Etienne Hélin 281
10
281
10.1 De juridische ongelijkheid Claude Bruneel & Paul Janssens
289
10.2
305
Status en aanzien De dorpsgemeenschap BrunoDumont Huizen en tuinen van plaisantie Chris De Maegd
311
10.3
De stadsbevolkingKarelDegryse
311
10.3.1 De elites
313
10.3.2 De middenklasse
314
10.3.3 De armere bevolkingsgroepen
316
Meesterkleermakers en oudekleerkopers Harald'Deceulaer
318 Status en aanzien in het prinsbisdom Luik Etienne'Hélin
327
11
Het dagelijks leven
327
11.1 De levensloop Claude Bruneel
336
11.2 Tijdsbeleving en sociale omgang Robert Mucbembled
336
11.2.1 Hettijdsrad
340
11.2.2 Toezicht op zon-en feestdagen
343
11.2.3 De heerschappij van de nacht
349
11.2.4 Een intens sociaal leven
351
11.2.5 Vrouwen en jongeren onder elkaar
355
11.2.6 De kroeg als trefpunt
363
11.3
363
11.3.1 De woning
366
11.3.2 Naar een grotere intimiteit?
370
11.3.3 Van het kleurloze tot het schitterende: levensstijlen
Thuis RobertMuchembled
375
11.3.4 Schaarste, comfort, luxe
381
11.4 Aan tafel Robert Muchembled
382
11.4.1 Eten om te leven
385
11.4.2 Het dagelijks brood
387
11.4.3 Wijn en bier, levenselixirs
390
11.4.4 De geneugten des levens: specerijen en nieuwigheden
393
11.4.5 Van brandewijn tot pijp: volkse dromen
395
11.5 Dekledij Robert Muchembled
395
11.5.1 Het gewone volk
397
11.5.2 De kleding in Dowaai: vaal, afgedragen en somber
399
11.5.3 Van de Spaanse naar de Franse mode
403
11.5.4 De verspreiding van de Franse mode HaraldDeceulaer
405
11.5.5 Banbliksems tegen de nieuwe mode Harald'Deceulaer
409
Bibliografie
439
Register van eigennamen
445
Illustratieverantwoordiing
PPN: 271655054 Titel: België in de 17de eeuw / onder red. van Paul Janssen. Beeldred. Elisabeth Derveaux. Gent : Snoeck Ducaju & Zoon, 2006 Bibliographischer Datensatz im SWB-Verbund
