4+1

Het Noorderlicht Kwartaalblad van de Nederlandse Filatelistenvereniging ‘Skandinavië’ ISSN 0167-7632 WWW.NFVSkandinavie.nl Ledenadministratie: Urkwal 74 1324 HR Almere Stad Advertenties en losse nummers Spechtstraat 70 1021 VW Amsterdam Redactie Laarstraat 6a 5664 BM Geldrop [email protected]

••••••••••••••••••••

In dit nummer: Zelfkevende zegels in Finland 2 Bomarsund 7 Hålogaland 2009 14 De Kopenhaagse 'fodpost' (1806) 1851-1876 18 Laese-Lukea-Lese-Lesa-Läsa 25 Verenigingsmededelingen 31 De twee-kleurige ovaalzegels van Deens West-Indië 32 Zegelnieuwtjes 35

11

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• ••••••••••

september 2009 181 45ste jaargang /4+1

Van de redactie Heeft u dat ook zo? Ik ben niet geschikt om te werken in een omgeving die de temperatuur van zo'n 25 graden te boven gaat. Op een of andere manier begin ik dan in te zien dat een siësta geen slechte uitvinding is. Maar een pauze nemen midden op de dag is aan mij ook niet besteed. Of u moet het gaan zitten lezen in een goed boek ook rekenen het begrip 'pauze houden'. Maar dat lijkt me niet, want dan verdienen velen hun dagelijkse brood met pauze houden. Ik wil u maar zeggen, dat het vervaardigen van een nieuwe aflevering van Het Noorderlicht mij zwaarder valt in de zomer dan in de winter. Of het moet zo'n zomer zijn als mijn twee weken dit jaar in Noorwegen. Waarschijnlijk zowat de enige plaats in Europa waar het midden augustus niet boven de twintig graden was en op tijd regende. Gelukkig had ik mijn laptop meegenomen en beschikte ik over electriciteit. Wijs geworden door 35 jaar vakantie in Noorwegen. Maar het was heel gezellig. Ook mijn bezoek aan mijn mede-filatelist Erling Berger in Fredensborg in Denemarken. Het was de omweg van 500 kilometer meer dan waard. Want het blijft een apart soort volk, die filatelisten, zoals mijn vrouw zei, terwijl zij verder kletste met de vrouw van Erling, alsof ze elkaar gisteren nog gesproken hadden. Kort en goed, mijn zomer was weer rijkelijk gevuld, net zoals deze aflevering van Het Noorderlicht. Laat u eens weten wat u ervan vindt? O ja. Omdat ons verenigingsjaar in 2010 op 1 januari begint, bestaat deze jaargang uit 5 uitgaven. Ton Steenbakkers.

••••

HET NOORDERLICHT - september 2009

Henk van Meeningen

Zelflevende zegels in Fin land In het vorige nummer van Het Noorderlicht hebben we gezien, dat de eerste Zweedse zelfklevers in het jaar 2000 verschenen. Finland en Noorwegen waren er al eerder mee begonnen. De werkelijke pionier in Scandinavië was Finland. In 1990 komt er een nieuwe reeks frankeerzegels die men aanduidt met ‘Landskapsblommor’. De eerste emissie toont een zegel met bosanemonen en een met een heidestruik, welke respectievelijk de provincies Nyland en Kajanaland vertegenwoordigen. De volgende in de reeks verschijnt op 5 februari 1991 met de lijsterbes, de duindoorn en de eik. Het zijn vierzijdig getande zegels in een klein formaat. De lijsterbeszegel krijgen we ook on-

getand en is de eerste Finse zelfklever. Een nieuwe fase in de postgeschiedenis van Finland is ingeluid. De zegels worden verkocht per 10 stuks in de vorm van een kaartje (miniatyrark). De prijs is Mk. 2.10 per zegel. In maart 1992 zien we Landskapsblommor nummer III met de kogelbloem (Lapland) en het leverbloempje (Tavastland). Ze zijn weer gewoon 4-zijdig getand en niet zelfklevend. Nu treffen we echter voor het eerst de aanduidingen ‘2 luokka/klass’ en ‘1

Finland 1990

Finland 1991

••••

2


Zegels uit 1992 en 1993.

luokka/klass’ aan, waarmee de snelheid van de postbezorging wordt aangegeven. Men noemt ze ‘fixvärdemärken’. Prijzen zijn Mk. 1.60 en Mk. 2.10. Ze gelden voor post van 0-50 gr. in heel Scandinavië. Deze belangrijke verandering tegelijk met een nieuwe zelfklever was klaarblijkelijk teveel. Maar in oktober 1992 komt er toch weer een kaartje met 10 ongetande zelfklevers.

De bloem is een wilgenroosje (Södra Österbotten). In maart 1993 zet men de reeks voort. De bloem is een gele iris ( Kymmenedalen). Opmerkelijk is de gedrukte ‘perforatie’, welke tot het jaar 2000 wordt gehandhaafd. Nieuw is nu ook, dat het de drukker is gelukt, om de 20 zegels met de aanduiding ‘2 luokka/klass’ met 2 blokjes van 10 in een boekje bij elkaar te brengen. In juni van hetzelfde jaar komt er ook nog een boekje met 10 ongetande zelfklevers, maar enkel bestemd voor postklasse 1. De bloem is de ‘ledum palustre’ (een Neder-

Boekje uit maart 1993.

Boekje uit juni 1993 klasse 1 ••••

3


Åland 1999 en Finland 2000.

landse naam bestaat niet) en ze vertegenwoordigt Norra Österbotten. In 1994 zien we dat het beleid van de Finse Post ten aanzien van de zelfklevende zegels evenwichtiger is geworden. Tot en met 1999 bestaan de emissies uit kaartjes met 10 ongetande, gestanste zegels met de aanduiding ‘1 luokka/klass’. Achtereenvolgens krijgen we in 1994 de ’Finnros’ ( Nordkarelen); in 1995 de margriet (Mellerste Finland); in 1996 de waterlelie (Södra Savolax); in 1997 de vogelkers

(Birkaland) en in 1998 het blauwe grasklokje (Mellersta Österbotten). Bij 1999 moet even stilgestaan worden, omdat we dan zegels zien met de sleutelbloem, Ålands bloem. Het is dan bijna natuurlijk, dat daaruit een gezamenlijke emissie tot stand komt, hetgeen ook geschiedt. Dat Åland nu zelfstandig geworden was op het gebied van het uitgiftebeleid, merkt men wel aan de bijzonder fraaie uitgave, die helemaal in Australië besteld was. Grote broer Finland wordt lichtelijk in de ••••

4


schaduw gesteld. Voor Åland was het slechts de tweede keer dat men met zelfklevers kwam. In 2000 stapt men af van de gedrukte ‘perforatie’. Nu komt er een kaartje met 10 zegels waarbij de zegels een 4-zijdige tanding gestanst krijgen. De uitvoering is zeer fraai. De bloem is de paarse anemoon of wildemanskruid (Södra Karelen).

In 2001 zien we dan de laatste emissie in de serie Landskapsblommar. Het zijn de korenbloem (Päijänne-Tavastland) en de ‘anemone patens’ (Egentliga Tavastland). Ook hier hebben we een echte 4-zijdige tanding. De Finse Post is met het invoeren van de zelfklevers bepaald niet over een nacht ijs gegaan en de serie Landskapsblommor

Het Finse hangblokje uit 2001, voor- en achterzijde. Op de achterzijde wordt onder andere vermeld dat deze zegel kan worden gebruikt voor verzenden binnen Finland, inclusief Åland, van brieven tot 50 gram, als A-post. Ook wordt vermeld, dat deze zegels kunnen worden gebruikt, wanneer de euro als betaalmiddel is geïntroduceerd.

••••

5


Eén ding is zeker. Ook moderne filatelie kan hoogst interessant zijn en zeer leerzaam.

heeft bij de invoering ervan een belangrijke rol gespeeld. Vanaf 2002 neemt het aantal zelfklevende zegels in Finland opvallend in aantal toe. In plaats van de kaartjes komen er steeds meer postzegelboekjes met zelfklevers. Wat de aanzet voor het ruime gebruik heeft gegeven is moeilijk aan te geven, maar er is zeker een gedegen onderzoek aan voorafgegaan. Ook de vaak negatieve mening van ons filatelisten heeft daarbij zeker een rol gespeeld.

Vcoor de duidelijkheid vermeld ik hieronder de 20 regio’s, waarin Finland is verdeeld. 1. Lapland (Lappi / Lappland) 2. Northern Ostrobothnia (Pohjois-Pohjanmaa / Norra Österbotten) 3. Kainuu (Kainuu / Kajanaland) 4. North Karelia (Pohjois-Karjala / Norra Karelen) 5. Northern Savonia (Pohjois-Savo / Norra Savolax) 6. Southern Savonia (Etelä-Savo / Södra Savolax) 7. Southern Ostrobothnia (Etelä-Pohjanmaa / Södra Österbotten) 8. Ostrobothnia (Pohjanmaa / Österbotten), also disambiguated as “coastal region of Vaasa” (Vaasan rannikkoseutu) 9. Pirkanmaa (Pirkanmaa / Birkaland) 10. Satakunta (Satakunta / Satakunda) 11. Central Ostrobothnia (Keski-Pohjanmaa / Mellersta Österbotten) 12. Central Finland (Keski-Suomi / Mellersta Finland) 13. Southwest Finland (Varsinais-Suomi / Egentliga Finland) 14. South Karelia (Etelä-Karjala / Södra Karelen) 15. Päijänne Tavastia (Päijät-Häme / Päijänne Tavastland) 16. Tavastia Proper (Kanta-Häme / Egentliga Tavastland) 17. Uusimaa (Uusimaa / Nyland) 18. Eastern Uusimaa (Itä-Uusimaa / Östra Nyland) 19. Kymenlaakso (Kymenlaakso / Kymmenedalen) 20. Åland Islands¹ (Ahvenanmaa / Åland)

••••

6


Ton Steenbakkers

Bo mar sund Al enige jaren heb ik in mijn bureaulade En in 2006 werd een postzewat schrijfsels liggen die betrekking hebgel uitgegeven die een deel ben op een en hetzelfde onderwerp: Bovan de ruïne toonde en de marsund. Een onderwerp wat me aandacht vestigde op de demilitarisering interesseert, omdat geschiedenis me intevan Åland, ook weer 150 jaar geleden. resseert. Het begon met de Aan deze uitgaven moest ik uitgave van een fraai boekje denken toen ik de nieuwste in 2004. Onderwerp was de postwaardestukken van ruïne van deze fortificatie, Åland, uitgegeven op 8 maart die 150 jaar eerder werd ver2009, onder ogen kreeg. Op woest in 1854. een van de kaarten is slechts De uitgave van dit boekje een tekst te lezen in vijf talen: werd in 2005 gevolgd door de Åland, eilanden van de vrede. uitgave van een zegel die de In een interview met de ontaandacht vestigt op het initia- De postzegel toont delen van de ru- werpster Chiqui Mattson, zegt ïne van de Bomarsund fortificatie. tief om een bezoekerscenze, dat haar zoon vindt dat er Op de achtergrond zien we een deel trum te vestigen bij meer aandacht besteed moet van de tekst van het vredesverdrag, Bomarsund. Op grappige wij- dat werd geschreven in verband met worden aan het feit dat Åland de demilitarisering. Uitgegeven op ze wordt de mogelijkheid een gedemilitariseerde zone 29 maart 2006. voor toeristische uitstapjes is. duidelijk gemaakt. Postzegelboekje, uitgegevn op 9 juni 2004. Het postzegelboekje bevat acht postzegels in twee velletjes.

••••

7


Twee van de drie uitgegeven kaarten.

Åland bezit niet veel historische bezienswaardigheden. Een van de grootste bezienswaardigheden van Åland wordt gevormd door de ruines van de fortificaEen bladzijde uit het boekje.

••••

8


was Åland gesitueerd in een Zweedse binnenzee, een veilige plaats. Maar na de oorlog in 1809 werd Åland de meest westelijk gelegen buitenpost van het groothertogdom. Russische troepen werden gestationeerd in Åland en door een fortificatie-deskundige werd aangeraden om een fort te bouwen in de nabijheid van Bomarsund om daar een verdedigingsmacht te huisvesten als antwoord op mogelijke bedreigingen vanuit het westen. Dit werd gebouwd op het meest oostelijke deel van het eiland en het diende als bruggenhoofd naar het vasteland. Met de bouw werd begonnen in 1832. De fortificatie zou een centrale kazerne hebben met een doorsnee van 290 meter. De fortificatie zou uiteindelijk plaats moeten bieden aan 5000 personen en 500 kanonnen. Er werd ook een nieuwe haven aangelegd, waar grote slagOok het jaarboek 2004-2005 besteedt ruim aandacht aan de geschiedenis. schepen voor anker konden tie van Bomarsund. Het is een herinnering gaan. Ook verrezen er verscheidene torens aan de Russische periode. Na de oorlog in die met elkaar waren verbonden. Iedere to1808-1809 tussen Zweden en Rusland, was de positie van Åland ingrijpend veranderd. Bij de vredesonderhandelingen in Fredrikshamn, werd Zweden gedwongen, afstand te doen van Finland en Åland ten gunste van Rusland. Finland werd een deel van het groothertogdom en kreeg een nieuwe vorst, de Russische Tsaar. Nu werd de geografische positie van Åland erg interessant. Tijdens de Zweedse tijd ••••

9


De laatste bladzijden van het boekje.

ren had ongeveer vijftig batterijen, ieder bestaande uit vier kanonnen. Het twee verdiepingen hoge hoofdfort was in 1842 klaar en het lukte de Russen drie van de twaalf geplande verdedigingstorens te bouwen. Volk uit heel Rusland kwam naar en bij Bomarsund. Een groot aantal mensen Åland om deel te voor die tijd. nemen aan de aanleg. Ze spraken verschilMaar tijdens de bouw ontstond een nieuwe lende talen en hadden verschillende relioorlog, bekend als de Krimoorlog. De aangies. Gedurende 25 jaar woonden ze samen leiding was het volgende. op een klein oppervlak. Rusland had een geschil met de Turkse sulEr ontstond een kleine gemeenschap, Skartan over het beschermheerschap van een pans, met winkels en een school. Op een aantal Heilige Plaatsen in Palestina en viel nabijgelegen eiland werden Moldavië en Walachije bineen ziekenhuis en zowel een Toeristische uitstapjes naar Bomarnen. In 1853 leidde dat tot sund. Orthodoxe als een Lutherse oorlog tussen de sultan en de kerk gebouwd. Hier bevonden tsaar. zich ook kerkhoven van verFrankrijk had hier tevens aanschillende religies. Sommige deel in, doordat tsaar Nicolaas grafstenen zijn nog te vinden. I van Rusland de Franse keizer Het meest indrukwekkend is Napoleon III beledigde en zijn het nieuw-Orthodox kerkhof. keizerschap betwijfelde. Het Op een zeker moment woonwas dus niet alleen een oorlog den er 3000 - 3500 mensen in ••••

10


van militaire belangen, maar ook een van prestige. In november 1853 vernietigde een Russische vloot onder admiraal Pavel de Turkse vloot bij Sinop. Daarop kreeg het Ottomaanse Rijk op 28 maart 1854 steun van de Britten en de Fransen die beducht waren voor Russische invloed in de Middellandse Zee . Bij het uitbreken van de oorlog in 1854 was het fort echter nog niet voltooid. Als een symbool van de Russische expansiedrift vormde het fort het belangrijk doel van de geallieerde vloot. Op 21 juni 1854 vond het eerste bombardement plaats, geleid door het schip de HMS Hecla. Op dit schip diende Charles Davis Lucas. Toen er een granaat op het dek van de boot terecht kwam, ging hij, tegen de voorschriften in, niet plat op de grond liggen, maar greep de granaat en wierp deze overboord, zo zijn kameraden reddend. Voor deze dappere daad werd hij als eerste met het Victoriacross onderscheiden. De Britse en Franse schepen waren op weg naar Sint Peters-

burg, centrum van de macht in Rusland. Over het effect van dit bombardement gaan diverse verhalen, die elkaar tegenspreken. Op 8 augustus vond een landing plaats van Engelse en Franse troepen. Onder andere de

••••

11


De eerste bladzijde van het boekje.

Notvikstornet, de toren in het noordelijke deel, werd aangevallen en veroverd. De Russen gaven zich over op 16 augustus 1854. Het fort werd aangeboden aan de Zweden, maar die sloegen het aanbod af om te voorkomen dat ze problemen met de Russen zouden krijgen. Op de ochtend van 2 september 1854 werd het fort opgeblazen

Åland niet militair te zullen versterken. Er mogen geen militaire troepen noch oorlogsuitrusting aanwezig blijven op Åland. Literatuur: - Ålands Frimärken berättar 2004-2005 - Ålands Frimärken berättar 2006-2007 - Ålands posten frimärken - en.wikipedia.org - ukinfinland.fco.gov.uk

Tijdens de vredesconferentie in Parijs in 1856 werd Åland tot gedemilitari- De derde kaart seerde zone verklaard door het aanvaarden van de Åland Treaty. Eerst en vooral verbiedt deze internationale overeenkomst de fortificatie van Åland. Tijdens de onderhandelingen in 1921 bevestigde de voorloper van de Verenigde Naties de Åland Treaty, terwijl de demilitarisering van Åland werd gegarandeerd. Een belangrijke toevoeging was, dat Åland tot neutral gebied werd verklaard. Gevolg gevend aan beide conventies, verklaarde Finland ••••

12


Albert L. Ruijne

Hålogaland 2009 Van 5 tot en met 7 juni 2009 vond in Harstad, Noorwegen, de tentoonstelling Hålogaland 2009 plaats. Ons lid Albert Ruijne was niet persoonlijk aanwezig, maar stelde wel zijn verzameling over de Hurtigruten ten toon. Hij doet verslag. Opgelucht en met een zucht van verlichting ontving ik op zaterdag 20 juni 2009 in het postkantoor van Bergen (Noorwegen) uit handen van de baliemedewerker mijn verzameling. Maar dit verhaal begint op zaterdag 16 mei 2009, toen ik mijn verzameling naar de voorzitter van het tentoonstellingscomité Tore Lund van de Harstad Filatelist-klubb te Harstad in Noorwegen stuurde. Op een tentoonstelling in de Achterhoek behaalde mijn verzameling in de categorie 2,

met 3 kaders, 75 punten. Omdat ik ook lid ben van een Noorse postzegelclub, Oslo Filatelistklubb, mag ik deelnemen aan tentoonstellingen in Noorwegen. Een grote wens van mij ging dan ook in vervulling toen ik mijn verzameling daar mocht laten beoordelen. De verzameling moet dan wel in de taal van het land of een internationaal erkende post-taal gemaakt zijn. Gelukkig ben ik bij het opzetten van mijn verzameling direct begonnen om alles in het Engels te schrijven. De kaders in Noorwegen zijn van een iets ander formaat en bevatten 16 pagina’s A4. Na enige correspondentie via de mail met Tore Lund en sms-contact met mijn goede vriend Emil Hansen schreef ik in onder de titel: “The Road to the North“ met 3 kaders, in totaal 48 pagina’s. De periode, waarin de tentoonstelling zou plaatsvinden, viel helaas net voor onze vakantie zodat ik de tentoonstelling niet persoonlijk zou kunnen bezoeken. Daarom moest ik mijn verzameling opsturen naar Harstad. Nu had ik de laatste tijd nogal wat problemen gehad met de Noorse Post in verband met geopende brieven en totaal leeg gestolen pakketjes. Dit gebeurde vermoedelijk allemaal op het expeditieknooppunt van de luchthaven Gardermoen vlakbij Oslo. Bovendien maakt Noorwegen helaas geen deel uit van de EU landen en daardoor zijn er meer beperkingen met betrekking tot de inen uitvoer van goederen. Daarom had ik mij op voorhand uitvoerig laten voorlichten door diverse pakketverzenders zoals TNT, DHL en UPS. Zij gaven aan dat ik een tijdelijke uitvoerverklaring zou moeten hebben die maar liefst 150 euro zou gaan kosten, als ik het via DHL of UPS zou laten vervoeren. ••••

14


Mijn contact in Noorwegen is al vele jaren Emil Hansen. Die stelde gelijk al voor: 'Verstuur het onverzekerd, als gewoon pakketje, dat is de veiligste manier'. Maar in eerste instantie leek mij dat niets, door de ervaring van de gestolen goederen. De problemen bij het verzenden naar Noorwegen zijn door onze redacteur Ton Steenbakkers al eens omschreven ( Noorderlicht nr 148 ). En ik heb nu zelf ondervonden, dat dit echt niet zo makkelijk gaat. Maar om het verhaal kort te houden, uiteindelijk toch maar verstuurd op de goedkoopste manier: met TNT. Op zaterdag 16 mei heb ik het pakketje afgeleverd bij het postkantoor in Leeuwarden en werd het verstuurd zoals Emil al had voorgesteld: als pakketje, onverzekerd. En dan maar hopend, dat het veilig aankomt in Harstad. Ik had Emil bericht gestuurd dat het pakketje onderweg was en bij aankomst in Oslo heeft hij het pakket gevolgd op zijn reis met de Noorse Post tot Harstad. Dit was mogelijk door te bellen met de diverse knooppunten. Zodoende werd ik steeds op de hoogte gehouden. Op 30 mei kreeg ik een sms van Emil dat Tore Lund mijn verzameling in goede staat ontvangen had. Emil komt oorspronkelijk uit Harstad, maar hij woont nu 300 km verder in Bodø. Tijdens een familiebezoek kon hij ook de tentoonstelling bezoeken. Na afloop zou hij mijn verzameling mee terug nemen. 's Zaterdagavonds kreeg ik een sms dat hij mijn verzameling had bewonderd en dat hij ook

Smartpost Poste Restante naar Bergen Sentrum Postkantor. Pakket plus verzendbewijs TNT Het fraaie diploma.

met verschillende verzamelaars gesproken had over mijn verzameling. Op zondagmiddag omstreeks 15.00 uur kreeg ik nog een sms van Emil dat mijn verzameling bij hem in de auto lag. Ook vertelde hij mij wat het resultaat van de tentoonstelling was: vermeil, 74 punten. Het is inmiddels zaterdag 20 juni en we gaan tijdens onze vakantie in Noorwegen mijn verzameling weer ophalen. Emil heeft deze Poste Restante naar een postkantoor in Bergen gestuurd. ••••

15


Daar aangekomen, meld ik mij aan de balie en na enig speurwerk ( paspoort ) wordt mij een grote doos van 60 x 60 cm overhandigd. De inhoud? Mijn verzameling in ongeschonden staat. Een 'Diplom', keurig omlijst en achter glas. Een Vermeil medaille en

Mijn 3 kaders in Harstad ( foto Emil Hansen )

ik mijn verzameling uitbreiden naar 5 kaders ( x 16 bladen ) en een volgende keer weer tentoonstellen in Noorwegen. Ten slotte wil ik de lezers van dit artikel nog enige informatie geven over Harstad en het logo van de tentoonstelling. Harstad ligt in de Noorse provincie Troms. Het is de tweede belangrijkste stad van de provincie en de voornaamste plaats van de Vesterålen. Het werd vanaf de haven in terrassen tegen de omliggende heuvels gebouwd. Ze vormt het bestuurlijk centrum van de gemeente Harstad dat zich uitstrekt langsheen de Vågsfjord in het noordoosten van het eiland Hinnøya. Na Spitsbergen (Svalbard) is dit het grootste eiland van Noorwegen. Het ligt ten zuiden van Grytøya. De hoogste berg is de 1094 meter hoge Sætertind. De gemeente is verbonden met het vasteland door een 1007 meter lange hangbrug over de Tjeldsundet. Harstad is aanleghaven van hurtigruten, de kustexpress die dagelijks Bergen met Kirkenes verbindt. Er zijn resten gevonden die aantonen dat de omgeving van Harstad reeds bewoond werd tijdens het bronzen en ijzeren tijd-

ook nog een ereprijs van de Sør-Varanger Filatelistklubbs uit Kirkenes. Dat was een fraaie klok, gemonteerd op een houten bord met de afbeelding van een postduif. Na bestudering van het juryrapport ben ik zeer tevreden. Voor het eerst tentoonstellen in Noorwegen en dan toch al 74 punten. Van de 30 punten voor behandeling behaalde ik er 21. Wat volgens de jury ontbreekt, is meer oud mate- Postzegelboekje, zoals zo vaak tijdens tentoonstellingen uitgegeven door Norge Posriaal. Daar ga ik verder naar ten, (in dit geval) Harstad postkantor en de organiserende vereniging. zoeken als de financiën het toelaten. En het stempelmateriaal moest ik beter omschrijven. Filatelistische kennis en onderzoek leverde 28 van de 35 punten op. Kwaliteit levert 7 van de 10 punten op en zeldzaamheid 14 van de 20 punten. Voor de presentatie kreeg ik 4 van de 5 punten. Ik denk dat ik nog wel een poosje bezig ben. Graag wil ••••

16


dienen om de scheepvaart van Tromsø naar Narvik te controleren. De reikwijdte van de gewone “sprenggranate” (1020-1030 kg) was 42.8 km. De “Adolfgranate” (600 kg) vloog 56 km ver. In het logo van de tentoonstelling staat het Belgische onderzoekschip de Belgica. De Belgica is een Belgisch onderzoeksschip en genoemd naar de Romeinse naam voor het noorden van Gallie. De Belgica werd gebouwd in Svelvig (Noorwegen), maar het heette toen nog Patria. Het was 36 m lang, 7,6 meter breed en 4,1 meter diep. Het gewicht was 336 ton en het had een houten De plaats waar de Belgica is gezonken romp. Het schip was oorspronkelijk gebouwd als perk. Ook den tijde van de Vikingen bewalvisjager maar werd later door Adrien de kleedde de regio een voorname plaats. De Gerlach voor de Belgische Antarctische exechte bloei kwam er echter pas tijdens de peditie gekocht. De Gerlache noemde het 19e eeuw toen er massaal gevist werd op schip “Belgica” en vertrok er op 16 augusde daar in overvloed aanwezige haringen. tus 1897 mee vanuit Antwerpen naar Later kwamen er scheepswerAntarctica. Het schip en zijn beven en speelde de stad een bemanning, onder wie Roald Amundlangrijke rol bij de invoer van sen, brachten als eersten de winter steenkool uit Svalbard. Vanop Antarctica door. Op 28 februari daag is er voor Harstad een 1898 raakte het schip vast in het ijs rol weggelegd als uitvalbasis en pas 13 maanden later kon het bij het zoeken naar olie in de schip via een door de bemanning omgeving. De stenen kerk van Tronde- Trondenes kirke bij Harstad op zelf gegraven kanaal losbreken. Op 5 november 1899 keerde het naar nes, daterend uit ca. 1250, een zegel, uitgegeven in 1978. Antwerpen terug. De Belgica werd was de belangrijkste later gekocht door de Graaf van rooms-katholieke kerk van noord NoorweOrléans die samen met Adrien de Gerlache gen. Ze bevindt zich op de plaats waar ten aan ver schil lende andere expedities deeltijde van de Vikingen recht werd gesproken nam. Na de Eer ste Wereldoorlog werd de en het parlement (Thing) bijeenkwam. De Bel gi ca ge bruikt als drijvende visfabriek bij oorspronkelijke kerk uit de 12e eeuw werd de Lo fo ten vis se rij. En in de meidagen van vermoedelijk in hout opgetrokken. Achter 1940 werd het door de Britten gebruikt als de kerk van Trondenes bevindt zich op een drij vend mu ni tie de pot. Op 19 mei 1940 heuvel het Adolfkanon. Tijdens de Tweede werd het schip tij dens een Duitse luchtaanWereldoorlog bouwden de Nazi’s in Harval tot zink en ge bracht in een fjord nabij stad een kustfort. Het kanon, het laatste dat Har stad. overgebleven is van de vier die de Nazi’s gebouwd hebben, kon 40.6 cm granaten (het grootste kaliber) afschieten. Het moest

Cornjum juli 2009. ••••

17


J.M.Vroom.

De Ko pen haag se ‘Fodpost’ (1806) 1851 -1876 Inleiding Met de toename van het postverkeer in het begin van de negentiende eeuw ontstond in de belangrijkste havensteden de behoefte om de binnenkomende scheepspost zo vlug mogelijk te laten bezorgen. Verschillende grote havens hadden daarvoor al regelingen getroffen, zoals o.a. Hamburg. De Deense posterijen volgden het Hamburgse voorbeeld toen een privé-ondernemer en gepensioneerd douaneambtenaar, Henrik Riegels, in 1805 probeerde zelf voor eigen rekening zo’n dienst op te richten. Dit wilde de postadministratie voorkomen en op 1 maart 1806 ging dan ook de Kopenhaagse

bezorgdienst, genaamd de Fodpost (postbezorging door bodes te voet) van start, met als directeur dezelfde Henrik Riegels. De dienstverlening beperkte zich niet tot scheepspost, ook ging de ‘Fodpost’ een lokale postbestellingdienst verzorgen. Eén van de voorwaarden waaronder de nieuwe dienst moest werken was dat de behandelde post, zowel brieven als pakjes, werd voorzien van stempels in de vorm van de letters F en P (4 types zijn bekend). Omdat de inkomsten tegenvielen, zag de postadministratie in 1809 van verdere exploitatie af en werd de Fodpost een particuliere onderneming, die onder een

afb. 1 Ansichtkaart met een afbeelding van een schilderij van R. Christiansen uit ca. 1845. De kogelpostwagen passeert de Westpoort in de wallen van Kopenhagen. De afbeelding op de zegel geeft het postkantoor op de Købmagergade weer.

••••

18


advertentiedrukwerk. Ook verhuurden ze kamers en zelfs kruiwagens. Het was, zoals Ole Maintz aanhaalt in zijn ‘Analyse’, een ‘blandet landhandel’, een allegaartje. Al sinds de achttiende eeuw had de Koninklijke Deense post een porto van 2 skilling op alle binnenkomende scheepspost geheven. In 1806 werd dat ook het tarief van de Fodpost voor lokale post in Kopenhagen. Dit gold alleen voor brieven, bestemd voor adressen binnen de stadswallen. (Afb 1) Voor bestemmingen buiten de wallen en voor de voorsteden golden hogere tarieafb. 2 Drukwerk afkomstig uit Stettin, na aankomst in Kopenhagen ver- ven. Men kon zowel vooruit betalen, als stuurd met de Fodpost naar Christianshavn (binnen de wallen), de porto door de ontvanger laten volfrankering 2 rbs Thiele, ontwaarding met Kopenhagen nummerdoen. Het tarief was hetzelfde voor beistempel 1, F.P. stempel 9 (uur) 13/6/54. de opties. Wel bleef ook tijdens de vergunning van de officiële posterijen opeperiode van de privé- onderneming de reerde. Riegels werd de eigenaar, en na zijn Deense Post toezicht houden en mochten dood in 1810 zijn weduwe. Uit de Hof- en de tarieven niet zonder haar goedkeuring Staatscourant blijkt, dat de ‘Fodpost zich gewijzigd worden. Zo kreeg de weduwe met het bezorgen van scheepsbrieven, lokaRiegels omtrent 1828 een boete van 10 le brieven en pakjes bezighield. Later berijksdaalders toen zij zonder toestemming zorgde men ook kranten en de voorwaarden wijzigde. Het bedrijf maakafb. 3 ‘Kassebrev’, d.w.z. brief uit een algemene brievenbus (voor deze brieven had men toen in Kopenhagen aparte stempels), verzonden naar Højbro Plads (binnen de wallen), frankering 2 sk met gespikkelde achtergrond, ontwaarding nummerstempel 1, dagstempel Kjøbenhavn K 11/12 B, F.P. stempel 71/2 (uur) 12/12/62.

••••

19


afb. 4 ‘Kassebrev verzonden naar Store Kongensgade (buiten de wallen), frankering 4 sk met gelijnde achtergrond, ontwaarding nummerstempel 1, Kopenhagen kompas dagstempel 24/1 2/58, F.P. stempel 71/2 (uur) 27/12/58.

te moeilijke tijden door, soms was er slechts één bode in dienst. In latere, betere tijden, steeg dat aantal tot veertien. Omstreeks 1846 kreeg de postadministratie weer interesse in de Fodpost. De vergunning werd niet meer verlengd en op 14 mei 1849 nam de postadministratie de Fodpost over.

De officiële periode Onder de nieuwe postwet van 1 april 1851 met ondermeer de introductie van de postzegel, werden de bestaande Fodpost-tarieven gehandhaafd. Wel werd de uitgave van een 2 skilling zegel aangekondigd. Die verscheen op 1 mei 1851 en was aanvankelijk alleen bedoeld voor de Fodpost van Kopenhagen. Buiten die stad werden toentertijd nog geen brieven door de Deense posterijen bezorgd. Onofficiële afb. 5 Brief verstuurd naar Vesterbro (net buiten de wallen), frankering 2 sk met gespikkelde achter- briefbestellers inden grond, ontwaarding nummerstempel 1, Kopenhagen spoorwegdagstempel 30/7, F.P.stempel 2 skilling per brief, 7’/2 (uur) 31/7/59. Brief werd voor een extra 2 skilling porto aangeslagen daar de bestemming de zogenaamde buiten de wollen lag, inscriptie 2 in rood krijt. bærepenge’ (‘draaggeld’ of fooi), maar als je zelf je brieven afhaalde op het postkantoor moest je ook ‘bærepenge’ betalen. Zonder het betalen van ‘bærepenge’ was er geen zekerheid dat je je post ontving, stelde de ‘general post direktor’, Danneskjold-Samsøe, in 1850 ••••

20


(1851-1876) had de ‘Fodpost’ een eigen kantoor in de Købmagergade, daar waar ook het hoofdkantoor van de Deense posterijen gevestigd was. Over de toepassing van de tarieven bestaat soms wel enige onduidelijkheid. Er komen postale inscripties en afb. 6 Porto-brief verstuurd naar de Nørrebrogade, Fodpost-dagstempel F.P. 14 (uur) 1 6/3/71, aanduidingen van 3 sk in rode krijt, het tarief voor ongefrankeerde brieven met bestemming binnen de portoheffingen voor die nu wallen tussen 1/1/61 en 1/4/71. moeilijk te verklaren zijn. (Afb 2) vast. Dit fooienstelsel heeft bijna geen aanEr waren twee drukken van de 2 skilling tekeningen op de brieven nagelaten. In zerbs: Ferslew van 1851 (1.018 x 100 stuks) en kere zin zou men de tarieven van de de Thiele druk van 1852 (3.775 x 100 stuks). ‘Fodpost’ als een legalisering van de Het gebruik van de 2 skilling rbs voor de ‘Bærepenge’ in het Kopenhaagse frankering van lokale briefpost, hoewel lapostdistrict kunnen beschouwen. ter vanaf 11 september 1852 in AalNa de overname door de postadministratie borg-Nørresundby toegestaan, heeft zich en de invoering van de nieuwe postwet, welhaast alleen tot Kopenhagen beperkt. waren er 19 plekken in de binnenstad en 6 Maar, zoals immer in de filatelie, hebben de plekken in de voorsteden voor het inleveren uitzonderingen de meeste aandacht gekrevan post met een lokale bestemming gevesgen. Hetzelfde geldt voor de 2 skilling zetigd. De ‘Fodpost’ kreeg afb. 7 een aangepast stempel: Lokale brief verstuurd naar een bij de post bekend adres binnen de wallen, frankering 2 sk de letters F en P plus koninklijke emblemen, ontwaarding nummerstempel 1, Fodpost’ dagstempel F.P. 10 (uur) uuraanduiding en da- 15/4/67. tum. Over de jaren veranderde de vorm van het stempel enigszins. De stempelkleur was tot 1862 blauw, daarna komt sporadisch zwart voor tot 1872 en dan wordt zwart algemener. Vanaf 1851 werd de ‘Fodpost’ afgehandeld door dezelfde postbodes die voor de gewone, landelijke post in dienst waren. In deze periode ••••

21


de 17 grootste steden van het koninkrijk en de hertogdommen en kon men daar brieven in de eigen woonplaats naar plaatselijke adressen postaal versturen. De tarieven vanaf 1849/1851 (tot 1861) bleven hetzelfde: - Binnen en op de stadswallen 2 skilling per 2 lod (1 lod=15,625 gram); afb. 8 - Buiten de wallen en naar de Lokale brief verstuurd naar Nørrebro buiten de wallen, frankering 4 sk koninklijvoorsteden 4 skilling per 2 lod. ke emblemen, ontwaarding nummerstempel 1, ‘Fodpost’ dagstempel F.P. 1 1/4 (uur) 30/5/67. Lokale ‘Tjeneste’ (dienst)brieven kwamen niet in aanmergel, blauw met gespikkelde achtergrond, king om porto-vrij bezorgd te worden daar van 5 juli 1855. Ook deze zegel is voornade ‘Fodpost’ slechts in één postdistrict opemelijk in Kopenhagen en de voorsteden gereerde. Voor heel Denemarken gold de regel bruikt. Dit slaat natuurlijk op brieven met dat porto-vrijheid voor dienstpost alleen de enkel frankering van 2 sk en niet op gegold voor bestemmingen buiten het eigen mengde frankeringen. Want pas vanaf 1 japostdistrict. De instellingen die porto-vrijnuari 1861 ging de postadministratie over heid genoten moesten hun post met betot het bezorgen van lokale brievenpost in stemmingen in het eigen postdistrict zelf bezorgen. Met de af b. 9 invoering van de Vóórgefrankeerde 4 sk enveloppe, verstuurd van Hjøring naar Brønshoi, Kopenhagen, ontwaarding met nummerstempel 26, Hjøring dag stempel 3/4 *, aankomst stempel Kjøbenhavn 4/4 Eftm. 4 dienstzegels in (achterzijde), ‘Fodpost’ dagstempel 3 (uur) 5/4/67. Verder op achterkant van de enveloppe Kopen- 1871 zou dit haagse ‘Fodpost’ ontvangst stempel in blauw, 2 (sk) in blauw krijt, waarschijnlijk voor extra porto veranderen. of voor ‘bærepenge’; Brønshoi was een voorstad van Kopenhagen. (afb. 3 & 4) De postgrens tussen het 2 sk-tarief en 4sk-tarief waren de wallen. Bij het overschrijden daarvan ging het hogere tarief gelden. De tarieven voor gefrankeerde of ongefrankeerde brieven bleven dezelfde. Men kon de post frankeren of contant betalen vóór ••••

22


Soms gebeurde dit ook met gewone post verzonden vanuit de provincie naar Kopenhagen. Bærepenge’ (of een toeslag?) was dan wel verschuldigd. (afb. 9) In 1868 werd frankering verplicht; de te beafb. 10 talen porto Lokale Kassebrev verzonden naar de Kannikestræde binnen de wallen, frankering 2 sk tweekleurenvoor ongefrankdruk, dagstempel Kjøbenhavn K.B. 15/3 6V2-8A, ‘Fodpost’ stempel F.P. 7½ (uur) 16/3/71. eerde brieven verzending, of de ontvanger het verschulbleef toen nog dezelfde. In 1871 werd het digde bedrag laten voldoen. Indien de brief tarief voor ongefrankeerde brieven verdubonvoldoende gefrankeerd was, moest de beld. De ‘Fodpost’ bleef een afzonderlijke ontvanger het tekort aanvullen. De postbodienst, maar tenslotte, op 30 september de moest dit op de voorkant van de brief 1876, werd de Fodpost samengevoegd met met rood krijt aangeven de reguliere Kopenhaagse brievenpost. In (afb. 5) de meeste steden van Denemarken werd de Vanaf 1861 werden de tarieven voor ongbrievenpost toen aan huis bezorgd. efrankeerde brieven verhoogd tot 3 en 6 (afb. 10) skilling, maar frankering was nog niet verplicht. Literatuur: (afb. 6) 0le Maintz - Analyse af Danske PræfilatelisHet tarief naar Kopenhagen vanaf de voortiske Breve steden was natuurlijk ook 4 skilling. BriePoul Thestrup - Vogn og tog - prik or steg ven met een lokale bestemming, die in de J.Schmidt-Andersen - The Postage stamps of brievenbussen van de algemene postdienst Denmark - 1851-1951 van Kopenhagen gedeponeerd werden, beDansk Posthistorisk Selskab - Posthistorisk handelde de ‘Fodpost verder. De brieven die Leksikon. direct bij de Fodpost ingeleverd werden, Daka Håndbog Klassik Danmark herkent men aan het ontbreken van het Den Haag, juni 2009. Kassepost-stempel van Kopenhagen. (afb.7&8) Brieven aangevoerd met de landpost, of met de paarden-omnibus uit Klampenborg, Ballerup, enz., naar de Købmagergade konden ook met de Fodpost bezorgd worden. ••••

23


Henk Burgman aijp

Læse - Lukea - Lese - Lesa - Läsa en nog eens Lezen ! ! Of wel; verzamel kennis en het postzegel verzamelen krijgt meer diepgang. Een terugkerende column met als onderwerp artikelen die in andere bladen geplaatst werden en voor onze leden van belang zouden kunnen zijn.

Den Blaa Löve (Noors) Bergens Filatelist-klub, Postboks 846, N - 5807 Bergen, Noorwegen. E-mail: [email protected] Nr. 2/2009. 100 jaar Bergensbanen 1909-2009, deel 2; “Post I Buttikk” in Bergen en omgeving;.

DFT (Deens) Danmarks Filatelist Forbund, Jagtvej 74, 1, Postbox 589 DK-2200 København N, Denemarken. Tel: 00 32 501886. E-mail: [email protected]. Www.danfil.dk. Redactie: Ib Krarup Rasmussen, Henrik Thomsensvej 32, DK-3460, Birkerød, Denemarken. E-mail: [email protected] of: [email protected] Nr. 2/2009. Tram-filatelie, postvervoer per tram, deel 2; De tarieven voor postpakketten naar IJsland (1870 – 1996); Briefkaarten met spoor- en tramstellen als illustratie; Geïllustreerde (spot)briefkaarten met als onderwerp J.C. Christensen, VI; De Deense postzegelboekjes tijdens de boekdrukperiode, deel 3. Nr. 3/2009 M1 – De eerste drukpersmachine (1933) en de proefdrukken hiervan; Over het tentoonstellen, deel 1A+B, het opzetten van een expositie + Waar begin je mee?; Bestaan er Groenlandse “Zondagsbrieven”?; De omgekeerde kamtanding; Tram-filatelie, postver-

voer per tram, deel 3; Het 10 øre golflijn zegel AFA 202 (FACIT 110). Vast in dit blad terug te vinden artikelen/rubrieken zijn: Julemærkesamleren met een hele pagina nieuws evenals 4 pagina’s jeugd en enkele pagina’s kleine annonces. Ook de rubriek met de titel 'lezersvragen' is zeker de moeite waard. Tevens regelmatig nieuws betreffende postzegeluitgaven, boeken, beurzen en tentoonstellingen.

Fakes Forgeries Experts (Engels, Duits, Frans, etc.) Postiljonen A/S. Købmagergade 61. DK-1150 København K, Denemarken. Tel. Nr: 00 45 33 915 200. Fax: 0046 (0) 40 258 859. E-mail: [email protected]. Www.ffejournal.com. Nr. 12-Mei 2009. Dit jaarlijks terugkerend magazine dat van alles en nog wat behandelt op het gebied van vervalsingen, reparaties en malafide aanpassingen, beleeft al weer zijn 12e uitgave. Voor ons, Scandinavië-verzamelaars, zijn de volgende artikelen van belang: Vervalste klassieke Noorse brieven van Hans J. Enger. Ook word er een nieuw ontdekte vervalsing behandeld van de beroemde/beruchte Zweedse drukfout 20/TRETIO oranje ringzegel van 1879. Van IJsland vinden we een, in mijn ogen, sensationele ontdekking dat een zwart druk van het 5 Aurar ovaalzegel geen vervalsing blijkt te zijn maar een proefdruk voor de bekende Bern-drukken. Verder vinden we nog een zéér interessant artikel met betrekking tot het gebruik, en de eventueel te verwachten schade aan filatelistische items, van plastic stroken om postzegels en poststukken in (voordruk) albums te plakken. Dan vinden we nog een artikel over een on••••

25


waarschijnlijke hereniging tussen een Sleeswijk-Holstein brief en een verwijderde Info (Noors) postzegel. Met een afsluitend artikel betrefOslo Filatelistklub, Frydenlundgata 14, fende de vervalste moderne Zweedse N-0169 Oslo, Noorwegen. Tel 00 47 22 postzegels kan ik niet anders zeggen dat 607019. Fax 00 47 22 607098. ook deze aflevering meer dan zijn aanschafHttp://filatelist.no/klubber/ofk.htm. prijs waard is. [email protected]. Redaktie: Øyvind Refsnes. Frímerkja Blaðið (IJslands) E-mail: [email protected] Uitgave van de IJslandse bond in samenNr. 4/2008. werking met de IJslandse post. Kristiania’s filatelisten vereniging: de eerste Redactie/bondsadres: LÍF, Síðumúla 17, 20 jaar; NK 53VII verdere studie en een poIS-108 Reykjavík, IJsland. Pósthólf 8753, ging reconstructie; Rakketpost. IS-128 Reykjavík, IJsland. Nr. 1/2009. E-mail: [email protected] NK 53VII verdere studie en een poging reconNr. 1/2009. structie, deel 2; De presidenten v.d. USA op De nieuwe uitgiften voor 2009; De visuele postzegels. aspecten van het velletje m.b.t. de opwarNr. 2/2009. ming v.d. aarde; De Kerstzegels van 2008; Een stukje geschiedenis van Kristiania; ”Post Geïllustreerde briefkaarten ontworpen door I Buttik” in Oslo. Kurt Zier; Franse vissers in IJslandse wateEn verder veel kleine korte berichtjes uit de ren; Filex ’67; De UPU kleuren in gebruik in mooie wereld van het postzegel verzamelen. IJsland.

Islands Kontakt (Deens) Frimærkesamleren (Deens) Frederiksberg Frimærke Forening. Redaktie: Mr. Johnny Speich, Carl Ploughs Vej 7, 2.tv DK-1913 Frederiksberg C, Denemarken. Tel.: 00 45 33310848. E-mail: johnny.speich @post.dk. Www.3fff.dk Elk nummer heeft een grote hoeveelheid kort en klein nieuws + een aantal pagina’s met Julemærke nieuws. Nr. 2 en 3 2009. De geschiedenis van Yemen; Het Deense “Attest” formulier F 43; IJslandse varianten; De 1905 Pakke-Porto uitgaven; De Deense verenigingstentoonstellingen en hun filatelistische sporen; 100 jaar Pakke-Portozegels; Danzig 1900-1920; Afgevallen postzegels.

Islandsklubben I Danmark. Redaktør: Ole Svinth, Drosselvej6, DK-4450 Jyderup. Tel +45 59 27 77 61. [email protected] Nr. 70. April 2009. De postale labels en andere verwijzingen van de IJslandse post; Exotische bestemmingen 3; Meer moderne varianten bij IJslandse zegels, deel XIII; Buitenlandse stempels, Hillswick; een brief met een lange overkomsttijd; De overdrukken op IJslandse frankeerzegels; Het verhaal achter het BJARNARNES stempel type A; Essays??? Kleur- of papierproeven???; Een uitzonderlijke briefkaart. Nr. 71. Mei 2009. ”Proefdrukken v.d. Bern-printings?”; Onbekende/ongewone pen ontwaarding; Onbekende buitenlandse afstempelingen?; Post van Franse vissers in de IJslandse wateren; Het verzamelkantoor in Selás; Exotische be••••

26


stemmingen 4; Nog meer moderne varianten bij IJslandse zegels, deel XIV; Valse nummer stempels in omloop.

NFT= Nordisk Filatelistisk Tidsskrift (Deens)

Staaldrukzegels: NK 816 (Facit 801) 1,40 kr. ruïne v.d. Domkerk in Hamar; Moderne “pencancellations”. Nr. 3/2009. Vervalste stempels, getekende luxe-stempels; Motiefregister van Noorse zegels deel 8; Noorse Staaldrukzegels: NK 879 (Facit 866) 1,50 kr. Stavanger Domkerk; Nr. 4/2009. Vervalste luxe-stempels, fotokopieer apparaat; De Noorse “Søknadskort” voor huishoudelijke textielgoederen; Moderne “pencancellations”; Het onderscheid tussen de 2 typen bij de Poolzegels NK 130-36, Facit 151/57).

Kjøbenhavns Philatelist Klub, c/o Thomas Høiland Auktioner A/S, Lygten 37, DK-1001 Kopenhagen K, Denemarken. www.kpk.dk. E-mail: [email protected] Nr. 1/2009. De Hongaarse inflatieperiode; De Belgische Rode Kruis zegels van 1915; Het rayon- tarievensysteem voor post van DK naar de oude Duitse staten (1854-‘65). Nr. 2/2009. 5 BIT overdrukzegels (DWI) met variant i.d overdruk; De achtergronden van de Hong- Nytt på Postmuseum. (Zweeds/Engels) Lyla Nygatan 6, Gamla Stan, Stockholm, Zweaarse inflatiezegels. den Postadres: Box 2002, SE-103 11 Stockholm Zweden. Tel: 00 08-781 1755. Fax: 00 NFT (Noors) 08-20 90 21. [email protected]. Norsk Filatelistforbund. Postadres v.d. Www.posten.se/museum. bond: PB. 875 Sentrum, N-0104 Oslo, NoorMet het programma en openingstijden van wegen. Tel: 00 47 90 63 03 72 / Fax: 00 47 het Zweedse postmuseum alsmede informa22 20 80 54. E-mail: [email protected]. tie over de lopende en komende tentoonstelWww.filatelist.no. lingen. Ditmaal over de tentoonstelling met De volgende vaste rubrieken verschijnen rebetrekking tot het verzamelen van de angelmatig: Commentaar en reacties; boekbesichtkaarten van Stockholm. sprekingen en aanbiedingen; Veilingresultaten en kleine annonces; nieuws bePhilatelistische Nachrichten (Duits) treffende beurzen; tentoonstellingen en R. Daebel, Stolzenhagener Weg 4, D-16515 nieuwe boeken en uitgiften; plus soms als Wensickendorf, Duitsland. Tel. 0049 33053 bijlage de veilingcatalogus van Brunsæl. 70170. Fax: 0049 33053 70171. Nr. 1/2009. E-mail: [email protected] Wings for Norway; Varianten bij de Nr. 145 - Februari 2009. ATM-zegels met vlinders; Extreme postzeDenemarken: Een nieuwe ontdekking, Een gels; Motiefregister van Noorse zegels deel onbekende Deense briefkaart. 6; Noorse Staaldrukzegels: NK 787 (Facit Færoer: Belangrijke veranderingen voor de 772) 1,25 kr. Akershusvesting. postdienst, deel 6, De eigen postzegels. Nr. 2/2009. Groenland: Groenlandse postkantoren: deel Vervalste stempels van ”Asker” en ”Enge74, SARFANNGUAQ. sland”; De Noorse “Søknadskort” voor leIJsland: De speciale zegels ter viering van het vende have; Motiefregister van Noorse 25-jarig regeringsjubileum van Chr.X; De zegels deel 7; Christiania stadspost; Noorse ••••

27


stempels die gebruikt zijn op de I Gildi zeper nummer een klein aantal vaak aardige gels. artikelen. Noorwegen: Posttarieven in de Skilling peri3-4-5-6 2009. ode 1855-1877. Deel 5. De Deense opdrukzegels; Umberto Nobile; Zweden: De postbezorging in de dorpen Rhodesia & Nyassaland; Nieuwdruk van de –Toen en nu-. Julezegels 193 en ‘74 Åland: lastige plaatsnaam stempels. Nr. 146 - Mei 2009. Rapport (Zweeds) Færoer: Een nieuw begin voor Postverk Föreningen Íslandssamlarna.Leif Nilson, Føroya? Södersvik 9074, SE 761 94 Norrtälje, Zweden. Groenland: Groenlandse postkantoren: deel E-mail: [email protected]. Redactie: M. 75, KANGERLUK; De herindeling van de Edström. Lidnersgatan 10A. SE-112 53 StockGroenlandse postdistricten per 1.1.2009. holm. Tel. 00 08 656 54 80. IJsland: de IJslandse postkantoren per mei E-mail: [email protected] 2009. Nr. 153/ maart 2009. Noorwegen: Posttarieven in de Skilling periValse Nummerstempels; De Zeppelin vlucht ode 1855-1877. Deel 6. van 1931; IJslandse Jól (Kerst)zegels, deel 2; Zweden: Wandelen in Zweeds Lapland. Het tarief voor braille zendingen; De GroenÅland: De postkantoren en postcodes per landse Paquebot-stempels; mei 2009. Nr. 154/ juni 2009. Zegels met geantidateerde stempels; De rePHT (Posthistorisk Tidskrift) (Deens) sultaten van de veiling van Angus Perkins Kwartaalblad van het “Dansk Posthistorisk IJsland verzameling; Een terugblik op de Selskab”. Redactie: Hr. O. Kjærgaard, BirksøNORDIA 2009 reis naar/door IJsland + de revej 9, DK-7200 Grindsted, Denemarken. sultaten van de tentoonstelling. 00457532 2552. E-mail: [email protected] Nr.1/2009. Scandinavian Contact (Engels) Een brief aan Hitler; De tarieven voor brieScandinavian Philatelic Society, Mr. P.M. ven van DK naar NL en vice versa Hellberg, “Lon-Maigh”, 3 Presteigne Road, (1867-‘75); Landpostroutes in DK (1860-’73); Shobdon, Leominster, Herefordshire. HR6 portvrijdom tijdens de 1e Wereldoorlog. 9NF, Engeland. Nr.2/2009. E-mail: [email protected] Militaire brief uit februari 1828; Denemarof: [email protected]. kens eerste luchtpost, 12 mei 1914; Brief Www.scandps.org.uk/ met Deens schip over de Atlantische OceZoals altijd veel klein filatelistisch en vereniaan -1943-; Deense “pr. Couvert”-brieven; gings nieuws plus de vaste (landen)rubrieken “Frijsenborgpost”; Posthistorie met met klein nieuws uit de diverse ScandinaviSønderlands accent; sche landen. Verder een aantal artikelen zoals: Populær (Deens) Vol. 21. Nr. 8. Maart 2009. AFA Forlaget / Nordfrim. DK-5450 Otterup. IJslands postale condities voor 1870, Deel 5; E-mail: [email protected]/ [email protected] De Zweedse militaire zegels van 1929; De JeHet blad herbergt altijd de laatste aanvulaffreson-Farnham Noordpool expeditie 1896; lingen voor de diverse AFA catalogi. Verder Noors postkantoor op de Zuidpool, 1952; ••••

28


Deense verenigingstentoonstellingen en hun filatelistische uitingen. Deel 4, 1916-’21; Varieteit op de Finse Zeppelinzegel; FDC”s van de Noors handelsvloot in de 2e Wereldoorlog; Verweg-plaatsen; Brief van de Salomon Eilanden naar Zweden; Vroege “Ångbåts” stempels gebruikt op het Göta kanaal, deel 1. Vol. 21. Nr. 9. Jini 2009. Deense verenigingstentoonstellingen en hun filatelistische uitingen. Deel 5, 1922-’26; De zegels van het Noorse ondersteuningsfonds voor zeelui; IJslands postale condities voor 1870, Deel 6; Vroege “Ångbåts” stempels gebruikt op het Göta kanaal, deel 2; De Spitsberg Gazette; Verweg-plaatsen; Brief van Zweden naar Manchurije; Deense postale dienstbemerkingen, deel 20, Barcodes.

The Posthorn (Engels)

Redactie: E. Lørdahl, Gydasvei 52, N-1413 Tårnåsen, Noorwegen E-mail: [email protected] Contact adres: John Torstad, Gausdalsgt. 162b, N-2615 Lillehammer E-mail: [email protected] Vast terugkerend: Aanvullingen en verbeteringen mbt artikelen in voorgaande afleveringen. Nr. 1/2009 (52). Censuur stempels gebruikt in Drammen; Postkaart van Lahagmoen uit 1914; Strooifolders met “zwarte” propaganda; Het zinken van de “Cap Arcona” in mei 1945. Nr. 2/2009 (53). FDC”s van de Noors handelsvloot in de 2e Wereldoorlog; Strooifolders april-juni 1940; Het Chinese Bokseroproer (1898-1901) en de daaropvolgende periode; Gestapo brief van Arendal; Vervalste krijgsgevangenenpost; Postzegelloze censuurpost; Een Deense SS-man in KZ-Stutthof; Duitse censuur na de oorlog; Naoorlogse censuur in Oostenrijk.

Scandinavian Collectors Club, Mr. Don Brent, Box 13196, El Cajon CA 92022, USA. Www. scc-online.org. E-mail: [email protected] 238 (Engels) Zoals altijd zéér veel klein filatelistisch Een verandering in de adresgegevens nieuws. Verder een aantal artikelen zoals: Journal of the Faroe Islands Study Circle, Mr. Nr. 1/2009. Norman Hudson, 40 Queen’s Road, Vicar’s De Sámi op postzegels; Een brief van een Cross, CHESTER, CH3 5HB, Great Britain. arbeider in DK naar Duitsland (1942); De E-mail: [email protected] Noorse dienstzegels (TM67); 200 jaar FinVol.4 Nr.10 – mei 2009. land; Een censuur brief van de Færoer; Uiteraard barstensvol informatie over de Nr. 2/2009. Føroyar. Veel kleine artikelen, interviews, De Deense testzegels uit de jaren 30; Sten ingezonden brieven, nieuwe uitgiften en opWiedling en zijn Zweedse FDC’s; Het sortemerkingen plus tentoonstellingen en de volren v.d. Zweedse dienstzegels; De Deense gende grotere artikelen en rubrieken: Veldpost vignetten; Oude Færoer zegels Favoriete postzegel van 2008; Speciale postniet meer frankeergeldig voor zakelijk stempels; Een nieuw begin voor Postverk gebruik. Føroya; Een nieuw begin voor Postverk Føroya. Belangrijke data in de posthistorie van de Færoer; Diverse postale diensten – Waardebrieven + een update op poststukTidsskrift for Krigs- og Feltpost. ken met de bemerking “voorzichtig”; Een Norwegian War and Field Post Journal Uitgave van de Krigs- og feltpostforeningen ••••

29


ruige trip door de Færoer – 40 jaar geleden; Index voor Volume 4. Newsletter Nr. 28, Augustus 2009. Post historie van Húsavík; De nieuwe “Post & Go” labels; Kort en klein nieuws betreffende de Føroyar eilanden. De ‘Noordse’ postadministraties geven uiteraard ook hun informatieblaadjes uit. Behalve de achtergrond informatie en het laatste nieuws met betrekking tot de nieuwste uitgiften vinden we de vaak kleine artikelen in de diverse informatie bladen zoals: ‘Frímerkjafréttir’, ‘Greenland Collector’, ‘News from the Faroes’, ‘Sweden Bulletin’, ‘Norway post’, ‘Finland Info’, ‘Ålandsposten’ en ‘Danmark Journal’. De meeste van deze bladen heb ik tijdens de bijeenkomsten op de lezers tafel liggen Op

de laatste bladzijden van iedere uitgave van “Het Noorderlicht” worden de nieuwe uitgiften van de diverse landen kort beschreven dit alles een reden, samen met ruimtegebrek, om geen verslag meer uit te brengen mbt deze informatiebladen. Mochten er echter importante artikelen in deze periodieken verschijnen zal ik hier vast en zeker kond van doen. ‘Danmark Journal’ nr. 2/2009; geeft een aardig stukje info betreffende de Deense natuurzegels. News from the Faroes’, 1/2009 geeft een aardig inzicht in de nieuwe manier van werken (genaamd Project 180°) bij Postverk Føroya en in 2/2009 lezen we over het ontstaan van de eilandengroep. In 3/2009 vinden we een artikeltje over de posthistorie van Hósvík en víð Áir.

advertentie

••••

30


Ne der land se Fi la te lis ten ve re niging ‘Skandinavië’ Voorzitter ir. J.G. van der Laan de la Sablonièrekade 3 8261 JN Kampen tel (038)3330703 e-mail: [email protected] Secretaris/ ledenadministrateur

F.C.J.K. Hertel, Urkwal 74, 1324 HR Almere Stad, tel (036)5344650,

Hoofdredacteur van Het Noorderlicht A.D.M. Steenbakkers, Laarstraat 6A, 5664 BM,Geldrop, tel (040)2852159, [email protected] Van de voorzitter Ik hoop dat u allen genoten heeft van een zomer vol mooi weer.

menten kunnen aanbieden. Ze zullen u dan worden toegezonden samen met de volgende uitgave van Het Noorderlicht. Ik gebruik hier het woord 'kalenderjaar', om misverstanden te voorkomen. Want voor het eerst sinds 45 jaar eindigt dit verenigingsjaar tegelijk met het

Ik aarzelde even bij 'mooi Bijeenkomsten: weer', want ik besef, dat de 10 oktober 2009 grens tussen 'mooi weer' en 16 januari 2010 Penningmeester 'slecht weer' niet door ieder3 april 2010 Drs. R.J. van Veenendaal, een op dezelfde plaats 10 juli 2010 Barneveldseweg 196, 3862 wordt getrokken. PD Nijkerk, tel (0342)462488, Wanneer ik de zon opzoek Redactieslot postrekening 380962 tnv NFV in Frankrijk, is de tempereHet Noorderlicht: Skandinavië. tuur daar van dien aard, dat 17 november 2009 182 E-mail: [email protected] ik niet de behoefte voel om 9 februari 2010 183 me bezig te houden met fi11 mei 2010 184 Veilingmeester/ latelie. Hooguit met het lePR-commissaris zen van filatelistische litera- kalenderjaar. Dit betekent, H.P. Burgman, Spechtstraat tuur. En dat onder het genot zoals ik u in het vorige Het 70, 1021 VW Amsterdam, tel van een goed glas wijn. Noorderlicht al aankondig(020)6329018, de, dat u bij deze aflevering [email protected] Maar terug in Nederland een schrijven ontvangt met roept weer mijn plicht in het verzoek, om uw lidmaatRondzendcommissaris mijn hoedanigheid als voor- schapbijdrage voor onze T. Honkoop, Kievitslaan 26, zitter van onze vereniging. vereniging te voldoen voor 2821 XK Stolwijk, tel En in die functie is er altijd de komende 5 kwartalen. (0182)341600. weer wat voor mij te doen. Natuurlijk gaan wij ervan uit, Ik hoop dat we voor het ein- dat u zo spoedig mogelijk de van dit kalenderjaar u de uw financiele verplichtingen gedrukte versie van onze nakomt. herziene statuten en reglefax (036)5344760, e-mail: [email protected]

••••

31


He

tN

oorderli

c

ht

Rob van Grunningen

Deens West-Indie De twee-kleu ri ge ovaal ze gels van Deens West-Indië In aflevering 179 van Het Noorderlicht schreef Rob van Grunningen over de eerste zegels van Deens West-Indië. In deze aflevering een vervolg.

Inleiding De twee-kleurige ovaalzegels van Deens West-Indië is een fascinerende serie zegels, en niet alleen vanwege de postale en druktechnische aspecten. Het ontwerp van de zegels is vooral praktisch, met veel ruimte voor de frankeerwaarde, terwijl die frankeerwaarde ook makkelijk herkenbaar is door het kleurgebruik. Zoals bij zoveel West-Indische zegels is het ontwerp van deze zegels direct overgenomen van zegels van het moederland. Maar dit specifieke ontwerp is nog vaker gebruikt, en zelfs op onverwachte plaatsen. De zegels hebben in West-Indië lang dienst gedaan. De eerste zegels komen in de verkoop in 1873. Pas als Deens West-Indië lid wordt van de UPU, en er zegels nodig zijn met uniforme kleur voor de drie standaard UPU- zegels wordt de serie afgelost door een andere. Het is dan 1902.

Het ontwerp In de basis is deze serie een zogenaamde ‘cijferserie’ en het ontwerp van Philip Batz concentreert zich volledig op het prominent en duidelijk

weergeven van dat cijfer. Het cijfer staat centraal op de zegel, in een rond vlak. Het ronde vlak met de waarde is omvat door een ovaal. De rand van het ovaal wordt ingenomen door de landsnaam bovenaan, en een herhaling van de waarde en een aanduiding van de munt onderaan. De ruimte tussen de rand van het vlak met de waarde en de buitenkant van de ovaal wordt ingenomen door symbolische ornamenten. In het bovenvlak staat de Deense kroon, die op het ronde vlak met de waarde staat. Onder het vlak met de waarde hangt een posthoorn, en rond de waarde liggen twee strengen met graan, als symbool voor voorspoed. Postzegels zijn meestal vierkant of rechthoekig, zeker in deze jaren, simpelweg omdat zegels met reguliere vorm veel makkelijker zijn in gebruik. Dat begint al bij de drukker. Het opbouwen van een drukplaat is makkelijker en het perforeren van de postzegelvellen ook. En voor een gebruiker is het bij zegels met een regelmatige vorm makkelijker om de zegels uit een vel of veldeel te scheuren. Dus Philip Batz had wel mooi een ontwerp in een ovale vorm gemaakt, maar hij heeft ook een omraming voor dit ovaal ontworpen, opdat het totale zegel rechthoekig zou worden. Het ontwerp van de omraming sluit mooi aan bij de dan moderne kunstvorm Jugendstil, met zijn ornamenten van gekromde lijnen.

Navolgers Het praktische, maar ook in kunstzinnig opzicht mooie ontwerp van Philip Batz heeft betrekkelijk veel navolging gehad.

••••

32


Ten eerste zijn de als architect ook betrokken bij het ontwerWest Indische zegels pen van spoorwegstations. Wellicht komt volledig volgens het het daar door. Deense ontwerp geHoe dan ook, de Noorse posthoorn-serie is drukt. uitgegroeid tot de langst lopende serie ter IJsland, dat toen onwereld. Wel een compliment voor de duideder Deens bestuur lijkheid van het ontwerp. stond, kreeg ook zeOp hun beurt waren de Noorse zegels weer gels met een ovaal het voorbeeld voor zegels die op Kreta gemiddenstuk. De bruikt werden, hier echter geen postzegels, meeste IJslandse zemaar portzegels. gels van dit ontwerp Overigens is de gravure voor de eerste werden in één kleur Noorse posthoorn-zegels gemaakt door Phiper waarde vervaarlip Batz. digd. Hoewel het ontwerp ook van De gebruikte druktechniek Philip Batz kwam, is De Deense en de West-Indische zegels zijn de omraming vollegedrukt bij de drukkerij H.H. Thiele. Thiele dig anders, geen Juhad de beschikking over een König & Bauer genstil-achtig drukpers. Deze drukpers was speciaal geontwerp maar een maakt om met twee platen in twee kleuren geometrische vulte kunnen drukken in één drukgang. Hierling, die bijna door kon de afdruk van de ene plaat goed zakelijk aandoet. aansluiten op de afdruk van de andere De Noorse architect plaat. von Hanno was duiHet gebruikte drukprocedé was boekdruk. delijk onder de inDit is een hoogdrukprocedé dat ook wel tydruk van de pografie genoemd wordt. eenduidigheid van Beide drukplaten, dus zowel die van de omPhilip Batz’ ontwerp, wellicht hierdoor zelfs raming als die van het middenstuk, werden geïnspireerd, toen hij de posthoorn-serie opgebouwd uit losse cliché’s. In feite werontwierp voor Noorwegen. Ook dit is een den de drukplaten van deze zegels samenzegel met ovaal middenstuk en een omragesteld op een wijze waarop ook het ouderming om de ovaal tot een rechthoek te mawetse krantenzetsel gemaakt werd. Voor ken. Bij de Noorse zegel vormt de krul in een krant werden de losse letters per regel een posthoorn het vlak waarin de waarde samengebracht op een letterhaak, en de restaat. Net als in het ontwerp van Batz, staat gels werden samengebracht als artikel. Als de landsnaam boven in de rand van het de hele pagina klaar was werden de losse ovaal, en waarde en munt onderin. Ook de elementen samengebonden, waarna kroon staat op dezelfde plaats, maar er zijn gedrukt kon worden. geen graanranken. De omraming bij de In het zetsel van zo’n krant konden ook afNoorse zegels zijn gevleugelde spoorwiebeeldingen opgenomen worden, het woord len. Dat is mogelijk een verwijzing naar de ‘cliché’ duidt eigenlijk zo’n afbeelding op snelheid van de post, maar von Hanno was een krantenpagina aan. ••••

33


Bij de druk van deze postzegels bestaat de Bij het opbouwen van de plaat moet er voor drukplaat uit alleen maar cliché’s, maar het gezorgd worden, dat alle cliché’s dezelfde samenstellen van een plaat voor postzegels oriëntatie hebben. Bij de cliché’s met de is principe is hetzelfde als bij een krantenwaarde is dat makkelijk, met dat centraal pagina. geplaatste prominente cijfer. Maar bij de Het ontwerp van Batz bestond uit een omcliché’s voor de omraming is dat een stuk raming en een middenstuk. Van de omramoeilijker. De fijne lijntjes van de ornamenming werden kopieën gemaakt, evenzo van ten zijn, vooral bij slechtere belichting, niet de middenstukken. Van die middenstukken makkelijk te zien. Daarbij komt, dat de moest dat uiteraard per waarde gebeuren. drukkers zelf wellicht niet eens wisten dat Van de kopieën werden de twee drukplaten het ontwerp van de omraming van Philip samengesteld, een plaat voor de omraminBatz zo was, dat er verschil te zien is tussen gen, en een voor de middenstukken. een rechtopstaand cliché en een kopstaand Bij het drukken ging het te bedrukken vel cliché. papier in één keer door de drukpers, en kreeg eerst de afdruk van de omraming, Rechtstaande en kopstaande omraming daarna die van de middenstukken. In het ontwerp Bij het drukken zal er in de drukplaten alvan Batz zijn de tijd wat inkt achterblijven, dat zich ook nog lijnornamenten eens mengt met papiervezels. Na verloop in drie hoeken van tijd moet een plaat daarom schoongevan het ontwerp maakt worden. gelijk, maar die Bij het schoonmaken van de plaat wordt die in de rechter onplaat eerst weer losgemaakt, en daarna derhoek wijken kunnen de cliche’s ieder apart schoongeaf. maakt worden. Hierna wordt de plaat weer Als een cliché van opnieuw samengesteld. Een dergelijke nieuDetail rechtstaand we plaatsamenstelling wordt een ‘zetting’ Rechtstaand ornament ornament genoemd. Bij het opnieuw samenstellen van de plaat een omraming bij het kunnen de cliche’s van de vorige plaat weer monteren van een plaat opnieuw gebruikt worden, maar als ze beverkeerd om geplaatst schadigd zijn, dan worden over het algewordt, dan is dat dus te meen nieuwe cliche’s gebruikt. Maar ook herkennen aan die lijnorbij hergebruik van cliché’s zal toch de namenten. plaats van ieder cliché in de drukplaat verHierboven een afbeelding schillend zijn. Als er een fout of beschadivan de linker bovenhoek ging in zo’n cliché zit, dan kan dit cliché in van de zegels. Eerst de de afdruk herkend worden. En als vaststaat correcte hoek. De gekromde lijnen, en hun dat het cliché een andere positie in het vel aftakkende lijnen, die tussen ovaal en buiheeft dan voorheen, dan volgt hieruit dat er tenrand liggen hebben een vorm die doet een andere zetting is. Soms, maar lang niet denken aan een ‘5’. Ter verduidelijking is altijd, is hieraan ook een bepaalde oplage te ook een detail van alleen het ornament geherkennen. plaatst. (Wordt vervolgd) ••••

34


Zegelnieuwtjes Waarden: zes verschillende zegels 1e klas (0,80 euro) in boekje. Drukker: Royal Joh. Enschedé, Nederland Druk: 5/1 web offset. - Antiek III: Gustavian style Ontwerp: Pekka Piippo Druk:: 6/1 web Offset. Druk:ker: Royal Joh. Enschedé, Nederland Waarde: 1e klas (0,80 euro).

Denemarken 10 juni 2009 - Dierentuin Kopenhagen 150 jaar Foto's: Michael Petersen en Polfoto/Miriam Dalsgaard Tekeningen: Bertil Skov Jørgensen Ontwerp: Post Danmark, Frimærker Druk:: Offset Waarden: Dkr. 5,50, 6,50, 8,00, 9,00. Prestigeboekje Dkr.109. Zegerls van Dkr. 6,50 en 5,50 ook in minivelletje van 9 stuks. Zegel

van Dkr 5,50 ook in boekje van 10 stuks. - Deense waterkracht Foto's: Lars Gejl/Scanpix (Nymølle ved Mølleåen), Terkel Broe Christensen/Scanpix (Karlsgårde Vandkraftværk), Gerth Hansen/ Scanpix (Sæby Vandmølle), Kim Agersten/Polfoto (Hellebæk Hammermølle) Ontwerp: Post Danmark, Frimærker Druk:: Flexodruk Waarden: Dkr. 0,25 tot 99,75.

- Noorder licht Ontwerp: Timo Berry Foto's: Jouni Jussila Druk:: 4/1 web offset Drukker: Royal Joh. Enschedé, Nederland Waarden: 1e klas (0,80 euro). Rol van 100 met 3 verschillende zegels achter elkaar.

15 juli 2009 - Oude Deense landkaarten Ontwerp: Morten Stürup Druk:: Offset Waarden: Dkr 5,50, 6,50, 12,00 en 18,00 Finland 9 september 2009 - Finse kunst II Ontwerp: Klaus Welp •••• 35

Noorwegen 4 augustus 2009 - Knut Hamsun 150 jaar Ontwerp: Sverre Morken HET NOORDERLICHT - september 2009

Gravure: Sverre Morken Waarde: Nkr 25,00. Druk:: Staaldruk/offset Drukker: Royal Joh. Enschedé, Nederland 21 augustus 2009 - Populaire Noorse muziek: rock-pioniers Ontwerp: Jørn O. Jøntvedt, Making Waves Waarden: 4 verschillende zegels met waarde A-innland (Nkr 8,00). De vier verschillende zegels achter elkaar in rol van 100. Druk:: diepdruk Drukker: Royal Joh. Enschedé, Nederland Zweden 24 september 2009 Ruimtereis. Boekje met 10 zegels van Sek. 6,00 per stuk. Beelden van de eerste Zweedse astronaut Chris-

Prijs Sek. 6,00 per stuk. Afbeeldingen van basilicum, rozemarijn, knoflook en Spaanse peper. . Mede een rolzegel met dillekruid. Voor A-post binnenland. Ook een rolzegel van Sek. 12,00 voor A-post buitenland. Ontwerp : Hörberg en Sjööblom. Gravure : Sjööblom. Zelfklevende zegels in offset. Rolzegel in staal-offset.

ter Fuglesang en het ruimteschip Discovery. Ontwerp : Eva Wilsson. Gravure : Martin Mörck. Staal-offsetdruk. Voor A-post binnenland. Mede een souvenierblok met 9 zegels van Sek. 6,00. met de astronaut. Blokprijs Sek.59,00. Blokoplage 20.000. 24 september 2009 Kruiden. Kaartje met 10 zelfklevende zegels zonder waardeaanduiding.

Advertentie

Åland 16 september 2009 - Scenes van Saltvik en Föglö Foto's: Andy Horner (Saltvik), Kjell Söderlund (Föglö) Waarden: 0,80 euro(Saltvik), 0.75 euro (Föglö) Druk:: 4-kleuren offset Drukker: Cartor Security Printing 29 September 2009 Mijn Åland: Martti Ahtisaari Ontwerp: Martti Ahtisaari/Cecilia Mattsson Foto: Robert Jansson Waarde: 0,90 euro Druk:: 4-kleuren offset + Metaal FX Drukker: The Lowe Martin Group

•••• 36


4+1

Recommend Documents