SHEETS college gespreksanalyse BA CIW / NED 2003/4 h.mazeland, j.berenst, a.begeman, y.meinema
globale gespreksorganisatie
opening ...
(hoofdstuk 6 en 7)
topicorganisatie ...
afsluiting
topic1, topic2, ... (fasering, institutionele setting)
sequentie-organisatie
(hoofdstuk 3 t/m 5)
inclusief herstel- en preferentie-organisatie
vraag beurt deelnemer A
antwoord beurt deelnemer B
beurtwisselingsorganisatie
(hoofdstuk 2)
lokale gespreksorganisatie
figuur 1: schematisch overzicht niveaus van gespreksorganisatie
1
BEURTWISSELING De 3 componenten vh beurtwisselingsmodel van SSJ
beurtopbouwcomponent technieken ter bepaling van de plaats waar beurtwisseling een optie kan worden
beurttoewijzingscomponent technieken voor de selectie van de volgende spreker
regelset (i) (ii) (iii)
HKV: ZS: HGD:
huidige-kiest-volgende zelfselectie door ander huidige-spreker-gaat-door
──────────────────────── figuur 1: het beurtwisselingsmodel van Sacks, Schegloff en Jefferson
2
BEURTOPBOUWCOMPONENT Een beurt bevat een of meer beurtopbouweenheden (BOE). Een spreker construeert een beurtopbouweenheid zodanig dat de andere gespreksdeelnemers kunnen anticiperen op het mogelijke voltooiiingspunt (MVP) daarvan, maw mbv van beurtopbouwprincipes wordt het eerstmogelijke voltooiingspunt geprojecteerd.
Constructieprincipes projectie mogelijk voltooiingspunt van een BOE obv / mbv: - type syntactische eenheid - prosodische markering - handelingskarakter (pragmatisch)
3
BEURT-TOEWIJZINGSCOMPONENT soorten beurttoewijzingstechnieken: 1. HKV:
huidige kiest volgende spreker
2. ZS:
zelfselectie
BEURTWISSELINGSREGELS rond het eerstvolgende MVP:
1. HKV
(huidige kiest volgende)
2. ZS
(zelfselectie)
3. HGD
(huidige gaat door)
4
HKV
ZS
HGD
──────────────────────── figuur 2: schematische weergave van de rangorde van de toepassing van de beurtwisselingsregels rond het mogelijke voltooiingspunt van een beurtopbouweenheid
5
het drieledige karakter van beurten
...
►▼► ▼ ►▼ ... spreker-A
spreker-B
- teruggrijpend op - voortgang realiserend - vooruitlopend op de volgende beurt
6
spreker-A
SEQUENTIEORGANISATIE AANGRENZENDE PAREN
eigenschappen:
1.
LENGTE VAN TWEE UITINGEN
2.
NAAST ELKAAR
3.
VAN VERSCHILLENDE SPREKERS
4.
RELATIEVE ORDENING VAN DELEN (1e deel na 2e deel)
5.
2e DEEL IS VAN HET PAARTYPE DAT HET 1e DEEL INITIEERT
7
CONDITIONELE RELEVANTIE tussen eerste en tweede deel van een aangrenzend paar: bijv.:
vraag / antwoord uitnodiging / beslissing (accept. / afslaan) verzoek / beslissing (inwilligen / weigeren) verwijt / beslissing (ontkennen / toegeven) groet / tegengroet
gegeven: een uiting die herkenbaar is als het 1e PAARDEEL van een bepaald paartype dan: verwachten de deelnemers een voortzetting die als het 2e PAARDEEL van dat paartype kan fungeren
8
SEQUENTIE EXPANSIE PRE-EXPANSIE dmv presequenties (voorbereidende activiteiten) bijvoorbeeld:
- aankondiging - aansnijden voorwaarden (preverzoek, prevoorstel) - oproep / beschikbaarstelling BASISSEQUENTIE (kernactiviteit) basispaar bijvoorbeeld:
- uitnodiging/beslissing - vraag/antwoord - verzoek / beslissing - klacht / afwijzing - mededeling POSTEXPANSIE (sequentie-afsluitende activiteit(en) postsequenties bijvoorbeeld:
- samenvatting of herhaling / bevestiging - 3e positie afsluiter - paar van minimale responsen
9
PREFERENTIE-ORGANISATIE mbt alternatieve opties voor de realisering van een tweede paardeel: de verschillende soorten tweede paardelen zijn meestal
NIET-EQUIVALENTE ALTERNATIEVEN een bepaald type tweede paardeel is geprefereerd ten opzichte van voortzetting met een alternatief type tweede paardeel (dat is gedisprefereerd)
VOORKEUR VOOR PROJECTSUCCES bijvoorbeeld:
- inwilligen verzoek (versus weigeren) - accepteren uitnodiging
(versus afslaan)
VOORKEUR VOOR OVEREENSTEMMING
- overeenstemmende tweede paardeel (agreement) - niet-overeenstemmende 2e paardeel (disagreement)
10
SAMENGESTELDE PREFERENTIESTRUCTUUR (zowel projectsucces als overeenstemming):
bijvoorbeeld: MEDEDELING als eerste paardeel beurtontwerp tweede paardeel mededelingen [component1: {+/-} nieuwswaarde]
+ [component2: {+/-} overeenstemmende stellingname]
OMKERING PREFERENTIESTRUCTUUR compliment zelfkleinering klacht (tegen persoon die daarvoor verantwoordelijk is)
11
EIGENSCHAPPEN NIET-GEPREFEREERDE 2e-PAARDELEN:
- plaatsing:
- uitstel
- vormgeving:
- achteraan in de beurt - voorafgegaan door allerlei uitstel-componenten
[+] toelichting (verklaring, verantwoording, rechtvaardiging)
12
VERBAND SEQUENTIE-ORGANISATIE en PREFERENTIE-ORGANISATIE:
SEQUENTIE-EXPANSIE vaak
ANTICIPEREND op (pre-expansie): BLOKKADE-OPRUIMEND voor (insertie-expansie): HERSTEL of REVISIE mogelijk makend van, respectievelijk TOELICHTING GEVEND op (postexpansie):
een voortzetting met een NIET-GEPREFEREERD 2e-PAARDEEL
13
HERSTELORGANISATIE (repair) basisonderscheidingen repairorganisatie:
(a) initiëring van de repair (herstelinitiëring) vs. uitvoering van de repair ('repair proper')
(b) zelf (= de spreker van de trouble source turn, de beurt met de repairable)
ander (= recipiënt van de trouble source beurt) → zelf-initiëring, zelf-correctie, → ander-initiëring, ander-correctie NB: zelf kan in eigen beurt / heeft de voorkeur. ander kan pas in volgende beurt.
14
'repair-opportunity space' gelegenheid-1: de beurt waarin de repairable voorkomt (zelf)
gelegenheid-1a: de transition space van die beurt (zelf)
gelegenheid-2: volgend-beurt (ander)
gelegenheid-3: de beurt (of positie) na volgende beurt (zelf): 3rd-position repair
gelegenheid-4: de beurt/positie na gelegenheid-3: 4th-position repair
15
PREFERENTIE-ORGANISATIE REPAIRS legende:
x > y betekent x heeft de voorkeur boven y
zelf-correctie > ander-correctie zelf-initiëring > ander-initiëring → zelf-geïnitieerd + zelf-gecorrigeerd: meest geprefereerd → ander-geïnitieerd + ander-correctie: minst geprefereerd NB: na ander-initiëring heeft zelf-correctie nog steeds de voorkeur!
meest gebruikelijke trouble-source types die door ander geïnitieerd worden: • hoor-probleem • referentie-probleem
16
open class repair-initiations (hè? wat?)
bij onverwachte wendingn (bijv. topic-veranderingen)
vóór disagreement
(manier van uitstel gedisprefereerd 2e paardeel)
embedded vs. exposed corrections
17
TOPIC ORGANISATIE topicale coherentie: "... a current utterance standing in an appropriate, continuous relation to ongoing talk." (Jefferson)
→ voorkeur voor 'natuurlijke' plaatsing van een nieuw topic
VORMEN VAN TOPICONTWIKKELING:
stapsgewijze topicverandering afgebakende topicverandering
18
STAPSGEWIJZE TOPICVERANDERING [+] occasioned (contextueel getriggerd) bijv. dmv embedded repeats
vb van technieken:
gedeeld-klasselidmaatschap overkoepelende categorie
19
AFGEBAKENDE TOPICVERANDERING
verteller initiatiefnemer tot het topic:
topicsamenvatting topicaankondiging
beoogd recipiënt is initiatiefnemer:
topicsollicitaties topicnominaties
topicverandering dmv beroep op informele agenda
reden voor het gesprek topics inplannen lokale agenda
20
de sequentiële structuur van geslaagde topicsamenvattingen: (i)
topicsamenvatting
(ii) stabilisering van het topic door de recipiënt (iii) verdere uitwerking van het nieuws sequentiële structuur van onderhandelingsrondes over
topicexpansie:
topicinitiëringsronde (i)
deelnemer A, eerste paardeel: topicsollicitatie
(ii) deelnemer B, tweede paardeel: (a) hetzij een topicaanbiedende respons (b) hetzij een afhoudende respons
¾
topicaliseringsronde (i)
deelnemer A: *topicstabilisering
(ii) deelnemer B: topicexpansie.
21
LOPENDE ZAAK TOPICS: topicverandering dmv beroep op informele agenda
reden voor het gesprek topics inplannen lokale agenda
+ known-in-advance status
22
TOPICAFSLUITING
topicafsluitende aangrenzende paren: - 1e en 2e stellingname (conclusie, evaluatie) - een - vaak idiomatisch geformuleerde - gemeenplaats - een samenvatting of een herformulering
werken allemaal obv principe van de closureimplicativeness van agreement
topicafsluitende sequenties:
¾ ¾
topicafsluitend aangrenzend paar + 3e positie-afsluiter
23
topic talk
¾
beurtwisseling
discourse units (DU)+ restricties op beurtwisseling beurt-voor-beurt-episodes
¾
sequentie-organisatie
- installatie / oplossen participatiekader DU dmv aangrenzende paren - inhoudelijke recipiënt-interacties: meestal ook dmv aangrenzend-paar structuur
24
globale structuur informele gesprekken • OPENING • éen of meer episodes rond topics, → topic-organisatie vaak samenvallend met sequentiële clusters
• AFSLUITING
verschil met gesprekken in institutionele settings: - bijv. besluitvorming vergadering, winkel, dokter, sollicitatiegesprek, rechtszitting, ... in institutionele gesprekken zijn episodes tov elkaar geordend als fases in een doelgericht handelingsverloop
25
OPENING EN AFSLUITING sequenties gespreksopening:
oproep- / beschikbaarstellingssequentie identificatiesequentie (identificatie en herkenning; zelf- / anderidentificatie) groetsequentie (vertoon van herkenning, en formele bekrachtiging instelling gemeenschappelijk participatiekader hoe-gaat-'t-sequenties (meestal ritueel)
→ toewerken naar het creëren van een slot voor het eerste topic, kan de reason for call zijn → in gang zetten beurtwisselingsregels, sequentiëringsprincipes, topicorganisatieprincipes
taken gerealiseerd door openingssequenties: - garanties reciproke beschikbaarheid - identificatie en herkenning - groeten
26
AFSLUITING De afsluitingssectie bevat vaak de volgende stappen:
(i)
afsluiting van het lopende topic, respectievelijk initiëring van een typisch afsluitend topic
(ii) een of meer paren van pasbeurten met procedurele preclosing-items zoals okay, goed of prima (iii) als daar aanleiding toe is, een karakterisering van de signatuur van het gesprek (bijv. bedankt) (iv) optioneel - met name als er een afspraak voor de volgende keer gemaakt is - een ronde met een paar gecontextualiseerde groeten (bijv. tot morgen dan hè?) (v) de eindgroetsequentie
cruciale momenten in het afsluitingstraject: (i)
pre-closing-ronde: initiëring afsluitingstraject mbv pre-closing items zoals okay, goed, etc.
(ii)
de afsluitingsbezegeling met een paar van afscheidsgroeten.
Het eerste pre-closing item stelt afsluiting voor, als de gesprekspartner daar ook met een pre-closing item op reageert (de return pass), kan er gezamenlijking naar afsluiting toegewerkt worden
27
