1: Hardinxveld-Giessendam, 4 mei 2014 Dodenherdenking Theo Boerman, loco-burgemeester
4 mei 2014. Dodenherdenking. Wij zijn hier bijeen gekomen om doden te herdenken. Geschaard rondom het oorlogsmonument. Een monument ter herinnering. Gisteren, vandaag en morgen. Voor iedereen die hier langs komt. Dag in dag uit. Opdat wij niet zouden vergeten. Niet zouden vergeten allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, en daarna in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. Ons herdenken is verbonden met oorlog. Verbonden met burgers en militairen die de dood vonden in de oorlog. Wij zijn hier met velen. Alle leeftijden zijn vertegenwoordigd. Ook de jeugd is aanwezig. Fijn, jongens en meisjes, dat jullie hier ook zijn.
2: Het is goed om te herdenken. Ook als we de oorlog niet meegemaakt hebben. En dat geldt voor steeds meer mensen. De oorlog ligt immers al weer 69 jaar achter ons. De Merwederazzia van 16 mei 1944 alweer 70 jaar. Degenen die oorlogsslachtoffers nog persoonlijk hebben gekend zijn al in de zeventig. En hun aantal wordt ieder jaar minder. De meerderheid onder ons heeft geen persoonlijke herinnering aan hen die vielen. Maar als we dodenherdenking en oorlog nu eens voor een ogenblik denkbeeldig losknippen. Dan is er bij vrijwel iedereen een persoonlijke herinnering. Aan oma die stierf. Aan opa die er niet meer is. Afscheid moeten nemen van vader. Van moeder. Een kind verloren. Een dierbare vriend of vriendin. Wat een leed. Wat een verdriet. Maar wat is het extra pijnlijk als iemand ons ontviel door oorlogsgeweld. Vaak onder geheel verschillende omstandigheden en door verschillende oorzaken. Getroffen door een kogel tijdens een gevechtshandeling. Standrechtelijk geëxecuteerd. Door vergassing in een vernietigingskamp. Door een bombardement. Door
3: honger en uitputting. Wat een onbeschrijflijk leed. Wat kunnen mensen elkaar aandoen. Maar laten we ook denken aan diegenen die de oorlog overleefden. En waar de oorlog nog elke dag voor aanwezig is. Als hun leven is getekend door traumatische ervaringen. Getekend door alles wat ze hebben gezien en hebben meegemaakt. En daarover nauwelijks kunnen spreken. Mijn schoonvader was te werk gesteld in Hamburg. Hij maakte daar vele en hevige bombardementen mee. Opeengepakt in schuilkelders. Gebouwen met meerdere verdiepingen. Buitenlanders bovenin. Na sein veilig niet naar buiten kunnen. Vanwege de bomkraters. Dat beschadigt een mens voor het leven. Daarom is het zo goed om hier met elkaar stil te zijn. Opdat we niet zullen vergeten. En, opdat we vrijheid zullen waarderen en zullen bevorderen. De vrijheid zullen doorgeven. Vrijheid geef je door in wederkerigheid. Zo luidt het thema voor deze dodenherdenking. Laten we daar nog
4: even over nadenken. Vrijheid. Is dat hetzelfde als vrede? Vrede is de toestand waarin geen oorlog heerst. Maar ben je dan altijd vrij? Wat als je rechten beperkt worden? Of als die rechten worden geschonden? Als je bewegingsvrijheid wordt ingeperkt? Als je wordt uitgesloten? Vrijheid is dus meer dan vrede. Hoewel vrede wel een voorwaarde voor vrijheid is. Vrijheid. Is dat hetzelfde als ‘het ontbreken van afspraken en regels’? Nee, ook dat niet. Het ontbreken van regels en afspraken leidt tot willekeur en chaos. Vrijheid zal dus altijd een vrijheid in gebondenheid zijn. De spelregels zijn van belang. Juist om de vrijheid te beschermen. Vrijheid geef je door. Doorgeven kan je alleen dat wat je ontvangen hebt. Maar wat als je geen vrijheid ontvangt? Mag ik u twee voorbeelden geven? Voorbeelden uit het hier en nu? Eerst een scholier. Je gaat dagelijks naar school. Voor het oog heel normaal. Niets aan de hand. Maar voor jou
5: een kwelling. Je voelt je niet vrij. Er wordt over je gesmoesd. Je mag nooit meedoen. Het wordt ineens stil als je je bij een groep voegt. Je wordt buitengesloten. ‘s Avonds op je kamer huil je het uit van verdriet. Vrijheid? Vrijheid doorgeven? Het tweede voorbeeld. Een Medelander. Je voorouders waren geen Nederlander. Dat voel je dagelijks. Je wordt op één hoop geveegd met jouw bevolkingsgroep. Die deugt niet. Zijn lui. Zijn crimineel. Je wordt gemeden. Staat op achterstand. Niet dezelfde kansen als ieder ander. Vrijheid? Vrijheid doorgeven? Vrijheid doorgeven terwijl je die niet ontvangt. Bijna een onmogelijkheid. Maar u en ik, die zich wel vrij voelen. Voelen wij ook onze verantwoordelijkheid voor de vrijheid van de ander? Voor de mensen om ons heen? Voor de samenleving? Laten wij vrijheid doorgeven. Vrijheid begint bij onszelf. De wederkerigheid moet bij ons beginnen. In het dagelijks leven. De bekende Prof. Dr. Ernst Hirsch Ballin
6: zei het zo: “Wie zich door het principe van wederkerigheid laat leiden, zoekt naar mogelijkheden om achtergestelde en uitgesloten groepen en individuen bescherming te bieden”. Dan verandert onze houding naar onze klasgenoot. Dan beoordelen we bevolkingsgroepen anders. Dan gaan we anders in het leven staan. Dan worden we de eerste in het doorgeven van vrijheid. Dan is onze redenering niet: “Laat die ander maar de eerste stap zetten”. Want als we dat allemaal zeggen komen we geen steek verder. Nee, dan begint de wederkerigheid bij onszelf. Vrijheid is: Jezelf kunnen zijn. Elkaar respecteren. Elkaar beschermen. Elkaar helpen. Geen vooroordelen. Geen minachting. Elkaar niet ontlopen. Of isoleren. Dat is de vrijheid die we vandaag moeten beoefenen. Een les die niet gemakkelijk is. Ik denk zelfs dat die les soms moeilijk is voor een mens. We vereenzelvigen zo snel en zo vaak een persoon met een daad. Iemand wordt afgeschreven om wat hij deed.
7: Ik citeer nog een keer Dr. Hirsch Ballin: “Wanneer iemand zich misdraagt, moet je zijn gedrag afwijzen – maar die ander blijft een mens.” En zo is het. Ik denk dat het geheim van vrijheid liefde is. Liefde tot onze naaste. Dan zaai je geen wind, om vervolgens storm te oogsten. U kent het spreekwoord: “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet”. Dat is negatief geformuleerd. De oorspronkelijke tekst was juist positief getoonzet. Veel krachtiger ook. Die luidde: Alle dingen die gij wilt dat u de mensen zouden doen, doet gij hen ook alzo. Het is een woord van Jezus. Een woord ter navolging. Vrijheid. Vrijheid geef je door. Vrijheid geef je door in wederkerigheid. Te beginnen bij jezelf. 4 mei 2014. Dodenherdenking. We hebben de doden weer herdacht. Geschaard rondom het oorlogsmonument. Morgen staan we stil bij de andere zijde van de medaille. Bevrijdingsdag. Hangt de vlag nu half stok. Morgen
8: hangt hij in top. Dan overheerst de dankbaarheid. Voor 69 jaar vrijheid. Dank voor uw aandacht.
