7,5% energiebesparing utiliteit Utiliteitsgebouwen hebben vaak een hoger energiegebruik door ruime openingstijden, hoge eisen aan het binnenklimaat en automatisering. Door regelinstellingen te optimaliseren van gebouwverwarming- en koeling, ventilatie, verlichtingsregeling en automatiseringskoeling kan vaak en beperkte kosten een behoorlijke besparing gerealiseerd worden. Hierbij wordt geïnvesteerd in een beperkt onderzoek en regeltechnische aanpassing.
CO2-rendement per euro Investering Investering gemeente CO2-reductie per jaar Neveneffecten
2,5
kg/€/jr
2.000.000
€
-
€
5
kton
5 kton
Hoge eisen hebben een negatief effect op het vestigingsklimaat
Klimaatwinkelen in
Realiseren besparing in utiliteitsgebouwen De gebruikers van utiliteitsgebouwen zijn vaak geïnteresseerd in besparingsmaatregelen die zich snel terugverdienen. Voor maatregelen met een terugverdientijd van drie jaar of langer is vaak minder draagvlak. Optimaliseren van regelingen verdient zich vaak binnen enkele maanden tot een jaar terug. Handhaving Wet milieubeheer Vanuit de Wet milieubeheer (Wmb) (gehandhaafd door de gemeente) worden alle gebouwen met een 3 verbruik van meer dan 50.000 kWh of 25.000 m aardgas verplicht om maatregelen te treffen die zich binnen vijf jaar terugverdienen. Niet in alle gemeentes wordt de Wet milieubeheer streng gehandhaafd. Optimaliseren van regelingen Optimaliseren van verwarmen, koelen en ventileren kan vaak al na een eenvoudig onderzoek. Essentieel is een installateur die met een kort onderzoek inzicht kan krijgen in het besparingspotentieel van de installatie en voldoende kennis van regelingen en regelgedrag.
Klimaatwinkelen in
10% energiebesparing bestaande woningbouw De bestaande woningbouw zorgt voor een aanzienlijke bijdrage aan de gemeentelijke CO2-uitstoot. In de bestaande woningbouw is een groot potentieel voor energiebesparing aanwezig. Door het isoleren van de spouwmuur, het dak en/of het vervangen van enkelglas ++ door hr -glas en plaatsen van een zonneboiler is het vaak gemakkelijk om 10% te besparen op het energiegebruik.
CO2-rendement per euro Investering per woning Investering totaal TVT bewoner CO2-reductie per jaar Neveneffecten
0,18
kg/€/jr
2.000
€
72.000.000
€
5 – 10
jaar
13
kton
13 kton
Opwaardering van de buurt, lokale werkgelegenheid
Klimaatwinkelen in
Effect van maatregelen Niet alle maatregelen zijn even effectief. Linksonder is een grafiek met de totale CO 2-reductie per maatregel weergegeven voor een gemiddelde woning uit 1975. In de rechter grafiek staat de CO2-reductie per geïnvesteerde euro per jaar. CO2 reductie (kg / jaar)
CO2 effectiviteit (Kg CO2 / € / jr)
15m2 PV-cellen
15m2 PV-cellen
Zonneboiler
Zonneboiler
HR++ glas
HR++ glas
vloerisolatie
vloerisolatie
dakisolatie
dakisolatie
na-isolatie gevel
na-isolatie gevel -
500
1.000
0,0
0,2
0,4
0,6
Corporatiewoningen Woningbouwcorporaties hebben brancheafspraken gemaakt om bij renovatie hun huurwoningen te verbeteren tot label B of minimaal twee labelstappen te maken. Door een collectieve buurt of wijkaanpak kan door corporaties een substantiële bijdrage geleverd worden aan CO2-reductiedoelstellingen. Particuliere woningen Via een Energieloket kunnen bewoners ondersteund worden bij een energieadvies, offerte aanvraag en begeleiding. Energiebesparing in particuliere woningen vereist meestal een individuele aanpak. Particulieren kunnen wel collectief benaderd worden maar vragen om individuele begeleiding. Vaak is subsidie nodig om maatregelen aantrekkelijk te maken voor particulieren.
Klimaatwinkelen in
20% energiebesparing industrie In de industriële sector is in productie en processen onder andere te besparen door persluchtoptimalisatie, energiezuinige pompen en isoleren van procesleidingen. Ook kan de restwarmte van processen vaak ergens anders benut worden. Door economische onzekerheid en relatief lage energietarieven heeft de industriesector soms weinig prikkels. Hierdoor worden mogelijke besparingen vaak niet gerealiseerd.
CO2-rendement per euro Investering CO2-reductie per jaar Aandachtspunten
1 21.000.000 21
kg/jr/€ € kton
Zonder intensieve aanpak kan deze besparing niet volledig gerealiseerd worden
21 kton
Klimaatwinkelen in
Besparen op perslucht De perslucht die in werkplaatsen wordt gebruikt, is een aanzienlijke energieverbruiker. Bij een gemiddeld Nederlands productiebedrijf komt circa 10% van de totale energiekosten voor rekening van de opwekking en conditionering van perslucht. Er kan bespaard worden door lekkages te repareren en voorkomen, maar ook door perslucht uit te zetten buiten gebruikstijd. Maatregelen verdienen zich binnen een jaar terug. Optimalisatie aandrijvingen (koelwaterpompen, procespompen) Systemen zijn vaak overgedimensioneerd. Hierdoor draaien pompen vrijwel altijd in deellast. Vaak is het systeemrendement van pomp en aandrijving niet hoger dan 45%. Installeren van frequentieregeling en of vervanging door energiezuinige pompen kan in dat geval al snel besparen. Pas een rookgascondensor toe Een rookgascondensor is een warmtewisselaar waarmee extra warmte uit de procesrookgassen wordt teruggewonnen. Doordat waterdamp in de rookgassen wordt gecondenseerd, kan de vrijkomende warmte worden overgedragen aan het voedingswater of aan warm water voor andere doeleinden. Besparing is 5 tot 10% op het proces. Optimalisatie processen Door de veelheid van processen is optimalisatie vaak maatwerk. Hiervoor is een goed advies noodzakelijk.
Klimaatwinkelen in
20% energiebesparing mobiliteit Uitstoot door mobiliteit verlagen kan door lokaal opgewekte brandstoffen zoals duurzaam opgewekte elektriciteit voor elektrische auto’s of biodiesel. Daarnaast kunnen vervoerskilometers voorkomen worden door thuiswerken of lokale werkkantoren. Ook kunnen vervoerskilometers verplaatst worden van auto naar het openbaar vervoer (OV). Inzicht en ervaringen in maatregelen zijn nog onvoldoende om gefundeerde aannames te doen. Hiermee is deze kaart vooral een doelstelling. CO2-rendement per euro Investering
0,3 38.000.000
CO2-reductie per jaar Neveneffecten
11
kg/€/jr € kton
Onbekend
11 kton
Klimaatwinkelen in
Mobiliteitsplan Keuzes in verduurzaming van de mobiliteit moeten altijd onderdeel zijn van een mobiliteitsplan voor de regio. Daarvoor moet onderzocht worden wat de vervoerstrajecten zijn (begin- en eindbestemming), bij OV: wachttijden, overstappen comfort en voor- en natransport. Ook vergrijzing, bevolkingskrimp of groei zijn hier onderdeel van. Elektrisch rijden Er komen steeds meer elektrische auto’s op de markt. Als de accu’s van deze auto’s opgeladen worden met groene stroom is de CO2-uitstoot nul. De ontwikkelingen in deze branche gaan zeer snel. De verwachting is dat de meeste nadelen ten opzichte van verbrandingsmotoren binnen enkele jaren worden opgelost. Openbaarvervoer Autokilometers verplaatsen naar OV zijn onderdeel van een mobiliteitsplan in de regio. De CO2-uitstoot van OV is lager dan die van een gemiddelde auto.
CO2 uitstoot per reiziger kilometer Vliegtuig Trein Metro
Andere maatregelen De gemeente kan het fietsgebruik stimuleren en autogebruik ontmoedigen door aanpassingen aan paden en wegen. Ook kan door bijvoorbeeld ‘Het nieuwe rijden’ de CO2-uitstoot verlaagd worden.
Tram Bus Auto -
25
50
75
100
125
150
CO2 uitstoot (gram / km)
Klimaatwinkelen in
Houtgestookte cv-ketels (600 kW) Een houtgestookte cv-ketel kan worden ingezet voor (collectieve) ruimte- en tapwaterverwarming. Een hout cv-ketel kan zo als vervanger dienen voor een gasgestookte cv-ketel. De hout cv-ketels zijn leverbaar met zowel vermogens voor eengezinswoningen (25 kW) als voor grote collectieve voorzieningen (5 MW). Bij deze kaart is gekozen voor 2 ketels van 300 kW, die kunnen bijvoorbeeld ingezet worden bij een ziekenhuis, verzorgingshuis of zwembad. De hout cv-ketels kunnen geheel automatisch worden gestookt met houtsnippers en houtpellets. Houtsnippers komen vrij bij het onderhoud van bossen, hagen en plantsoenen (natte houtsnippers) of als restproduct uit de houtindustrie (droge houtsnippers). Bij houtpellets is het hout vermalen en geperst tot kleine brokjes. CO2-rendement per euro Investering
1 250.000
kg/€/jr €
CO2-reductie per jaar
0,3
kton
Opbrengst elektriciteit
0
kWh
Opbrengst warmte
4.000
0,3 kton
GJ
Uitgangspunt berekeningen
Eén ketel van 300 kW kan een zwembad verwarmen
Neveneffecten
Houttransporten naar houtketel, rookemissie
Klimaatwinkelen in
Toepassing hout cv-ketels Belangrijke randvoorwaarden voor een succesvol project. Er is gedurende een groot deel van het jaar voldoende warmtevraag. Er is ruimte beschikbaar voor de ketel en opslag van de snippers of houtpellets. Deze opslag kan eventueel ook buiten het gebouw geplaatst worden in een container of silo. Voldoende gemeentelijk snoeihout wanneer lokale houtsnippers gebruikt worden. Voor houtketels zijn emissie-eisen opgesteld. Daarom moeten er in bepaalde situaties voorzieningen moeten worden getroffen om de stofuitstoot te reduceren. Voor een rendabel project zal vaak de piekvraag ingevuld worden met een gasketel. De houtketel verzorgt daarbij de basislast. Dit wordt ook wel een bivalent systeem genoemd.
Klimaatwinkelen in
20% energie besparing bij gemeentelijke gebouwen Het energiegebruik in gemeentelijke gebouwen (gemeentehuis, sporthallen en dergelijke) is vaak hoog door de ruime openingstijden en hoge eisen aan het binnenklimaat en automatisering. Door de gebouwschil te verbeteren en de warmte- en koudeopwekking te optimaliseren kan hier aanzienlijk op bespaard worden. Veel gebruikte maatregelen zijn ++ isolatie, hr -glas, warmteterugwinning op ventilatielucht, efficiënte koeling, efficiënte verwarming en koeling (warmtepomp met WKO) en hoogfrequente verlichting.
CO2-rendement per euro
0,43
Investering Investering gemeente CO2-reductie per jaar
kg/€/jr
-
€
6.000.000
€
3
3 kton
kton
Neveneffecten
-
Rol gemeente
Handhaver WMB en stimulator
Klimaatwinkelen in
Realiseren besparing in gemeentelijke gebouwen Energiebesparende maatregelen bij gemeentelijke gebouwen zijn relatief eenvoudig uit te voeren, doordat de gemeente zelf eigenaar is van de gebouwen. Door zelf te investeren in energiebesparende maatregelen wordt niet alleen de energierekening lager, maar kan ook zichtbaar worden gemaakt dat de gemeente zelf ook maatregelen treft en investeert. Deze voorbeeldfunctie van de gemeente kan een belangrijke stimulans zijn voor burgers en bedrijven om ook te investeren in energiebesparing en duurzame energie. De kosten van maatregelen zijn vaak relatief hoog met als gevolg een lange terugverdientijd. Bij natuurlijke vervangingsmomenten zijn de energiezuinige alternatieven vaak zeer aantrekkelijk. CO2 reductie (kg/€/jr) HR ketel ipv VR HR++ glas ipv enkel Dakisolatie na-isoleren gevel HF-verlichting ipv conventioneel WTW ipv recirculatie 0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
Kansrijke maatregelen in gemeentelijke gebouwen
Klimaatwinkelen in
1.000 kleine windmolens Windmolens zetten wind om in elektriciteit. De kleine windmolens van 1,75 kW worden ook wel ‘urban windturbines’ genoemd. Deze windmolens worden vaak op hoge gebouwen geplaatst. De opbrengst van de verschillende merken en types kunnen onderling erg uiteenlopen. Bij grootschalige toepassing kunnen deze windmolens een grote visuele impact hebben.
CO2-rendement per euro Investering per windmolen Totale investering CO2-reductie per jaar Opbrengst/reductie Neveneffecten
0,13
kg/€/jr
8.000
€
8.000.000
€
1
kton
2.000.000
kWh
1 kton
Mogelijkheid voor reclame Positieve signaalfunctie voor duurzaamheid
Klimaatwinkelen in
Toepassing kleine windmolens Sinds een aantal jaar zijn kleine windmolens in opkomst. Vanwege de geringe grootte kunnen ze op gebouwen geplaatst worden. Voor een redelijk rendement is een gemiddelde windsnelheid van 4,5 m/s per jaar nodig. De minimale masthoogte op een gebouw is vaak 3,5 meter en minimaal 15 meter boven het maaiveld geplaatst. De rotordiameter is 1 tot 3 meter. Een windmeting op locatie biedt een goede voorspelling van de opbrengst. Windmolens zijn vaak rendabeler in kustgebieden. Belangrijke aandachtspunten Plaats de windmolen op een plek waar voldoende wind beschikbaar is. Zorg dat de windmolen niet in de luwte van andere hogere gebouwen of bomen staat. Door de juiste windmolen te kiezen worden problemen als geluidsoverlast en dergelijke voorkomen. De kleine windmolens bieden kansen voor reclamebestickering.
Windkaart NL (op 10 m hoogte); bron: KNMI
Klimaatwinkelen in
20% energiebesparing utiliteit Utiliteitsgebouwen hebben vaak een hoog energiegebruik door ruime openingstijden, hoge eisen aan het binnenklimaat en automatisering. Door de gebouwschil te verbeteren en de warmteen koudeopwekking te optimaliseren kan hier aanzienlijk op ++ bespaard worden. Veel gebruikte maatregelen zijn isolatie, hr glas warmteterugwinning op ventilatielucht, efficiënte koeling, en verwarming (warmtepomp met WKO) en hoogfrequente verlichting. In winkelpanden kan ook energie bespaard worden door afdekken of sluiten van koelmeubels en zelfsluitende winkeldeuren.
CO2-rendement per euro Investering Investering gemeente CO2-reductie per jaar
0,43
kg/€/jr
31.000.000
€
-
€
13
kton
Neveneffecten
Bij hoge eisen negatief vestigingsklimaat
Rol gemeente
Handhaver WMB en stimulator
13 kton
Klimaatwinkelen in
Interesse in korte terugverdientijd De gebruikers van utiliteitsgebouwen zijn vaak geïnteresseerd in besparingsmaatregelen die zich snel terugverdienen. Voor maatregelen met een terugverdientijd van drie jaar of langer is vaak minder draagvlak. Bij natuurlijke vervangingsmomenten zijn de energiezuinige alternatieven vaak zeer aantrekkelijk. In de communicatie kunnen bedrijven hier op gewezen worden. Wet milieubeheer Een van de instrumenten om energiebesparing te stimuleren is de Wet milieubeheer (Wm). Hiermee 3 worden alle gebouwen met een verbruik van meer dan 50.000 kWh of 25.000 m aardgas verplicht om maatregelen te treffen die zich binnen vijf jaar terugverdienen. In veel gemeentes wordt de WM niet intensief gehandhaafd. Een strenge handhaving kost de gemeente manuren en stelt eisen aan de handhavers. Ook kan dit het vestigingsklimaat voor bedrijven negatief beïnvloeden. Energieloket bedrijfsgebouwen Door gebouweigenaren te ondersteunen met aantrekkelijke quickscans en hulp bij het aanvragen en beoordelen van offertes kunnen in deze sector substantiële besparingen worden gerealiseerd. Deze ondersteuning kan uitgevoerd worden door een gemeentelijk Energieloket. CO2 reductie (kg/€/jr) HR ketel ipv VR HR++ glas ipv enkel Dakisolatie
Kansrijke maatregelen in gebouwen
na-isoleren gevel HF-verlichting ipv conventioneel WTW ipv recirculatie 0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
Klimaatwinkelen in
Zonne-energie groot (2 MW) Met 15.000 vierkante meter (twee voetbalvelden) zonnepanelen kan een piekvermogen van 2 MW aan zonne-energie worden gerealiseerd. Per jaar wordt daarmee 2.000.000 kWh aan groene elektriciteit opgewekt, bij elkaar het elektriciteitsverbruik van zevenhonderd huishoudens.
CO2-rendement per euro
0,33
kg/€/j
Investering
3.000.000
€
Investering gemeente
3.000.000
€
CO2-reductie per jaar
1
kton
Opbrengst elektriciteit
2.500.000
kWh
Neveneffecten
’s Winters wordt er veel minder stroom geproduceerd dan ’s zomers ’s Nachts wordt er geen stroom geproduceerd
Rol gemeente
De gemeente kan zonnepanelen plaatsen op eigen panden of terrein
1 kton
Klimaatwinkelen in
Zonnepanelen Zonne-energie (pv-systemen) produceren stroom uit zonlicht. Grootschalige zonne-energie systemen kunnen geplaatst worden op daken of op een geschikt terrein. Gymzalen, sporthallen, zwembaden en gemeentehuis zijn daarvan goede voorbeelden. Voor grootschalige toepassing is het dakoppervlak van gemeentelijke gebouwen al snel te klein. Zonnepanelen hebben een goed imago. Plaats de zonnepanelen goed zichtbaar, zodat het bewoners motiveert om ook duurzaam energie op te wekken.
Klimaatwinkelen in
30% energiebesparing openbare verlichting Energie besparen op openbare verlichting kan met verschillende maatregelen.
Het voorschakelapparaat vervangen. LED-armaturen plaatsen. Door collectief spanning te verlagen.
In dit voorbeeld is gekozen om het conventionele voorschakelapparaat (CVSA) te vervangen door een elektronisch voorschakelapparaat (EVSA) met dimmer. CO2-rendement per euro Investering CO2-reductie per jaar Besparing elektriciteit Neveneffecten
0,36 1.400.000 0,50 30
kg/€/jr € kton * %
0,5 kton
Bewoners worden gemotiveerd om in huis ook energiezuinige verlichting te gebruiken
* Hierbij wordt alle gemeentelijke openbare verlichting aangepast
Klimaatwinkelen in
EVSA Door het conventionele voorschakelapparaat te vervangen door een elektronisch Voorschakelapparaat (EVSA) wordt ook bespaard door het energiezuinig EVSA zelf en door bij schemertijd en afwezigheid van verkeer te dimmen. Deze maatregel is relatief gemakkelijk toe te passen. LED Bijna alle PLL-armaturen (fietspaden en woonwijken) kunnen vervangen worden door LED-armaturen (Light Emitting Diode) met gelijke lichtkleur en stralingshoek. Door LED-verlichting toe te passen nemen de exploitatiekosten flink af. LED-lampen gaan vier keer langer mee. De besparing door LED bij gelijke lichtopbrengst ten opzichte van lampen met EVSA is vaak beperkt. LEC Als meer dan 50 conventionele lichtmasten op één voedingskabel aangesloten zijn, kan een LEC-unit (Light Emitting Controler) toegepast worden. De LEC verlaagt de spanning en hiermee het energieverbruik. Bij 200 conventionele armaturen 200 x EVSA + dimmer 200 x LED + dimmer LEC voor 200 armaturen
CO2 (kg/€/jr)
Investering (€)
Besparing (%) *
CO2-reductie per jaar (ton)
Besparing (kWh) 14.500
0,36
23.000
35
8
0,025
100.000
25
2.5
4.300
2,8
2.500
20
7
12.900
* Besparing ten opzichte van conventionele armaturen
Klimaatwinkelen in
CO2-compensatie Goed klimaatbeleid begint bij het realiseren van energiebesparing en het opwekken van duurzame energie. Het is echter niet altijd mogelijk om alle duurzaamheidsambities in de gemeente te realiseren. CO2-compensatie ‘kopen’ door bosaanplant of CO2certificaten kan dan een optie zijn. De CO2-compensatie moet u elk jaar weer opnieuw kopen, hierdoor is er geen sprake van een terugverdientijd. CO2-compensatie Bij CO2-compensatie koopt u de CO2-reductie van duurzame projecten. U betaalt dus niet de gehele investering. * Investering over 15 jaar. CO2-rendement per euro
100
Investering
100.000
CO2-reductie per jaar Neveneffecten
10
kg/jr/€
10 kton
€ * kton
Investeringen hebben geen positief effect op de regio
* Over een termijn van 15 jaar
Klimaatwinkelen in
CO2-compensatie vergeleken met andere maatregelen CO2-compensatie moet elk jaar opnieuw ingekocht worden. Elk jaar moet € 100.000,- betaald worden voor 10 kton. Er is dus geen sprake van een eenmalige investering en een terugverdientijd. CO2-compensatie kan bijvoorbeeld vergeleken worden met andere maatregelen met een afschrijvingstermijn van 15 jaar. Dan is de investering voor 10 kton: 15 x € 100.000,- = € 1.500.000,-. over 15 jaar. CO2-compensatie als laatste oplossing Aan energiebesparing en duurzame energie hangt een prijskaartje. In sommige gevallen kan het verder verduurzamen van een gebouw te duur worden. In dat geval kan CO 2-compensatie overwogen worden. Verschillende vormen van CO2-compensatie Er zijn verschillende vormen van CO2-compensatie. Compensatie door bosaanplant is vaak niet effectief. Bij afsterven van de bomen komt alle CO2 weer vrij. Ook kunt u zich afvragen wat er op die grond stond voor de bomen aangeplant werden. Criteria voor CO2-compensatie De betrouwbaarheid en het effect van verschillende compensatie producten kan onderling sterk verschillen. Belangrijke criteria zijn: daadwerkelijke additionele (extra) CO2-reductie; lokale partijen zijn betrokken en profiteren sociaal en economisch; de bijdrage aan duurzame ontwikkeling is transparant; betrouwbare controle van projecten.
Klimaatwinkelen in
Energie-0 nieuwbouwwoningen (2.250 tot 2030) Nieuwbouw van woningen is een natuurlijk moment om energiebesparende en duurzame maatregelen te treffen. De EPC is in 2015 aangescherpt naar 0,4. Door de woning nog beter te isoleren of een zonneboiler, warmtepomp en PV-panelen toe te passen, is het mogelijk om volledig het eigen energiegebruik te voorzien (energieneutraal). Terugverdientijd van maatregelen is vaak langer dan 20 jaar. Meegerekend zijn alle voorziene nieuwbouwwoningen tot 2030, namelijk ongeveer 2.250 woningen.
CO2-rendement per euro
0,16
kg/€/jr
Investering per woning
20.000
€
Investering totaal tot 2030 bij 300 woningen
45.000.000
€
CO2-reductie Neveneffecten
7
kton
Visitekaartje voor de gemeente Mogelijk negatief vestigingseffect door hogere woningprijzen dan in omgeving
7 kton Klimaatwinkelen in
Energieneutrale woonwijken In Nederland zijn er al verschillende initiatieven om energieneutrale woonwijken te realiseren. Echter, nog maar een beperkt aantal woningen is ook daadwerkelijk gebouwd als volledig energieneutraal.
Klimaatwinkelen in
Twee windmolens (6 MW) Windmolens zetten wind om in elektriciteit. Voor een kosteneffectieve toepassing worden windmolens meestal in groepen (parken) neergezet. 6 MW wordt vaak opgewekt door twee tot drie windmolens. Hiermee wordt het elektriciteitsverbruik van 3.500 huishoudens gecompenseerd.
CO2-rendement per euro
0,6
kg/€/jr
12.000.000
€
Investering gemeente
-
€
CO2-reductie per jaar
7
kton
12.000.000
kWh
Investering
Opbrengst/reductie Neveneffecten
7 kton
Mogelijk klachten geluidsoverlast en aanzicht
Klimaatwinkelen in
Windparken De windmolens van een windpark zijn steeds meer gaan opvallen. In het begin stonden ze in hun eentje bij een boerderij. Met de toenemende hoogte en het aantal windmolens samen (het windmolenpark) worden windmolens een zelfstandig element in het landschap. Opbrengst Op een redelijke binnenland-locatie, met een turbinehoogte van 100 meter, kan een park van 6 MW ongeveer 12.000.000 kWh per jaar leveren. Dit compenseert het elektriciteitsverbruik van 3.500 woningen. De opbrengst van windmolens is afhankelijk van de gemiddelde windsnelheid. Deze snelheid is met kleur aangegeven op de kaart van Nederland. De rode kleur is een hogere windsnelheid. Randvoorwaarden Voldoende ruimte. Geen omwonenden of fauna die vergunningen belemmeren. Windsnelheid is sterk van invloed op rentabiliteit.
Klimaatwinkelen in
Vergisting (500 kW elektrisch) Vergisting is de biologische afbraak van biomassastromen. Bij deze afbraak wordt een gasvormige energiedrager geproduceerd: biogas. Het biogas kan worden verbrand in een gasmotor of gasturbine, waarmee elektriciteit en warmte wordt geproduceerd. Biomassastromen die onder andere gebruikt kunnen worden voor vergisting zijn: mest, rioolslib, gras, groente- en fruitresten, vetten en slachtafval. De meeste vergisters zijn betonnen silo’s. Boven de silo is een afdekking geplaatst om het geproduceerde biogas op te vangen. In de stedelijke omgeving van Schiedam is weinig biomassa voorhanden. De maximale potentie van biomassa is 88 ton in totaal. Deze vergister van 500 kW elektrisch vermogen is daarom niet te vullen met biomassa van de gemeentegrond van Schiedam. Voor de volledigheid is deze optie wel als kaart opgenomen.
CO2-rendement per euro Investering CO2-reductie per jaar Neveneffecten
2 1.500.000 2,5
kg/€/jr
2,5 kton
€ kton
Mogelijk klachten overlast transporten en aanzicht vergisters
Klimaatwinkelen in
Toepassing vergisters In Nederland draaien de meeste vergisters op boerderijschaal. Hier wordt mest vergist. Omdat mest alleen niet voldoende biogas oplevert, worden er andere stoffen toegevoegd als maïs en gras. Ook kan er gemeentelijk GFT-afval worden vergist. Het geproduceerde biogas wordt hier niet verbrand, maar gezuiverd tot aardgaskwaliteit. Het hiermee geproduceerde groen gas, kan in het aardgasnet worden geïnjecteerd. Indien het biogas wordt verbrand in een gasmotor of turbine, wordt er elektriciteit en warmte geproduceerd. De warmte kan gebruikt worden voor wijkverwarming. Dit gebeurt bijvoorbeeld in Zeewolde en in Leeuwarden. Belangrijke randvoorwaarden voor een succesvol project zijn: voldoende schaalgrootte; de biomassa is beschikbaar in de omgeving, om de kosten en transportoverlast te beperken; succesvolle warmtelevering is afhankelijk van de grootte, fasering en bebouwingsdichtheid van de (nieuwe) woonwijk; mogelijke concurrentie van de biomassastromen met voedselteelt; voor een rendabel project moet de elektriciteit voldoende opleveren. Hiervoor is momenteel nog vaak subsidie nodig.
Klimaatwinkelen in
30% energiebesparing bestaande woningbouw In de bestaande woningbouw is een groot potentieel voor energiebesparing aanwezig. Door het isoleren van de buitenschil, ++ plaatsen van hr -glas en toepassing van een energiezuinige ketel warmtepomp en benutting van zonne-energie is het mogelijk om minimaal 30% te besparen op het energiegebruik. Hierbij moet ook op termijn het huishoudelijk elektraverbruik verminderd worden door bij natuurlijke vervanging te kiezen voor A-label apparatuur. CO2-rendement per euro Investering per woning Investering totaal TVT CO2-reductie per jaar Neveneffecten
0,11
kg/€/jr
10.000
€
360.000.000
€
< 20
jaar
39
kton
Opwaardering van de buurt, duurzame uitstraling Lokale werkgelegenheid
39 kton
Klimaatwinkelen in
Effect van maatregelen Niet al deze maatregelen zijn even effectief. Linksonder is een grafiek met de totale CO 2-reductie per maatregel weergegeven. In de rechter grafiek is de CO 2-reductie per geïnvesteerde euro per jaar weergegeven. CO2 effect (kg CO2 /€ / jr)
CO2 reductie (kg / jaar) 15m2 PV-cellen
15m2 PV-cellen
Zonneboiler
Zonneboiler
HR++ glas
HR++ glas
vloerisolatie
vloerisolatie
dakisolatie
dakisolatie
na-isolatie gevel
na-isolatie gevel
-
200
400
600
800
1.000
-
0,20
0,40
0,60
0,80
Klimaatwinkelen in
Zonne-energie (1.000 woningen en enkele bedrijfspanden) Zonne-energie (pv-systemen) produceren stroom uit 2 zonlicht. Op de helft van alle woningen wordt 20m PV-panelen gelegd. zonnepanelen kunnen op daken van woningen geplaatst worden. Steeds meer woningen worden voorzien van zonnepanelen. Met deze zonnepanelen kunnen de bewoners een deel van hun elektriciteitsverbruik zelf duurzaam opwekken en zo hun CO2-uitstoot reduceren. Potentieel kan 50% van alle woningdaken worden benut: 18.000 woningen, dus deze kaart kunt u 18 keer inzetten.
CO2-rendement per euro Investering
0,34 3.000.000
kg/€/j €
CO2-reductie per jaar
1
kton
Opbrengst elektriciteit
1.800.000
kWh
Neveneffecten
1 kton
’s Winters wordt er veel minder stroom geproduceerd dan ’s zomers ’s Nachts wordt er geen stroom geproduceerd Klimaatwinkelen in
Toepassing zonne-energie klein (1.000 woningen) Elektriciteit uit zonnepanelen wordt snel goedkoper. Steeds meer woningeigenaren kiezen ervoor een zonnestroominstallatie aan te schaffen. Op dit moment is daarvoor nog subsidie nodig. Deze subsidiebehoefte wordt de komende jaren snel lager en stopt; zonne-energie is dan waarschijnlijk concurrerend met grijze stroom. De huidige investeringskosten van een zonne-energie installatie kunnen voor de bewoner een barrière zijn. Een investeringssubsidie van de gemeente kan deze bewoners stimuleren. Ook kan de gemeente ondersteunen met een aantrekkelijke duurzaamheidslening. Een zonne-energie installatie voor één woning van 3.400 Wp (circa 20 vierkante meter zonnepanelen) kost € 4.500,- en levert per jaar 3.000 kWh aan groene elektriciteit op. Dat is ongeveer 80% van het elektriciteitsverbruik van een gemiddeld huishouden.
Klimaatwinkelen in
________________________ (Maatregel)
CO2-rendement per euro
kg/€/jr
Investering
€
Investering gemeente
€
CO2-reductie per jaar
kton
Sneeuw baleffect
Uitstraling
CO2/€/jaar Zeer klein
Klein
Matig
Groot
Klimaatwinkelen in
Zeer groot
Toelichting
Klimaatwinkelen in
Kosteneffectiviteit (in CO2/€/jaar) in gemeente Schiedam
Copyright DWA
Klimaatwinkelen in Klimaatwinkelen in
Klimaatwinkelen in
