39

Brief aan de leden T.a.v. het college

informatiecentrum tel.

uw kenmerk

(070) 373 8021

bijlage(n)

4

betreft

ons kenmerk

datum

FLO-overgangsrecht: inkoop extra pensioen

ECCVA/U200802095

28 november 2008

Lbr. 08/190 CVA/LOGA 08/39

Rectificatie bijlage 1, voorbeeld 3 Samenvatting

Per 1 januari 2006 is het Functioneel Leeftijdsontslag (FLO) afgeschaft. Voor medewerkers die op 31 december 2005 werkzaam waren in een functie die uitzicht gaf op FLO is overgangsrecht afgesproken. Voor medewerkers die in een bezwarende functie werken bestaat dit overgangsrecht uit drie fasen: - Periode 55 jaar tot 59 jaar: betaald verlof of gedeeltelijk doorwerken met hogere bezoldiging - Periode 59 jaar tot 62 jaar: onbetaald verlof dat de medewerker kan financieren met de levensloopbijdragen van de werkgever - Vanaf 62 jaar: ingang ouderdomspensioen. Periode 62 jaar tot 62 jaar en 9 maanden door financiering van extra inkoop ouderdomspensioen door werkgever. Na 62 jaar en 9 maanden ABP Keuzepensioen. Deze ledenbrief gaat over de inkoop van extra ouderdomspensioen door de werkgever om de periode 62 jaar tot 62 jaar en 9 maanden te overbruggen. Het LOGA heeft in de CAO 2005-2007 afgesproken de nieuwe fiscale mogelijkheden voor pensioenopbouw te benutten om het voor medewerkers in bezwarende functies die uitzicht hadden op FLO mogelijk te maken om nog iets eerder uit te treden dan de reguliere pensioenleeftijd binnen het ABP van 62 jaar en 9 maanden. Berekeningen wijzen uit dat maximaal nog 9 maanden extra ouderdomspensioen kunnen worden ingekocht. In de CAO is afgesproken dat deze 9 maanden door de werkgever worden gefinancierd. Dit extra ouderdomspensioen betekent voor de gemiddelde medewerker dat hij op 62 jaar kan stoppen met werken tegen ongeveer een gelijk pensioen dat hij anders op 65-jarige leeftijd zou hebben ontvangen. In overleg met het ABP is dit onderdeel van het overgangsrecht uitgewerkt. In deze ledenbrief wordt de uitwerking nader toegelicht en wordt aangegeven welke stappen de werkgever moet nemen. Tevens worden er diverse uitzonderingssituaties beschreven. In bijlage 2 treft u de bijbehorende CAR-artikelen aan.

Postbus 30435 2500GK Den Haag Koningin Marialaan 15-17 2595 GA Den Haag Tel 070 373 8530 Fax 070 3617989 www.vng.nl E-mail: [email protected]

Aan de leden

informatiecentrum tel.

uw kenmerk

(070) 373 8021

bijlage(n)

4

betreft

ons kenmerk

datum

FLO-overgangsrecht: inkoop extra pensioen

ECCVA/U200802095

28 november 2008

Lbr. 08/190 CVA/LOGA 08/39

Geacht college, Per 1 januari 2006 is het Functioneel Leeftijdsontslag (FLO) afgeschaft. Voor medewerkers die op 31 december 2005 werkzaam waren in een functie die uitzicht gaf op FLO is overgangsrecht afgesproken. Onderdeel van dit overgangsrecht is de ‘inkoop van versterkt ouderdomspensioen’. Dit deel van het overgangsrecht geldt voor medewerkers die vallen onder paragraaf 2 en 3 van hoofdstuk 9b CAR. Dat zijn de medewerkers die: • •

op 31 december 2005 in een functie werkten die uitzicht gaf op FLO én, op 1 januari 2006 en aaneengesloten daarna in een daadwerkelijk bezwarende functie werken én • geen recht meer hebben op FPU1. In overleg met het ABP is dit onderdeel van het overgangsrecht uitgewerkt. In deze ledenbrief wordt de uitwerking nader toegelicht en wordt aangegeven welke stappen de werkgever op welk moment moet nemen. In bijlage 1 treft u een aantal voorbeelden waarnaar in deze ledenbrief wordt verwezen. De CAR-artikelen staan in bijlage 2.

1

Medewerkers die nog recht hebben op FPU vallen onder ander overgangsrecht waar het inkopen van OP geen

onderdeel van uitmaakt. Tijdens FPU bouwen ze nog voor de helft pensioen op. Vervolgens gaan zij op 65 jaar met ouderdomspensioen. Voor deze groep is inkoop van extra OP niet nodig om eerder te kunnen stoppen met werken. De pensioenopbouw van deze groep is conform de oude situatie.

Postbus 30435 2500GK Den Haag Koningin Marialaan 15-17 2595 GA Den Haag Tel 070 373 8530 Fax 070 3617989 www.vng.nl E-mail: [email protected]

1. Afspraak uit de CAO 2005-2007 In de CAO 2005-2007 staat het volgende: ‘Voor iedere medewerker die op 31 december 2005 werkzaam is in de bezwarende functie zal de werkgever de nieuwe fiscale mogelijkheden gebruiken om vervroegd uittreden nog mogelijk te maken. Elk jaar in de bezwarende functie in het verleden en toekomst telt mee voor de extra opbouw met een maximum van 20 dienstjaar. Daardoor wordt er meer ouderdomspensioen opgebouwd waardoor het (bij 20 jaar in de bezwarende functie) mogelijk wordt om drie jaar eerder dan de algemene pensioenleeftijd het ouderdomspensioen in te laten gaan.’ De oude FLO-regeling maakte het mogelijk dat medewerkers eerder dan de pensioengerechtigde leeftijd stopten met werken. In de CAO-onderhandelingen is om diverse redenen afgesproken dat deze regeling niet langer houdbaar was. Er is nieuw beleid voor nieuwe medewerkers in bezwarende functies (bij brandweer en ambulance) afgesproken. Voor medewerkers die al in een FLO-functie (die ook daadwerkelijk bezwarend was) werkten, is gezocht naar mogelijkheden om binnen de nieuwe fiscale regels nog vervroegd te kunnen stoppen met werken. Onderdeel hiervan is de mogelijkheid om, met versterkt ABP Keuzepensioen, vervroegd te kunnen uittreden. Bij het ABP kan extra pensioen worden ingekocht. Dit is mogelijk omdat de ABP-regeling in het verleden niet de volledige fiscale ruimte2 benutte. Deze resterende fiscale ruimte wordt gebruikt om extra ouderdomspensioen in te kopen. Dit extra ingekochte ouderdomspensioen wordt opgeteld bij het reguliere pensioen dat wordt opgebouwd bij het ABP. De medewerker heeft hierdoor een hoger ouderdomspensioen op 65 jaar dan in de oude FLO-situatie. Medewerkers kunnen ervoor kiezen om dit hogere ouderdomspensioen eerder in te laten gaan dan op 65-jarige leeftijd. CAO-partijen zijn er bij de vormgeving van het overgangsrecht van uitgegaan dat de medewerker het ouderdomspensioen laat ingaan op zijn 62-jarige leeftijd. De inkoop van het extra ouderdomspensioen is gebaseerd op uittreden op die leeftijd3. 2. Overbrugging 62 tot 65 jaar De afspraak binnen het FLO-overgangsrecht gaat ervan uit dat de medewerker zijn ouderdomspensioen op 62 jaar in laat gaan. De middelen om het pensioen eerder te kunnen laten ingaan komen voort uit de ABP-regeling en uit een inkoop van extra pensioen door de werkgever.

2 De Wet op de Loonbelasting stelt grenzen waarbinnen belastingvrij pensioen kan worden opgebouwd. Het verschil tussen deze maxima en wat men opbouwt onder de collectieve regeling, is de fiscale ruimte voor ABP Extra Pensioen. In het verleden was de opbouw in de collectieve regeling veel lager dan volgens de fiscus was toegestaan. Deze fiscale ruimte van medewerkers uit het verleden wordt gebruikt voor de inkoop van extra pensioen. 3

In het afgesproken FLO-overgangsrecht gaat de medewerker (die een functie had met een FLO-leeftijd van 55 tot 59 ste jaar) op zijn 59 met onbetaald verlof dat hij financiert door inzet van het tegoed dat kan zijn gespaard met behulp van de werkgeversbijdragen levensloop. Vervolgens gaat hij op 62 jaar met ouderdomspensioen.

Betreft

FLO-overgangsrecht: inkoop extra pensioen Datum 28 november 2008

02/15

2.1 Afspraken binnen ABP-regeling In juli 2005 hebben sociale partners in de Pensioenkamer een akkoord bereikt over het afschaffen van de FPU. Hierbij is een nieuwe regeling afgesproken; het ABP Keuzepensioen. Binnen deze regeling bouwen medewerkers meer pensioen op, omdat er wordt uitgegaan van een lagere franchise4 en een hoger opbouwpercentage. Bij de onderhandelingen over het afschaffen van de FPU en de invoering van het ABP Keuzepensioen is voor verschillende groepen medewerkers overgangsrecht afgesproken. Voor medewerkers die zijn geboren na 1949 (en medewerkers die zijn geboren vóór 1950 maar niet al op 1 april 1997 werknemer waren in de zin van het ABPpensioenreglement) is afgesproken dat het ABP extra ouderdomspensioen inkoopt. Meer hierover leest u in ledenbrief van 18 juli 2005: ‘Hoofdlijnenakkoord inzake aanpassing FPU-regeling’, kenmerk MARZ/CvA/U200515077, Lbr.05/74, CvA/LOGA 05/18. Berekeningen wijzen uit dat het – voor mensen met een gemiddelde carrière – met deze extra inkoop en het hanteren van de lagere franchise en het hogere opbouwpercentage, mogelijk is om 2 jaar en 3 maanden eerder te stoppen, dus op 62 jaar en 9 maanden. Dit tegen een inkomensniveau dat het niveau benadert dat zij op 65-jarige leeftijd zouden hebben gehad in de oude ABP-regeling. De afspraak voor de extra inkoop van ouderdomspensioen geldt (onder bepaalde voorwaarden5) voor iedere deelnemer van het ABP. Dus ook voor diegenen die onder het FLO-overgangsrecht vallen. 2.2 Inkoop door werkgever Met de hiervoor genoemde inkoop en het ABP Keuzepensioen gebruikt het ABP niet alle fiscale ruimte uit het verleden. Het LOGA heeft in de CAO 2005-2007 afgesproken de resterende fiscale ruimte te benutten om het voor medewerkers in bezwarende functies die uitzicht hadden op FLO mogelijk te maken om nog iets eerder uit te treden dan op 62 jaar en 9 maanden. Maximaal kunnen nog 9 maanden extra ouderdomspensioen worden ingekocht. In de CAO is afgesproken dat deze 9 maanden door de werkgever worden gefinancierd. 3. Uitwerking CAO-afspraak In overleg met het ABP is de hiervoor beschreven CAO-afspraak nader uitgewerkt. De inkoop van 9 maanden extra pensioen wordt gerealiseerd door gebruik te maken van een bestaand product van het ABP: het ABP Extra Pensioen (AEP).

4

De franchise is dat deel van de bezoldiging waarover géén pensioen wordt opgebouwd. Dit bedrag wordt gehanteerd omdat men op 65 jaar een AOW-uitkering krijgt en dus niet over het hele inkomen pensioen hoeft op te bouwen. In de oude ABP-regeling was dat € 15.250, ABP Keuzepensioen kent een franchise van €10.100 (in 2008). In deze regeling wordt dus over een groter deel van het inkomen pensioen opgebouwd, hetgeen uiteindelijk resulteert in een hoger ouderdomspensioen op 65 jaar, of een gelijk pensioen als de oude ABP-regeling op 65 jaar maar dan vanaf op een eerdere leeftijd. 5 Deze voorwaarden zijn dat betrokkene op 31 december 2005 en 1 januari 2006 werknemer in de zin van het ABPpensioenreglement was en dat hij tot het moment dat hij met ouderdomspensioen gaat (of tot 2023) werknemer blijft.

Betreft


03/15

Hoofdlijnen van de afspraak inkoop OP: -

-

de werkgever stort op 53-jarige leeftijd voor de medewerker een nader te bepalen bedrag in AEP, met een van tevoren vastgesteld verwacht rendement zal dit leiden tot 9 maanden x 76% van het middelloon op de leeftijd van 62 jaar, waarbij het middelloon het gemiddelde loon is over de dienstjaren als brandweer- of ambulancemedewerker tot 53 jaar (dan vindt namelijk de storting plaats), als de fiscale ruimte het niet mogelijk maakt het gehele bedrag te storten in AEP dan wordt het deel van het bedrag dat niet in AEP gestort kan worden (onder inhouding van loonheffing) naar de medewerker overgemaakt.

Het feit dat het ABP en de werkgever een bepaald bedrag aan extra ouderdomspensioen inkopen, zegt niets over de hoogte van het bedrag dat uiteindelijk, tot aan het overlijden, aan pensioen door het ABP wordt uitbetaald. Het bedrag dat feitelijk aan pensioen wordt genoten is namelijk mede afhankelijk van het pensioen dat iemand, onder andere gelet op deeltijdfactor, startdatum deelnemerschap ABP en carrièreverloop zelf heeft opgebouwd. Samen vormen - opgebouwd pensioen (eventueel aangevuld met eigen inkoop door stortingen in aanvullende ABP-pensioenproducten zoals ABP Extra Pensioen), - de pensioenrechten voortvloeiend uit het overgangsrecht bij de afschaffing van de FPU en introductie ABP Keuzepensioen en - de inkoop van de werkgever wegens FLO-overgangsrecht het pensioen van betrokkene. Betrokkene kan dit pensioen op ieder gewenst moment, tussen de leeftijd 60 en 70 jaar, laten ingaan. Het FLO-overgangsrecht is echter zo vormgegeven dat ervan wordt uitgegaan dat het pensioen vanaf 62 jaar wordt genoten. Er wordt geen splitsing meer gemaakt in het bedrag aan pensioen tot 65 jaar en het bedrag aan pensioen vanaf 65 jaar. Prepensioen (pensioen vóór 65 jaar, zoals de oude FPU-regeling) bestaat niet meer. Er is één vorm van ouderdomspensioen en dat kan eerder ingaan dan op 65-jarige leeftijd. De inleg door de werkgever in AEP wordt bij het totale pensioen opgeteld en uitgesmeerd over de gehele pensioenperiode. De medewerker kan er wel zelf voor kiezen om in de hoogte van het pensioen te variëren, bijvoorbeeld tot 65 jaar een hoger pensioen en na 65 jaar een lager pensioen. Dit is een individuele keuze en staat los van de vormgeving van het FLOovergangsrecht. 3.1 Hoogte bedrag en moment storting Het bedrag dat de werkgever stort in AEP wordt opgeteld bij het ouderdomspension van de medewerker. CAO-partijen hebben afgesproken dat de hoogte van het bedrag dat de werkgever stort overeenkomt met 9 maanden middelloon. Het benodigde kapitaal bedraagt dus 9/12 x 76% = 57% van het middelloon. LOGA-partijen hebben afgesproken dat als middelloon geldt het gemiddelde loon over de dienstjaren als brandweer- of ambulancemedewerker tot 53 jaar, waarbij

Betreft


04/15

het begrip ‘dienstjaren’ de definitie volgt van artikel 9b:2 CAR. Hierbij wordt rekening gehouden met de omvang van de betrekking. Op het moment dat de medewerker 53 jaar wordt, stort zijn werkgever een bedrag in AEP. Het gemiddelde inkomen (rekening houdend met de deeltijdfactor en de indexering) van alle dienstjaren wordt vermenigvuldigd met 57%. Dit is het bedrag dat op 62 jaar gegenereerd moet zijn. Omdat de storting al op 53-jarige leeftijd plaatsvindt, wordt dit bedrag vermenigvuldigd met een zogenaamde leeftijdsafhankelijke factor waardoor rekening wordt gehouden met rendementen op de inleg. De storting heeft namelijk nog 9 jaar de tijd om te renderen. Uiteindelijk leidt de storting van dit bedrag in AEP bij het behalen van het verwachte rendement op de leeftijd van 62 jaar tot een pensioenuitkering van 9 maanden maal 76% van het middelloon over alle dienstjaren tot 53 jaar. Hiermee wordt de periode van 62 tot 62 jaar en 9 maanden overbrugd. In de praktijk zal de storting van de werkgever worden opgeteld bij het ABP pensioen en leidt dit tot een vergelijkbaar pensioen dat de medewerker had gehad vanaf zijn 65ste. Maatmanberekeningen van het ABP laten zelfs zien dat door de storting van de werkgever het pensioen van de medewerker een paar procent hoger wordt6. 3.2 Resultaat storting Het uiteindelijke resultaat van de storting van de werkgever kan meer of minder zijn dan de hierboven genoemde 76%, afhankelijk van het werkelijk behaalde rendement. Bij de storting op de leeftijd van 53 jaar wordt uitgegaan van een reëel verwacht rendement. Dit verwachte rendement (de zogenoemde “rekenrente”) wordt door het ABP gehanteerd en bedraagt bij het maken van deze afspraken 3%. Het werkelijke rendement van het AEP-product is de laatste jaren beduidend hoger geweest dan de 3% waarmee nu wordt gerekend. Het verschil tussen het werkelijk rendement en het rendement waarmee wordt gerekend komt ten goede aan het pensioenresultaat van de medewerker.

6

Dat het pensioen door de storting van de werkgever in de meeste gevallen hoger wordt, ook al wordt het naar voren gehaald, komt omdat veel medewerkers niet een pensioen van 76% middelloon halen, maar lager. De inkoop van de werkgever is wel gebaseerd op 76% van het gemiddelde loon tijdens de dienstjaren bij brandweer of ambulance tot aan 53 jaar.

Betreft


05/15

De rekenrente van het ABP is een dynamische rente. Dit betekent dat het ABP in de toekomst kan gaan rekenen met een hogere of lagere rekenrente7. De rekenrente is van invloed op de leeftijdsafhankelijke factor waarmee wordt gerekend. Als het ABP uitgaat van een andere rekenrente en komt tot nieuwe actuariële tarieven, zal het LOGA nieuwe leeftijdsafhankelijke factoren vaststellen die werkgevers dienen te gebruiken bij het vaststellen van het bedrag dat zij moeten storten in AEP. Een hogere rekenrente leidt tot een lagere inleg van de werkgever. De inleg van de werkgever kan namelijk lager zijn, omdat de rendementsverwachting hoger is. Wanneer het ABP een lagere rekenrente hanteert moet de inleg van de werkgever hoger zijn. De leeftijdsafhankelijke factoren zoals vermeld in de CAR worden dus aangepast aan de rekenrente die het ABP hanteert. Op het moment dat betrokkene met pensioen gaat, telt de ingelegde bijdrage van zijn werkgever mee en is zijn ouderdomspensioen over de gehele betaalperiode hoger. Hoe hoog het uiteindelijke pensioen van de medewerker is, is van veel factoren afhankelijk (dienstjaren, deeltijdfactoren, moment van uittreden etc.). Het is daarom niet mogelijk hierover garanties af te geven. 3.3 Leeftijdsafhankelijke factor De leeftijdsafhankelijke factoren treft u aan in de bijgevoegde CAR-artikelen (bijlage 2). Het moment van storting is bepalend voor het uiteindelijke resultaat van de inleg van de werkgever. Bij het bepalen van de inleg wordt ervan uitgegaan dat de inleg nog een aantal jaar rendeert. Bij de gegeven factoren wordt uitgegaan van een storting op het moment dat de medewerker 53 wordt. 3.4 Leeftijd 53 CAO-partijen hebben ervoor gekozen om de storting in AEP te doen op het moment dat de medewerker 53 jaar wordt. Reden hiervan is dat het wenselijk is de storting op een zo laat mogelijk moment te doen. De totale kosten van dit onderdeel van het FLO-overgangsrecht hoeven dan niet op korte termijn al gemaakt te worden. Het effect van de storting op het ouderdomspensioen is pas zichtbaar op het pensioenoverzicht van de medewerker het jaar nadat de werkgever de storting heeft gedaan. Gekozen is te storten op de leeftijd van 53 jaar, omdat de medewerker dan op 54-jarige leeftijd het bedrag terugziet op zijn pensioenoverzicht. Een half jaar voordat betrokkene 558 wordt moet hij bij zijn werkgever aangeven van welke mogelijkheid uit het FLO-overgangsrecht hij gebruik gaat maken (helemaal stoppen met werken, deels doorwerken, volledig doorwerken, uit dienst treden of het keuzemoment opschuiven9). Om een goede keuze te kunnen maken is het belangrijk om een zo

7

De rekenrente is weliswaar een dynamische rente, maar wijzigt niet na vaste periodes. Het is gebruikelijk dat een rekenrente jarenlang gelijk blijft. 8 De leeftijd van 55 geldt als de oude FLO-leeftijd 55 was. Had de medewerker een functie met een hogere FLO-leeftijd dan hoeft hij pas op een later moment dan 54 jaar en zes maanden aan te geven welke keuze hij maakt. De storting in AEP vindt voor deze medewerkers echter ook plaats op 53 jaar. 9 Deze keuzes gelden alleen voor medewerkers met meer dan 20 dienstjaren op 01-01-2006. Medewerkers met minder

Betreft


06/15

compleet mogelijk overzicht te hebben van het te verwachte ouderdomspensioen (incl. inkoop van het ABP en werkgever hetgeen terug te vinden is in ABP Extra Pensioen). Een laag ouderdomspensioen kan voor betrokkene immers een reden zijn om de werkgever te verzoeken langer te mogen doorwerken en het keuzemoment op te schuiven (op grond van artikel 9b:4 lid 5 en 9b:11, lid 3 of artikel 9b:11, lid 4, artikel 9b:26 lid 5 en 9b:35, lid 3 of artikel 9b:35, lid 4 CAR). Om een goede keuze te kunnen maken is het nodig dat het effect van de storting van de werkgever voor de medewerker zichtbaar is. Op het pensioenoverzicht is dus vanaf 54 jaar de inleg van de werkgever te zien. Toch is het werkelijke pensioen van de medewerker op 62 jaar anders dan het pensioenoverzicht aangeeft. Op een pensioenoverzicht staat namelijk alleen het werkelijk opgebouwde pensioen. Er wordt op het overzicht dus geen rekening gehouden met toekomstige rendementen op de inleg van de werkgever. Maar die rendementen worden uiteraard wel verwacht. Het werkelijk beschikbare ouderdomspensioen zal op 62 jaar dus hoger zijn dan op enig moment op het pensioenoverzicht is weergegeven. De definitieve storting is dus terug te zien op het pensioenoverzicht dat de medewerker op 54jarige leeftijd krijgt. De werkgever zal echter ook eenmalig, ruim voor z’n 54ste, een indicatie geven aan de medewerker over de verwachte hoogte van de storting. In MijnABP kan de medewerker zien wat de invloed van de storting van de werkgever is op de hoogte van zijn pensioen. Hierover meer in paragraaf 6.2. 3.5 Indexatie De berekening die de werkgever moet maken om de inleg in AEP te berekenen wordt gebaseerd op gegevens die het ABP aanlevert. ABP levert, op verzoek van de werkgever, de pensioengevende inkomens van de medewerker aan van de ABP-dienstjaren conform het FLOovergangsrecht van de medewerker. De werkgever vraagt bij het ABP die jaren aan dat de medewerker in de functie die uitzicht gaf op FLO werkte. Dit zijn de echte inkomens van die tijd. Deze inkomens zijn nog niet geïndexeerd. Naast de inkomens levert het ABP daarom ook de indexatiefactoren aan van de betreffende jaren. Dit zijn de factoren die het ABP ook hanteert voor het indexeren van de pensioenen van deelnemers en gepensioneerden van het ABP. De inkomens uit het verleden moeten vóór berekening van de bedragen die in AEP gestort gaan worden, vermenigvuldigd worden met deze factoren. Zie voorbeeld 1 in bijlage 1. 4. Wat moet de werkgever doen? Als de medewerker, die onder het FLO-overgangsrecht valt, 53 jaar wordt, berekent de werkgever het bedrag dat moet worden gestort in AEP. De gegevens die de werkgever nodig heeft voor de berekening kunnen worden opgevraagd bij het ABP. dan 20 dienstjaren op 01-01-2006 hebben geen keuze en gaan vanaf de oude FLO-leeftijd een periode gedeeltelijk werken en vervolgens, de leeftijd waarop is afhankelijk van het aantal dienstjaren op 01-01-2006, met gedeeltelijk betaald verlof. Zij kunnen er overigens wel voor kiezen om de periode van gedeeltelijk werken later te laten ingaan.

Betreft


07/15

In onderstaand stappenplan is de uitwerking beschreven voor een medewerker die op leeftijd 53 jaar minimaal 20 jaar in een bezwarende functie heeft gewerkt. Later in deze ledenbrief worden uitzonderingen beschreven. 1) De werkgever signaleert dat de betrokken medewerker binnen afzienbare tijd 53 jaar wordt. 2) De werkgever laat de medewerker een formulier tekenen waarmee de medewerker toestemming geeft aan het ABP om de benodigde gegevens aan de werkgever te verstrekken10. Een voorbeeldformulier treft u aan in bijlage 3. 3) De werkgever vraagt bij het ABP de pensioengevende inkomens en deeltijdfactoren per jaar op van de ABP-dienstjaren conform het FLO-overgangsrecht van de medewerker. Tevens vraagt de werkgever de indexatiefactoren op bij het ABP. Hiertoe neemt de werkgever contact op met de afdeling BU-SV, Verstrekken Informatie Klantgroepen (VIK) van het ABP (postbus 4806, 6401 JL Heerlen). De werkgever geeft aan welke jaren voor deze medewerker ABP-dienstjaren conform het FLO-overgangsrecht waren (zie ook ‘dienstjaren’ verder in deze brief). Het ABP levert de werkgever de pensioengevende inkomens van die jaren, de bijbehorende deeltijdfactoren en de indexatiefactoren. 4) De werkgever vermenigvuldigt de pensioengevende inkomens per dienstjaar met de deeltijdfactor en vervolgens met de indexatiefactoren. De werkgever telt de bedragen bij elkaar op en deelt het door het aantal dienstjaren van de medewerker. Vervolgens wordt dit bedrag vermenigvuldigd met 57%. 5) Vervolgens vermenigvuldigt hij dit met de leeftijdsafhankelijke factor zoals die op dat moment bij leeftijd 53 geldt. 6) De werkgever stort het bedrag in AEP van betrokkene. Het bedrag wordt gestort op de rekening van het ABP Extra Pensioen (59.34.95.004, ABN/AMRO in Heerlen) onder vermelding van 81, direct gevolgd met het klantnummer van de medewerker (dus bijvoorbeeld als de medewerker klantnummer 123456789 heeft: o.v.v. 81123456789) Zie voorbeeld 2 in bijlage 1. Als de medewerker niet per 1 januari in dienst is gekomen, maar op een later moment in een kalenderjaar dan moet de berekening worden aangepast. Het niet gehele jaar wordt naar rato meegenomen. Dit geldt voor een niet volledig eerste kalenderjaar en een niet volledig laatste kalenderjaar voor de 53ste verjaardag van de medewerker. Zie voorbeeld 3 in bijlage 1.

10

Geeft de medewerker geen toestemming dan kan de werkgever het ouderdomspensioen van die medewerker niet versterken. Er vindt dan geen storting van de werkgever plaats. De werkgever heeft de toestemming nodig om de gegevens op te vragen die nodig zijn om het bedrag voor de benodigde storting te kunnen berekenen.

Betreft


08/15

4.1 Dienstjaren De werkgever geeft aan welke jaren ABP-dienstjaren conform het FLO-overgangsrecht waren. Het ABP levert de werkgever de pensioengevende inkomens van die jaren, de bijbehorende deeltijdfactoren en de indexatiefactoren. Voor een aantal categorieën levert dit een praktisch probleem op. Zo was de vrijwilliger bij de brandweer geen deelnemer van het ABP. Het ABP beschikt dan ook niet over inkomensgegevens over de jaren als vrijwilliger. Ditzelfde geldt voor mensen die, conform de definitie van artikel 9b:2 onderdeel c, eerst bij een ambulancedienst van een ziekenhuis in de particuliere sector hebben gewerkt. Deze jaren maken onderdeel uit van dienstjaren waarover het gemiddelde inkomen moet worden berekend. De werkgever dient de inkomens van deze jaren niet op te vragen bij het ABP. Als er dus sprake is van vrijwilligersjaren of jaren bij een niet bij het ABP-aangesloten organisatie vraagt de werkgever alleen de bij het ABP aangesloten jaren op bij het ABP. Voor de jaren die het ABP niet kent, geldt in eerste instantie dat de medewerker het inkomen in deze jaren moet aantonen. Daarmee kan de gemeente, conform de formule die in deze ledenbrief wordt beschreven, berekenen welk bedrag aan extra inkoop OP betaald moet worden. Als de medewerker dit niet kan aantonen en dat inkomen is ook niet (meer) bekend bij de gemeente, dan kan de gemeente de volgende leidraad hanteren. Voor vrijwilligersjaren kan de gemeente uitgaan van het gemiddelde inkomen van een vrijwilliger dat in het jaar voorafgaand aan de storting gold. Daarbij geldt dat het bedrag dat voor die rang in dat jaar gemiddeld aan vaste jaarvergoeding, uurbedrag voor oefening en cursussen en uurbedrag voor brandbestrijding en hulpverlening is verstrekt. Dit bedrag hoeft niet meer te worden geïndexeerd. Voor medewerkers die werkzaam waren bij een ambulancedienst in de particuliere sector kan de gemeente het salaris uit het jaar voorafgaand aan de storting dat gekoppeld was aan een vergelijkbare functie binnen de gemeentelijke ambulancedienst. 4.2 Rekentool Het CvA ontwerpt (in samenwerking met ABP) een rekentool waarmee de in deze ledenbrief beschreven berekening kan worden uitgevoerd. Deze rekentool is in de loop van januari 2009 te vinden op www.vng.nl. Ga dan naar ‘arbeidsvoorwaarden en personeelsbeleid’; ‘overgangsrecht FLO en loopbaanbeleid’ en bij ‘in de praktijk’ vindt u dan de rekentool. 5. Uitzonderingssituaties Eerder genoemde uitwerking van de CAO-afspraak gaat ervan uit dat iemand op de leeftijd van 53 jaar minimaal 20 dienstjaren in een bezwarende functie heeft. Het recht op een volledige inkoop heeft men als men minimaal 20 dienstjaren had. Ook wordt ervan uitgegaan dat iemand tot z’n 53ste in dienst is gebleven. Er kunnen zich echter verschillende situaties voordoen waardoor bovenstaande uitwerking niet van toepassing is op een medewerker, terwijl wel het recht bestaat op inkoop OP11. Onderstaand wordt beschreven hoe de werkgever dient te handelen in deze 11

Het recht op inkoop OP heeft de medewerker op 1 januari 2006 gekregen als hij toen (en op 31 december 2005) werkzaam was in een functie die bezwarend was. De feitelijke betaling van de inkoop OP vindt plaats op een ander moment dan op 1 januari 2006, zoals beschreven in deze ledenbrief.

Betreft


09/15

uitzonderingssituaties. 5.1 Minder dan 20 dienstjaren Als de medewerker minder dan 20 dienstjaren heeft op het moment dat de werkgever de bijdrage stort (op 53 jaar), dan wordt een lager bedrag gestort. Op verzoek van de werkgever, na toestemming van de medewerker, geeft het ABP de pensioengevende inkomens met bijbehorende deeltijdfactoren van de dienstjaren uit het verleden. Met deze gegevens berekent de werkgever het bedrag voor de benodigde storting in AEP volgens de volgende formule: pensioengevend inkomen x deeltijdfactor x indexatiefactor x 2,85%12 per dienstjaar. Tel de uitkomst van deze berekening per dienstjaar bij elkaar op over alle dienstjaren. Mocht de medewerker na het bereiken van de leeftijd van 53 (en dus na de storting) nog doorwerken in een bezwarende functie dan wordt ieder jaar dat de medewerker werkt nog een bedrag gestort tot het moment dat hij 20 dienstjaren heeft bereikt of totdat hij 59 jaar wordt13. De CAO-afspraken gaan ervan uit dat hij op dat moment met onbetaald volledig verlof gaat14. Bij doorwerken na 59 jaar door middel van het opschuiven van het moment waarop de medewerker met gedeeltelijk betaald verlof en met onbezoldigd volledig verlof gaat, tellen de dienstjaren dus niet door15. Het bedrag dat de werkgever na 53-jarige leeftijd per jaar nog bij moet storten in AEP (met een maximum dus van 20 dienstjaren) is gelijk aan het pensioengevend inkomen x deeltijdfactor x 2,85% x leeftijdsafhankelijke factor behorende bij de leeftijd dat er gestort wordt in AEP. Indexatie van dat pensioengevend inkomen in dat jaar is niet nodig. Zie voorbeeld 4 in bijlage 1. 5.2 Medewerker gaat voor zijn 53ste uit dienst van een bezwarende functie Voor medewerkers die vóór het bereiken van de leeftijd van 53 jaar stoppen met werken in een bezwarende functie, stort de werkgever het bedrag in AEP bij uitdiensttreding. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om het zelf kiezen voor een functie binnen of buiten de organisatie, herplaatsing in het kader van loopbaanbeleid (binnen of buiten de organisatie) of bij definitieve herplaatsing wegens ziekte (binnen of buiten de organisatie). Het bedrag dat wordt gestort, is afhankelijk van het wel/niet hebben bereikt van 20 dienstjaren én de leeftijd waarop betrokkene een bezwarende functie verlaat. Met gegevens die het ABP kan leveren, kan de werkgever het precieze bedrag voor de storting bepalen. Voor de berekening van dit bedrag neemt de werkgever de pensioengevende inkomens van het aantal dienstjaren in een bezwarende functie (op te vragen bij 12

Omdat het benodigde kapitaal 57% van het middelloon is en dit in 20 jaar wordt opgebouwd, wordt per jaar 57/20 =

2,85% opgebouwd. 13 Voor de medewerker die een oude FLO-leeftijd van 60 had, geldt dat de jaren tot 60 worden geteld. In de CAR is namelijk geregeld dat deze personen pas op 60 jaar met onbetaald volledig verlof gaan. 14 Indien men het LOGA-pad gevolgd heeft kan de periode van onbetaald volledig verlof gefinancierd worden door het laten uitkeren van levensloop- en/of netto spaartegoed van Loyalis Levensloop Brandweer & Ambulance. Vervolgens gaat betrokkene op 62 jaar met ABP-keuzepensioen/ouderdomspensioen. 15 Ook hier geldt een leeftijd van 60 jaar als het een medewerker betreft die een functie had met een oud FLO-leeftijd van 60 jaar.

Betreft


10/15

het ABP). Het pensioengevend inkomen van ieder jaar wordt vermenigvuldigd met de gemiddelde deeltijdfactor van dat betreffende jaar en geïndexeerd. De uitkomst van deze berekening over alle jaren wordt bij elkaar opgeteld en vervolgens gedeeld door het aantal dienstjaren. Het totaalbedrag wordt vermenigvuldigd met 57%. Als er sprake is van minder dan 20 dienstjaren, dan moet er vermenigvuldigd worden met het aantal dienstjaren x 2,85%. De som hiervan wordt vervolgens met de leeftijdsafhankelijke factor vermenigvuldigd die behoort bij de leeftijd van betrokkene op het moment van uitdiensttreding. Duidelijk is in ieder geval dat de leeftijdsafhankelijke factor die gehanteerd moet worden lager is dan de factor die hoort bij stortingen op 53-jarige leeftijd. Het te storten bedrag heeft namelijk, tot de leeftijd van 62 jaar, langer de tijd om te renderen. De leeftijdsafhankelijke factoren zijn opgenomen in de CARartikelen (bijlage 2). Anders dan bij de inkoop van extra ouderdomspensioen door het ABP is aan de inkoop door de werkgever dus niet de voorwaarde verbonden dat de medewerker tot de datum van ingang van het ouderdomspensioen werknemer bij een bij het ABP aangesloten werkgever is. De werkgever moet er wel alert op zijn dat de storting alleen plaats kan vinden zolang de medewerker ABPdeelnemer is. Daarom is actie, op het moment dat bekend wordt dat een medewerker ontslag krijgt binnen redelijk korte termijn, richting het ABP aan te raden. De berekening is hetzelfde als eerdere berekeningen in de voorbeelden in bijlage 1 van deze ledenbrief, alleen wordt er een andere leeftijdsafhankelijke factor gehanteerd. Namelijk de factor die hoort bij de leeftijd van betrokkene op het moment van uitdiensttreding. 5.3 Medewerker heeft te weinig fiscale ruimte voor de volledige storting in AEP Er kan niet onbeperkt worden gespaard binnen het product AEP. Het sparen is gebonden aan de fiscale regels voor pensioenopbouw. Diverse redenen kunnen er de oorzaak van zijn dat de medewerker te weinig fiscale ruimte heeft voor de volledige storting. Bijvoorbeeld als de medewerker zelf (in het verleden) al een storting heeft gedaan in AEP (of een ander aanvullend ABP-pensioenproduct) of als de medewerker wel 20 dienstjaren heeft maar dat een deel van deze dienstjaren als brandweervrijwilliger waren. Over het inkomen tijdens deze vrijwillige dienstjaren is er geen sprake van pensioenopbouw bij het ABP geweest en werd er ook geen fiscale ruimte opgebouwd. Als de medewerker meer dan 20 dienstjaren heeft, dan is de fiscale ruimte uiteindelijk toch ontstaan. Als de werkgever in AEP stort maar er niet voldoende fiscale ruimte is, dan zal het ABP het overschot terugstorten aan de werkgever. Het ABP voert deze fiscale toets één keer per jaar uit: in november. Als de werkgever een deel van het bedrag krijgt teruggestort door ABP dan stort de werkgever dit door naar de medewerker. De werkgever meldt de medewerker hierbij dat dit bedrag bedoeld is om eerder te kunnen stoppen met werken. Hij adviseert de medewerker het bedrag hiervoor te gebruiken.

Betreft


11/15

De werkgever kan hiervoor de voorbeeldbrief uit de bijlage (bijlage 4) gebruiken. Over het bedrag dat de medewerker van de werkgever ontvangt is onder meer loonbelasting, premies werknemersverzekeringen en inkomensafhankelijke bijdrage zorgverzekeringswet verschuldigd. Het bedrag is geen onderdeel van het pensioengevend inkomen. 5.4 Medewerker stapt over van de ene bezwarende ex-FLO-functie naar een andere bezwarende ex-FLO-functie binnen dezelfde beroepsgroep bij de eigen of een andere brandweer- of ambulancedienst. Wanneer een medewerker binnen dezelfde beroepsgroep overstapt van de ene bezwarende exFLO-functie naar een andere bezwarende ex-FLO-functie loopt het FLO-overgangsrecht door, tenzij, gelet op het totaal van de onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden, wordt afgesproken dat het FLO-overgangsrecht niet wordt voortgezet. Voor deze medewerker is het niet mogelijk de storting in AEP te koppelen aan het gemiddelde inkomen. Dit omdat er op het moment dat hij overstapt een storting door zijn oude werkgever gedaan moet worden. Op het moment dat de medewerker overstapt stort de oude werkgever een bedrag in AEP conform eerder genoemde uitzondering 2 (medewerker gaat voor 53 jaar uit dienst). Bij voortzetting van het FLO-overgangsrecht na overstap en indien de medewerker op het moment van overstappen nog geen 20 dienstjaren had, dient de nieuwe werkgever voor het aantal dienstjaren dat bij hem wordt opgebouwd tot aan de 20 dienstjaren16 nog te storten. Op het moment dat de medewerker 53 wordt stort de nieuwe werkgever dan een bedrag dat wordt berekend aan de hand van de resterend aantal dienstjaren tot maximaal 20 jaar. Of als de medewerker de 53 jaar al gepasseerd is, gebeurt dat jaarlijks (tot de leeftijd van 59 jaar17 of tot aan 20 dienstjaren). Voorbeeld De medewerker is op 1 januari 1999 in dienst getreden bij de brandweer in Den Haag. Hij was toen 30 jaar oud. Op 1 januari 2010 gaat hij werken in eenzelfde functie bij de gemeente Rotterdam. Op dat moment heeft hij nog geen 20 dienstjaren. Gemeente Den Haag stort een bedrag berekend naar 11 dienstjaren tegen de leeftijdsafhankelijke factor behorende bij de leeftijd 41 jaar. Als gemeente Rotterdam met de medewerker heeft afgesproken dat het FLOovergangsrecht doorloopt, dan stort de werkgever op het moment dat de medewerker 53 jaar wordt, een bedrag berekend naar de resterende 9 jaren (periode 2010-2019), tegen de leeftijdsafhankelijke factor die behoort bij 53 jaar. 5.5 Medewerker is op dit moment al de leeftijd van 53 gepasseerd Het onderdeel van het FLO-overgangsrecht beschreven in deze ledenbrief is in 2008 geformaliseerd.

16 17

Hiermee wordt bedoeld tot aan de 20 dienstjaren als totaal bij de oude werkgever en de nieuwe werkgever. Dit is 60 jaar bij een functie, waaraan op 31 december 2005, een FLO-leeftijd van 60 was verbonden.

Betreft


12/15

Er zijn medewerkers die recht hebben op deze extra inkoop, maar al ouder zijn dan 53 jaar. De werkgever zal voor hen zo spoedig mogelijk in AEP storten. De berekening van het te storten bedrag wijkt alleen af van de standaardsituatie van inkoop AEP op leeftijd 53 jaar omdat er een andere leeftijdsafhankelijke factor moet worden gebruikt. In de CAR-teksten (bijlage 2) treft u een overzicht van de te hanteren leeftijdsafhankelijke factoren. Hierbij geldt dat hoe ouder betrokkene op het moment van storting is des te hoger ook de te hanteren leeftijdsafhankelijke factor is. Het ingelegde geld kan immers minder lang renderen. 5.6 Medewerkers die wel onder het overgangsrecht vielen, maar na 1-1-2006 al uit dienst zijn gegaan. Het recht op de inkoop van extra ouderdomspensioen door de werkgever is ontstaan op het moment dat het FLO-overgangsrecht inging, 1 januari 2006. Medewerkers die onder dit deel van het overgangsrecht vallen en die sinds die datum zijn uitgetreden (ongeacht de reden) hebben recht op de inkoop van extra pensioen. Omdat de invulling van de inkoop ouderdomspensioen tot nu toe nog niet was uitgewerkt is het voor medewerkers die sinds 1 januari 2006 zijn uitgetreden nog niet mogelijk geweest om als werkgever te storten in ABP Extra Pensioen. Met ABP is afgesproken dat voor medewerkers die sinds 1 augustus 2007 zijn uitgetreden met terugwerkende kracht in AEP kan worden gestort op het moment dat deze ledenbrief is verstuurd. De storting vindt dan plaats volgens paragraaf 5.2. Als leeftijdsafhankelijke factor wordt de factor genomen die behoort bij de leeftijd van betrokkene op het moment van de storting (dus niet de leeftijd op het moment van uittreden). Storting is alleen mogelijk als de ex-medewerker nog ABP-deelnemer is (dus werkzaam bij dezelfde werkgever of een andere ABP-werkgever). Als het een medewerker betreft die uit dienst is getreden (voor 1-8-2007) en ook geen ABP-deelnemer is, dan moet voorafgaand aan de storting contact opgenomen worden met het ABP (afdeling BU-SV VIK). De medewerker zal dan weer even als deelnemer worden geregistreerd, zodat de storting kan plaatsvinden. Voor medewerkers die tussen 1 januari 2006 en 1 augustus 2007 zijn uitgetreden, is gezocht naar een andere oplossing: Mogelijke situaties: 1) Na uitdiensttreding nog werkzaam bij dezelfde werkgever. Werkgever stort na verzending ledenbrief een bedrag in AEP. 2) Niet meer werkzaam bij dezelfde werkgever a. maar wel bij een ABP-werkgever: de ex-werkgever stort in AEP van de exmedewerker. Het is mogelijk AEP te storten zolang de ex-medewerker werknemer volgens het ABP-reglement is. De ex-werkgever vraagt het klantnummer bij de medewerker op en kan storten op dat nummer. Als het ABP de storting terugstort omdat de medewerker te weinig fiscale ruimte heeft, dan geldt dezelfde afspraak als

Betreft


13/15

wanneer de medewerker nog in dienst is bij de werkgever: de storting wordt onder inhouding van loonheffing gestort naar de medewerker. b. en ook niet bij een andere ABP-werkgever18: in AEP storten is niet meer mogelijk omdat betrokkene geen ABP-deelnemer meer is. De ex-werkgever geeft de medewerker een afkoopsom ter grootte van het bedrag dat anders gestort zou worden in AEP. Dit moet worden verwerkt als inkomen uit vroegere dienstbetrekking. Over de storting wordt geen vakantiegeld, eindejaarsuitkering en pensioen opgebouwd. Het LOGA adviseert de werkgever aan de medewerker aan te geven dat verschillende bestedingsmogelijkheden van dit geld fiscale voordelen kunnen hebben. 6. Informatievoorziening 6.1 Brochure In samenwerking met het ABP ontwikkelt het LOGA een brochure voor medewerkers. In deze brochure wordt de hier beschreven afspraak uitgelegd en wordt een rekenvoorbeeld uitgewerkt. De brochure voor medewerkers is eind 2008 als PDF-bestand beschikbaar op onder andere VNG.nl. 6.2 Verwachte storting medewerkers Er is gezocht naar een mogelijkheid om de medewerker al ruim voordat hij 53 wordt te kunnen laten inzien wat de inleg van de werkgever in ABP Extra Pensioen betekent voor de hoogte van het pensioen van de medewerker. De medewerker kan met deze inzage een planning maken: is het pensioen genoeg om eerder te kunnen stoppen, of wil hij langer doorwerken voor een hoger pensioen. Overleg met ABP hierover wijst uit dat het niet mogelijk is om dit via bestaande ABPtools te bewerkstelligen. Naar verwachting is het in de loop van 2009 wel mogelijk dat medewerkers in een rekentool op Mijn ABP een fictief bedrag aan AEP invullen. Vervolgens krijgt een medewerker een indicatie van zijn pensioen op 65 jarige leeftijd of op een eerder moment. Partijen hebben afgesproken om deze tool te gebruiken voor het geven van een indicatie van de inleg van de werkgever voor het pensioen. Dit betekent dat de werkgever op het moment dat de ABP-tool gereed is aan medewerkers die onder dit onderdeel van het FLO-overgangsrecht vallen en 45 jaar of ouder zijn, een brief stuurt met een aankondiging van de verwachte hoogte van de inleg voor de medewerkers op hun 53ste. Vanzelfsprekend is dit bedrag nog niet gebaseerd op het middelloon gedurende alle dienstjaren, maar op de dienstjaren tot aan 45 jaar. De feitelijke storting op 53 jaar zal dan ook hoger zijn. Medewerkers die jonger zijn dan 45 kunnen de werkgever eenmalig ook om een indicatie vragen; volgend jaar of op een later moment. Vanzelfsprekend is het verstandig dat werkgevers in de brief 18

Hierbij moet gedacht worden aan een medewerker die voor z’n 55

ste

uittreedt en gaat werken bij een niet-ABP-

werkgever. Medewerkers die vóór 1-8-1007 zijn uitgetreden in het kader van het FLO-overgangsrecht zijn nog gewoon

Betreft


14/15

met indicatie aangeven dat de berekening geen garantie betreft en dat het werkelijke bedrag wordt berekend op het moment dat de werkelijke storting plaats vindt. De medewerker kan vervolgens dit bedrag invullen in MijnABP en een indicatie krijgen van zijn pensioen. Meer informatie over deze brief naar medewerkers en een handreiking voor medewerkers ontvangen gemeenten in de loop van 2009 van het LOGA. 7. CAR-artikelen In bijlage 2 treft u de wijzigingen in de CAR. 8. Inwerkingtreding De gewijzigde CAR-teksten zijn opgenomen in bijlage 2 en treden met terugwerkende kracht tot 1 juli 2006 in werking. 9. Rechtskracht Op grond van de statuten van de VNG en het reglement van het CvA zijn de gemeenten gebonden aan de in het LOGA overeenkomen CAR-bepalingen en de wijzigingen daarin. Voor gemeenten die bij de UWO zijn aangesloten, geldt dat eveneens voor de zogenoemde UWOartikelen. De CAR en de UWO hebben echter niet de status van een CAO omdat het LOGA geen verordenende bevoegdheid heeft in gemeenten. Deze wijzigingen werken dan ook niet rechtstreeks door in de gemeenten. Lokale vaststelling van (wijzigingen in) de CAR-UWO is dan ook noodzakelijk. Op grond van artikel 160 van de Gemeentewet is het college bevoegd de arbeidsvoorwaardenregelingen voor het gemeentepersoneel vast te stellen. De gemeentelijke rechtspositieregeling is een algemeen verbindend voorschrift. Artikel 139 van de Gemeentewet bepaalt dat besluiten, die algemeen verbindende voorschriften inhouden, pas verbinden, wanneer zij op de juiste manier zijn bekendgemaakt. De bekendmaking geschiedt door plaatsing in het gemeenteblad, dan wel, bij gebreke daarvan, door opneming in een andere door de gemeente algemeen verkrijgbaar gestelde uitgave. Hoogachtend, Landelijk Overleg Gemeentelijke Arbeidsvoorwaarden

drs. J.D. Voortman wnd. secretaris

ABP-deelnemer en voor hen kan de storting nog plaatsvinden (zie paragraaf 5.5)

Betreft


15/15

39

Recommend Documents