5. BETER BEREIKBAAR Bereikbaarheid van de verschillende delen van Gelderland is een groot goed. Het geeft mensen vrijheid: om te wonen in de ene stad en te werken in de andere, om in het weekend op familiebezoek te gaan en om een bezoek te brengen aan één van de vele prachtige natuurgebieden die Gelderland rijk is. Tegelijkertijd zien we dat bereikbaarheid belangrijke nadelen heeft voor natuur, milieu, ruimte en gezondheid. Denk daarbij onder andere aan luchtverontreiniging, geluidsoverlast en files. Werken aan bereikbaarheid is een belangrijke taak van de provincie. De provincie realiseert en onderhoudt de provinciale wegen en fietspaden, is opdrachtgever voor het openbaar vervoer en stimuleert gemeenten tot het realiseren van diverse projecten. GroenLinks is er van overtuigd dat we structurele verbeteringen in bereikbaarheid niet realiseren met de aanleg van meer asfalt en het stimuleren van automobiliteit. GroenLinks kiest voor duurzame vormen van mobiliteit. Wij willen dat Gelderland koploper wordt op het gebied van schoon en veilig verkeer, met prioriteit voor fietspaden, hoogwaardig openbaar vervoer en duurzaam goederenvervoer.
5.1 BEREIKBAARHEID IS MEER DAN MOBILITEIT
5.2 SCHOON RIJDEN VOOR EEN SCHONE LUCHT
Bereikbaarheid en mobiliteit lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Mobiliteit verbindt ons en brengt ons op een fysieke manier samen. Mobiliteit kent echter ook nadelen zoals luchtverontreiniging, geluidsoverlast en files. Gelukkig zijn er manieren om de bereikbaarheid te verbeteren zonder de nadelige gevolgen van mobiliteit te vergroten.
Op diverse plaatsen in onze provincie staat de luchtkwaliteit onder druk en neemt de uitstoot van CO2 nog steeds toe. GroenLinks zet in op schone(re) vormen van mobiliteit en wil dat de provincie een strenge fijnstof- en roetnorm hanteert en/of opneemt in nieuw beleid. Voertuigen die rijden op schone brandstoffen zoals groen gas, aardgas en elektriciteit veroorzaken nauwelijks uitstoot van CO2, fijnstof en andere schadelijke stoffen. Het alledaagse gebruik van dit soort voertuigen is nu helaas nog een heel gedoe. Benzine en diesel zijn algemeen beschikbaar, maar groen gas en laadpunten voor elektrische auto's zijn een stuk lastiger te vinden. GroenLinks pleit voor de aanleg van de benodigde infrastructuur die het gebruik van voertuigen op schone brandstoffen een stuk makkelijker maakt. GroenLinks kiest bijvoorbeeld voor een snelle uitrol van (snel)laadpalen voor elektrisch vervoer (personenauto's, vrachtauto's en fiets). Waarbij mogelijk wordt hierbij een koppeling gelegd met duurzame energieopwekking.
Ten eerste is bereikbaarheid door nieuwe technologische ontwikkelingen meer dan alleen mobiliteit. ICT-toepassingen en breedbandverbindingen zoals glasvezel zorgen ervoor dat steeds meer mensen een deel van de week thuis kunnen werken en dat voorzieningen niet perse fysiek bereikbaar hoeven te zien. Door het gebruik van deze toepassingen te stimuleren kunnen we onnodige mobiliteit verminderen of zelfs voorkomen. Verder kan efficiënter gebruik van bestaande infrastructuur de bereikbaarheid verbeteren. Dit doen we door het verkeer beter over de dag te verspreiden en afspraken met grote Gelderse bedrijven te maken over duurzaam mobiliteitsmanagement. Dit is niet alleen goed voor het milieu, maar kan bedrijven en instellingen ook financieel voordeel opleveren.
Langzaam verkeer stoot over het algemeen minder schadelijke stoffen uit dan snel verkeer. Daarom kiest GroenLinks ervoor om bij het onderhoud van de bestaande infrastructuur verhoudingsgewijs meer geld uit te geven aan infrastructuur voor langzaam ver21
keer (zoals voetgangers en fietsers) dan aan de infrastructuur voor snel verkeer (zoals auto's). We kiezen voor minder of geen nieuwe (auto)rondwegen en waar nodig verlagen we de maximale snelheid ten behoeve van de veiligheid van langzaam verkeer. GroenLinks blijft zich verzetten tegen doortrekking van de A15 en verbreding van (snel)wegen. Verder ondersteunt de provincie gemeenten actief met verduurzaming van hun mobiliteitsbeleid. De focus ligt hierbij op gemeenteoverstijgende zaken zoals de omvorming van bestaande parkeerterreinen aan de randen van de stad tot transferia en ruimte voor deelauto's. 5.3 GOEDERENVERVOER Gelderland kent een omvangrijke transportsector. Wij zijn een echte 'doorvoerprovincie' door de ligging aan de grens met Duitsland en we zijn ruim voorzien van waterwegen, spoorwegen en rijkswegen. GroenLinks wil slimmer omgaan met goederenstromen. We willen geen onnodig gesleep met goederen en kiezen daar waar mogelijk voor lokale 'economiecirkels' als alternatief. Door nieuwe technologieën als de 3D-printer wordt dit steeds beter mogelijk. Daar waar dat niet kan, moet de provincie afspraken maken met gemeenten en bedrijven over de inzet van schone en zuinige voertuigen (bijvoorbeeld op waterstof) en het opzetten van gebundelde bevoorradingsconcepten (zoals Binnenstadservice en Cargohopper). Distributie van goederen in de steden moet zoveel mogelijke plaatsvinden met elektrische voertuigen. Wij willen geen extra goederenvervoer over het spoor in gebieden waar veel mensen langs het spoor wonen, zoals langs de IJssellijn. Dit veroorzaakt te veel overlast voor de omwonenden. We zijn tegen de Noordtak, omdat deze onnodig is wanneer optimaal gebruik wordt gemaakt van de Betuwelijn en deze bovendien goed wordt ontsloten bij Emmerich. Gevaarlijke stoffen kunnen het beste met duurzame schepen worden vervoerd. Vervoer over het water levert bovendien milieuwinst en minder overlast op en
vereist minder grote investeringen. 5.4 EXCELLENT OPENBAAR VERVOER GroenLinks pleit voor een verschuiving van investeringen in asfalt naar openbaar vervoer. Een reis met het openbaar vervoer is veel duurzamer dan een autorit. Het openbaar vervoer in Gelderland moet een aantrekkelijk en hoogwaardig alternatief bieden. GroenLinks zet zich in voor een verhoging van de kwaliteit van het openbaar vervoer in Gelderland zonder dat de betaalbaarheid in gevaar komt. Een betrouwbare en frequente dienstregeling, afstemming van de dienstregelingen van verschillende vervoerders, actuele reisinformatie van deur-tot-deur, goede wachtruimtes, comfortabele en moderne voertuigen, toiletvoorzieningen op zowel de stations als in treinen en een goede toegankelijkheid voor mindervaliden, zijn wat ons betreft belangrijke onderdelen van kwalitatief hoogwaardig openbaar vervoer. Het spoorwegennet is de ruggengraat van het openbaar vervoer in Gelderland. De provincie is concessieverlener van het vervoer op een aantal regionale spoorlijnen. Op een deel van deze regionale spoorlijnen rijden nu nog uitsluitend dieseltreinen. Door de stijgende brandstofprijzen wordt het rijden met dieseltreinen steeds duurder. Bovendien zijn elektrische treinen duurzamer dan dieseltreinen. Daarom zet GroenLinks zich in voor de elektrificering van deze spoorlijnen. Verder maken wij ons sterk voor technische verbeteringen aan spoorlijnen die de dienstregeling robuuster maken, zoals het aanleggen van dubbelspoor van Zevenaar naar Winterswijk en van Ede naar Barneveld. Daarnaast zetten we ons samen met onze buurprovincies in voor verbeteringen aan spoorlijnen die de provinciegrens passeren (zoals Nijmegen-Venlo) en maken wij ons sterk voor het nachtnet per spoor vanuit Utrecht via Ede-Wageningen en Arnhem naar Nijmegen. OV-knooppunten zoals treinstations ontwikkelen we in samenwerking met de gemeentes verder tot vitale economische knooppunten met voorzieningen zoals scholen, winkels, kantoren en zorginstellingen. 22
Maar het openbaar vervoer in Gelderland bestaat natuurlijk uit meer dan alleen treinen. In verstedelijkte gebieden stimuleren we diverse mogelijke vormen van hoogwaardig openbaar vervoer. Voor landelijke gebieden ontwikkelen we, samen met gemeenten, burgerinitiatieven en ov-organisaties, duurzame OV-concepten en verlenen we slimme OVconcessies. Hierbij draait het vooral om een betere afstemming van de vraag van de reiziger op het aanbod van de vervoerder. Duurzaamheid is een belangrijk criterium bij de concessieverlening. De provincie zet wat ons betreft in op zo duurzaam mogelijk en bij voorkeur volledig emmissievrije voertuigen (naar analogie van de huidige OV-concessie in de Stadsregio Arnhem Nijmegen). Een goede verbinding per openbaar vervoer met onze oosterburen is wat GroenLinks betreft van wezenlijk belang. Een reis vanuit Gelderland per OV naar Duitsland duurt nu lang en/of is duur. Wij zetten ons in voor betere OV-verbindingen met Duitsland, bijvoorbeeld door de heropening van de spoorlijn Nijmegen-Kleve. 5.5 FIETSEN EN WANDELEN GroenLinks vindt wandelen en fietsen in onze provincie zeer belangrijk. Het zijn allebei meer dan duurzame vormen van voortbeweging. Wandelen en fietsen draagt bij aan onze doelstellingen in het vergroten van de sportparticipatie, het versterken van de (vrije-) tijdseconomie en het beleven van natuur. Besparing op kosten van gezondheidszorg en de inzet van lokale vrijwilligers bij routenetwerken zijn bovendien belangrijke aspecten. Meer dan de helft van onze burgers trekt er dicht bij huis actief op uit, omdat het leuk en gezond is. Fietsen kan, zeker voor de kortere afstanden, een aantrekkelijk alternatief zijn voor de auto. Daarom zet GroenLinks het fietsbeleid in de hoogste versnelling. Ambitie moet zijn om van Gelderland de nummer 1 fietsprovincie te maken. Hierbij moet de veiligheid van het fietsverkeer prioriteit hebben, met name door de toename van het gebruik van de elektrische fiets en de toege-
nomen verschillen in snelheden tussen de fietsers. De toename van elektrische fietsen betekent ook dat we hier in onze voorzieningen rekening mee moeten houden. GroenLinks zet zich in voor een provinciaal sluitend, comfortabel, snel en direct fietsnetwerk. Een onderdeel hiervan is de vergroting van het aantal snelfietsroutes met voorrang voor fietsers ten opzichte van ander kruisend verkeer en zo min mogelijk oponthoud door stoplichten. De provincie heeft de regierol als het gaat om fietsroutes van provinciaal belang. Verder ondersteunt ze (kleinere) gemeenten in het fietsbeleid. De provincie legt kwalitatief goede paden aan als er schakels ontbreken in het toeristische fiets- en wandelnetwerk. Het fietsnetwerk sluit naadloos aan op het netwerk van openbaar vervoer. OV-knooppunten voorzien in goede stallingsvoorzieningen. 5.6 VEILIG EN GEZOND In Gelderland vallen jaarlijks bijna 100 verkeersdoden (totaal 570 verkeersdoden in 2013 in heel Nederland). Een groot persoonlijk drama voor alle betrokkenen. GroenLinks wil het verkeer veiliger maken voor jongeren, ouderen, fietsers, voetgangers en automobilisten. Op provinciale wegen in de buurt van woonwijken moet de maximumsnelheid omlaag naar 60 km/u. Naast een verbetering van de veiligheid heeft dit ook een reductie van geluidsoverlast en uitstoot van fijnstof tot gevolg. Gebieden die volgens de provinciale roetkaart zeer ongezond zijn en waar veel mensen wonen, worden met voorrang aangepakt. Gemeenten worden hierbij actief ondersteund door de provincie. Gezondheidswinst is altijd belangrijker dan de wettelijke norm. Wegen door natuurgebieden worden aangepast om de natuur en rust zo min mogelijk te verstoren en de kans op een aanrijding met wild te beperken. Dit wordt gedaan met behulp van het realiseren van geluidsarm asfalt, alleen absoluut noodzakelijke verlichting en een snelheidsbeperking.
23
5.7 VLIEGVELD(EN)
afspraken met Gelderse bedrijven en in-
In onze naburige provincies speelt de uitbreiding van regionale luchthavens. De luchtvaart veroorzaakt (per reiziger) veel luchtverontreiniging. Wij vinden dat voor afstanden van ongeveer 500 km (snelle) treinen een milieuvriendelijk alternatief vormen met minder overlast voor de omgeving. Binnenlandse vluchten zijn dus overbodig en overbelastend en willen we tegenaan. Als vuiler transport zwaarder belast wordt, dan is dat een impuls voor de transportsector om zo schoon mogelijk te rijden/vliegen. De regionale vliegvelden zelf krijgen veel subsidie, terwijl het geen schone werkgelegenheid oplevert en milieuvriendelijk vervoer niet stimuleert. GroenLinks wil dat de provincie Gelderland actief het contact zoekt met de naburige provincies om uitbreiding van regionale luchthavens te voorkomen.
stellingen te maken over duurzaam mobi-
Heel kleine vliegvelden zijn er ook. De strips liggen vaak in natuurgebieden of in uiterwaarden, waar hele kleine vliegers kunnen stijgen en landen. De verstoring van de natuur en stilte voor mens, dier en flora weegt voor GroenLinks zwaar. Daarom willen we geen toename van het aantal vliegbewegingen van kleine gemotoriseerde vliegtuigen voor recreatief gebruik in Gelderland. Misschien zijn zweefvliegers en ballonvaarten ook op kleine schaal een alternatief, want we begrijpen goed dat ieder mens zich als een vogel zo vrij zou willen voelen.
liteitsmanagement. d. We willen dat de provincie een strenge fijnstof- en roetnorm geïntegreerd hanteert in de domeinen waar dat van toepassing is (bijvoorbeeld RO, mobiliteit) danwel dat de provincie deze norm opneemt in nieuw beleid aangaande diverse domeinen. Een en ander conform de aanbevelingen van de Wereld Gezondheidsorganisatie. e. De provincie stimuleert het rijden op schone brandstoffen en de aanleg van voorzieningen die hiervoor noodzakelijk zijn, zoals (snel)laadpalen voor elektrische (vracht)auto’s en fietsen, gekoppeld aan duurzame energieopwekking. Ook waterstof ziet GroenLinks als een schone brandstof. f. We willen verhoudingsgewijs meer geld uitgegeven aan infrastructuur voor langzaam verkeer (zoals voetgangers en fietsers) dan aan infrastructuur voor snel verkeer (zoals auto's). g. GroenLinks blijft zich verzetten tegen doortrekking van de A15, aanleg van nieuwe (auto)rondwegen en verbreding van (snel)wegen. h. De provincie ondersteunt de gemeenten
PROGRAMMAPUNTEN
actief met verduurzaming van hun mobili-
a. De provincie stimuleert ICT en breedband-
teitsbeleid. De focus ligt hierbij op ge-
verbindingen, zoals glasvezel, om bereik-
meenteoverstijgende zaken, zoals de om-
baarheid te vergroten en mobiliteit te
vorming van bestaande parkeerterreinen
verminderen.
aan de randen van de stad tot transferia
b. We maken ons sterk voor fysiek bereikba-
en het creëren van ruimte voor deelauto's.
re voorzieningen en voor voorzieningen
i. De provincie maakt afspraken met ge-
die via de digitale snelweg ontsloten wor-
meenten en bedrijven over de inzet van
den.
schone en zuinige voertuigen in het goe-
c. Bestaande infrastructuur moet efficiënter gebruikt worden, bijvoorbeeld door het verkeer beter over de dag te spreiden en
derenvervoer en het opzetten van gebundelde bevoorradingsconcepten (zoals Binnenstadservice en Cargohopper). 24
j. Distributie van goederen in de steden moet zoveel mogelijke plaatsvinden met elektrische voertuigen.
en Nijmegen q. OV-knooppunten zoals treinstations ontwikkelen we in samenwerking met de ge-
k. Wij willen geen extra goederenvervoer
meenten verder tot vitale economische
over het spoor in gebieden waar veel men-
knooppunten met voorzieningen zoals
sen langs het spoor wonen, zoals langs de
scholen, winkels, kantoren, zorginstellin-
IJssellijn. Dit veroorzaakt te veel overlast
gen en fietsenstallingen.
voor de omwonenden. De provincie stimuleert het beter benutten van de Betuwelijn en gaat in overleg met Duitsland om de Betuwelijn door te trekken. Hierdoor is geen Noordtak in Gelderland nodig. De provincie stimuleert goederenvervoer over water. Dit levert niet alleen milieuwinst en minder overlast op, maar vereist ook geen grote investeringen. l. Overslaglocatie Biezenburg en containerhaven Valburg zijn onnodig. m. De provincie moet zorgen voor kwalitatief hoogwaardig openbaar vervoer, zonder dat
r. In verstedelijkte gebieden stimuleren we diverse mogelijke vormen van hoogwaardig openbaar vervoer. Voor landelijke gebieden ontwikkelen we samen met gemeenten, ov-organisaties en burgerinitiatieven duurzame ov-concepten en verlenen we slimme ov-concessies. Hierbij draait het vooral om een betere afstemming van het aanbod van de vervoerder op de vraag van de reiziger. De provincie stelt minimumeisen aan dit aanbod, bijvoorbeeld als het gaat om beschikbaarheid, flexibiliteit, toegankelijkheid en comfort.
de betaalbaarheid in gevaar komt. Dit be-
s. Duurzaamheid is een belangrijk criterium
tekent een betrouwbare en frequente
bij ov-concessieverlening. De provincie
dienstregeling, goede wachtruimtes, com-
stelt strenge eisen aan de vervoersbedrij-
fortabele en moderne voertuigen, toilet-
ven, naar analogie van de huidige ov-con-
voorzieningen op zowel de stations als in
cessie in de Stadsregio Arnhem Nijmegen.
treinen en een goede toegankelijkheid
Er wordt ingezet op zo duurzaam mogelijk
voor mindervaliden. Dienstregelingen van
en bij voorkeur emmissievrije voertuigen.
verschillende vervoerders worden op elkaar afgestemd, en de reiziger wordt voorzien van actuele reisinformatie van-deurtot-deur. n. Investeren in elektrificering van de regionale spoorlijnen waarop nu nog dieseltreinen rijden. o. We maken ons sterk voor technische verbeteringen aan spoorlijnen die de dienstregeling robuuster maken, zoals het aanleggen van dubbelspoor van Zevenaar naar Winterswijk en van Ede naar BarneveldNoord. p. GroenLinks is voor een nachtnet per spoor tussen Utrecht, Ede-Wageningen, Arnhem
t. Verbetering van de ov-verbindingen met Duitsland, bijvoorbeeld door het weer in gebruik stellen van de spoorlijn NijmegenKleve. u. Veiligheid van het fietsverkeer heeft prioriteit, met name door de toename van het gebruik van de elektrische fiets en de toegenomen (verschillen in) snelheden tussen de fietsers. v. Er komt een provinciaal sluitend, comfortabel, snel en direct fietsnetwerk. Een onderdeel hiervan is de vergroting van het aantal snelfietsroutes met voorrang voor fietsers ten opzichte van ander kruisend verkeer en zo min mogelijk oponthoud door stoplichten. 25
w. Het fietsnetwerk sluit naadloos aan op het netwerk van openbaar vervoer. Op ovknooppunten wordt voorzien in goede stallingsvoorzieningen. x. Op provinciale wegen in de buurt van woonwijken moet de maximumsnelheid worden verlaagd naar 60 km/u. y. De provincie zoekt actief het contact met de naburige provincies om uitbreiding van regionale luchthavens te voorkomen. z. Geen toename van het aantal vliegbewegingen van kleine gemotoriseerde vliegtuigen en vergelijkbare luchtvaartuigen voor recreatief gebruik in Gelderland. Voor vliegveld Teuge streeft de provincie er naar om in samenwerking met de betreffende gemeenten, die eigenaar van het vliegveld zijn, het maximum aantal overeengekomen vliegbewegingen (peildatum 2014) te handhaven en zo mogelijk te verminderen. Daarbij zal rekening worden gehouden met de belangen van werkgelegenheid, recreatie en milieu (energie en geluidshinder).
26
