SPIRULA
-
nr.
358
(2007)
129
Slakkenkoning als digitaal artefact
C.J.P.J.+(Kees) Margry
Snail In
books and other
publications, photos
and
pictures
king
as
of snails
digital are
tentional suggestion of mirror-image specimens of snails does of
Gastropods. So,
authors
and
editors
are
requested
to
not
draairichting
Niet
voor
slakken
van
spreekt
tot
me
dingen
de laatste van
afgedrukt.
de
niets werd het in NRC.next als
mysterie besproken (van Santen, 2007). het
tijd
slakken Van
op, dat
nogal
very
van
Gespiegelde asymmetrie.
geleverde
eens
in
verbeelding.
een
alledaags
Daarnaast
foto's
weet
je
afbeel-
en
spiegelbeeld
eigen afbeeldingen
viel
worden
het
zeker,
in inverted
left-to-right image.
This
reflect the particular evolution of asymmetry in the
avoid digital artefacts.
Dutch word “slakkenkoning” (snail king, Schneckenkönig) for the
De
artefact
sometimes printed
rare
It
is also suggested
specimens
anderen
blijft
that
turn
vind ik, dat dit
het
bepaald
ontwikkeling
algemeen
en
revive the
de
van
inzicht
geen de
van
elk slakkenindividu in het
recht doet
bijzonder.
of the
begrip
het
voor
redactionele leken
asymmetrie
ontogenetische
use
way.
het de vraag. Met alle
beperkte malacologische
naire
to
the other
uningroup
aan
de evolutio-
van
slakken
veranderingen
in
van
SPIRULA
130
ken
zijn
als alle
net
andere weekdieren
tweezijdig symmetrisch.
sprong
hadden
napvormige
een
anatomie
overzichtelijke
hoedje groeit uit
met
het dier gaat
van
muts
de
van
gende kop
er
je
onderlangs
mensionale beeld de
wakker
ken nog
pirale
draaien de
dier in het
de stappen ook
inwendige driedi-
een
Je zult
er maar
de slak-
blijven
tijd begint
de bekende turbos-
Voor het evenwicht kanzoals de
rechts. De slak is
naar
die heel effi-
asymmetrie,
terugtrekken
het
voor
het
van
ontwikkeling,
in de
terugziet
1965; Buchsbaum,
ner,
de
in dezelfde
Een evolutionaire
huisje.
malacologische
liggen.
meestal
geeft
ruimte
kunnen
lichaamsopeningen
Een
asymmetrisch.
meer
je
te
krijgen.
te
lengteas.
zou
gedraaid waarbij bijvoor-
Door deze torsie
geslachtsopening
anus en
van
top
de
om
de
van
maakt het
en
versneld
plat gespiraliseerde huisje
en
vol-
daarop
zenuwbanen in
en
worden
worden!
huisje
voortaan
staan
in de nek komt
vorm met
telt het
ciënt
graden
symmetrisch. Ongeveer
echter het
naar
sprake
meer
voren
knappe looping waarbij
flip-over
anus
spiralisatie
moment
naar
180
van
versteld
je
Een
choreografie.
geor-
ingewandszak
smurf. Gedurende het
onderdelen zoals darmen
mee
dat
op
was
napvormige
de wendbaarheid
Omdat de
dit evolutionaire proces
waarnemen zou
de
van
die omwille van
draai
een
Het
de torsie draait het lichaam achter de
van
U bocht
een
vervolgens Als
van een
proces
in
ontwikkeling
lijkt
achter
bewegen.
spiraliseren.
vindt
plaats
voren
de
hoge hoed,
tot een
oor-
oerslak-
waaronder alles in
voor naar
te
van
Hypothetische
schelp
van
dend. Maar dan begint het
nr.
358
ook
Malacologische choreografie Slakken
-
waar-
ontogenie. (Kaest-
(2007)
hun
is het
Moeilijker
te
top. Als voorbeeld termollusken.
zien
de Planorbidae
Bij
hun
zijn
Deze familie is anatomisch
platte spiraal.
draaiend (Gittenberger verleden
huisjes
dit fenomeen al bekend
was
determinatie"voor
rechts
de
en
zijn afgebeeld.
ook uit
de
bijvoorbeeld bij
ven
dat
corneus
finitie
probleem onder
van
&
niet
Planorbidae
gaan
omschrij-
onder andere
Gittenberger
definitief af
met
et
maar
in de de-
Planorbidae houden hun naar
al.
boven. Later rekenen
(1998)
verwisseling
Gloër
en
(2002)
beelden
en
alle
Planorbidae linksdraaiend af.
Uiteindelijk blijven
deze
afwijkingen
groep de rechtsdraaiende
herkenbaar. De verschillen
zijn kop" niet
zo
een
rechtsdraaiende
exemplaar
verder
zijde
een
de klok
gewoon links-
een
zo
plat neerlegt,
in breder worden, kun
is dan de
je
omdat de onder-
mondopening kijken
doorgegroeid
"op
immers
afwijking zijn
van
in
moeilijker
gewoon dier
de Planorbidae
van
windingen tegen
bovenaf in de
van
tussen
het huisje groot. Als je
draaiend dat de
en
zit
Uiteindelijk
in links of rechts
anatomisch onderkant schuin
de onderkant
en
dat andersom.
deze
(1988)
maar
naar
Posthoornslak Planorbareus
boven.
en
bij
er
gegaan, dat
openingen
Chatfield
de bovenkant donker is
licht. Strikt genomen is hier het
In het
beargumenteren
alle
waarom
Pfleger
linksgewonden
van
Zo
waren.
Vogel (1965)
maar
een
links-
werd
nog vanuit
gemak"
rechtsdraaiend
huisjes
Janssen
het
met
naar
gezien
1998; Gloër, 2002).
al.,
et
zoetwa-
van onze
groep
top sinds het Jura tijdvak teruggeëvolueerd
een
de
een
duidelijke
zonder
bij huisjes ik
neem
rechts.
normaalgesproken
zitten
openingen
bovenzijde (Fig.
1).
1969; Barnes, 1974).
Links en/of rechts De
meeste
soorten
slakken
hierboven beschreven. de
opening
houdt. en
de
zijn
Bij
se
zulke dieren zitten
normaal
verkeerd
vertaling
een
ney,
zijn ven.
Vooral
de
een
Jungbluth,
slakken
met
te
soorten
kunnen
huisjes (Gittenberger, 1996).
Slechts
morfïe.
Bij
bij
zulke
soorten
soorten
zen
van
et
Jungbluth
is
komen
&
met
MET EEN PIJL
bredere met
hun
smallere
Bij afgebeelde tuurlijk het
Gittenberger,
voor en
antisymmetrie (Gittenberger,
van
rechts-
en
spreekt 1988;
met
men
ook
Schilthui-
Naaktslakken,
die in
de
loop
huisje ingeruild
gingsvrijheid,
van
de evolutie hun be-
hebben
voor
meer
blijken gewoonlijk rechtsdraaiend,
bewewant
op
slakkengids denken
(Fig. 2). Bij
wordt de
soort
draaiend
afgebeeld.
Schwegler) Helix
3).
In
van
pomatia een
de
met een
staat
de
inversie betreft.
&
exemplaren
titelblad
Cepaea Poolse
geeft
te
C. nemoralis
andere foto wel gewoon rechts-
Cepaea goed
over
Maar de
een
2003)
van
na-
is of dat
van
van
Penkowski,
behandeling
In "Weiden
ernaast
boekje
het
en
(Wasowski
weetje
afbeelding gespiegeld
geval
de kaft
slakken
gedraaide"
enkele linksdraaiende
Polylinks-
"verkeerd
zeldzaam
een
al., 2007).
schermende
VAN EEN
NAAR DE ZICHTBARE BINNENKANT.
nooit zeker of de
nemoralis
er
(BOVENKANT)
artefacten.
Digitale
foto
sprake
er
DE LINKERZIJDE
GEWONE LINKSDRAAIENDE POSTHOORNSLAK
te ster-
die reden komen taxa
FIGUUR 1.
(Ker-
exemplaren
copuleren
bij
voor.
In de Duit-
nageslacht
1988; Batenburg
enkele
draaiende exemplaren gewoon wel
meeste
inversie
noemt
Om
voor
anus
de
Bij
verhouding
naar
vooral
de
soorten
Zulke
zonder
zit
Enkele
"Schneckenkönig"
juist gedraaide soortgenoten.
linksdraaiende
top
eens
1983).
om
huisjes blijken nauwelijks niet
wel
& Cameron
gewoonlijk gedoemd
zoals
boven
naar
ademopening,
gedraaide exemplaren.
dergelijke afwijking Cameron &
de
je
linksdraaiend.
Kerney
van
de
uitzonderlijk
om
rechtsdraaiend
dan ook rechts.
gesproken
komt heel
zijn
zijn
rechtsdraaiende slakken
rechts als
huisje
geslachtsopening
soorten
Dat
het
van
Bij
is het
en
akkers"
maar
de
linksdraaiend
Paleispark
(Aichele
&
wijngaardslak
afgedrukt (Fig.
in Bialowieza (Ka-
SPIRULA
wecka,
en
in
2007)
hana
attenuata
de
en
(Figuur 6)
zonder overleg
(Fig. 5)
en
en
links.
de
se-
"dui-
Zelf merkte clausilia
brochure
(Mar-
Eucobresia
diap-
projectenboek (IDM, 2007)
een
werden
gespiegeld
een
Lymnaea
geribde
voor een
oorvormige glasslak voor
tijdschrift
de poelslak
naar
naar
In alle
staan
nr.
blz. 90 links ge-
het
van
mondopening
bladzijde
pomatia.
(2005)
2004) kruipt
segrijnslak (Fig. 4)
Macrogastra gry,
de
met
dat de
Mathieu
speciale uitgave
een
(Neuschwander,
stagnalis ik,
van
Helix aspersa op blz. 6
grijnslakken draaid
dieren op één
linksdraaiende H.
een
kweekhandleiding
ken"
alle
1999) kijken
links, inclusief
-
geplaatst.
356
(2007)
thousiast
2.
KAFT VAN POOLSE
En dat is
gespiegeld.
zoogdieren eigenlijk
voor
geen
probleem, hoewel; bijvoorbeeld bij
sche
kop
the world"
linksvoor. In "Sea
gaat Watson (1981) wel
Balaenoptera physalus wone
de
vinvissen hebben
een
wit, de linkeronderkaak
kergrijs. doelde
De
toelichting
het boek
onderuit. Ge-
de rechter baleinen
van
zijn
de linker baleinen don-
onder
verhelderendbe-
een
duidelijkheid
is "en de walvis dus wel
gespiegeld van
zwart en
staat
die alle
tekening,
en
zit
de gewone vinvis
grappig
asymmetrische kleuring
De rechter onderkaak
kop.
asymmetri-
of Whales of
guide
bij
er
heel
de
macrocephalus:)
potvissen (Physeter
van
enige spuitgat
het
den
FIGUUR
131
mist omdat
prettig
ze
het mid-
naar
kijkt".
SLAKKENGIDS.
De onbewuste foute keuze Welke te
heeft
overweging
spiegelen
en
vervallen in
kelijkheid geweld
argumenten zijn
sche
Zo laat
men
personen
Hiervoor kunnen stuurd wel
maar
als
gespiegeld,
een
om
een
niets
voor
in
laat
omdat dat de
afbeelding
er
te
puur
pad
op
speelt
de behoefte
rol. Het besluit
ligt bij
uitgangspunt gebouwen
een
opti-
voorstellen:
inkijken. ge-
moet
aan
je
variatie
de beeldredac-
is,
dat het niet
e.d. komen
er
niet
tot
eerste
veren
te
van
maar
de
Een ook
te
om
digitale
om
afbeeldingen
verzoek,
dat
andere
bij
artefac-
voorkomen door bij het aanle-
van
nadrukkelijk
slakken niet
niet alleen
overigens
afbeeldingen
meer
bij
recht
te
spie-
slakken
doet
aan
werkelijkheid.
5.
GERIBDE
3.
WIJNGAARDSLAK
UIT “WEIDEN EN AKKERS”.
Met deze van
op de
toelichting
herinner ik
me
Europa" (König, 1969). foto's
zonder
het
zowel op linker als
uitzondering
naar
boekje
Hierin
kijken
van
Jungbluth
blz.
43),
om
rechter
"Zoogde die-
pagina's
in
hierbij
(Kerney,
gedraaide exemplaren de
ning"
term
Er werd
en-
van
aan
"rattenkoning",
tevens
in
navolging 1983:
Jungbluth, van
gebruik
verkeerd te
maken
Het woord "slakkenko-
de bijzondere
waarbij
om,
geval
slakken
dezelfde aandacht op
king waarbij toevallig zijn.
suggestie,
"slakkenkoning".
doet recht
Het roept
de
Cameron &
de Nederlandse taal in
de stiknaad in het mid-
het boek. Dit kan geen toeval
CLAUSILIA IN DE BROCHURE.
Slakkenkoning.
van
van
twee
aanmerking.
FIGUUR
den
de verkeerde draai-
van
laten komen heb ik
te
beeldmateriaal de eindredacteur
verzoeken
gelen.
mogelijk
Als tweede doe ik
vrijwel
fenomeen
haar recht
wil ik iedereen oproepen,
zoveel als
ten
2.
ren
IN DE BROCHURE.
1. Oproep Als
FIGUUR
dieren
SEGRIJNSLAK
bijzondere
Om het
richting goed
worden
4.
Twee voorstellen.
wer-
spiegelen.
anders beschikbaar is
Ook
FIGUUR
te
afbeeldingen
dieren liever het blad
en
vallen. Bekende
moet
dat
doet. Toch kunnen
of eindredacteur. Het
teur
op
er
onbewust
Desgevraagd
fotografen gericht
spiegelen.
eens
afwisseling
en
aan
afbeeldingen
om
telefonisch weten,
mij
voorkeur niet worden
bij
redactie
waarschijnlijk
inversie?
digitale
eindredacteur
een
slakken
bij
als
verschijningsvorm. het
sprake
is
ook iets verkeerd
analoge van
woord
een
gedraaid
afwijis.
In
132
dat
SPIRULA
Feitelijk gaat
't Hart,
van
het
tot
niet
een
is
wonden
term
volgens
Dale Groot
van
linksdraaiende
vondst links
die
naam
internet
tijd
zijn
verwijzingen al
de
noemen we
kristalslak
alleen in relatie om
in
er
Google
te
tot
van
gevondie
bijzondere zijn
contracta
Vitrea een
ge-
slakkenkoning, wijngaard-
onze
de Nederlandse taal
nauwelijks
Het gaat dan
In het
personages in kinderverhalen
Robert
van
te
bruikt
er
via
er
een
veel foto's lerlei
naar
verkeerd
te
1986)
en
zonder nen
Hier dus
een
afwijkingen
ge-
een
beschreven.
het
bij biologische
maar
een
verwijzing
die
d'
escargots"
verwijzingen ting
van
die ook
slakken
te
van
en
uit de
de
staat
enigszins
Schnec-
soorten
wijngaardslak
Reacties zie ik
slakkenkoning
deze
om
andere
van
Spirula lijkt
gebruiken.
te
met
term
exemplaren
tijdschrift,
aangewezen
de
om
gedraaide
eens
vraag
voor
belangstelling tegemoet.
Zondigen
om
Spiegelen
van
"king
zien. Daarom zal
niemand het in
het beroemde
spiegelbeeld
in
In het
"
is
wordt
een
het
wist
zwart
licht". En het
slak
(de Bruyne is
ets
werd
Rembrandt
want
gespiegeld
ook
zelf
& Neckheim,
al in
onder. Tot
de beroemde
horizontal"
&
hoe de heer
van
te
de
Rijn zijn
analoge
inversie.
goede
de
van
zijn
van
dus die
een
Zijn
staat
reden
er
om
digitale mogelijk-
van
van
Conus in
hij
het
van
De afdruk
spiegelbeeld,
Nu
waarin
glans
asymmetrie
2001).
spiegelen.
zee-
krijgt
wonder zeegewas
een
kegelslak
min:
wonder
en
etskunst
besluit
daar-
te
Hiermee
den
van
via
stoffelijkheid
om
profiteren
te
maar eens
en
hem niet
zijn
aan
En
gespiegelde
(1941) schrijft
...".
inderdaad
ging voorbij
hij altijd
niet
heden
voor
mooi voorbeeld
een
etste
naam
een
levend
een
jubelen
te
bij
simpelste
hem als
bij
om
gemarmerde kegel-
een
scheppingswonder;
een
het
ander niets dan
Rembrandt terecht alle lof "in
hij
ze
hoofd halen
plaatsen.
te
weer
Poortenaar
...het
waarin
"Schelp", zien,
etste
marmoreus.
Onderwijl
over:
nauwelijks
de Nachtwacht in
schilderij
dan toch
we
1650
jaar
zijn
folder of boek
een
Rembrandt komen
leken
voor
bekende voorbeelden zullen
bijvoorbeeld
slak.
valt
afbeeldingen
bij algemeen
op. Pas
canvas
Reid,
bestwil.
Rembrandt
zien
in
we
"flip
figuur
werkelijkheid
7
zag.
(helaas kun-
onkruid. of albino
gedraaide
verwijzingen (Pyrgulopsis
Tennessee.
"escargot royal"
maar
al-
lokale
zou
van
slak
de
de West
soort
ingezet
verkeerd
Amerikaanse
(=Marstonia) ogmorhaphe) Bij "roy
(Owen
naar een taxon
naar
van
een
van
bestrijding
geen link
zeldzame
naar
aquatische
naam),
G. Lee
omgekeerde
achatina
van
(Overigens
Harry
van
exemplaren
Koreaanse
directe
vondsten
twee
de site
slakken. Bij "royal snail" gaat één naar
vergelijkba-
op de websiEn-
verwezen
Achatina
wetenschappelijke
worden
als
leggen.
zou
een
bewonderen.) Bij
slak
naar
naast
verhalen,
gedraaide exemplaren
zeldzame albino
Afrikaanse
te
bijna-
begrip Sneckenkönig
pomatia
snail" wordt onder andere naam voor
king",
worden
Hierbij
koppeling
van
soorten
"snail
het Duitse
van
linksdraaiende Helix
zijn
bij
in Nederlandse
worden.
te
het
me
draagvlak,
er
andere
van
worden.
verkeerd
voor
soorten
een
en
Nordsieck ("www.weichtiere.at>
gelse vertaling
ook
gewas,
Engels blijkt
personages als
afwijkingen
kenkönig genoemd
meest-
men van mensen.
re
dat ook
reerd,
slak Conus
raadplegen.
"slakkenkoning".
naar
dierlijke
om
Sylvia
heeft
ook al wordt
dus,
december 2006) ook
van
slak? Het werd
Op
kleine
gedraaide
geldt
links
Herman Roode in Het Groene Woud? Is
van
(Voelspriet of
Maar hoe
gebruikt.
niet
naam
(2007)
nieuwsbrief
wijngaardslak
slakkenkoning
den. Een echte
digitale
In de
Grzimek
en
voor
2005 wordt vermeld dat
juli
van
een
benaming
een
wijngaardslakken.
Voelspriet
358
nr.
In hoeverre is
want
slakkenkoning
Leeuwen
knoop
herintroductie of het oppoet-
Woordenboek der Nederlandse Taal (1976)
(1973)
in
staarten
te ontwarren
1973).
meer om
oude
een
ratten, die hun
zwarte
om
hebben
gedraaid
(Ophof, 1964;
sen
het
geval gaat
elkaar
-
kwamen geen
met
de draairich-
maken hadden.
Figuur Met dank van
7. HOE REMBRANDT
aan
Prof.dr. E.
ZIJN
Gittenberger
interessante literatuur
en
aan
CONUS
voor
ZAG
het
C. Zoete
toesturen
voor
correc-
ties op de summary.
Literatuur FIGUUR 6.
In
OORVORMIGE
tegenstelling
ken
zijn
vloed.
meen, een
er
tot
GLASSLAK IN HET PROJECTENBOEK.
Nederlandse, Engelse
bij Schneckenkönig
Franse linin
en
Een wat
Schneckenkönig
is in Duitsland
het beste beschreven
Helix
pomatia,
slechts
zou
een
sporadisch
H.W.
SCHWEGLER (jaartal
Thieme's
zakboeken
onbekend):
voor
Weiden
natuurvrienden,
Thieme, Zutphen. over-
feno-
kunnen worden als
vier. Wel betreft het
&
akkers,
BARNES,
malacologisch klavertje
altijd
en
verwijzingen
AICHELE, D.
vrijwel
wordt gesugge-
R.D.(
1974):
Invertebrate
Zoology,
derde
druk.
Saunders Company, Philadelphia.
BATENBURG, tion of
rality
a
F.H.D. & E.
GITTENBERGER (1996):
Ease
change in coiling: computer experiments
in snails. Heredity 76: 278-286.
of fixaon
chi-
SPIRULA
R.H.
BRUYNE,
netje
DE
&
C.M. NECKHEIM
Tonnetje. De
tot
(slakken
schelpen)
en
van
(red.) (2001): en
recente
-
nr.
Van Non-
& Co,
Schuyt
Haarlem.
GITTENBERGER,
E.
ongewervelde dieren, deel 2,
De
R.(1969):
Aula-boeken 423.
Het
Spectrum, Utrecht.
largely neglected model. Evolution A.W. JANSSEN,
T. MEIJER, De
G.
VAN DER
2.
KNNV P.
GLÖER,
42
WJ.
(4):
VELDE
&
zoet
en
brak
Uitgeverij
Nederlandse
Museum
Naturalis,
& EIS-Nederland, Leiden. 288
Die
(2002):
en
Süsswassergastropoden
und
het
(1973):
dierenrijk.
Het Leven
Deel
III
Weekdieren
en
Encyclopedie
van
Stekelhuidigen.
-
M.
'T
(1973):
Ratten
Amsterdam
(Wetenschappelijke
(2007): Jaarverslag 05
me
Meierij.
Van
&
dromen
06, Innovatieplatform
naar
daden in de
projectenboek plattelandsvernieuwing. A.W.
JANSSEN, ken.
-
& E.F.
Amsterdam
DE VOGEL
-
Duurza-
Meierij.
IDM-
Boxtel (Aeneas).
(1965): Zoetwatermollus-
(Nederlandse Jeugdbond
Natuur-
voor
A.
KAESTNER, 1:
(1965):
Lehrbuch
Wirbellose 1 .Teil. 2de
der
A.
élevage
son
d'escargots. Parjs
J.
(2004):
2004
(1964):
A.J.
Zoetwater in
Nederland
België.
en
(3): 1-36. Een
rattenkoning.
-
Rat
en
muis
12
(2)
1-7.
OWEN, D.F. the
&
J.C. REID
of
signifïcance
PFLEGER,
V.
&
-
J.
J.
(1986):
man
Oikos,
46:
maintenance
of
a
-
striking
267-269.
CHATFIELD
-
The white snails of Africa
the
in
A
(1988):
guide
to
snails
of
London (Hamlyn).
(1941): Rembrandt als
etser.
Naarden (In
-
den Toren).
SANTEN,
H.
VAN
1
SCHILTHUIZEN, M., STONE,
selection snails.
-
WASOWSKI, ki.
-
E.
L.
P.G.
alle
schelpen
CRAZE,
A.S.
CABANBAN,
B.J.
SCOTT
maintains whole-body chiral
Journal
of
R. & A.
rechts?
-
31.
GITTENBERGER &
Warszawa
WATSON,
(2007): Draaien
mei 2007:
Evolutionary Biology,
A.
DAVISON,
(2007):
Sexual
dimorphism in 20:
1941-1949.
PENKOWSKI (2003): Slimaki i malze Pols-
(Multico Oficyna Wydawnicza).
(1981): Sea guide
to whales
of the world.
-
Lon-
-
Jena
(Gustav Fi-
M.P.,
The Palace Park.
-
Biaiowieza (Bi-
CAMERON & J.H.
5283 KB Boxtel
[email protected]
Narodowy).
R.A.D.
JUNGBLUTH (1983):
Die Landschnecken Nord- und Mitteleuropas.
(Paul Parey).
Adres auteur: Mozartlaan 41
(1999):
alowieska Park KERNEY,
de brochure
Speziellen Zoologie,
druk.
scher Verlag).
KAWECKA,
In
biodiversiteit.
en
don (Hutchinson).
studie).
Band
Duiken,
J.
Uitgeverij). IDM
(2005): Créer
NRC.next, -
Wageningen
-
Biodiversiteit in Boxtel!" Lokale Agenda 21,
POORTENAAR,
der Dieren,
Utrecht (Het Spectrum). HART,
(2007): Slakken
Britain and Europe.
breiding. -Hackenheim (Conchbooks). B.
K.
polymorphism.
pp.
Nord-
Europa.
(Éditions Rustica).
OPHOF,
PEETERS Recente
van
Boxtel.
-
Mitteleuropas. Bestimmungsschlüssel, Lebensweise, Ver-
GRZIMEK,
MARGRY,
NEUSCHWANDER,
J.G.J. KUI-
G.A.
water.
Nationaal Natuurhistorisch
a
826-828.
KUIJPER,
Nederlandse Zoetwatermollusken.
fossiele weekdieren uit Fauna
(1969): Zoogdieren
MATHIEU, Y.
(1988): Sympatric speciation in snails;
GITTENBERGER, E.,
(1998):
C.
(Zomer & Keuning).
"Special
BUCHSBAUM,
PER,
133 133
(2007)
KÖNIG,
fossiele weekdieren
Amsterdam.
358
-
Berlin
