2

Gaandeweg

Palliatieve Zorg AZ Sint-Lucas Gent

2013/2

Editoriaal Inhoud

Editoriaal 2 Over spirituele zorg



3

Gedicht 7

Palliatieve Zorg maakt geschiedenis 8

Spirituele Citaten 11



Het nieuwe gezicht van de vzw 12



Vrijwilligersdag 14



Sponsors 16

Ik heb het privilege om elke morgen aan de ontbijttafel getuige te mogen zijn van het opgaan van de zon en het spel van de wolken. Hoe dit kleurenspel van licht mij al vroeg op de dag aan mijn stoel kluistert en de gedachten wegvoert. Een spel van licht waardoor het kleine van het dagelijkse een stukje grootsheid en helderheid krijgt, waardoor het Leven als zinderend en bruisend wordt ervaren. Een schouwspel dat stil maakt, naar binnen doet keren, doet beseffen hoe groot het geheel is waarin ik mag leven en ademen, mag werken en rusten, mag zoeken en vinden, mag blij en droevig zijn.

colofon 2

Werkten mee aan dit nummer: Joke Almekinders, Toon Claeys, Nancy Criel, Catherine Harotte, Luk Vermeulen

Een schouwspel dat verbondenheid schept met alles wat is, geweest is en zal zijn, met het Grote Geheel waarin ik mij elk moment mag bewegen. Een schouwspel dat mij bij de vraag brengt naar zin, naar redenen van bestaan. En dat mij het antwoord doet voelen, ook al vind ik geen woorden. Mijn ervaring is de ervaring van velen, is het ervaren van de ziel die ons stuwt, die ons doet bruisen, die ons laat voelen wat op dat ogenblik gevoeld wil worden. Hier aandacht voor hebben, hier wakker voor zijn: is dit wat “spiritualiteit” kan betekenen? Het is een woord dat sommigen doet huiveren, waar niet over gesproken hoeft te worden ‘omdat het geen deel uitmaakt van mijn leven’ - zoals men dan zegt. Maar is - zoals ook Toon het in zijn bijdrage schrijft - dit voelen, dit vragen, dit naar binnen keren, dit zoeken en vinden, niet inherent aan ons mens zijn? Hebben we het verlangen naar zin, naar waarden-volle

Over spirituele zorg invulling van ons leven niet allemaal in onze genen? Spirituele zorg is alvast een van de vier pijlers van de palliatieve zorg. Een pijler waar we misschien te weinig bij stilstaan? Maar als dit zo is, hoe kan onze palliatieve zorg dan stevig staan (ik vergelijk het met een tafel waar één van de vier poten maar half is of ontbreekt)? Er zijn geen pasklare oplossingen, er zijn geen kant en klare antwoorden op de vraag. Om te beginnen ligt de uitdaging wellicht in het stilstaan bij de eigen spiritualiteit, en ervaren dat we hierin niet anders zijn dan de anderen. Dat het zoeken en vragen, het mysterie waarin we bewegen, ook deel uit maken van ons eigen zijn. Slechts van hieruit kunnen we de ander ontmoeten en een stukje mee op weg gaan in zijn zoeken naar en het ervaren van mysterie. Nancy Criel

“Waarschijnlijk hebben veel mensen al gevraagd waarom u die fles daar heeft staan, maar heeft iemand u wel eens gevraagd waar uw dorst vandaan komt? (M. Van den Berg)

Inleiding In de zorg, en zeker in de totaalzorg die het AZ St.-Lucas hoog in het vaandel en in haar basisopdracht draagt, worden er traditioneel vier pijlers onderscheiden: de (para)medische en verpleegkundige, de sociale, de psychologische en de spirituele pijler. Toch wel gedurfd van het AZ St.-Lucas, die keuze voor totaalzorg… dit in een tijd waar technologie, rationaliteit, financiële en administratieve efficiëntie een eerste en sterk uitgesproken rol spelen. Gedurfd ook omdat - in tegenstelling tot de twee eerste pijlers die, tot op bepaalde hoogte, vrij goed te omschrijven zijn - een inhoudelijke definitie van de psychologische en de spirituele pijler zo moeilijk ligt. De laatste jaren zien we stelselmatig de aandacht groeien voor de menselijke psyche, hetgeen resulteert in de opwachting van heel wat psychologen

3

in diverse sectoren van de zorg. Zeker geen slechte zaak. Maar wat met de spirituele zorg? Wat is dat eigenlijk? Hoe ontwikkel en integreer je die zorg in een globale patiëntenzorg? Hoe geef je in de maatschappij van vandaag aan spiritualiteit de plaats en de aandacht die zij verdient?

Spiritualiteit: waarover gaat het? In een interview1 werd aan Annemie Struyff gevraagd wat spiritualiteit voor haar betekende. Zij antwoordde daarop dat spiritualiteit te maken heeft met mysterie, met menselijke ervaringen, ontmoetingen die te groot zijn om ze zomaar te omvatten. Dit begrip, zegt zij, heeft te maken met ongrijpbare momenten, waar je met je verstand of je emotie niet zomaar bij kunt. Zij verbond spiritualiteit met zingeving, waarbij ze drie grote levensvragen opsomde: ‘Waarom leven we? Vanwaar komen we? Waar gaan we naartoe?’ Midden de zovele definities en begripsomschrijvingen, toch geen slechte invalshoek om het begrip spiritualiteit te benaderen. Spiritualiteit heeft zeker te maken met het ongrijpbare, het mysterieuze, het met verstand niet te verstane. Dit alles belet niet dat spiritualiteit onmiskenbaar hoogsteigen is aan de mens, ons tot mens maakt,

4

meer zelfs: ons echt tot volwaardig mens maakt. Het is ons fundament, de levensovertuiging waaruit we (soms on)bewust leven. Spiritualiteit beweegt zich op het terrein van elke levensbeschouwing, het terrein van de ‘zin’ en de ‘waarden’. Het heeft te maken met vragen als: Hoe situeer ik mij als mens nu ik ziek ben? (en dus afhankelijk, functioneel minder, economisch tot last)… Welke waarde heeft mijn leven (nu en later nog) in dit ziekteproces…? Welk perspectief heb ik nog als mens…waartoe dient het, welke zin heeft het… waartoe leidt het en waar zal ik als mens terechtkomen (ook na mijn dood)? Spiritualiteit heeft te maken met bronnen van kracht, hoop, verbondenheid, heling… met antwoorden op vragen die te maken hebben met hetgeen je als menselijk persoon diep kenmerkt en je dus sterk of zwak maakt: • Wat beweegt me om te doen wat ik doe? • Wat geeft me vleugels… of wat legt me lam? • Wie of wat raakt me zodat ik hem/haar tot inspirerend levensvoorbeeld heb gemaakt?

En in de zorg? Als we er van uit gaan dat spiritualiteit in de ‘menselijke genen’ zit en – zoals gezegd – ons als

mens diep kenmerkt, dan is spiritualiteit in de zorg onmiskenbaar een pijler. Om het met een beeld van een dierbare collega te zeggen: “ Spiritualiteit is het grondvlak van een driehoekige piramide… het vlak waarop de drie andere steunen om niet weg te zinken”. Omgezet in praktijktaal betekent dit dat elke vorm van goede zorg (op medisch, verpleegkundig, sociaal, administratief, financieel en op infrastructureel vlak) uitgaat van de zorg voor de patiënt… door ons eigen ziekenhuis benoemd als ‘betrouwbare zorg… patiëntgestuurd’. Spirituele zorg is dus een zaak van en voor iedereen: van hoog tot laag, man of vrouw, oud of jong, gelovig of niet… Vanuit de overwegende roots van het ziekenhuis en de beleidsoptie van St. Lucas als christelijk geïnspireerd ziekenhuis, heeft de pastorale dienst als kernopdracht om de spirituele zorg binnen het ziekenhuis uit te dragen, in de eerste plaats naar patiënten en hun familie, maar ook ruimer naar collega’s en beleid toe. Vanuit die ‘pastorale hoek’ kan spiritualiteit, met een bijbels getint begrip uit de Bergrede, vertaald worden als prioritaire aandacht en respect voor de ‘anawin’ (de ‘armen’ uit het Mattheusevangelie)… m.a.w. voor ‘al wie gebogen is’… zij die letterlijk door een last gebogen door het leven

gaan: patiënten of familie in pijn, verdriet, eenzaamheid… of zij die zich als beroepskracht of vrijwilliger over patiënten of familie buigen…

En in de Palliatieve zorg? In het ziekenhuis, maar op een palliatieve afdeling nog meer dan in een andere, komt de spirituele zorg op het terrein van een aantal spanningsvelden: • Het veld van ‘Ik en de ander’. Het lijden aan afhankelijkheid, aan verlies van autonomie en actieve leven, de confrontatie met een naderend einde kan zo scherp worden, dat relaties met anderen – vroeger en nu – in ogenschouw worden genomen. Goede spirituele zorg geeft hieraan aandacht… • Het veld van ‘doen en laten t.a.v. het naderende einde’. Welke perspectieven zijn er nog? Waarover wil men als patiënt nog controle houden? Wat kan / wat wil men nog geregeld zien? Goede spirituele zorg geeft hieraan aandacht… • Het veld van ‘vasthouden en loslaten van het geleefde leven’. Wat wil men als waardevol vasthouden? Hoe kijkt iemand naar hetgeen gaat komen? Goede spirituele zorg probeert dit aan bod te brengen…

5

• Het veld van ‘vergeten en vergeven’. Kan men verzoend sterven… met zichzelf, met de naaste omgeving, met God? Hoe gaat iemand om met het maken van een levensbalans? Hoe ga je om met schuld, conflicten, verzoening? Goede spirituele zorg geeft hieraan aandacht… • Het veld van ‘weten en geloven ten aanzien van wat na de dood komt’. Wat gelooft of hoopt men? Wat gelooft men over de verbinding met anderen? Hoe gaat iemand om met gebed of rituelen? Roept reflectie daarover onrust of vrede op? Goede spirituele zorg geeft hieraan aandacht… Spiritualiteit en de mens zijn één. Vraag is welke bewuste plaats er voor spiritualiteit in ons leven wordt vrijgemaakt en welk zinvol leven we willen leiden. Spiritualiteit vraagt tijd, groei en bezinning. Wie zei er in palliatieve context ook weer dat “wanneer er niets meer kan gedaan worden, er nog zoveel mogelijk is”? Toon Claeys

1

6

Elisabeth www.pastoralezorg.be

Palliatieve zorg Palliatieve zorg begint waar men zich laat raken door de mens achter de droog opgesomde feiten. Palliatieve zorg begint waar het eigen leven in vraag mag worden gesteld in het licht van die heel andere wereld van de medemens.

Palliatieve zorg begint waar men opstaat uit de spinsels van excuses en verantwoordingen, om gewoon te doen wat hier en nu nog kan. Palliatieve zorg begint waar de kracht als een vonk overslaat van de ene mens op de andere. Dan staat niemand meer alleen.

Luk Vermeulen

(Inspiratiebron: kalender Broederlijk Delen, Carlos Desoete, Solidariteit)

7

Palliatieve Zorg maakt geschiedenis … De palliatieve zorg zoals wij die nu kennen is tamelijk recent. De oorsprong van deze zorg ligt echter wel in een ver verleden. Ze is terug te vinden in de 4e eeuw. Religieuze ordes verzorgden toen vermoeide (pelgrims)reizigers op plaatsen, die hospices werden genoemd.

De grenzen van leven en sterven werden vaak verlegd, soms met therapeutische hardnekkigheid tot gevolg. Ouderdom en dood werden opzij geduwd. Mensen kwamen meer en meer terecht in ziekenhuizen en stierven minder thuis, vaak eenzaam en zonder comfort.

Veel later, in de 19e eeuw, werden deze hospices meer en meer specifiek gebruikt om stervende mensen te ontvangen. Les Dames du Calvaire waren zusters van een congregatie in Frankrijk (in Lyon) die deze zorg op zich namen. Via deze christelijke orde verspreidden zich de hospices in Ierland, Engeland en Australië onder de naam ‘Our Lady’s Hospice for dying’.

Als verpleegkundige en maatschappelijk assistente in een ziekenhuis in Engeland werd Cicely Saunders zich steeds meer bewust van de pijn en het lijden van terminale patiënten maar werd ze ook diep geraakt door hun verhaal en hun verdriet. Zij studeerde verder als arts en deed heel wat onderzoek naar de werking en toepassing van morfine om de pijn te verlichten. Ze legde tegelijkertijd de basis van het concept ‘totale zorg’. Ze ontdekte, als men afscheid moet nemen, ‘doet alles pijn’. Alle hulpverleners in de palliatieve settings hebben ondertussen haar bekende uitspraak gehoord: ‘palliatieve zorg is alles wat nog dient gedaan te

Hoe mensen met dood en sterven omgaan verandert mee met de ontwikkelingen in de maatschappij. In de 19e eeuw begon een periode van snel evoluerende technologie en geneeskunde.

8

worden als men denkt dat er niets meer kan gedaan worden’. Om dit te kunnen realiseren richtte Cicely Saunders in 1967 een speciale plaats op in London voor mensen die in het ziekenhuis opgegeven waren en die thuis niet konden sterven: het St-Christopher’s Hospice. Kort daarop volgde een internationale hospice beweging. Rond dezelfde periode maakte de psychiater Elisabeth Kübler-Ross bijzondere ervaringen mee met stervende mensen. Voor het eerst liet zij ongeneeslijk zieke patiënten aan het woord in aanwezigheid van studenten geneeskunde. Ze publiceerde in 1969 haar boek ‘Lessen voor levenden, gesprekken met stervenden’. Ondertussen is heel haar werk op het gebied van stervensbegeleiding en rouwverwerking heel verrijkend voor veel mensen. Het concept en de realisatie van de eerste palliatieve eenheid in een ziekenhuis hebben wij te danken aan een Canadese arts, Dr. Balfour Mount, in 1973. De belangstelling voor de hospice beweging nam toen overal toe. Artsen en hulpverleners gingen naar Engeland en Canada om ervaring op te doen en in andere landen met veel enthousiasme te starten.

In 1989 stelde de Wereldgezondheid organisatie (WHO) dat de verbetering van palliatieve zorg wereldwijd een prioriteit moest zijn. In België ging het allereerste initiatief uit van de Britse Joan Jordan naar aanleiding van het sterven van haar echtgenoot in Brussel. Ze stichtte in 1980 de vzw Continuing Care die aanvankelijk enkel fondsen verzamelde en informatie verspreidde. Kort daarna specialiseerde de organisatie zich in thuiszorgdienst Omega voor palliatieve patiënten. De thuiszorg was toen ook al actief in Gent. In 1990 werd de eerste palliatieve eenheid opgericht in het Sint-Jan ziekenhuis in Brussel door zuster Leontine en in 1992 werd een tweede eenheid geopend in Gent, in ons ziekenhuis, het toenmalige Sint-Vincentius ziekenhuis, dankzij de inzet en de financiering van de congregatie van de Zusters van Liefde. In dezelfde periode werd door een aantal zeer geëngageerde mensen een overkoepelende organisatie voor palliatieve zorg opgericht, die we nu in Vlaanderen kennen als de Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen. Ondertussen gaat deze

9

ontwikkeling steeds verder, via 15 netwerken, in de thuiszorg, in ziekenhuizen en rusthuizen. In 2002 is palliatieve zorg een recht geworden voor alle palliatieve patiënten. Aan de basis van de hospice beweging en nu nog steeds vinden wij hetzelfde doel, dezelfde principes terug.

Leven en dood horen bij het leven. Tot het einde van het leven blijft een mens uniek, met een uniek levensverhaal. Respect en waardigheid vormen de rode draad van deze zorg. Loslaten is een proces, maar wordt draaglijker wanneer men nog ten volle kan en mag leven. Een mens is tot het einde een levende mens en leven houdt in dat men zorg draagt voor het lichaam (de goede verzorging, het onder controle houden van de pijn en de andere symptomen), voor de psyche (de emoties en gevoelens), voor het relationele en voor het spirituele (de waarden die men belangrijk vindt). De zorg is een totale, holistische zorg. Daarnaast behoren nog de ondersteuning van familie en vrienden tijdens het ziekteproces en ook de nazorg na het overlijden bij palliatieve zorg. Het leven boven de ziekte tillen en de totale zorg zijn nog altijd de essentie van palliatieve zorg. De palliatieve hulpverleners streven er overal ter wereld naar om dit alles, samen met patiënt en omgeving, in praktijk te brengen.

Catherine Harotte

10

Wie iets aan de weet wil komen over ‘het licht’ heeft best kans dat hij het in ‘het donker’ zal ontdekken (Toon Hermans)

Tevredenheid zet de ramen open voor ieder streepje ZON dat door de wolken kruipt

Vriend is degene die met stilte komt voor wat jij niet gezegd krijgt (Kris Gelaude)

Wie durft te verdwalen, vindt nieuwe wegen (Erasmus)

(Kris Gelaude)

Onze waardigheid is nooit groter dan de waardigheid die we toekennen aan anderen (Kris Gelaude)

Het leven is net als zeilen. Ook met tegenwind kun je vooruit gaan…

Wat het hart vandaag weet, zal het hoofd morgen begrijpen Wat je in liefde in het leven hebt geroepen verdient het vertrouwen om te worden losgelaten (Kris Gelaude)

Stilte is de grote openbaring (Lao-Tse)

11

Het nieuwe gezicht van de vzw Joke Almekinders, 35 jaar, mama van zoontje Maurits (3 jaar) en dochtertje Juliane (1 jaar). Studeerde marketing aan de Arteveldehogeschool. Kwam via een stagecontract voor een half jaar terecht in de Brusselse internationale banksector. Stapte daarna over naar de bedrijfswereld als verantwoordelijke sales marketing in de verpakkingsindustrie.

Op zoek

12

Kathy Sandyck beëindigde haar opdracht voor de vzw Palliatieve Zorg Sint-Vincentius en werd op 1 mei opgevolgd door Joke Almekinders. Kathy stond acht jaar in voor de ondersteuning van tal van activiteiten. Haar laatste werkdag werd met veel dank en erkentelijkheid gekleurd door de verantwoordelijken en de medewerkers van de Palliatieve Eenheid.

Ik was toe aan een nieuwe uitdaging, en binnen het zoeken vond ik voor mezelf dat ik een werkomgeving wou waar de mens meer centraal stond dan het product. Zo keek ik wel naar de zorgsector, maar als niet-verpleegkundige, niet als secretaresse, … ik nam mijn tijd. Met de tip van een vriendin om regelmatig op de website van het ziekenhuis te kijken bij de jobaanbiedingen las ik de vacature administratief coördinator palliatieve zorg voor de vzw Palliatieve Zorg SintVincentius, met wat uitleg over het takenpakket. Ondertussen was ik er ook uit dat ik een parttime job zocht, gezien de gezinssituatie.

Nieuwe job Tijdens de sollicitatie voelde ik onmiddellijk dat ik mij kon vinden in wat ik Nancy als hoofd van de Palliatieve Eenheid hoorde vertellen over de afdeling. Het sprak me echt aan. Ik heb de job, en werk parttime, d.w.z. de ene week maandag /dinsdag/ donderdag, de andere week maandag en vrijdag. Ik stel me zo flexibel mogelijk op, volgens de nood van het werk.

Het takenpakket Mijn takenpakket voor de vzw is zeer gevarieerd. Ik ben nog aan het inlopen en verkennend bezig. Enerzijds is er het administratief werk. De administratie van de vzw, soms administratief werk voor de afdeling, het redactiewerk voor het tijdschrift Gaandeweg, bijhouden van het fotoarchief van de activiteiten,…en het opvolgen van de financiële verrichtingen. Als belangrijkste taak werd me ook gevraagd de fondsenwerving nieuw leven in te blazen en acties te ondersteunen die geld in het laatje brengen voor de vzw.

De financiële ondersteuning door de vzw De vzw wil de afdeling financieel ondersteunen om zoveel mogelijk zaken te realiseren die naast de

medische zorg liggen. Een bijdrage in de materiële voorzieningen: de bloemen op de afdeling, de tuinmeubelen, de koekjes bij de koffie, bedankingskaartjes,… maar ook de financiële ondersteuning van de vrijwilligerswerking. Alles doen wat (budgettair)mogelijk is om de werking van de palliatieve eenheid te optimaliseren. De vzw wil daar blijvend werk van maken en mogelijkheden creëren.

Als het kan In mijn takenpakket zie ik ook nog het onderhouden of uitbouwen van netwerking met andere vzw’s van palliatieve eenheden, als die er zijn. Misschien moeten we afdelingsondersteunend mee werk maken van het intern bekend maken van de vele reacties (de chapeaus voor de dienst) die binnenkomen, als daar vraag naar zou zijn?

Coördinaten Ik werk mij nu in, wil graag iedereen leren kennen, contacten leggen… Als aanspreekpunt van de vzw kan je me vinden in campus Volkskliniek, straat 131 lokaal 31.37. Ik ben telefonisch bereikbaar op het nummer 09 224 52 03. En mijn e-mail adres is [email protected]. Luk Vermeulen

13

Een dag van ont-moeten Vrijwilligersdag 2013 Het was nog vroeg, die dinsdagse ochtend van 14 mei, toen de vrijwilligers één voor één binnensijpelen in de St. Jozefzalen voor de jaarlijkse vrijwilligersdag. Met bijna 50 hadden ze zich ingeschreven voor deze dag van ontmoeting. Zoals elke keer, ging het er al vlug gezellig aan toe: het weerzien van collega’s, een babbel met een tas koffie, het uitzien naar wat de dag zou brengen. In de voormiddag stond een boeiende uiteenzetting door Leen Haesebroek, coördinator van het oncologisch zorgprogramma van het ziekenhuis, op de agenda. Zij maakt ons wegwijs in de wereld waarin oncologische patiënten terechtgekomen vóór ze bij ons op de afdeling worden opgenomen. Onder de titel “Oncologie heden ten dage. Nieuwe tendensen in de medische behandeling en de ondersteuning van patiënten en hun naasten” kregen we een beeld geschetst van de evolutie in de medische en psychosociale zorg aan de patiënten. Wij hebben veel geleerd en weten nu dat er, in tegenstelling tot vroeger, veel intenser wordt stilgestaan bij de begeleiding van mensen die een

14

oncologische diagnose krijgen. Dit kan de patiënt en zijn omgeving alleen maar ten goede komen in de verwerking van een levensbedreigende ziekte. De gezelligheid van de ochtend werd – al was er geen onderbreking – verdergezet bij het middagmaal. Daar zullen het glaasje bubbels en de mooi verzorgde maaltijd – waarvoor dank aan het ziekenhuis – zeker toe bijgedragen hebben. De namiddag was dan weer gevuld met verschillende workshops. De focus verlegde zich van luisteren naar doen! Het aanleren van de nieuwe inzichten in het verplaatsen van patiënten was voor ieder een openbaring. Nu vrijwilligers opnieuw participeren in de zorg ook een belangrijk vormingsmoment! In ‘Aromazorg aan het levenseinde’ kon elke deelnemer naar hartelust experimenteren met etherische oliën, die daarna al dan niet konden gebruikt worden in de workshop ‘Aanraken en aangeraakt worden’. Hier leerden we stilstaan bij hoe we respectvol, rekening houden met de eigenheid van de ander, kunnen en mogen aanraken. De handmassage die we mochten geven of ontvangen was voor ieder een deugddoende ervaring. In ‘Hoe

veilig slikken… zonder zich te verslikken’ kregen we praktische adviezen aangereikt om patiënten op een correcte manier eten te geven. Het aan den lijve ondervinden van wat het betekent ‘eten te moeten krijgen’, deed ons stilstaan bij hoe weinig evident het is om afhankelijk te zijn van anderen. In ‘Waken’ werd onze aandacht gericht naar het intuïtieve en empatische wanneer men met een stervende eventjes mee op pad mag gaan. Al bij al kunnen we enkel besluiten dat de vrijwilligersdag weer een intense dag was, een dag vol mooie contacten en rijke leermomenten. Hiervan getuige van een aantal reflecties: “De vrijwilligersdag was, in àlle opzichten, perfect en professioneel afgewerkt. En geloof me, dat is niet altijd evident! Zelfs Murphy vond het niet nodig om eens langs te komen! We hebben veel gelachen en veel geleerd. Twee dingen die we dagelijks zo nodig hebben en de drive is voor veel dingen.” “Het is steeds een fijn moment om de vrijwilligersdag te beginnen met koffie en een babbel met collega’s die je soms te weinig ziet.” “Mevr. Haesebroek nam ons op stap mee langs de wegen die een kankerpatiënt moet meemaken. Het was voor mij een ontdekkingsreis. Zij opende voor onze deze weg op een deskundige en menselijke manier. Wij mochten ervaren dat elke patiënt een

uniek verhaal heeft, en unieke wegen moet volgen. Wij mochten ook zo intens voelen dat het gebeurt met veel respect, heel veel luisterbereidheid, heel veel aanwezig zijn, heel veel nabijheid, heel veel gegeven tijd voor antwoorden, voor meegaan op deze unieke weg. Deze uitgebreide wegen waren mij een heel stuk onbekend. Toen ik de zaal verliet, was het met twee hoofdgevoelens: ten eerste “zo veel moet gebeuren EN zoveel kan gebeuren!” Als tweede: “moest ik deze wegen ooit moeten volgen, heb ik een heel groot stuk ‘vertrouwen’ gekregen om zo’n onbekende reis te beginnen. Dus een heel dankbaar gevoel voor deze lezing.” Ondertussen draaide de afdeling een dagje zonder vrijwilligers. Twee verpleegkundigen trokken die dag met plezier een het ‘pakje van een vrijwilliger’ aan. Ook voor hen was het een positieve ervaring! Nancy Criel

15

Lijst van sponsors van giften tussen 1 januari en 31 maart 2013 De vzw zorgde ervoor dat de vrijwilligers eens extra in de bloemetjes werden gezet tijdens de vrijwilligersdag. U merkt dat we de middelen die u ons schenkt heel nuttig besteden. Giften blijven van harte welkom!

Zonder fiscale aftrekbaarheid:

BE12 4400 3398 1192 (BIC: KREDBEBB) BE98 8900 1440 1093 (BIC: VDSPBE91)

Giften die rechtstreeks worden gestort op bovenstaande rekeningen (Palliatieve Zorg SintVincentius vzw) komen niet in aanmerking voor fiscale vrijstelling!

16

Wie een bedrag van € 10 of meer stort per jaar op één van bovenstaande rekeningen, krijgt automatisch dit tijdschrift thuis toegestuurd.

Met fiscale aftrekbaarheid: Onze instelling werd door Caritas Hulpbetoon vzw aanvaard als project en komt als niet-erkende vereniging in aanmerking voor betoelaging. Voor giften vanaf € 40, die rechtstreeks op het rekeningnummer:

BE80 7765 9023 3377 (BIC: GKCCBEBB) Caritas Hulpbetoon vzw Liefdadigheidsstraat 39, 1210 BRUSSEL

worden gestort, zal u een fiscaal attest door Caritas Hulpbetoon worden uitgereikt. U dient hiervoor wel bij de mededeling van de overschrijving VOORKEURPROJECT vzw Palliatieve Zorg Sint-Vincentius te noteren. Van harte dank aan de sympathisanten, de verenigingen, firma’s, die hieronder vermeld staan. Veel dank ook aan de anonieme schenkers en aan hen die voor en achter de schermen tijd en energie geven aan de realisatie van de fondsenwerving. Dank ook aan diegenen die met ons deelden naar aanleiding van hun huwelijk, hun jubileumviering, hun pensionering, het overlijden van een familielid,…

En natuurlijk ook dank aan hen die ons steunen via Caritas Hulpbetoon of rechtstreeks op één van de nummers van de afdeling. Uw steun geeft ons extra motivatie om de zorg in de moeilijke afscheidsperiode te blijven dragen. Hebt u gestort en vindt u uw naam niet terug, kijk dan even wanneer uw overschrijving werd gedaan. Misschien is het al wat langer geleden of nog maar onlangs en valt uw storting buiten dit kwartaal. Indien niet, gelieve ons dan te verwittigen zodat we het kunnen nakijken. Stortingen voor de vernieuwing van abonnementen van minder dan 20 euro werden niet opgenomen in de lijst.

17

Ackaert-Rynwalt, Gent Ackerman Jozef, Oostakker Acoe Gudrun, Lovendegem Adam Maria, Oostakker anoniem, Gent Baelen-Vanderhaeghen, Drongen Baetens Rene, Zele Bakkerij De Waele-Clerinck, Lochristi Bauwens Eric, Gent Billiet-Willems, Sinaai-Waas Bockaert Elaut, Gent Boelaert Martin, Lovendegem Bol-Van Belzen, Mariakerke Bontinck Yvette, Ledeberg Botterman Jacky, Evergem Braekeleirs Suzanna, Sint-Amandsberg Breugelmans-Eggermont, Halle Caritas Hulpbetoon, Brussel Cassan Marleen, Lochristi Castelein Corinne, Huldenberg Congregatie Zrs. H. Jozef, Gent Dauwe Luc, Eeklo De Busscher-Cattoir, Gent De Coninck Pieter, Gent De Craene-De Groote Etienne, Oostakker De Cuyper Luc, Sint-Denijs-Westrem De Milliano Lea, Evergem De Paepe A., Adegem

18

De Schoenmaker Marie Jose, Lochristi De Smet Maria, Oostakker De Vriendt, Oostakker De Wael Firmin, Wetteren De Weweire Marc, Assenede De Wilde Annie, Zaffelare Demasieres Denise, Oostakker Demeester-Debruyne, Gent Deren-De Porre, Sint-Martens-Latem Descamps Cecile, Boekhoute Detaeye Marcel, Wondelgem Dhondt Mariette, Semmerzake D’Hulst Ann, Lierde Du Seuil Elzina, Gent Duijck Francois, Gent Eloot Ida, Merelbeke Faure Didelle, Deurle Francois Gilbert, Lokeren Gillis Clementine, Evergem Glasfabrieken Van Brabant, Gent Haghedooren Monique, Drongen Jalet Gerrit, Geraardsbergen Jolie Ivan, Ertvelde Kinesiecentrum Sint-Amandsberg Lacroix Eric, Gent Lievens Cecile, Ertvelde Matthys An, Gent Moens Godelieve, Bassevelde Mullaert Agnes, Michel en Peter,

Hoek naamloos, Brugge Neyt Rachel, Sleidinge Onderdonck Nadine, Wondelgem Op de Bres O.S.J, Waasmunster Paemeleire Roland, Destelbergen Pauwels Walter, Gent Saverijs Anne-Marie, Gent Schautteet Roos, Knokke-Heist Sepelie Janine, Gent Serck Christine, Gent Sierens-Van Loo, Zomergem Steenhaut Elza, Melle Stevens Christiane, Gent Taghon Roland, Gent Thienpont Nicole, Deinze Thomas Monique, De Pinte Thys Monique, Sint-Amandsberg Van Beneden Marie-Louise, Sint-Amandsberg Van Bergen Maria, Zelzate Van Bever Marie-Jose, Destelbergen Van Braeckel-Van Raemdonck, Lochristi Van Damme Emiel, Oostakker Van Damme Sabina, Oostakker Van De Steen Robbrecht, Brasschaat Van den Berghe Hilde, Gent Van der Meeren Julien, MerelbekeLemberge

Van Develde Louis, Gent Van Eerstvelde Andrea, Wachtebeke Van Hecke Hubert, Gent Van Heyghen Georges, Gent Van Puymbroeck Joseph, Drongen Van Remortel, Zwijndrecht Vandenbossche D., Wetteren Vanderstichele Jeanne, Melle Vandevelde Alix, Gent Verbeke-Laplanche, Gent Vercauteren Jenny, Lokeren Verhaegen Anne-Marie, Sint-Denijs-Westrem Vermassen Marie, Sint-Amandsberg Verniers Paula, Sint-Amandsberg Versele-Laga, Deinze Verstraeten Rene, Aalst Verwulgen Julien, Waarschoot Veys Georges, Gent Vispoel-Samson, Gent Wauters-Van Landschoot, Oosteeklo Welvaert Diane, St, Martens-Latem Wille-Langeraert Magda, Mariakerke Willen is Kunnen, Evergem Zrs Clarissen-Colettinen, Gent Zrs Karmelitessen, Oudenaarde Zrs Van Liefde JM Noordprovincie, Sijsele

19

Afdeling Palliatieve Zorg AZ Sint-Lucas, straat 194, Tichelrei 1, 9000 Gent tel. 09-224 51 94 – [email protected] Vragen in verband met dit tijdschrift en gift, of over de werking van de vzw: Joke Almekinders tel. 09-224 52 03 – [email protected] Dit tijdschrift komt tot stand door de steun van de vzw Palliatieve Zorg Sint-Vincentius