3M™ Gebruiksduur Software Inleiding tot Selecteer en Gebruiksduur Software 3M™ gebruiksduur software is ontworpen om u te assisteren bij het inschatten van de gebruiksduur van 3M gas/dampmaskers en -filters. Deze richtlijnen betreffen de 3M gebruiksduursoftware. 3M™ selecteer software is ontworpen om u te assisteren bij de selectie van het juiste 3M ademhalingsbescherming voor uw werkomgeving. Richtlijnen voor de selecteersoftware zijn binnen het softwareprogramma beschikbaar Met behulp van de links in de online versie van de software kunt u tevens het volgende doen: 3M selecteer- of gebruiksduur software gebruiken 3M selecteer- en gebruiksduur software downloaden naar de website gaan van de 3M divisie voor Persoonlijke Bescherming, Veiligheid en Milieu een andere locatie selecteren contact opnemen met de 3M divisie voor Persoonlijke Bescherming, Veiligheid en Milieu (OH&ESD) Gebruiksduur Software Gas- en dampfilters bestaan uit een element dat is gevuld met een absorptiemiddel. Dit absorptiemiddel is meestal actieve kool of actieve kool met een chemische behandeling. Het absorptiemiddel absorbeert gedurende een bepaalde periode specifieke gassen en dampen totdat deze gassen of dampen de uitlaatzijde van het filter verlaten. De gebruiksduur is de tijd tot doorbraak optreedt. De gebruiksduur van het filter hangt af van veel factoren waaronder het type absorptiemiddel, de hoeveelheid absorptiemiddel, specifieke chemische stof(fen), concentratie van chemische stof(fen), temperatuur, vochtigheid, atmosferische druk en stromingssnelheid door het filter. De gebruiksduur van alle gas- en dampfilters is beperkt. Het is daarom het beste om de gebruiksduur te berekenen en het filter te vervangen voorafgaand aan de doorbraak. Deze software is ontworpen om te assisteren bij het inschatten van de gebruiksduur voor 3M gas/dampmaskers. Het kan u helpen bepalen of de gebruiksduur voldoende is voor uw toepassing en, zo ja, helpen bij het samenstellen van een schema voor het vervangen van de filters. Indien er twee of meer ademhalingsmaskers met gas- en dampfilters geschikt zijn, kan een inschatting van de gebruiksduur helpen bepalen welk filter het beste is. WAARSCHUWING! Verkeerd gebruik van ademhalingsbescherming kan een nadelige invloed hebben op de gezondheid van de drager, en kan leiden tot ernstige of levensgevaarlijke ziekte en permanente invaliditeit.
Deze software kan niet worden gebruikt voor het selecteren van ademhalingstoestellen. Voordat u deze software gebruikt, moet u vaststellen of een specifiek filter of ademhalingstoestel geschikt is. Gebruik daarvoor de 3M Selecteer Software of neem contact op met 3M Nederland BV 0031-(0)15-782 2406 voor assistentie. De schattingen van de gebruiksduur in deze software zijn uitsluitend van toepassing op gespecificeerde 3M ademhalingstoestel en mogen niet worden gebruikt voor ademhalingstoestel van andere merken. De onzekerheid in de schatting van de gebruiksduur die door deze software wordt gemaakt, kan ± 50% zijn. Het is van essentieel belang dat de gebruiker nauwkeurige gegevens invoert. Er moeten de nodige veiligheidsfactoren worden gebruikt om te compenseren voor onzekerheid.
Deze software geldt niet voor deeltjesfilters. Deze worden namelijk vervangen op basis van fysieke schade, toegenomen ademweerstand of het beleid van uw bedrijf. Raadpleeg de gebruiksaanwijzing van het ademhalingstoestel of filter voor nadere informatie. Het algemene proces van het schatten van de gebruiksduur van het filter met behulp van deze software is als volgt: voer één of meer verontreinigende stoffen in, voer de blootstellingsniveaus voor de verontreinigende stoffen in, selecteer uw filter, vul de temperatuur, relatieve vochtigheid, atmosferische druk in, en selecteer het arbeidstempo. U kunt door de software navigeren door de vragen te beantwoorden en 'continue' (doorgaan) te selecteren. Gebruik niet de 'vorige' en 'volgende' pijltjes van uw browser. In de rest van dit helpdocument wordt uitleg gegeven over elk opvolgend scherm. Verontreinigende stoffen EEN VERONTREINIGENDE STOF SELECTEREN: De software bevat een gegevensbestand met de namen van chemische stoffen, CAS-nummers (Chemical Abstract Service Registry) en grenswaarden. De CAS-nummers zijn internationaal erkend en geharmoniseerd. De grenswaarden zijn de maximale concentraties van de verontreinigende stof die zijn toegelaten in de ademzone van de werknemer. De grenswaarde biedt echter geen definitieve scheiding tussen veilige en onveilige omstandigheden voor alle arbeiders, en daar moet men dus voorzichtig mee omgaan. Er zijn verschillende soorten grenswaarden, afhankelijk van de duur van de blootstelling: blootstellingsgrenzen volgens een tijdgewogen gemiddelde over 8 uur (TWA), grenswaarden voor kortdurende blootstelling van 15 minuten (STEL) en plafondgrenswaarde (onmiddellijk). De grenswaarde wordt ofwel weergegeven in delen van de verontreinigende stof per miljoen delen lucht (ppm) of milligram per kubieke meter lucht (mg/m3)of vezels per kubieke centimeter (f/cc).
De gebruikte grenswaarden zijn overgenomen uit de lijst met wettelijke Nederlandse grenswaarden 2011. Wanneer geen wettelijke grenswaarde is vastgesteld kan een indicatieve grenswaarde zijn vermeld, dan is de blootstellingsgrens die in dit systeem wordt gebruikt de waarde van ofwel de ACGIH® Threshold Limit Values (TLVs®), OSHA Permissible Exposure Limits (PELs), of American Industrial Hygiene Association Workplace Environmental Exposure Levels (AIHAWEELs). TLVs are from ACGIH®, 2009 TLVs® and BEIs® Book. Copyright 2009. Met toestemming weergegeven. Soms worden grenswaarden gebruikt uit andere Europese landen. De herkomst van de grenswaarde wordt altijd gegeven onder type. Voor de schatting van de gebruiksduur kunt u één of meer verontreinigende stoffen selecteren. Daarvoor klikt u op 'Search' (zoeken) en typt u vervolgens de naam of het CAS-nummer van de verontreinigende stof. U wordt tijdens het typen naar de verontreinigende stof gevoerd. Klik op de '+' toets naast de verontreinigende stof om deze toe te voegen aan uw lijst 'selected contaminants' (geselecteerde verontreinigende stoffen) in het onderste deel van het scherm. Om in het bovenste deel van het scherm weer terug te gaan naar een volledige lijst verontreinigende stoffen klikt u op de toets 'Clear' (wissen). ONTBREKENDE VERONTREINIGENDE STOFFEN Chemische stoffen waarvoor geen beroepsmatige grenswaarde of andere nodige gegevens zijn vastgesteld zijn niet opgenomen in de software. De gebruiksduur voor niet opgenomen organische dampen kan worden geschat door een chemische stof met een gelijksoortig moleculair gewicht en/of dampdruk te kiezen. Deze optie is vaak nodig voor mengsels organische vloeistoffen met veranderende samenstelling, zoals benzine, terpentine en petroleumdestillaat. Bij deze methode zijn de nodige deskundigheid, voorzichtigheid en veiligheidsfactoren nodig. Zwaveldioxide kan als surrogaat worden gebruikt voor een conservatieve schatting van de gebruiksduur voor chloorwaterstof, fluorwaterstof, zwavelwaterstof, chloor en chloordioxide. EEN DOOR DE GEBRUIKER BEPAALDE ORGANISCHE DAMP INVOEREN Als de gezochte organische damp ontbreekt, kunt u die zelf invoeren door op de toets 'Enter User-Defined Organic Vapour' te drukken, bovenaan het scherm. Voor deze functie moet de verontreinigende stof echter een organische vloeistof zijn op een betreffende temperatuur, en moet u de volgende informatie invullen:
Naam van verontreinigende stof CAS-nummer (optioneel) Grenswaarde (TWA) Molecuulgewicht (gram/mol.) Brekingsindex (nD) IDLH (optioneel) - dit is de concentratie die beschouwd wordt als 'onmiddellijk gevaarlijk voor leven of gezondheid' (Immediately Dangerous to Life or Health). Voor
chemische stoffen waarvoor geen IDLH-niveau is bepaald, moet de onderste explosiegrens (LEL; Lower Explosive Limit) worden gebruikt. Dichtheid van de vloeistof (g/cm3) Verzadigde-dampdruk (mm Hg). De dampdruk verandert met de temperatuur. Vul de verzadigde-dampdruk in voor de temperatuur op de plaats waar de ademhalingstoestel wordt gebruikt. Temperatuur (graden C of F) - dit is de temperatuur op de plaats waar het ademhalingstoestel wordt gebruikt. Blootstelling - het blootstellingsniveau is de concentratie van de verontreinigende stof in lucht die in de ademzone van de arbeider is gemeten. Het is NIET de concentratie (bijv. gewichts-%) die op het veiligheidsinformatieblad staat. Voor nadere informatie over het bemonsteren van de blootstellingsniveaus van arbeiders kunt u 3M bellen of contact opnemen met een arbeidshygiënist. .U moet de concentratie van de verontreinigende stof in ofwel ppm (delen per miljoen) of mg/m3 (milligram per kubieke meter) invullen. Als de concentratie in een andere eenheid staat, moet u deze eerst omzetten in ofwel ppm of mg/m3. Selecteer ppm of mg/m3 door op het venster met de eenheid te klikken.
Een deel van de bovenstaande vereiste informatie is te vinden in scheikundige of natuurkundige handboeken en instructies van de leveranciers van chemische stoffen. Nadat alle vereiste velden zijn ingevuld, klikt u op 'Add New User-Defined Organic Vapour' (nieuwe door gebruiker gedefinieerde organische damp toevoegen). EEN VERONTREINIGENDE STOF VERWIJDEREN: Voor het verwijderen van een verontreinigende stof uit de lijst met 'selected contaminents' (geselecteerde verontreinigende stoffen) in het onderste deel van het scherm klikt u op de '-' toets naast de verontreinigende stof. BLOOTSTELLINGSNIVEAUS INVOEREN: Voor elk van de door u geselecteerde verontreinigende stoffen moet u een blootstellingsniveau invullen. Om de blootstelling in te vullen, klikt u op het hokje naast de verontreinigende stof en voert u de blootstellingsconcentratie in. Let op: Het blootstellingsniveau is de concentratie van de verontreinigende stof die in de ademzone van de werknemer is gemeten. Het is NIET de concentratie (bijv. gewichts-%) die op het veiligheidsinformatieblad staat. Voor nadere informatie over het bemonsteren van de blootstellingsniveaus van arbeiders kunt u 3M bellen of contact opnemen met een arbeidshygiënist. De blootstellingsniveaus worden ofwel in delen per miljoen (ppm) of milligram per kubieke meter lucht (mg/m3) weergegeven. In sommige gevallen kunnen ook de gebruikte eenheden van de blootstelling worden gewijzigd. De gewenste eenheid kan uit de betreffende afrollijst worden gekozen. Als uw concentratie-eenheid niet als optie wordt gegeven, moet u de blootstellingswaarde omzetten in een van de beschikbare opties. Als u alle blootstellingsconcentraties heeft ingevuld, klikt u op de toets 'Continue' (doorgaan).
Selectie van omgeving en filter Afhankelijk van de ingevulde verontreinigende stoffen verschijnt er een lijst met chemische filters. Klik op de afrolpijl om uw filter te vinden. 3M heeft niet alle mogelijke combinaties van verontreinigende stoffen en filters voor deze software getest. Als u uw filter niet kunt vinden, of als er geen filters worden weergegeven, moet u contact opnemen met de technische zaken van 3M. Als er meerdere filters worden gebruikt, moet er voor elk filter een aparte schatting van de gebruiksduur worden gemaakt. Voor filters die worden gecombineerd met deeltjesfilters moet het nummer van het chemische filter zelf worden gebruikt (het gebruik van een deeltjesfilter in combinatie met een gas- of dampfilter heeft geen invloed op de gebruiksduur daarvan). RELATIEVE VOCHTIGHEID Een relatieve vochtigheid (RV) die groter is dan 65% kan de gebruiksduur van organische dampfilters aanzienlijk korter maken. Het effect hangt af van de relatieve vochtigheid, de concentratie van de chemische stof, de vluchtigheid van de chemische stof en de mengbaarheid van de chemische stof (oplosbaarheid) in water. Als u een relatieve vochtigheid invult van >65% (bijv. 65, 75, 85 of 90%) wordt de gebruiksduur voor de organische damp automatisch gecorrigeerd op basis van proeven met onmengbare (onoplosbare) oplosmiddelen om het grootste effect van de relatieve vochtigheid te demonstreren. De schattingen van de gebruiksduur voor zure gassen, ammoniak, methylamine en formaldehyde zijn gebaseerd op proeven bij een relatieve vochtigheid van 50%. In tegenstelling tot organische dampen kan de gebruiksduur van deze chemische stoffen bij een relatieve vochtigheid van meer dan 50% zelfs toenemen. De gebruiksduur voor deze materialen kan bij een lagere relatieve vochtigheid zelfs minder zijn dan de schatting van de software. De gebruiksduur voor deze chemische stoffen wordt door de software niet aangepast voor verschillende relatieve vochtigheden. ATMOSFERISCHE DRUK Vul de atmosferische (barometer-) druk op de werkplaats in. De druk moet tussen 0,8 en 1,2 atmosfeer (atm) zijn. De standaardinstelling is 1 atm. TEMPERATUUR De berekeningen van de software voor organische dampen blijven beperkt tot een temperatuurbereik van 0°C tot 50°C (32°F tot 122°F). Het temperatuurbereik wordt nog nader beperkt om te garanderen dat alle geselecteerde organische dampen vloeistoffen zijn en dat de dampdrukgegevens beschikbaar zijn. Selecteer een temperatuur door op de afrolvensters voor temperatuur en eenheid te klikken. Kies de temperatuur die het dichtst bij die van uw werkomgeving ligt, in graden Celsius of Fahrenheit. Hogere temperaturen kunnen de gebruiksduur voor organische dampen korter maken. Dus als uw temperatuur tussen de getoonde opties ligt, is het beter om de hogere temperatuur te kiezen om een conservatieve schatting te krijgen.
Voor zure gassen, ammoniak, methylamine en formaldehyde wordt de temperatuur zo nodig alleen gebruikt om de eenheid van de blootstellingsgrens om te zetten (ppm en mg/m3). Het wordt verder niet gebruikt bij de berekening van de gebruiksduur. ARBEIDSTEMPO (ademsnelheid) De schatting van de gebruiksduur is afhankelijk van de luchtstroom door het ademhalingstoestel. Voor ademhalingsmaskers met negatieve druk is de luchtstroom door het ademhalingsmasker hoger bij een hoger arbeidstempo (ademsnelheid). Selecteer het arbeidstempo in de lijst die het meest overeenkomt met uw werkomgeving. Licht, middelmatig en zwaar worden gedefinieerd als respectievelijk 20, 40 en 60 liter per minuut (Nelson, G.O. and Correia, A.N., Respirator Cartridge Efficiency Studies VIII. Summary and Conclusions. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 36:514525 [1976]). Tijdens bepaalde intense activiteiten kan de ademsnelheid een korte tijd hoger zijn. Er moeten geschikte veiligheidsfactoren worden aangehouden. Oplossing De schatting van de gebruiksduur voor organische damp wordt berekend met behulp van een door Wood gepresenteerd model (Wood, G.O.: Estimating Service Lives of Organic Vapour Cartridges, American Industrial Hygiene Association Journal 55[1], January 1994, blz. 11-15.) Het model van Wood is aangepast voor de eigenschappen van 3M filters en sommige van de experimenteel bepaalde waarden zijn nader afgestemd. De gebruiksduur voor zure gassen, ammoniak, methylamine en formaldehyde wordt ingeschat met behulp van de gegevens van laboratoriumproeven voor elke specifieke chemische stof. De gebruiksduur werd gemeten bij concentraties binnen een bereik van ongeveer 10 tot 100 ppm of 50 tot 1000 ppm, afhankelijk van het filter, en vervolgens werd een curve van de gegevens samengesteld. DOORBRAAKCONCENTRATIE De gebruiksduur is de tijd waarna een duidelijke doorbraakconcentratie van de verontreinigende stof wordt waargenomen aan de uitlaatzijde van het filter. Voor organische dampen hangt de doorbraakconcentratie die in deze software wordt gebruikt van het blootstellingsniveau af. Als de blootstelling groter is dan de beroepsmatige grenswaarde wordt de gebruiksduur geschat op het moment dat de doorbraakconcentratie de helft van de beroepsmatige grenswaarde bereikt. Als de blootstelling kleiner is dan de beroepsmatige grenswaarde wordt de gebruiksduur geschat op het moment dat de doorbraakconcentratie 10% van het blootstellingsniveau bereikt. Voor zure gassen, formaldehyde, ammoniak en methylamine is de doorbraakconcentratie afkomstig van de laboratoriumproeven. Deze is niet afhankelijk van de door u ingevulde blootstellingsconcentratie.
MENGSELS Schattingen van de gebruiksduur voor mengsels van organische dampen en niet-organische dampen (zure gassen, ammoniak, methylamine en formaldehyde) worden apart berekend en dan wordt de kortste gebruiksduur gekozen. De methode voor schatting van de gebruiksduur voor mengsels van organische dampen is genomen uit US OSHA CPL2-0.120, 'Inspection Procedures for the Respiratory Protection Standard', 25 september 1998. 1) De gebruiksduur voor elk van de organische dampen wordt apart berekend en de organische damp met de kortste gebruiksduur wordt genoteerd. 2) De concentraties voor alle organische dampen met een gebruiksduur binnen een factor van 100 van de kortste gebruiksduur worden bij elkaar opgeteld. 3) De gebruiksduur wordt geschat met behulp van de organische damp met de kortste gebruiksduur en de opgetelde concentratie. 4) De resulterende gebruiksduur voor organische damp is de kortste van stap 1 en 3. (Let op: voor bepaalde vluchtige organische dampen neemt de gebruiksduur bij een hogere concentratie binnen een beperkt concentratiebereik zelfs toe. Vandaar dat zowel stap 1 als 3 in beschouwing moet worden genomen.) Voor mengsels van niet-organische dampen wordt een andere methode gebruikt. 1) Alle zure-gas- en formaldehydeconcentraties worden opgeteld. 2) De gebruiksduur wordt geschat voor elk van de zure gassen en formaldehyde op basis van de opgetelde zure-gas-/formaldehydeconcentratie. 3) Alle ammoniak- en methylamineconcentraties worden opgeteld. 4) De gebruiksduur wordt geschat voor ammoniak, methylamine en op basis van de opgetelde ammoniak/methylamineconcentratie. 5) De resulterende gebruiksduur voor niet-organische damp is de kortste van stap 2 en 4. HET SAMENSTELLEN VAN EEN FILTERVERVANGSCHEMA De geschatte gebruiksduur is slechts één van de onderdelen die moeten worden overwogen bij het samenstellen van een vervangschema. Filtervervangschema's moeten praktisch zijn en gemakkelijk te onthouden voor de arbeiders (bijv. 1 dag in plaats van 1,3 dagen). Tevens moeten eventuele plaatselijke voorschriften en de migratie van de verontreinigende stof door het filter tijdens opslag worden overwogen.
MIGRATIE Migratie is met name een probleem bij organische dampen, en in mindere mate bij zure gassen, ammoniak, methylamine en formaldehyde. Tijdens niet-gebruikte periodes kunnen organische dampen migreren door een organische-dampfilter. Dit komt vooral voor bij vluchtige organische dampen (bijv. kookpunt <65° C). Bij een onderbroken gebruik van het organische-dampfilter en het daaropvolgend gebruik de volgende dag kan de drager worden blootgesteld aan organische
dampen. Chemische stoffen met een kookpunt van meer dan 65° C kunnen toch migreren, maar bij het afnemen van de vluchtigheid is migratie niet zo'n probleem. Voor organische dampen met een kookpunt van minder dan 65° C moet een AX-filter worden gebruikt. AX-filters voor organische dampen moeten minstens elke ploegendienst worden vervangen, conform EN 14387. Er kunnen proeven in het laboratorium of in het veld worden uitgevoerd om acceptabele gebruikspatronen te bepalen. Het kan gemakkelijker zijn om de tijd bij te houden. Met andere woorden, de geschatte gebruiksduur begint wanneer het filter voor het eerst wordt gebruikt en gaat door wanneer het filter wordt gebruikt en opgeslagen. Bijvoorbeeld, als de geschatte gebruiksduur 40 uur is dan kan het organische-dampfilter 8 uur worden gebruikt, 16 uur worden opgeslagen en weer 8 uur (totale tijd 32 uur) worden gebruikt voordat het wordt weggedaan. Het effectieve filtervervangschema is daarmee elke 2 dagen, tenzij het net voor het weekend of een vakantie enz. wordt gebruikt.
EEN VERSLAG OPSTELLEN U kunt tevens een verslag opstellen en opslaan. Als u op de toets 'generate report' (verslag opstellen) drukt, wordt een nieuw scherm geopend waar u opmerkingen in kunt vullen, zoals werknemer, taak, locatie enz. Het verslag bevat ook de keuzen die u heeft gemaakt, inclusief de geselecteerde verontreinigende stoffen, blootstellingsconcentraties, het gekozen ademhalingstoestel enz. In het verslag wordt tevens de geurdrempel voor elke verontreinigende stof opgenomen, indien deze beschikbaar is. Geurdrempels worden opgenomen omdat de geur handig kan zijn als tweede of reserve-indicatie voor het vervangen van het filter. Het kan tevens handig zijn bij het identificeren van situaties waarbij extra veiligheid nodig kan zijn bij het samenstellen van een vervangschema. Indien een samenstelling een grenswaarde heeft die onder de geurdrempel ligt, wordt naast de geschatte gebruiksduur tevens een waarschuwing gegeven dat ademhalingsbescherming met luchttoevoer wordt aanbevolen. De waarden van gerapporteerde geurdrempels zijn afkomstig uit een verscheidenheid aan uitgaven (zie hieronder). De primaire bronnen van geurdrempels zijn VOCBASE en de uitgave van de American Industrial Hygiene Association (AIHA), Odour Thresholds for Chemicals with Established Occupational Health Standards (1989). Als er in deze twee bronnen geen geurdrempel staat vermeld, is deze uit één van de andere bronnen genomen. Als er geen waarde is gevonden in de onderstaande bronnen is gevonden is de geurdrempel uit een ander document afkomstig (zoals van AIHA WEEL). Voor een uitgebreidere behandeling van het bepalen van geurdrempels, en een verklaring waarom er soms een bereik wordt gegeven, wordt u verwezen naar de AIHA-uitgave. 1. Jensen, B. and P. Wolkoff. VOCBASE: Odor Thresholds, Mucous Membrane Irritation Thresholds and Physio-Chemical Parameters of Volatile Organic Compounds. [Computersoftware]. National Institute of Occupational Health, Denemarken, 1996.
2. Odor Thresholds for Chemicals with Established Occupational Health Standards, American Industrial Hygiene Association, 1989. 3. Amoore, J. E., and E. Hautula. Odor as an Aid to Chemical Safety. J. Appl. Toxicol. 3(6): 272-290 (1983). 4. Fazzuluri, F. A. Compilation of Odor and Taste Threshold Values Data. American Society for Testing and Materials (1978). 5. Verschueren, K. Handbook of Environmental Data on Organic Chemicals, pagina 12-21. Van Nostrand Reinhold, NY (1977). 6. Warning Properties of Industrial Chemicals - Occupational Health Resource Center, Oregon Lung Association. 7. Electrical Safety Practices, ISA Monograph nr. 113 (1972). 8. Documentation of TLVs and BEIs. American Conference of Governmental Industrial Hygienists. 5th edition (1986). 9. Gemert, L. J. Van. Compilation of Odor Threshold Values in Air and Water. CIVO-TNO, Nederland (1977). 10. Gemert, L. J. Van. Compilation of Odor Threshold Values in Air, Supplement IV, CIVOTNO, Zeist, Nederland (1982). VRAGEN? Mocht u nog nadere vragen hebben over deze software of 3M ademhalingstoestellen, neem dan contact op met uw plaatselijke 3M vertegenwoordiger of bel 3M Nederland BV 0031-(0)15-782 2406.
Februari 2012
