OD E O N een uitgave van
DE NATIONALE OPERA — Nº 95 / 2014
LA BOHÈME GIACOMO PUCCINI P6
IL VIAGGIO A REIMS
GIOACHINO ROSSINI P 12
REIMSREISJE
GIOACHINO ROSSINI / BOB ZIMMERMAN P 20
— HET NATIONALE BALLET
CINDERELLA P 24
ODEON_95.indd 1
11/11/14 11:09 AM
DECEMBER OPERAMAAND Traditioneel besteedt de NTR in december extra aandacht aan producties van De Nationale Opera. Alle uitzendingen zijn op kanaal NPO2. Zondag 7 december
13.00 - 14.00 uur
Laika
Zondag 14 december
13.00 - 15.00 uur
Gurre-Lieder
Zondag 21 december
13.00 - 15.30 uur
Falstaff
Vrijdag 26 december
11.00 - 15.40 uur
Die Meistersinger von Nürnberg
Zondag 28 december
12.45 - 15.15 uur
La bohème (live)
CONCERTO uw specialist in opera, klassieke muziek en nog veel meer
www.concertomania.nl DNO abonnementhouders 10% korting in Concerto en de Plato winkels.
CONCERTO Utrechtsestraat 52-60 1017 VP Amsterdam 020-6235228 PLATO • Apeldoorn • Deventer • Enschede • Groningen • Leiden • Rotterdam • Utrecht • Zwolle
ODEON_95.indd 2
11/11/14 11:10 AM
3
REDACTIONEEL
TWEE EDISON KLASSIEK NOMINATIES
Twee cd’s van De Nationale Opera (DNO) zijn genomineerd voor de Edison Klassiek in de categorie opera. Het gaat om liveregistraties van de wereldpremière van Manfred Trojahns opera Orest en de opera Der Schatzgräber van Franz Schreker. Beide producties stonden onder leiding van Marc Albrecht, chef-dirigent van De Nationale Opera en het Nederlands Philharmonisch Orkest | Nederlands Kamerorkest. In de orkestbak van Nationale Opera & Ballet zaten voor deze producties respectievelijk het Nederlands Kamerorkest en het Nederlands Philharmonisch Orkest. De cd’s zijn opgenomen en gemonteerd door de AVC-dienst van Nationale Opera & Ballet en uitgegeven op het label Challenge Classics van New Arts International.
februari drie nieuwe producties. Puccini’s populaire La bohème zal in de laatste maand van het kalenderjaar vele bezoekers weten te ontroeren in een indringende enscenering door de vooraanstaande regisseur Benedict Andrews, gevolgd door een veel minder vaak uitgevoerde Rossini: het komische Il viaggio a Reims. Voor dit werk komt een jong team naar Amsterdam, aangevoerd door dirigent Stefano Montanari en regisseur Damiano Michieletti. Ook aan het publiek van de toekomst is gedacht: onder de titel Reimsreisje maakte componist Bob Zimmerman een bewerking van de Viaggio voor kinderen vanaf 8 jaar. Het bekende vertalers- en auteursduo Bindervoet & Henkes zorgde voor een nieuwe Nederlandse tekst.
Langjarige samenwerking Eerder verscheen bij New Arts International reeds een zeer succesvolle live cd-registratie van de DNO-productie van Richard Strauss’ opera Elektra, eveneens met het NedPhO onder leiding van Marc Albrecht. De Nationale Opera is met New Arts International een langjarige samenwerking aangegaan. Er zullen dus nog meer live-registraties van DNOproducties worden uitgebracht.
Bij Het Nationale Ballet is in december Cinderella te zien, gemaakt in coproductie met het San Francisco Ballet. De productie van Christopher Wheeldon ging eind 2012 met veel succes in première. Een fabelachtige vormgeving, een eigentijdse interpretatie van het sprookje en sprankelende muziek van Sergej Prokofjev. ‘Adembenemend,’ aldus de New York Times.
Bij het ter perse gaan van deze Odeon waren de Edisons nog niet uitgereikt. Alle Edison Klassiek 2014 nominaties zijn te vinden op: www.edisons.nl/klassiek/nieuws/nominatiesedison-klassiek-2014-bekend. Producties in het tweede kwartaal van het seizoen Na een geslaagde start van seizoen 2014-2015 met drie nieuwe producties en een reprise − Schönbergs overweldigende Gurre-Lieder, Monteverdi's tijdloze Orfeo, Chabriers vermakelijke L’étoile en Wagners romantische opera Lohengrin − brengt De Nationale Opera tussen begin december en begin
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 3
11/12/14 1:07 PM
4
INTERVIEW
CHING-LIEN WU VOOR HET KOOR VAN DNO Inge Jongerman
Het Koor van De Nationale Opera heeft per 1 september een nieuwe artistiek leider. De Taiwanese Ching-Lien Wu is afkomstig uit een land zonder operatraditie. Ervaring heeft ze echter voldoende, want de afgelopen 34 jaar werkte ze bij diverse grote operahuizen in Europa. Wu begint vol overgave aan haar nieuwe functie.
Ching-Lien Wu
Ching-Lien Wu heeft zojuist een lange repetitie met het Koor van De Nationale Opera (DNO) achter de rug voor de productie Lohengrin. Ze oogt fris en lijkt veel jonger dan ze in werkelijkheid is. Haar ‘echte’ leeftijd laat ze voor de buitenwereld maar liever in het midden. Wu valt op, want een Aziatische vrouwelijke koordirigent in de operawereld is vrij uniek. ‘Toen ik mijn ouders begin jaren tachtig vertelde dat ik een beurs had gekregen om in Lyon koor- en orkestdirectie te studeren, reageerden ze met: ‘Maar dat is toch geen beroep?’ In Taiwan waren er indertijd nauwelijks dirigentenopleidingen en al helemaal niet voor vrouwen.’ Ching-Lien Wu liet zich niet weerhouden en dat leidde tot een imposante carrière. Nadat ze op het Conservatoire National in Lyon cum laude afstudeerde, werd ze assistent-dirigent bij de operahuizen van Nantes en Toulouse. Daaropvolgend was ze tien jaar koordirigent bij de Opera van Straatsburg en verliet ze onlangs − na dertien jaar − het operakoor van het Grand Théâtre de Genève. Wu is dus trouw aan haar gezelschappen en vice versa. ‘Om de klank van een koor te leren kennen en te vormen is tijd nodig. Wat ik al kan zeggen over het Koor van DNO, is dat het helder en transparant klinkt. Hierdoor zijn ze flexibel. Dat houdt in dat ze zich qua klank makkelijk transformeren, wat goed van pas komt bij het operarepertoire.’
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 4
11/12/14 1:07 PM
5
INTERVIEW
Ruth Walz
Lohengrin (2014) Ondergewaardeerd Het komend seizoen kijkt ze in het bijzonder uit naar de DNOproductie Benvenuto Cellini van Berlioz. 'Ik hou van de muziek van Berlioz. Benvenuto Cellini is een van zijn meer onbekende werken, het wordt maar zelden uitgevoerd. Deze opera is zeer ondergewaardeerd en ik ben erg blij dat DNO het stuk dit seizoen heeft geprogrammeerd.
Wat ik al kan zeggen over het Koor van DNO, is dat het helder en transparant klinkt. Of ze zichzélf ooit ondergewaardeerd voelt omdat ze bij opera-uitvoeringen nooit zelf op de bok staat? ‘Ik ben al jaren gewend om te focussen op het voorbereidend werk voor operaproducties. Door concentratie en observatie probeer ik het beste uit een koor te halen. Dat is nooit frustrerend!’ Dirigeren voor een publiek deed ze de afgelopen twaalf jaar in Genève wel met haar eigen oratoriumkoor Le Motet. Hiermee voerde ze − vaak begeleid door orkest − werken uit van Henry Purcell tot Arvo Pärt. ‘Ik vond het lastig om afscheid te nemen van Le Motet, maar het werd voor beide partijen tijd voor verandering. Ik ben een schat aan ervaring rijker door de diversiteit aan stukken die we gedaan hebben. Alleen durf ik hier in
Nederland bijna niet te zeggen dat de Matthäus-Passion er nooit van gekomen is...' Cultuurverschillen In haar geboorteland hoort operabezoek niet bij de cultuur. Wu denkt dat een operahuis er voorlopig ook niet inzit in Taiwan. ‘Er zijn een paar orkesten die één, of soms twee keer per jaar een opera uitvoeren, dat is alles. Dat is geen probleem, want er is dus weinig vraag naar. Wat je nu ziet, is dat er in Taiwan wel meer aandacht is voor traditionele muziek. Dat vind ik positief. Toen ik muziek studeerde aan de Universiteit van Taipei, was die voornamelijk gebaseerd op Europese tradities. Tegenwoordig is het aanbod completer.’ Ondanks het feit dat Wu al bijna 34 jaar in Europa woont, moest ze even wennen aan de verbale directheid van de Nederlanders. ‘Dat duurde niet lang, want al snel merkte ik dat het voor openheid zorgt. Het is heel prettig dat mensen rechtstreeks tegen je zeggen wat er speelt, beter dan achter je rug om.’ Eén ding staat vast: ze wil beslist Nederlands leren spreken. Naast Mandarijn-Chinees spreekt Wu vloeiend Frans, Engels en een beetje Duits. ‘Het duurt bij mij lang om een taal onder de knie te krijgen, maar ik ben vastbesloten om het wel te proberen. Ik het niet uitstaan dat ik niet begrijp wat er om me heen wordt gezegd. Om een cultuur te leren kennen is de taal leren essentieel. Buitenlander blijf ik hier toch, maar dat voel ik me in Taiwan tegenwoordig ook. Mijn ouders maken zelfs grappen over mijn rare “Europese trekjes”.’
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 5
11/12/14 1:07 PM
W 6
LA BOHÈME
Nieuwe productie
LA BOHÈME GIACOMO PUCCINI 1858-1924
Opera in quattro quadri Libretto Giuseppe Giacosa Luigi Illica Muzikale leiding Renato Palumbo Regie Benedict Andrews Decor Johannes Schütz Kostuums Victoria Behr Licht Jon Clark Beweging Ran Braun
Geliefde opera in een nieuwe productie In de decembermaand prijkt een van de allerpopulairste opera’s op het programma: Puccini’s La bohème. Het stuk speelt zich af in de vrijgevochten wereld van arme Parijse kunstenaars en hun vriendinnetjes. Dirigent Renato Palumbo en regisseur Benedict Andrews debuteren bij DNO. Het verhaal in het kort De dichter Rodolfo en het naaistertje Mimì worden verliefd op elkaar. In Café Momus stelt Rodolfo haar voor aan zijn vrienden Marcello, Colline en Schaunard. Mimì lijdt aan tuberculose. Na enige tijd wil Rodolfo haar verlaten, maar ze besluiten de winter nog samen te blijven. Marcello en zijn vriendin Musetta krijgen zo'n ruzie dat ze uit elkaar gaan. Een paar maanden later zoeken Musetta en Mimì Rodolfo en zijn vrienden weer op. Mimì sterft in de armen van Rodolfo.
Rodolfo Atalla Ayan Schaunard Thomas Oliemans Benoit/Alcindoro Matteo Peirone Mimì Grazia Doronzio Marcello Massimo Cavalletti Colline Gianluca Buratto Musetta Joyce El-Khoury Parpignol Morschi Franz Sergente Peter Arink Doganiere Harry Teeuwen Un venditore ambulante Richard Prada
Nederlands Philharmonisch Orkest Koor van De Nationale Opera Instudering Ching-Lien Wu Coproductie met English National Opera Londen 4, 7*, 10, 13, 16, 19, 22, 25*, 28**, 30 december 2014 20.00/*13.30 uur/**13.00 Nationale Opera & Ballet De voorstelling duurt circa 2 uur en 30 minuten; er is 1 pauze. De opera wordt in het Italiaans gezongen, Nederlands en Engels boventiteld.
ODEON #Nº 92 95—/ 2014 2014
ODEON_95.indd 6
11/12/14 1:07 PM
7
ACHTERGROND
EEN SUCCESOPERA ALS GEEN ANDERE Sybille Wijffels
Allereerst het gegeven: niet zozeer het tragische liefdesverhaal van twee jonge mensen als wel de context waarbinnen dat zich afspeelt. Plaats van handeling is het Quartier Latin in Parijs, de wijk van de bohemiens, de studenten en arme kunstenaars die zich afzetten tegen de bourgeoismaatschappij. Het bohemienbestaan, zo treffend beschreven door Henry Murger, op wiens toneelstuk en roman de opera is gebaseerd, was tegelijk protest en vlucht. Een arme maar vrije en vrolijke tijd voordat de ernst van het leven begon.
Giacomo Puccini
Nu een echte publiekstrekker, oogstte La bohème bij de wereldpremiere in 1896 in Turijn niet aIleen maar bijval. Wat deze opera bij het publiek nu zo geliefd maakt, zorgde in eerste instantie voor verwarring en aarzeling. Wat zijn de nieuwe elementen in La bohème die eind 19de eeuw voor deze verwarring zorgden en die nu haar populariteit bepalen?
Snelle opeenvolging Met Rodolfo en Mimì, Marcello en Musetta kan men zich gemakkelijk identificeren. Ze spreken een taal die het publiek verstaat. Puccini eiste van de zangers dat ze zo natuurlijk mogelijk acteerden, en zijn muziek sluit daar wonderwel bij aan. Mimì sterft niet onder het zingen van een fraaie slotaria maar haar stem wordt steeds zwakker, waarbij haar dood zich bijna ongemerkt voltrekt. Ook de door smart overmande Rodolfo is daarna niet meer in staat tot zingen. Bijzonder was toen ook de opbouw van het verhaal. In de opeenvolging van losse episodes, met veel aandacht voor het kleurrijke leven in het Quartier Latin, ligt de nadruk meer op het moment dan op het verloop van de handeling. De liefdesgeschiedenis tussen Mimì en Rodolfo is het enige bindende element. Voor het publiek in 1896 was deze caleidoscopische reeks scènes nogal verwarrend. Alleen de herhalingsmotieven in de muziek, die verwijzen naar eerdere momenten in het verhaal, boden enig houvast. De toeschouwers van nu zijn door film en televisie gewend aan een snelle opeenvolging van beelden, en geven daar zelf een invulling aan. Ontroerend en levensecht Puccini's lyrische muziek wil voortdurend behagen, ontroeren en herinneren. Het bohemienbestaan van de personages wordt sterk geromantiseerd; het realisme krijgt vooral vorm in het contrast tussen aangrijpende momenten en een levendige, vaak vrolijke achtergrond. Bij de voorbereiding tot de première in Turijn benadrukt Puccini voortdurend dat Mimì’s dood ‘onweerstaanbaar ontroerend en zeer levensecht’ moet zijn. Ook zijn uitgever, Ricordi, zeer gebrand op een commercieel succes, spreekt in zijn correspondentie over het veranderen van de orkestvloer ‘in een zee van tranen’. Het werkt en werkte, zowel in onze tijd als eind
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 7
11/12/14 1:07 PM
8
LA BOHÈME
19de eeuw. Bij de slotscène, de dood van Mimì, waren de toeschouwers heel stil, vol aandacht en zeer ontroerd. Gedurfde wending De vaak als gereserveerd beschreven ontvangst in 1896 in Turijn was dan ook vooral terughoudendheid van de kant van een aantal critici en niet zozeer van het publiek. Beiden hadden na de triomf van Puccini’s opera Manon Lescaut een nieuw werk verwacht in de trant van deze voorgangster. De verrassing was groot, maar het publiek bleek veel sneller dan de critici bereid deze gedurfde wending in Puccini’s koers te accepteren. Het klinkt ons nu ongelooflijk in de oren dat sommige recensenten La bohème een opera noemden die nooit populair zou worden en geen belangrijke plaats zou innemen in de operageschiedenis. Een ‘opera mancata’, een betreurenswaardige achteruitgang in Puccini’s werk! Hij zou er in hun ogen goed aan doen snel terug te keren op het rechte pad van de kunst dat hij met La bohème had verlaten. Maar er waren ook recensenten die de opera zagen als een werk met kwaliteiten die zowel de oppervlakkige muziekgenieter als de veeleisende kenner zouden aanspreken. Een enkeling signaleerde de opmerkelijke vooruitgang die Puccini had geboekt, in de gedurfde vermenging van komedie en pathos, van romantiek en realisme. Triomftocht Zelf was Puccini ten onrechte nogal ontevreden met het resultaat. Als je bedenkt dat La bohème in Turijn in nog geen twee maanden tijd 24 keer werd uitgevoerd, ben je nu eerder geneigd te spreken van een eclatant succes, dat zou worden geprolongeerd bij de uitvoeringen in Rome en Napels, met een voorlopig hoogtepunt in Palermo. Na de positieve ontvangst in het bolwerk van de opera, de Scala in Milaan, stond niets de triomftocht van La bohème meer in de weg. Nu zullen er niet veel operabezoekers meer zijn die niet eens in hun leven deze opera gezien hebben, en dat is meer dan Puccini ooit had durven dromen. Dit is een verkorte versie van een artikel uit Odeon 50.
HET GAAT OM DE EMOTIES Klaus Bertisch
Benedict Andrews
De uit Australië afkomstige Benedict Andrews is inmiddels een van de meest gevraagde regisseurs van de jonge generatie. Zijn kunstenaarschap beperkt zich niet uitsluitend tot het ensceneren van opera’s: hij is ook toneelregisseur en auteur.
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 8
11/12/14 1:07 PM
9
INTERVIEW
Benedict Andrews schrijft toneelteksten, bewerkt bestaande stukken en schrijft gedichten. In zijn eerste enscenering van een Puccini-opera interesseert hem vooral de waarachtigheid en de moderniteit van de jeugdige hoofdfiguren. ‘Deze jonge kunstenaars bevinden zich op een omslagpunt in hun leven. Eigenlijk hebben ze geen vast plan, ze weten niet of ze als kunstenaar uiteindelijk carrière zullen maken en succes zullen oogsten. Ze hebben nog geen enkele status. Mij interesseert het om ze als het ware van heel dichtbij te bekijken. Daarbij helpt ons de muziek van Puccini. Bij al zijn uitgecomponeerde realisme heeft hij met zijn partituur een röntgenopname van hun emoties geschapen. Je kunt haast de chemische reacties horen die in de lichamen van de hoofdrolspelers plaatsvinden.’ Voor Andrews is het thema van de voorbijgaande tijd in La bohème van zeer veel betekenis. Hij vindt het boeiend hoe de liefde tussen Mimì en Rodolfo in de winter opbloeit, om in de lente weer uit te doven. Juist in die tijd van warmte tussen de mensen wordt Mimì namelijk achterhaald door de dood, die je eerder met koude zou associëren. Hoe dan ook is Mimì voor hem de belangrijkste figuur in het stuk: ‘Misschien heeft Mimì ons wel het meeste te zeggen. Zij staat in het middelpunt. Mimì heeft een boodschap, ook al gaat die misschien alleen daarover dat de kunstenaars, die van de ene dag in de andere leven uiteindelijk hun levenshouding moeten wijzigen, dat ze moeten beseffen dat niets voor de eeuwigheid is en dat alles is onderworpen aan verandering.’ Bij de vier kunstenaars − een dichter, een schilder, een filosoof en een musicus − laat Andrews zien hoe zij de tijd doden, omdat ze nog niet goed weten wat ze daarmee, en met hun vrijheid, moeten beginnen. Een dergelijke vrijheid is het voorrecht van de jeugd, totdat de verstrijkende tijd hen vormt tot wat ze eens zullen zijn. En daar horen ook de negatieve ervaringen bij die je in het leven moet opdoen, ook de confrontatie met de dood. Een reis Mimì maakt door de vier akten heen een bijzondere reis. Andrews: 'Haast bij toeval komt zij als arbeidersmeisje terecht in de wereld van deze kunstenaars, waarin meteen haar liefde voor Rodolfo ontbrandt. In de tweede akte maakt ze kennis met een andere bestaansvorm, wanneer de vier vrienden haar hun levenswijze laten zien. Wat in het begin privé, in afzondering plaatsvond, krijgt een sociale achtergrond. De maatschappij komt erbij. In de derde akte lijken de wegen van Rodolfo en Mimì zich te scheiden. Maar aan het eind keert Mimì weer terug naar het uitgangspunt van het hele verhaal, om daar te sterven.’ In het door Johannes Schütz ontworpen decor voltrekt zich een vergelijkbare reis, of liever gezegd een verandering op het snijvlak van realisme en psychologie. Het atelier in de eerste akte is een realistische plek. Daar proberen de vier vrienden hun positie in het leven te vinden. Toch heeft deze eerste akte
voor Andrews nog geen symboolwaarde. Het is het schilderen van de situatie. In de tweede akte breekt het grote, loftachtige atelier vervolgens uit elkaar. Verdeeld in een aantal segmenten vormt het decor de stad, die vol hectische activiteit is. Een volkomen normaal leven speelt zich parallel aan het kunstenaarsbestaan af. Het doordringt nu als het ware de individuele existentie van de hoofdpersonen. De werkelijkheid komt binnen in de wereld van de kunstenaars.
Puccini is een man van het theater! En ik wil de personages heel dicht naderen, hen binnenstebuiten keren. In de derde akte blijft er nog één segment over. Dat toont ons de buitenkant van het leven. De toeschouwer wordt getuige hoe het leven in een stad is: een komen en gaan, gebaseerd op verplichtingen, taken, economische dwang. In tegenstelling tot het kunstenaarsbestaan is een dergelijk leven gebouwd op strenge principes. Een kunstenaar moet de mogelijkheid hebben zijn tijd te verspillen, maar een op de economie gerichte stad laat dat niet toe. Tegen de achtergrond van het min of meer meedogenloze ritme van de stad speelt zich het individuele drama van Mimì en Rodolfo af, en we zijn er getuige van hoe Mimì zich naar de grens van haar bestaan begeeft. In de vierde akte komen alle elementen weer bij elkaar en sluit de ruimte zich opnieuw tot het atelier uit de eerste akte. Het werkelijke leven Het leven van de vrienden is dan echter veranderd. Bij hun kunstenaarsbestaan, dat eerst nog vrij was van invloeden van buitenaf, heeft zich een bewustzijn van het werkelijke leven gevoegd; hun geïsoleerde, betrekkelijk onaangetaste levensvorm is transparanter geworden. De regisseur vindt het opvallend dat er in de hele opera geen enkele situatie zit waarin een van de personages werkelijk alleen is. Zelfs bij het sterven van Mimì is de toeschouwer getuige van een soms bijna kunstmatig overeind gehouden sociale rechtvaardiging van het er-zijn en het erbij-zijn van anderen. Benedict Andrews is niet bang voor het realisme, dat een productie van La bohème op een of andere manier altijd lijkt te eisen. Hij werkt graag nauwkeurig en gedetailleerd. Dat typeert hem ook als toneelregisseur. Veel waardering heeft hij daarbij voor de muziek, met haar theatrale kracht: ‘Puccini is een man van het theater! En ik wil de personages heel dicht naderen, hen binnenstebuiten keren. De details helpen mij om
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 9
11/12/14 1:07 PM
10
LA BOHÈME
te laten zien hoe deze mensen leven, ze zeggen iets over hun sociale status, over sociale verbanden, en dat interesseert mij. Deze partituur is voor mij diep menselijk.’ ‘Ook heeft het stuk iets cinematografisch. Net als bij een film kunnen we de opera met zijn amper twee uur muziek meemaken als iets door-en-door menselijks en daarbij een hele reis door de tijd maken. Aan het einde belanden we weer daar waar alles is begonnen.’ Voor Andrews, die zich vooral geïnspireerd voelt door de speelfilm À bout de souffle van Jean-Luc Godard, is daarbij de boodschap dat in een mensenleven elk ogenblik telt. Mimì's dood moet ons dit besef bijbrengen. Diepere betekenis De regisseur kijkt terug naar andere opera’s die hij inmiddels heeft geregisseerd: ‘Bij Verdi’s Macbeth en Prokofjevs L’ange de feu was de situatie totaal anders. Daar heb je vooral bij de vrouwelijke hoofdpersonen een zekere mate van hysterie, die we in La bohème niet hebben. Met een hysterische vrouwenfiguur − misschien heeft alleen Musetta daar in de tweede akte een beetje van − zou het geheel cynisch worden. En dat is het niet! Voor mij is La bohème diep emotioneel, eerlijk en waarachtig. Ik wil een eenvoudig, transparant verhaal vertellen. Alleen zo kom je uit bij de diepere betekenis van het werk.' Andrews wil het stuk niet uit elkaar nemen, deconstrueren. Toch hecht hij er belang aan om te laten zien dat het hier gaat om moderne personen. Het is een verhaal van jonge mensen die worden verrast door de dood van een vriendin, om vast te stellen dat de dood er eigenlijk altijd al was. ‘Een authentiek, historisch museumstuk interesseert mij niet, maar ik zal La bohème ook niet verrijken met overvloedige, modernistische details. Er zullen op het toneel geen iPhones of videocamera's te zien zijn. Het gaat om de emoties. Je moet kunnen ervaren hoe dingen uit elkaar vallen, breken, dat mensen sterven en dat het leven toch doorgaat. Daarom vind ik het besef van het verstrijken van de tijd zo belangrijk. En daarom wil ik ook elk cliché van een nep-kunstenaarswereld vermijden. Elk opgeplakt concept zou de in het stuk aanwezige, werkelijk essentiële gedachten blokkeren. Ook al komt een toneelstuk of een opera misschien niet overeen met onze werkelijkheid, toch moeten we inzien dat wat wij te zien krijgen te maken heeft met onze eigen wereld.’ De regisseur werkte al meer dan eens samen met Cate Blanchett − onder meer in A Streetcar Named Desire van Tennessee Williams, waarin Andrews beslist een verband met La bohème ziet, evenals in de door hem geënsceneerde stukken van Tsjechov. Zijn krachtige aanpak van de stukken die hij regisseert, wordt geroemd maar ook gevreesd. Hij hoopt ons met zijn interpretatie van La bohème iets te kunnen vertellen over de breekbaarheid van ons leven. ‘Met een blik op deze jonge mensen, op een uitsnede uit een totaalbeeld, zouden wij moeten begrijpen wat het betekent verliefd te worden en de dood onder ogen te zien.’
MIMÌ EN MUSETTA ZIJN HEEL CLOSE Hein van Eekert
Grazia Doronzio
Joyce El-Khoury
Vertaald door Frits Vliegenthart
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 10
11/12/14 1:07 PM
11
INTERVIEW
Grazia Doronzio en Joyce El-Khoury stonden vorig jaar nog samen in La bohème bij de Canadese opera. Doronzio zong Mimì en El-Khoury was Musetta; in de voorstellingen waarin Doronzio niet zong, switchte El-Khoury naar Mimì. Doronzio kent alleen Mimì: het is de rol waarin ze haar debuut maakte en waar ze vaak voor wordt gevraagd. De dames zijn opkomende sterren. Van El-Khoury hebben in Nederland al meer gezien: haar optreden in La traviata bij DNO en haar vertolking van de titelrol in Dvořáks Rusalka (‘Een van de mooiste dagen van mijn leven.’) in de ZaterdagMatinee. Hun karakters Mimì en Musetta maken allebei een bijzondere entree. Musetta zet in het tweede bedrijf met veel aplomb alles en iedereen muzikaal en scenisch naar haar hand. Mimì lijkt meer timide. Had ze haar zinnen al gezet op de jonge dichter Rodolfo voordat ze bij hem over de vloer komt? Doronzio denkt van niet: ‘De regisseurs met wie ik werkte, hadden allemaal verschillende opvattingen over Mimì's rol in het bij elkaar komen met Rodolfo. Ik vind het leuk wat Benedict Andrews, onze regisseur zei: het hele verhaal gebeurt door toeval. En als je daarover nadenkt, dan is het waar: als Mimì niet de trap op
Misschien zijn Mimì en Musetta wel veel meer gelijk aan elkaar dan wij ons realiseren. zou zijn gegaan omdat haar kaars uit is gegaan, was er nooit iets gebeurd. Ik hou van het idee dat het begin uit toeval voortkomt. Je hoort de mannen niet met elkaar over Mimì praten in de scène voordat ze opkomt. Mimì weet op haar beurt misschien dat er een paar kunstenaars in het gebouw wonen en ze
heeft hun stemmen wel eens gehoord, maar ze kent ze niet. Ze komt om hulp vragen. Ze heeft nooit gedacht: nu is Rodolfo alleen en nu ga ik ernaar toe.’ Niet zomaar een flirt Musetta heeft een verhouding met de oude Alcindoro, maar zodra ze haar ex-vriend Marcello bij een restaurant ziet, wil ze hem meteen terug. El-Khoury: ‘Musetta is heel bijzonder en niet zomaar een flirt. We mogen haar niet veroordelen met onze twintigste-eeuwse blik. Ze is veel serieuzer dan we vaak denken dat ze is. Als ze opkomt in het tweede bedrijf aan de arm van een oudere rijke man, is ze gewoon een meisje dat verliefd is op Marcello. Ze lijdt eronder dat ze niet samen zijn. Ze houdt echt van hem. Ze zegt: “Okay, hier ben ik en ik kom voor die vent daar. En iedereen moet dat zien, want alleen op die manier zal hij het gaan voelen: op die manier wordt hij jaloers en dan krijg ik hem terug.” Ze weet precies hoe ze hem aan moet pakken. Ze is ontzettend slim.’ Een bijzondere voorstelling Kunnen die twee verschillende karakters het dan wel goed met elkaar vinden? Joyce El-Khoury denkt van wel: ‘We zien Musetta's drama op het toneel. Het drama rond Mimì speelt zich af achter het toneel: we zien haar nooit ruziën met Rodolfo, we horen haar daar alleen maar over praten. Misschien zijn Mimì en Musetta wel veel meer gelijk aan elkaar dan wij ons realiseren.’ Grazia Doronzio is het met haar eens: ‘Ik denk dat Mimì en Musetta heel close zijn. Aan het einde van La bohème, als ze sterft, zegt Mimì tegen Marcello: “Luister, Musetta is een goed mens.” In de laatste momenten van haar leven is Mimì bij Musetta. De mensen die bij je zijn aan het einde van je leven, zijn de meest belangrijke voor je.’ Deze Bohème wordt een bijzondere voorstelling, weten de dames. Joyce El-Khoury wijst nog eens op het levensechte van Puccini: ‘Hij weet hoe hij verhalen moet vertellen. En omdat die karakters zo herkenbaar zijn, kunnen we iets van onszelf laten zien.’ Bovendien, zegt Doronzio, is het een groep zangers die heel goed met elkaar overweg kan: ‘La bohème is een van die opera's waar je echt kunt zien of de groep zangers gewoon uit collega's bestaat of dat ze in het echte leven ook vrienden zijn geworden.’
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 11
11/12/14 1:07 PM
W 12
IL VIAGGIO A REIMS
Nieuwe productie
IL VIAGGIO A REIMS GIOACHINO ROSSINI 1892-1868
Dramma giocoso in un atto Libretto Luigi Balocchi Muzikale leiding Stefano Montanari Regie Damiano Michieletto Decor Paolo Fantin Kostuums Carla Teti Licht Alessandro Carletti
Muziek als champagne Voor zijn bruisende opera Il viaggio a Reims verzamelde Rossini alle grote sterren van zijn tijd en schreef voor hen muziek waarin zij konden schitteren. De Nationale Opera stelt een nieuw, jong team voor: dirigent Stefano Montanari en regisseur Damiano Michieletto. De veelzijdige Stefano Montanari is barokviolist, pianist en dirigent. Damiano Michieletto is een van de interessantste jonge regisseurs van dit moment. Het verhaal in het kort In een chic hotel in een Franse badplaats verzamelt zich een kleurrijk internationaal gezelschap om naar Reims door te reizen, waar men de kroning van Karel X zal bijwonen. Uiteindelijk kan de reis niet doorgaan en besluiten de hotelgasten dan maar hun eigen feest te organiseren. Allen huldigen de koning met hun eigen volkslied.
Corinna Eleonora Buratto La Marchesa Melibea Anna Goryachova La Contessa di Folleville Nino Machaidze Madama Cortese Carmen Giannattasio Il Cavaliere Belfiore Juan Francisco Gatell Il Conte di Libenskof Michael Spyres Lord Sidney Roberto Tagliavini Don Profondo Nicola Ulivieri Il Barone di Trombonok Bruno De Simone Don Alvaro Mario Cassi Don Prudenzio Biaggio Pizzuti Don Luigino Carlos Cardoso* Delia Maria Fiselier Maddalena Teresa Iervolino
Modestina Florieke Beelen Zefirino/Gelsomino Jeroen de Vaal Antonio Tomeu Bibiloni * In het kader van Talentontwikkeling Nederlands Kamerorkest Koor van De Nationale Opera Instudering Ching-Lien Wu Coproductie met Den Kongelige Opera, Kopenhagen en Opera Australia 20, 22, 25*, 27, 29 januari 2015 3, 5, 8* februari 2015 20.00/*13.30 uur Nationale Opera & Ballet De voorstelling duurt circa 2 uur en 45 minuten; er is 1 pauze. De opera wordt in het Italiaans gezongen, Nederlands en Engels boventiteld.
ODEON #Nº 92 95—/ 2014 2014
ODEON_95.indd 12
11/12/14 1:07 PM
13
ACHTERGROND
LEVE DE REVOLUTIE? LEVE DE KONING! Carine Alders
Toen Gioachino Rossini in 1792 werd geboren, hing de revolutie in de lucht. In Frankrijk werd de republiek uitgeroepen. Zijn vader was een hartstochtelijk republikein en Rossini zelf verklaarde ooit dat hij zonder de Franse invasie in Italië waarschijnlijk apotheker of koopman in olijfolie was geworden. Toch zou hij voor de kroning van de Franse koning Karel X zijn spektakelstuk Il viaggio a Reims componeren. Gioachino Rossini
Dankzij de revolutie maakte Rossini al op vroege leeftijd kennis met de opera. Een nieuwe democratische wind maakte het ook voor vrouwen mogelijk hun geld te verdienen op het podium en zijn moeder Anna, die geen noot kon lezen maar een ongetwijfeld mooie stem en een uitstekend gehoor had, nam haar zoontje al vroeg mee op tournee. Zeker toen Rossini senior als vooraanstaand patriot voor enkele maanden in het gevang belandde na de inval door het Oostenrijks-Russische leger, zat er weinig anders op. Gioachino leerde snel. Het gezin verhuisde naar Bologna om zijn muzikale opleiding te voltooien aan de vermaarde Accademia Filarmonica. Terwijl hij bij de opera de kost verdiende als repetitor en klavecinist, studeerde hij vlijtig vier jaar lang aan de academie. Zijn handen jeukten om zelf opera’s te gaan componeren, liefst van betere kwaliteit dan al die opera’s waar zijn moeder in zong. In zijn L’equivoco stravagante voerde hij een castraat op, ten strengste verboden door de Franse overheersers. Pas na de première werd de censuur wakker, maar het betekende wel dat het doek snel viel voor Rossini’s eerste opera. Het weerhield hem niet van zijn vurige wens opera’s te componeren. In de tien jaar die volgden zouden ruim dertig nieuwe
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 13
11/12/14 1:07 PM
14
IL VIAGGIO A REIMS
opera’s uitgevoerd worden. Rossini werd een ster. Hij had zich van zoon van de stadstrompetter opgewerkt tot componist van aanzien, populair in de hoogste kringen. Leve de revolutie! High society Op 31-jarige leeftijd vertrok Rossini met zijn echtgenote (de beroemde sopraan Isabella Colbran) naar Engeland om de vruchten van zijn roem te plukken. Hij verdiende bergen geld met zijn aanwezigheid op besloten feestjes, waar zijn handtekening goud waard was en bemiddelde dochters snakten naar een les van de grote ster. Op verzoek zong hij ook en wond het publiek om zijn vinger met zijn komisch talent. Sopranen aan zijn zijde konden soms nauwelijks zingen van het lachen. In de zomer van 1824 verruilden de Rossini’s Londen voor Parijs. Sinds de val van het Napoleontische Rijk in 1815 hadden veel nieuwe rijken uit de buitengebieden zich in de stad gevestigd. Een ideale omgeving voor een componist van zijn statuur. Rossini werd gevraagd om aan het Théâtre Italien leiding te geven. Dat deze vraag van Lodewijk XVIII kwam, deerde de componist van republikeinse huize niet.
Voor het multiculturele publiek in Parijs moeten de personages hilarisch herkenbaar geweest zijn. Nog voordat de handtekening gezet was, overleed de koning echter en werd hij opgevolgd door Karel X, de jongere broer van de door de republikeinen onthoofde Lodewijk XVI. Karel kwam de gemaakte afspraken prompt na. De kroning van de nieuwe koning in Reims zou het society-evenement van het jaar worden. Rossini kreeg de opdracht op een opera te componeren. De uitvoering in aanwezigheid van de koning zou een van de hoogtepunten van het feest worden. Vrolijke satire Voor deze gelegenheidsopera schreef Luigi Balocchi, de vaste librettist van het Théâtre Italien een raamvertelling in de traditie van Chaucers Canterbury Tales. Hij liet zich daarbij inspireren door het populaire boek Corinne van Mme de Staël, een dame uit hogere kringen, bekend om haar salons en een uitgesproken opponent van Napoleon. Zij was bij uitstek geschikt om van binnenuit te schrijven over de Parijse elite en haar boek was een dankbare bron voor Balocchi. In het verhaal verzamelt de jetset uit heel Europa zich in herberg ‘De Gouden Lelie’ om naar Reims af te reizen en vooral gezien te worden bij de kroning. Het bonte gezelschap is een mooie afspiegeling van de
Parijse ‘haute bourgeoisie’. Een Franse gravin valt flauw bij het nieuws dat haar garderobe onderweg verloren gegaan is. Een Duitse regelneef weet het beter dan de dokter. Een Engelse Lord is heimelijk verliefd op de Italiaanse dichteres Corinne, de hoofdpersoon uit het boek van De Staël. Een Franse rokkenjager probeert Corinne vergeefs te verleiden. Een Russische militair met een overdosis testosteron beschuldigt zijn geliefde Poolse markiezin van overspel. Wat niet verwonderlijk is, want ze schenkt wel erg veel aandacht aan een Spaanse admiraal. Voor het multiculturele publiek in Parijs moeten de personages hilarisch herkenbaar geweest zijn. De koning was waarschijnlijk minder goed thuis in de karikaturen van zijn onderdanen en heeft – zo wil de overlevering – het grootste deel van de voorstelling met een verveeld gezicht naar het plafond gekeken en zich bezig gehouden met het tellen van gasaansluitingen. Manuscript zoek De opera bood Rossini een fantastische gelegenheid om zijn theater, de zangers en zichzelf op de kaart te zetten: iedereen kreeg een kans om te stralen, niet in het minst Rossini zelf met als tour de force een finale voor veertien stemmen. De uitvoeringen waren een groot succes. De enorme solistencast maakte de productie echter duur en het onderwerp van de opera was natuurlijk beperkt houdbaar. Het doek viel na enkele voorstellingen en de pers grapte over ‘de afgebroken reis’. Rossini trok zijn partituren terug en zou later grote delen opnieuw gebruiken voor de opera Le Comte Ory. De originele manuscripten verdwenen meer dan 150 jaar uit zicht. De muziek leefde echter voort in andere werken, waaronder twee pastiches uit het midden van de 19de eeuw. In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd een manuscript gevonden in een bibliotheek in Rome, met daarin alle muziek die niet voor Le Comte Ory was gebruikt. Verder speurwerk bracht fragmenten aan het licht in Parijs, Wenen en New York. Samen met de muziek van Le Comte Ory, de pastiches en het materiaal dat bij de eerste uitvoering was gebruikt bleek dit genoeg om de oorspronkelijke opera te reconstrueren. De Amerikaanse musicologe Janet Johnson legde als een ware Sherlock Holmes alle puzzelstukjes bij elkaar en in 1984 werd Il viaggio a Reims voor het eerst weer opgevoerd in Pesaro, de geboortestad van Rossini.
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 14
11/12/14 1:07 PM
15
INTERVIEW
CHAOTISCHE GEKTE Willem Bruls
Het is niet de eerste keer dat hij in Amsterdam vertoeft. Michieletto toerde in de jaren negentig met een danstheatergroep uit Padua door Europa en deed toen ook Utrecht en Amsterdam aan. Dat is voor hem lang geleden, een grijs verleden, en het was allemaal te kort om er blijvende herinneringen aan over te houden. Met des te meer belangstelling keert hij er nu terug. Theater- en operaregisseur Michieletto studeerde regie in Milaan en literatuur in Venetië. Daarna werkte hij voornamelijk aan educatieve kinderprogramma’s voor het Orchestra Sinfonica di Milano Giuseppe Verdi, een ensemble waar Riccardo Chailly jarenlang chef-dirigent was. Op zaterdagmiddagen was het de taak van Michieletto om met symfonische muziek verhalen te vertellen die de kinderen boeiden en de wereld van de klassieke muziek toegankelijk maakten. Hij deed dat met een miniem budget en eenvoudige middelen − acteurs, zangers, enkele rekwisieten − maar het effect op de jongeren was groot. Ook kleine opera’s passeerden de revue: Brundibár van Hans Krása, Noye’s Fludde van Britten, L’histoire du soldat van Stravinsky. Het betekende voor Michieletto een belangrijke basis: ‘Ik moest mijzelf oefenen in de manier waarop ik een verhaal vertel. Om dat voor kinderen te doen, maakt het niet makkelijker. Je kunt kinderen niet voor de gek houden, ze doorzien alles. De taal moet kraakhelder zijn en het verhaal ijzersterk.’ Damiano Michieletto
Hij is net veertig geworden en heeft in zo’n tien jaar tijd een internationale carrière opgebouwd als de belangrijkste Italiaanse operaregisseur van dit moment. Damiano Michieletto, geboren op het Terra Firma net buiten Venetië, is nu voor het eerst te gast bij De Nationale Opera met Rossini’s bizarre Viaggio a Reims.
Misschien een wat vreemde en bevooroordeelde vraag, maar men verwacht eigenlijk geen moderne, inventieve regisseur uit een land als Italië... ‘Dat is waar. Uit Italië komen goede zangers en goede dirigenten, maar geen regisseurs. Een uitzondering is Giorgio Strehler en zijn Piccolo Teatro in Milaan. We hebben weinig grote regisseurs omdat een regisseur in Italië meestal ook de belangrijkste acteur van een gezelschap is. Hij maakt te veel deel uit van het ensemble. Ik heb natuurlijk veel respect voor iemand als Visconti, maar die is uit de cinema afkomstig.’ In 2003 kwam de overstap naar de opera. ‘Ja, een van de dirigenten waar ik in Milaan mee werkte, zou de productie Schwanda, der Dudelsackpfeifer van de Tsjechische componist Jaromír Weinberger dirigeren op het Festival van Wexford in Ierland. Hij stelde mij voor als regisseur. Daarmee is het allemaal begonnen. Dat was nieuw voor mij. Ik kende
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 15
11/12/14 1:07 PM
16
IL VIAGGIO A REIMS
Maquettes decor Il viaggio a Reims (Paolo Fantin)
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 16
11/12/14 1:07 PM
17
INTERVIEW
voornamelijk spreektheater, waar ik vrijelijk mijn fantasie, ideeën en taal in kwijt kon. Nu was er een partituur en een strak repetitieschema. Maar ik ben ook gewoon theater blijven regisseren, daar vecht ik voor. Zo ga ik binnenkort een regie doen in het Piccolo Teatro in Milaan.’
Er zit veel chaotische gekte in de muziek, vooral in die exploderende crescendi met de ensembles van de solisten. De situatie voor opera is op dit moment niet rooskleurig in Italië. Er zijn veel problemen en bezuinigingen. ‘Daar voel ik mij naar onder. Het is buiten Italië ook niet perfect, maar de situatie daar is veel beter. Er is in de Italiaanse kunst altijd veel ruimte geweest voor flexibiliteit, voor adhoc-oplossingen, om problemen de baas te kunnen. Ook kunstenaars, acteurs, musici en zangers waren daarin altijd heel flexibel. Dat betekende helemaal niet dat er chaos was, wat weleens wordt verondersteld. De chaos en de problemen liggen niet bij de kunstenaars maar bij de grote instituten, waarvan de directies en de benoemingen in politieke handen zijn. De chaos en de corruptie in de politiek hebben zo hun weerslag op de kunst. Zelfs buitenlandse zangers en artiesten zijn nu bang om niet betaald te worden in Italië.’ Buiten Italië heeft u inmiddels veel succes, onder andere op de Salzburger Festspiele. Een belangrijke productie was Idomeneo aan het Theater an der Wien. Hoe was het om een Italiaanse opera van Mozart te regisseren? ‘Dat was een prachtig project, maar in het begin was ik achterdochtig. Ik had aan La Fenice in Venetië de drie Da Ponteopera’s van Mozart geregisseerd. Toen dacht ik dat Idomeneo een terugval in de oude operavorm zou zijn. Ik was bang dat ik er niet in zou slagen dit werk met al die da-capo-aria’s tot leven te brengen. Ik heb de opera echter ontwikkeld vanuit de zangers als acteurs; als acteurs in een quasi lege ruimte. En toen ik daarmee bezig was, merkte ik dat ik ongelijk had; ik realiseerde me hoe goed het werk in elkaar zit. Ik werd er verliefd op. Nu heb ik geen angst meer voor ouder repertoire of barokopera’s.’
Venetiaanse opera, en van Monteverdi, Cavalli en Vivaldi. De stad was de Times Square van die tijd, de plaats waar alle entertainment en alle vernieuwingen plaatsvonden. Er is een sterke connectie tussen mij, Venetië en Rossini, en die ligt vooral in de onderwerpskeuze van de componist. Zijn komische opera’s wortelen volledig in de Venetiaanse cultuur van onder andere de commedia dell’arte. Daardoor zijn de theatertradities van de stad verbonden met dat komische repertoire. Dit wordt voor een deel zichtbaar op het toneel in Amsterdam, maar ik zoek ook verder in Il viaggio a Reims.’ Naar...? ‘De meeste opera’s zijn serieus van toon en zij hebben daarom vaak een dramatisch, tragisch, zwaar, zelfs bloedig karakter, waardoor zij meteen een zekere moderniteit en actualiteit bezitten. Dat ligt anders voor de komische opera en zeker voor een gelegenheidswerk als Il viaggio. Dat is speciaal geschreven voor de kroning van Karel X en Rossini heeft zelf beweerd dat het werk daarna vergeten kon worden. De vraag is dus waarom we het nu opnieuw uitvoeren. Ik vind dat we daarvoor eerst moeten kijken naar de wortels van het verhaal en van de muziek, en pas in de tweede plaats moeten zoeken naar een verbinding met onze huidige maatschappij.’ Dat laatste lijkt me niet makkelijk. Il viaggio is toch ‘de beste opera die nergens over gaat’? ‘Haha, dat zou je zo kunnen stellen. Ze wachten allemaal op iets dat staat te gebeuren maar we weten niet waarom juist die personages bij elkaar zijn, terwijl de verwachte gebeurtenis nooit zal plaatsvinden...’ Een beetje Beckett... ‘Ja, maar elk werk moet je op een andere manier benaderen. Ik sta volledig open tegenover Il viaggio, zonder verwachtingen of concepten. Maar ik analyseer het werk wel en probeer het vervolgens volledig opnieuw uit te vinden. Er zit veel chaotische gekte in de muziek, vooral in die exploderende crescendi met de ensembles van de solisten. Die sensatie gaan we opnieuw organiseren. We situeren de vertelling in een museum, en sommige personages behoren bij het verleden, andere bij onze tijd. Het is een surrealistische combinatie van twee werelden. De zogenaamde “gebeurtenis” is dat het museum moet worden geopend, maar aan het slot zal het publiek op een verrassing getrakteerd worden...’
Rossini en zijn opera’s zijn onherroepelijk verbonden met uw geboorteplaats Venetië, een stad die een belangrijke schakel was in de ontwikkeling van opera. ‘Dat heb ik mij pas later gerealiseerd, dat belang van de
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 17
11/12/14 1:07 PM
18
IL VIAGGIO A REIMS
LIEFDE VOOR OPERA Agnita Menon
Stefano Montanari
Rossini’s bijna vergeten meesterwerk Il viaggio a Reims ging pas een slordige 30 jaar geleden ‘opnieuw’ in première. Opnieuw, want de echte première was in 1825, toen Rossini deze opera schreef ter gelegenheid van de kroning van de Franse koning Karel X. Daarna dwarrelde er anderhalve eeuw stof neer op de vergeten Viaggio a Reims, totdat Claudio Abbado begin jaren ‘80 een flonkerend meesterwerk herontdekte en deze opera wakker kuste. Maar nog steeds wordt Il viaggio a Reims spaarzaam uitgevoerd vergeleken met andere Rossini-opera’s. Ook voor de Italiaanse dirigent Stefano Montanari, die al een paar Rossini’s op zak heeft, is deze opera nieuw. Hij maakt er zijn debuut mee in Amsterdam. We treffen hem op een warme oktoberavond in een uitmuntend restaurant nabij de Rialtobrug in Venetië. ‘Nee ik woon hier niet,’ legt hij uit. ‘Ik woon in Bergamo, 54 km van Milaan. Twee of drie maanden per jaar kom ik naar Venetië om een opera te dirigeren, morgenavond Don Giovanni. Goed theater, goed operahuis, dus fijn om hier te werken.’ Met een ring in zijn oor, kortgeschoren haar, zwart t-shirt, leren armbandjes en een veter om zijn nek ziet hij er meer uit
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 18
11/12/14 1:07 PM
19
INTERVIEW
De kroning van Karel X (François Gérard) als een rockster dan als een Italiaanse maestro. Maar wie zijn gedrevenheid, gretigheid en spontaniteit heeft meegemaakt bij een repetitie of concert, weet: Stefano Montanari is een ervaren musicus die overborrelt van ideeën, extreme contrasten niet schuwt, en het uiterste van zijn medemusici eist. Een kijkje op zijn website toont ook een mens vol contrasten. Naast zijn eigen lesmethode voor de barokviool, compleet met inzichten over repertoire en authentieke uitvoeringspraktijk, prijkt een foto van zijn Moto Guzzi Griso Black Devil! Is dit één en dezelfde Stefano Montanari? ‘Ik hou naast barokvioolspelen van motorrijden, en bovenal van het geluid van een Moto Guzzi, dat anders is dan élke andere motor. Moto Guzzi belichaamt de geschiedenis van de Italiaanse motor. En niets fijner dan ’s zomers in Italië op de motor naar een opera of concert te rijden!’ Violist en dirigent Op z’n tiende kreeg hij zijn eerste viool in handen, een jaar later speelde hij zijn eerste concert. Als twintiger ontpopte hij zich tot een virtuoos barokviolist en eigenzinnig leider van barokensembles zoals de Academia Bizantina in Ravenna. Halverwege de dertig ontdekte Stefano Montanari dat hij ook een dirigent was: ‘Een vriend van mij was artistiek directeur van een klein theater in Como en kwam op het krankzinnige idee om mij Le nozze di Figaro te laten dirigeren. Terwijl ik nog nóóit gedirigeerd had! Perché no? dacht ik, het leven loopt soms gek en ik probeer te profiteren van alles wat er op mijn weg komt. Zo maakte ik mijn operadebuut. Het riep een diepe emotie bij me op die ik nog niet kende. Liefde voor opera!’ Nu, halverwege de veertig, wordt hij veel gevraagd voor opera’s van Mozart, Rossini, Donizetti en Bizet. Er zijn niet veel operadirigenten die er nog een actieve carrière
als barokviolist op nahouden. Wanneer hij in december in Amsterdam Il viaggio a Reims komt repeteren, neemt hij niet alleen zijn baton en partituren, maar ook zijn onafscheidelijke viool mee: ‘Ik moet studeren voor een volgend concert in Lyon.’ Gaat de viool mee naar de repetities met het Nederlands Kamerorkest voor Il viaggio a Reims? Hij aarzelt. ‘Als de musici open staan voor een vioolspelende dirigent… dan wel. Mijn grote wens is om ooit nog eens een Mozart-opera te dirigeren en tegelijk viool te spelen!’ Realistisch verhaal Il viaggio a Reims speelt zich af in een hotel waar een groep aristocratische gasten bijeenkomt om gezamenlijk naar de kroning van de koning te gaan. De hele opera wachten zij op koetsen die maar niet komen en ondertussen raken de personages verwikkeld in amoureuze en andersoortige avonturen. Stefano Montanari: 'Stel je maar voor dat je aan het reizen bent van Milaan naar Parijs. En de vliegtuigen vliegen niet. Duizenden reizigers van diverse pluimage wachten, stranden, de tijd lijkt tot stilstand te komen. Er ontstaan verstandhoudingen tussen mensen, die elkaar normaal gesproken als onbekenden zouden passeren. Die sfeer is er ook in deze opera,' zegt Montanari. 'Het is geen sprookje, het is een realistisch verhaal over individuen zoals jij en ik. Ieder personage in deze opera heeft een ander karakter, een eigen psychologie. I like that!' Maar of we in al dat wachten iets symbolisch moeten zien, betwijfelt Stefano Montanari. 'Het verhaal stelt weinig voor,' vindt hij. 'Misschien willen we een te ingewikkelde oplossing voor een simpel verhaal. Misschien zoeken we wel te veel. Is het niet beter om gewoon te genieten van deze opera in al zijn eenvoud, de geestige verwikkelingen en de schitterende muziek?'
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 19
11/12/14 1:07 PM
W 20
REIMSREISJE
Nieuwe productie
REIMSREISJE GIOACHINO ROSSINI 1792-1868 BEWERKING BOB ZIMMERMAN 1948
Speciaal voor jong publiek Reimsreisje is speciaal gemaakt voor een zeer jong publiek − én voor de ouders en grootouders daarvan. Het is een bewerking door Bob Zimmerman van Rossini’s Il viaggio a Reims. Bindervoet & Henkes schreven een nieuwe, Nederlandse tekst. Het verhaal in het kort In een wellnesscentrum staat een dagreisje op het programma. De gasten zullen naar een operavoorstelling gaan in Reims. Daar zal ook de koning aanwezig zijn. De organisatie is echter slecht en het ziet ernaar uit dat het niet doorgaat. Er ontstaan spanningen en iedereen laat zich van zijn slechtste kant zien, met liefdesperikelen, roddel en achterklap. Als er toch uitzicht lijkt te komen op vertrek, besluit de fitnesscoach dat ze niet in de juiste conditie verkeren voor het uitstapje. Gelukkig blijkt de koning in de opera zelf te zitten en er is vreugde alom!
Tekst Bindervoet & Henkes
Nederlands Philharmonisch Orkest
Muzikale leiding Aldert Vermeulen Regie Marcel Sijm Decor Ascon de Nijs Kostuums Esmee Thomassen Licht Pelle Herfst Dramaturgie Klaus Bertisch
30, 31*, 31 januari 2015 1 februari 2015 19.00/*13.30 uur Nationale Opera & Ballet De voorstelling duurt circa 1 uur en 15 minuten; er is géén pauze. De opera wordt in het Nederlands gezongen.
Corinna Stevie Ann Mevrouw Cortese Bauwien van der Meer Libenskof Marcel Reijans Profondo Marc Pantus Don Prudenzio Maciej Straburzynski Melibea Ekaterina Levental Belfiore Mark Omvlee Maddalena Ruth Willemse Folleville Selma Harkink Alvaro Wiard Witholt Trombonok Wiebe-Pier Cnossen
ODEON #Nº 92 95—/ 2014 2014
ODEON_95.indd 20
11/12/14 1:07 PM
21
INTERVIEW
ROSSINI VOOR KINDEREN Klaus Bertisch
Marco Borggreve
Marcel Sijm
Kinderen zijn het operapubliek van morgen. Om hen op weg te helpen in dit soms moeilijke genre creëert De Nationale Opera na Ringetje andermaal een voorstelling die speciaal bedacht is voor mensen van 8 tot 88 jaar. Reimsreisje is een adaptatie van de in dezelfde periode uitgevoerde Rossini-opera Il viaggio a Reims. Wie is hiervoor als regisseur beter geschikte dan Marcel Sijm?
Met de scenische wereldpremière van Peter-Jan Wagemans’ Legende oogstte Marcel Sijm in 2011 een opvallend succes. In het verleden maakte hij al vaker voorstellingen voor kinderen en jongelui (Mozarts Così fan tutte voor twee sopranen en twee rhythm-and-blueszangers); onlangs ensceneerde hij de musical Sweeney Todd van Steven Sondheim. Sijm lijkt de ideale regisseur voor bijzondere uitdagingen te zijn. Zijn onconventionele manier van denken, het beeldende van zijn ensceneringen en zijn onstuimige karakter zorgen ervoor dat de ingewikkeldste dingen makkelijk en speels overkomen. Hij zegt zelf dat hij aan al zijn ensceneringen op dezelfde manier begint, namelijk met de vraag: voor wie maak ik dit eigenlijk? Sijm: ‘Ik ga het toneel op om iets te vertellen! Maar ik eis van het publiek ook tijd en aandacht. Ik ga een dialoog met ze aan. Daarom is het voor mij belangrijk dat ik weet met wie ik communiceer.’ Bij Reimsreisje − waarvoor Bob Zimmerman de muzikale bewerking maakte en het schrijvers- en vertalersduo Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes een Nederlandse tekstversie schiep − verwacht Sijm met name twee soorten publiek: schoolklassen waarvoor speciale voorstellingen worden gegeven en (groot)ouders met hun (klein)kinderen bij voorstellingen in de vrije verkoop. ‘Dat zijn twee principieel verschillende dingen. Wanneer er een klas komt, is de samenstelling vaak multicultureel, bij de vrije verkoop komen er vooral families die al in cultuur geïnteresseerd zijn. Dan is ook de concentratie vaak totaal anders. Mijn enscenering moet hen allemaal aanspreken. Het maakt verschil of kinderen met hun schoolkameraadjes keet gaan schoppen of dat ze weten dat je bij een theatervoorstelling stil moet zijn. Vaak weten ze niet eens dat je niet zoals bij het televisiekijken tussendoor naar de wc kunt gaan.’ Als regisseur is Sijm zich er volledig van bewust dat een schoolvoorstelling min of meer een verplichte aangelegenheid is, terwijl de mensen bij een normale voorstelling er zelf voor hebben gekozen om te komen. Een wellnesscentrum Bij Reimsreisje gaat het echt om een bewerking van Rossini’s opera en niet eenvoudig om een vertaling. Sijm presenteert zijn producties, vooral die voor een jong publiek, graag in het Nederlands. ‘Ik wil de mensen rechtstreeks aanspreken! Je kunt dan zoveel meer ingaan op de nuances en op de verstaanbaarheid. We hebben geprobeerd voor alle afzonderlijke
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 21
11/12/14 1:07 PM
22
REIMSREISJE
Acson de Nijs
personages uit Rossini's opera een omzetting te vinden die bij het type hoort.’ In samenwerking met de bekroonde vertalers Bindervoet & Henkes, die ook ervaring hebben in het schrijven van teksten voor kinderen, is er een kijkje op menselijke zwakheden tot stand gekomen. ‘Wij willen volwassenen − en dat zijn de figuren in Viaggio en Reimsreisje nu eenmaal − tonen met al hun zwakheden. Hoe zien kinderen of jongeren dat en hoe kunnen ze daarom lachen? Het zal niet makkelijk zijn om dat over het voetlicht te krijgen. Ons thema is: iedereen wil iets, maar eigenlijk heeft hij dat al. Dat kennen we allemaal en het consumptiedenken is natuurlijk bij kinderen al aan de orde van de dag. Als zij dat dan bij volwassenen zien en daarom kunnen lachen, hebben wij veel bereikt.’ In Sijms interpretatie speelt de handeling zich af in een wellnesscentrum (bij Rossini is het een hotel). Een wereld die slechts uit schuim bestaat. 'Het schuim staat voor mij voor de vluchtigheid van ons leven, voor al onze illusies, instabiliteit en genotzucht. Wij tonen het egocentrische van onze figuren en het plezier om dit bij anderen te observeren. Men laat zich verwennen en is bereid daarvoor geld te betalen. Doordat wij dit uitvergroten, ontstaan er belachelijke situaties, juist omdat de kleine mensen onze toeschouwers zijn.’ Tekortkomingen Met Reimsreisje wil Sijm ook de periode parodiëren waarin iedereen nog voor zichzelf moest opkomen, maar tevens van zichzelf en van zijn eigen opstelling kon genieten. Maar hij geeft tegelijk de gedachte mee dat dit geleidelijk verandert en dat er een verschuiving plaatsvindt. Hij gelooft dat men zich er
tegenwoordig veel meer van bewust is in een gemeenschap te leven. Misschien lijkt het ons juist daarom weer belachelijk toe. De komedie trekt Sijm aan omdat hij daar te maken heeft met figuren die met volle energie en alle kracht hun eigen tekortkomingen tonen. We worden daarbij tot getuigen die zien en horen hoe zij als het ware op hun eigen afgrond afstevenen. Aan het einde worden ze voor hun hoogmoed gestraft. Daar kunnen dan vooral de kinderen plezier om hebben. Singer-songwriter Sijm verheugt zich er zeer op om Rossini-zang in het Nederlands te horen. ‘De jonge mensen van nu hebben heel veel verstand van zingen. Dat varieert van popmuziek tot al die televisieprogramma's rond de beste singer-songwriter of The Voice of Holland. Een meisje van 10 belde mij op met de vraag wat ik vond van het operazingende meisje op de televisie, omdat ze wist dat ik operaregisseur was. Bij Rossini hebben we met Corinna zo’n personage, zo’n buitenbeentje. Natuurlijk hebben we ons de kans niet laten ontnemen om dat ook in onze interpretatie te integreren. Met Stevie Ann hebben we een ‘echt’ vrouwelijke singer-songwriter in onze bezetting, die haar eigen muziek presenteert maar daarnaast in de Rossiniensembles meezingt! Het is immers ook ons doel om kinderen te laten kennismaken met het fenomeen opera. Daarom moeten we ons daar in het stuk ook mee bezighouden. Het helpt wanneer we er als contrast een andere vorm tegenover zetten. En dat is dan Stevie Ann.' Vertaald door Frits Vliegenthart
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 22
11/12/14 1:07 PM
BLIJVENDE HERINNERING? KOOP HET LUXE SOUVENIRBOEK !
—
Daarin staan naast tal van boeiende achtergrondartikelen een uitgebreide synopsis en het libretto. Te koop in de winkel of online €10 Hermann & Clärchen Baus
KOM ZINGEN BIJ DE NATIONALE OPERA! Zingen bij De Nationale Opera is een grootschalig project waarbij honderden amateurzangers laten horen wat zij in huis hebben. Jong en oud, met of zonder zangervaring, iedereen is welkom in Nationale Opera & Ballet! Vijf jaar geleden begonnen als een koorproject voor volwassenen, brengt Zingen bij De Nationale Opera dit jaar Die Zauberflöte op de planken. Driehonderd volwassen amateurs, zestig kinderen en honderd scholieren van het IJburg College zullen samen met zes professionele solisten en een klein kamerorkest een bewerking van Mozarts bekende sprookjesopera presenteren. Altijd al op het toneel van Nationale Opera & Ballet willen staan? Doe mee en kom Zingen bij De Nationale Opera! Voorstelling: 11 maart 2015 Aanmelden: vanaf 4 december 2014 via operaballet.nl Voor meer informatie:
[email protected] Team: bewerking: Toek Numan, regie: Wim Trompert, muzikale leiding: Bas Pollard
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 23
11/12/14 1:07 PM
HET NATIONALE BALLET PRESENTEERT
CINDERELLA SERGEJ PROKOFJEV 1891-1953
Choreografie Christopher Wheeldon Libretto Christopher Wheeldon en Craig Lucas Decor- en kostuumontwerp Julian Crouch Regie en ontwerp boom- en koetsscène Basil Twist Lichtontwerp Natasja Katz Ontwerp videoprojectie Daniel Brodie
Wereldpremière 13 december 2012, Het Muziektheater Amsterdam Muziek Sergej Prokofjev, Cinderella, Opus 87 (1944) Muzikale begeleiding Het Balletorkest Dirigent Matthew Rowe 12, 14*, 17, 18. 20*, 20, 21*, 23*, 23, 24*, 26*, 27*, 27, 29*, 29, 31* december 2014, 1* januari 2015 20.15/*14.00 uur Nationale Opera & Ballet De voorstelling duurt circa 2 uur en 30 minuten, inclusief 2 pauzes.
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 24
11/12/14 1:07 PM
25
HET NATIONALE BALLET
CHRISTOPHER WHEELDON
MEER DIEPGANG, MINDER ROMANTIEK Margriet Prinssen
Choreograaf Christopher Wheeldon (1973) begon zijn carrière als danser bij The Royal Ballet en New York City Ballet. Inmiddels is Wheeldon een van de meest toonaangevende en veelgevraagde choreografen ter wereld. Hij maakte werk voor The Royal Ballet, het San Francisco Ballet en The Metropolitan Opera en – als eerste Brit – een nieuwe choreografie voor het Bolsjoi Ballet. In 2012 maakte hij Cinderella, een coproductie van Het Nationale Ballet en het San Francisco Ballet. Voor deze choreografie ontving hij een Prix Benois de la Danse. An American in Paris Op 29 november gaat An American in Paris in première in Théâtre du Châtelet in Parijs, Wheeldons musicaldebuut. In het voorjaar van 2015 volgt Broadway. De musical is wereldberoemd geworden door de filmversie met Gene Kelly. An American in Paris is gebaseerd op het gelijknamige, muziekstuk van George Gershwin.
Met Cinderella, dat in december 2012 bij Het Nationale Ballet haar wereldpremière beleefde, won choreograaf Christopher Wheeldon de prestigieuze Prix Benois de la Danse, ook wel de ‘Oscar van de dans’ genoemd. Cinderella is een belevenis vol humor, virtuoze dans en een fikse dosis magie.
Vanwege het enthousiaste onthaal zowel bij pers als publiek, laat artistiek directeur Ted Brandsen Cinderella al in december in reprise gaan. De voorstelling is gemaakt in coproductie met San Francisco Ballet en was zowel daar als in New York een doorslaand succes. Wheeldon is een nog jonge choreograaf (41), met inmiddels een imposante staat van dienst. Hij is met name sterk in het vertalen van oude mythen en verhalen in hedendaagse dans. Nadrukkelijk geen moderne dans: Wheeldon baseert zijn stijl op het klassieke ballet, maar wel dans waarin videoprojecties en andere hedendaagse middelen zorgen voor een moderne ‘look and feel’. Inspirerend Zelf kijkt hij met veel plezier terug op het creatieproces: ‘Ik ben heel blij met de coproductie tussen Het Nationale Ballet en het San Francisco Ballet. Het was een interessante ervaring. Logistiek lastig, omdat we werk dat in San Francisco was gedaan met de cast daar, moesten heruitvinden in Amsterdam voor we verder konden en andersom. In zekere zin dubbel werk, maar ongelooflijk inspirerend om met twee casts zo intensief te werken. En we hebben een paar keer een crossover gehad: dansers van Het Nationale Ballet die in het San Francisco kwamen repeteren en andersom. Het levert absoluut een meerwaarde op: dansers worden betrokken bij het creatieproces en inspireren elkaar.’ vervolg artikel
→
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 25
11/12/14 1:07 PM
26
HET NATIONALE BALLET
ACHTER DE SCHERMEN BIJ CINDERELLA ‘De gezelschappen hebben eenzelfde soort artistieke signatuur en dynamiek: een internationale stijl, veel verschillende invloeden, een heel fysieke manier van dansen. Het Nationale Ballet is misschien wel het meest “Amerikaanse” balletgezelschap uit Europa, wat betreft repertoirekeuze en open instelling.’ Waarom Cinderella? ‘Vanwege de muziek van Prokofjev die prachtig en onontkoombaar is, een van de allergrootste composities voor ballet uit de twintigste eeuw. En het is een mooi sprookje. In eerdere producties wordt vaak alleen het magische, sprookjesachtige karakter van de muziek belicht. De onderliggende ‘donkere’ lijn van spanning, pijn en verdriet wordt vaak bedolven onder een laag romantiek. Maar Prokofjevs compositie is rijk aan details, aan textuur, aan psychologie en daar wil ik in mijn productie recht aan doen.’
Cinderella is een van de allergrootste composities voor ballet uit de twintigste eeuw. ‘Als kind was ik dol op het verhaal van Assepoester; het is waarschijnlijk het meest universele van alle sprookjesverhalen. Iedereen groeit op met het dromen over een prins of prinses. Het zit ons waarschijnlijk in het bloed. Mijn enscenering is gebaseerd op de oorspronkelijke versie van het verhaal, die van de gebroeders Grimm, die donkerder is, maar ook poëtischer.’ Geen slachtoffer Samen met de Amerikaanse toneel- en scenarioschrijver Craig Lucas schreef Wheeldon een nieuw libretto voor de voorstelling. ‘We hebben de personages meer diepgang gegeven, iets laten zien van wat hen gemaakt heeft tot wie ze zijn. Cinderella is niet het slachtoffer en sloofje zoals ze vaak wordt afgeschilderd. Ze is in mijn ogen meer ‘in controle’. Ze weet dat ze geen keuze heeft, dat ze het zal moeten uithouden met de nieuwe vrouw van haar vader en haar dochters en ze draagt haar lot met opgeheven hoofd en een zekere innerlijke trots. De stiefzusters zijn niet alleen maar gemeen en lelijk zoals bij de meeste ensceneringen: de een is best mooi om te zien maar lelijk van binnen; de ander is minder mooi maar ook niet zo gemeen. Die haat en jaloezie tussen jonge vrouwen is een dramatisch gegeven dat dicht bij de werkelijkheid ligt. Heel herkenbaar. In de muziek van Prokofjev hoor je ze kibbelen.’
Magische koets 'Hoogtepunt is Assepoesters rit naar het bal van de prins, die het vernederde sloofje ten slotte tot gemalin neemt: roterende wielen van boomtakken zweven door de lucht, paardenhoofden duiken uit het niets op, de zalmroze avondcape bolt op en in een oogwenk vormen alle losse onderdelen een magische koets.' (NRC Handelsblad, december 2012) Carolien Meijer, rekwisiteur in Cinderella: ‘De koets die aan het eind van de eerste akte te zien is, bestaat helemaal niet. Het zijn allemaal losse onderdelen: twaalf dansers, vier met paardenkoppen, vier met ronde wielen, een windmachine en Cinderella in een prachtige jurk met sleep. Die sleep is 12 meter lang en moet op een speciale manier worden bewogen. Door de werveling ontstaat de illusie van een voortrazende koets.’
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 26
11/12/14 1:07 PM
27
HET NATIONALE BALLET
Gnomen en vogels De bijzondere maskers van onder andere de gnomen en vogels zijn ware blikvangers in de productie. Julian
Crouch is de ontwerper. Eerder maakte hij ontwerpen voor onder meer Philip Glass’ meesterwerk Satyagraha in Metropolian Opera (New York) en de
Broadway-musical The Addam’s Family. Voor de maskers voor Cinderella heeft hij uitsluitend gebruik gemaakt heeft van gras en andere natuurlijke vezels.
Fazantenveren Ook de kostuums zijn ontworpen door Julian Crouch. Oliver Haller, het hoofd van de Kostuumdienst van Het Nationale Ballet, moest wel een oplossing bedenken voor de fazantenveren die Crouch op de cape van Cinderella had getekend. ‘Daar kun je niet mee dansen. Binnen één voorstelling zouden alle veren geknakt zijn en bovendien is het weinig comfortabel voor een partner. Dus hebben we fazantenveren op de computer ingescand en fotografisch op de tule van de cape geprint. Op de foto eerste soliste Anna Tsygankova als Cinderella.’
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 27
11/12/14 1:07 PM
28 28
TALENT XXXXXXXXXXX
TALENT Peter van der Leeuw, coördinator talentontwikkeling opera
‘Les demoiselles d’honneur’
Talentontwikkeling bij DNO is dit seizoen voortvarend van start gegaan. Eind augustus begonnen zes jonge zangeressen van de Dutch National Opera Academy, een gezamenlijke masteropleiding van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en het Conservatorium van Amsterdam, aan de repetities van L’étoile als ‘Les demoiselles d’honneur’. Hrafnhildur Árnadóttir, Lilian Farahani, Zinzi Frohwein, Sidsel Aja Eriksen, Merlijn Runia en Chloë Schaaf kregen de kans om, gehuld in een roze pluizenbollenkostuum, hun debuut te maken in een grote DNO-productie.
De voorstellingen waren een groot succes. De zangeressen hebben de operapraktijk van binnenuit leren kennen en staan naar alle waarschijnlijkheid aan het begin van een mooie carrière als operazangeres. Talentontwikkeling wil op deze manier het gat tussen kunstvakopleiding en het grote podium overbruggen. Deze zes zangeressen liepen al naar de overkant! ENOA-workshop Frans repertoire voor zangers opera, concert & mélodie van 1800-1950 In samenwerking met het Internationaal Vocalisten Concours (IVC). Van 17 tot en met 25 oktober vond de workshop Frans repertoire voor zangers plaats. Twaalf jonge zangers die tijdens het IVC in september 2014 en via het European Network of Opera Academies (ENOA) waren geselecteerd, werden intensief gecoacht door specialisten in Franse opera, concertrepertoire en mélodie (lied). Ook twee jonge pianisten deden mee. Als coaches waren sopraan Leontina Vaduva, bas-bariton Jean-Philippe Lafont, dirigent Ed Spanjaard, taalcoach Jocelyne Dienst-Bladin, en repetitoren Nathalie Doucet en Ernst Munneke aangetrokken. De dirigent van L’étoile, Patrick Fournillier, heeft een openbare masterclass gegeven, evenals Ed Spanjaard, Leontina Vaduva en Jean-Philippe Lafont. De workshop eindigde met een concert waarin de jonge zangers allemaal Frans repertoire ten gehore brachten. Aankomende activiteiten Van 4 tot en met 11 december aanstaande vindt de ENOAworkshop Opera Chorus Conducting plaats. Jonge dirigenten krijgen de unieke kans om ons internationaal beroemde Koor te dirigeren. Artistiek leider Ching-Lien Wu coacht de deelnemers.
ODEON ODEON Nº Nº95 95 // 2014 2014
ODEON_95.indd 28
11/12/14 1:07 PM
29
TALENT
TRAUERNACHT
In februari 2015 is de productie Trauernacht te zien in de Stadsschouwburg Amsterdam. Trauernacht is een samenwerking tussen het European Network of Opera Academies, het Festival d’Aix-enProvence, de Académie européenne de musique, de Wiener Festwochen, de Opéra National de Bordeaux en De Nationale Opera. Het geheel in het kader van talentontwikkeling. Johann Sebastian Bach componeerde meer dan 200 kerkcantates. De teksten komen uit de Bijbel en piëtistische poëzie, en zijn zowel dramatisch als spiritueel. De dramatische kracht ervan inspireerde regisseur Katie Mitchell en dirigent Raphaël Pichon, fervent bewonderaars van Bach. De Britse Katie Mitchell regisseerde eerder al een Matthäus-Passion. Zij vieren de theatraliteit en levende energie van de werken als tegenhanger van de alom tegenwoordige dood. In de voorstelling herdenken vier jonge volwassenen − sopraan, alt, tenor en bas − zittend aan de keukentafel van hun ouderlijk huis hun overleden vader.
TRAUERNACHT 14 februari 2015 - 20.30 uur 15 februari 2015 - 15.00 en 20.30 uur Grote Zaal Stadsschouwburg Amsterdam
Dirigent Raphaël Pichon Regisseur Katie Mitchell Assistent-regisseur Robin Tebbutt Kostuum en decor Vicki Mortimer Licht James Farncombe
Orkest Ensemble Pygmalion Sopraan Myriam Arbouz Alt Marian Dijkhuizen Tenor Rupert Charlesworth Bas Andri Björn Robertsson
In het kader van het evenement Brandstichter van Stadsschouwburg Amsterdam.
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 29
11/12/14 1:07 PM
ODEON_95.indd 30
11/12/14 1:07 PM
31
OPERADINER
Op zondag 2 november vond het eerste OperaDiner plaats op het podium van Nationale Opera & Ballet. De gasten kregen letterlijk een kijkje achter de schermen: na binnenkomst door de Artiesteningang werden zij ontvangen in de Grote Studio, waar het decor van La bohème was opgesteld. Medewerkers vanuit alle hoeken van De Nationale Opera waren aanwezig om de gasten te vertellen over wat er allemaal voor nodig is om een opera te produceren. In het indrukwekkende decor dat Jannis Kounellis maakte voor Lohengrin vond het diner plaats, gesponsord door &samhoud places. Natuurlijk was er volop muziek: een blazersensemble van onze partner het Nederlands Philhamonisch Orkest opende het diner met de ouverture van Die Zauberflöte. Grazia Doronzio en Atalla Ayan zongen als waar liefdesduo het duet ‘O suave fanciulla…’ uit La bohème, als voorproefje voor hun optredens tijdens de voorstellingen in december. Even later verscheen Thomas Oliemans op verschillende verrassende plaatsen om Papageno uit Die Zauberflöte te zingen. Bij het nagerecht en de koffie in de foyer konden de bezoekers niet alleen genieten van het uitzicht over de Amstel maar ook van een laatste optreden van het NedPhO met onder meer de wals van Musetta uit La bohème. De reacties waren heel positief en De Nationale Opera is een mooi aantal donateurs rijker!
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 31
11/12/14 1:07 PM
32
DE NATIONALE OPERA
DONATEUR Steun DNO als OperaDonateur en draag bij aan opera van wereldniveau! Operadonateurs zijn voor ons onmisbaar, zij helpen ons om voorstellingen van topkwaliteit te blijven creëren, produceren en presenteren. Zou u een gift willen overwegen? Als dank voor uw steun betrekken wij u persoonlijk bij De Nationale Opera, vóór en achter de schermen. De Nationale Opera heeft als culturele instelling de ANBI-status. Daardoor kunnen we donaties en erfenissen vrij van schenk- en erfbelasting ontvangen. Dat betekent dat uw gift volledig ten
Wat kost het u netto per jaar als u donateur van De Nationale Opera wordt? U betaalt per jaar bruto (periodieke gift, 5 jaar)
Na aftrek voor de inkomstenbelasting kost dit u per jaar netto (i.v.m. Geefwet, tot en met 2017)* 42% 52%
OperaFan OperaLiefhebber OperaBewonderaar OperaPaladijn
€ 237,50 € 475 € 2.375 € 5.275
€ 500 € 1.000 € 5.000 € 10.000
€ 175 € 350 € 1.750 € 4.150
* Na 2017 blijven giften aftrekbaar, maar waarschijnlijk voor 100% i.p.v. 125%; de wetgever moet zich hier nog over uitspreken.
goede komt aan de kunst en cultuur. Afhankelijk van uw inkomstenbelasting kunt u dankzij de Geefwet al donateur worden voor (netto) nog geen € 15 per maand. Meer weten over schenken aan DNO? Wilt u meer weten over schenken aan
De Nationale Opera en andere mogelijkheden dan hierboven genoemd, neemt u dan contact op met Eline Danker via
[email protected] of per telefoon +31 (0)20 551 8836, of vraag de donateursbrochure aan op operaballet.nl/operadonateurs.
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 32
11/12/14 1:07 PM
NATIONALE OPERA & BALLET
WINKELAANBIEDINGEN LA BOHÈME DVD – € 24,95
Componist Giacomo Puccini Dirigent James Levine Solisten José Carreras Renata Scotto Teresa Stratas
Orkest & koor The Metropolitan Opera Orchestra and Chorus Regisseur Franco Zeffirelli Label DGG
LA BOHÈME CD – € 24,95
Componist Giacomo Puccini Dirigent Bertrand de Billy Solisten Anna Netrebko Rolando Villazón
Koor Chor des Bayerischen Rundfunks Orkest Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks Label DGG
LA SCALA DI SETA DVD – € 34,95
Componist Gioachino Rossini Dirigent Claudio Scimone Solisten Daniele Zanfardino Olga Peretyatko Anna Malavasi
Orkest Haydn Orchestra of Bolzano and Trento Regisseur Damiano Michieletto Label Opus Arte
IL VIAGGIO A REIMS DVD – € 29,95
Componist Gioachino Rossini Dirigent Jesus Lopez-Coboz Solisten Elena de la Merced Paula Rasmussen Orkest & koor Symphony Orchestra
& Chorus of the Gran Teatre del Liceu Regisseur Sergi Belbel Gezelschap Gran Teatre del Liceu, Barcelona Label Arthaus musik
CINDERELLA DVD – € 29,95
Gezelschap Het Nationale Ballet Solisten Anna Tsygankova, Matthew Golding Choreograaf Christopher Wheeldon
Orkest Holland Symfonia Dirigent Ermanno Florio Label Opus Arte
CINDERELLA CD – € 14,95
Highlights Dirigent André Previn
Orkest London Symphony Orchestra Label EMI
Bovenstaande cd’s en dvd’s zijn verkrijgbaar in de shop van Nationale Opera & Ballet en bij Concerto/Plato. Op vertoon van hun abonnementskaart krijgen DNO-abonnees 10% korting. Alle prijzen zijn onder voorbehoud.
ODEON_95.indd 33
11/12/14 1:07 PM
Ook operaster Angela Gheorghiu Aria’s van o.a. Verdi en Puccini
foto: Ionut Macri
25 nov Bestel nu kaarten
Het nieuwe fotojaarboek is verschenen Het boek bevat wederom een selectie van de meest markante foto’s van de operaproducties van De Nationale Opera in het afgelopen seizoen. De keuze van de kleurenfoto’s, voorzien van bijschriften, affiches, programmagegevens en de prachtige uitvoering maken dit boek tot een uniek document.
Vriendenprijs € 20,Tijdens de operavoorstellingen in Nationale Opera & Ballet is het boek verkrijgbaar aan de Vriendenbalie (foyer zaalniveau, nabij de champagnebar). Wilt u het boek per post ontvangen, neem dan telefonisch contact op met het secretariaat (020 551 8282) of stuur een e-mail naar
[email protected]
ODEON_95.indd 34
11/12/14 1:07 PM
35
COLOFON
ALGEMENE INFORMATIE
Odeon is het Oudgriekse woord voor een aan muziek en poëzie gewijd gebouw. In de 16de eeuw ontstond uit de combinatie van muziek en poëzie het genre opera, in de 20ste eeuw het muziektheater zoals wij dat vandaag de dag trachten vorm te geven.
Ticketverkoop Drie maanden vóór de première gaan de voorstellingen in de verkoop. U kunt tickets kopen: – online via operaballet.nl; – bij de kassa van Nationale Opera & Ballet Amstel 3, Amsterdam, 020 6255 455. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 12.00-18.00 uur of aanvang voorstelling; zaterdag, zon- en feestdagen 12.00-15.00 uur of aanvang voorstelling; zon- en feestdagen zonder voorstelling gesloten.
Inleidingen Alle voorstellingen worden voorafgegaan door een gratis inleiding. Aanvang: 45 minuten voor aanvang van de voorstelling. Lengte: 30 minuten.
Variabele prijzen Bij alle voorstellingen hanteren we een systeem van oplopende toegangsprijzen. Naarmate de premièredatum dichterbij komt, kan de toegangsprijs stijgen.
Parkeren bij Nationale Opera & Ballet Parkeerruimte in de nabijheid van Nationale Opera & Ballet is schaars, zeker ’s avonds. Het vinden van een parkeerplaats kan tijdrovend zijn. Houd er rekening mee dat na aanvang van de voorstelling geen toegang meer tot de voorstelling kan worden verleend. ParkKing Waterlooplein biedt bezoekers van Nationale Opera & Ballet korting: als u uw uitrijkaart aan de garderobe laat stempelen, krijgt u 25% reductie.
Odeon Magazine van De Nationale Opera Nummer 95 december 2014-februari 2015 ISBN: 0926-0684 Oplage 25.000 exemplaren Uitgave van de afdeling Marketing, Communicatie en Verkoop van Nationale Opera & Ballet Waterlooplein 22, 1011 PG Amsterdam. Telefoon 020 551 8117 E-mail
[email protected] Advertenties 020 551 8258 Abonnementen 020 625 5455 Internet operaballet.nl Odeon is gratis verkrijgbaar in Nationale Opera & Ballet. Hoofdredactie Sandra Eikelenboom Eindredactie Frits Vliegenthart Fotografie Cover, p.6, 12, 20, 24: Petrovsky&Ramone; p.2: Ruth Walz; p.9: Hans van den Bogaard; p.11: Kristin Hoebermann; p.15: Fabio Lovino; p.18: Roberto Cifarelli; p.23: Anna van Kooij; p.25, 26, 27: Angela Sterling; p.28: Marco Borggreve; p.29: Patrick Berger; p.30, 31: Marieke de Bra | fotoveulen.nl Basisontwerp Lesley Moore Opmaak Bibi de Bruijn Productie Sander van der Duin Druk Habo DaCosta
Rechthebbenden die menen aan deze uitgave aanspraken te kunnen ontlenen, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgever. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Uitverkocht? Bij uitverkochte voorstellingen kunt u vanaf een uur vóór aanvang een volgnummer afhalen bij de kassa. Vanaf een halfuur vóór aanvang worden niet-afgehaalde tickets te koop aangeboden. Per volgnummer kunt u maximaal twee tickets voor de betreffende voorstelling kopen. Boventiteling De voorstellingen van De Nationale Opera worden doorgaans Nederlands en Engels boventiteld. Plaatsen in de 5de en 7de rang in Nationale Opera & Ballet bieden echter geen zicht op de boventiteling.
Openbaar vervoer Vanaf Amsterdam Centraal Station of Amsterdam Amstel brengen metro’s 53 en 54 en sneltram 51 u naar het Waterlooplein. Tram 9 gaat vanaf het CS rechtstreeks naar Nationale Opera & Ballet.
Abonnementhouders van De Nationale Opera krijgen Odeon gratis thuisgestuurd. Wilt u Odeon ook ontvangen? Voor € 15 ontvangt u alle vier nummers van het betreffende seizoen thuis. Losse nummers kosten € 4 incl. porto per stuk. Geef uw naam, adres, postcode en woonplaats op per (brief)kaart, e-mail of telefonisch. Zie linksboven.
STUDENTENKORTING BIJ NATIONALE OPERA & BALLET Als student beleef je bij Nationale Opera & Ballet al een voorstelling voor slechts € 15. Ongeacht welke rang je bestelt. En vanaf dit seizoen wordt het nog makkelijker om naar een voorstelling te gaan. Bestel elke dag vanaf 13.00 uur je tickets gewoon online via onze site. Nationale Opera & Ballet is een van de beste plekken ter wereld om opera en ballet te zien. In het theater in hartje Amsterdam zie je dit jaar grote klassiekers als Het Zwanenmeer en La bohème, maar ook verrassend nieuw werk van onder anderen Hans van Manen, of de opera Benvenuto Cellini geregisseerd door Terry Gilliam (ex-Monty Python). Kijk voor meer informatie op: operaballet.nl/studenten
ODEON Nº 95 / 2014
ODEON_95.indd 35
11/11/14 11:12 AM
Elke dinsdag, toegang gratis 12.30 - 13.00 uur
LUNCHCONCERTEN
2014
2015
Zang Maartje de Lint Piano Brian Fieldhouse Yeston: December Songs
Viool Paul Reijn Bach: Eerste partita in b, BWV 1002
– 2 DECEMBER
9 DECEMBER Programma n.t.b.
16 DECEMBER Christmas Carols Kwartet uit het Koor van De Nationale Opera Fluit Carole Spencer Piano Brian Fieldhouse
– 13 JANUARI
20 JANUARI Jubileumconcert 25 jaar lunchconcerten Koor van De Nationale Opera Muzikale leiding Ching-Lien Wu
27 JANUARI Geen concert
3 FEBRUARI Sopraan Michaëla Karadjian Alt Anneleen Bijnen
ODEON_95.indd 36
Piano Maarten Hillenius Liederen en duetten
10 FEBRUARI Mezzosopraan Maria Kowan Piano Brian Fieldhouse De Raaff: ‘Emily Dickinson Songs’ (wereldpremière)
17 FEBRUARI La Rondine
24 FEBRUARI Sopraan Maartje Rammeloo Piano NN
3 MAART Piano Kimball Huigens
10 MAART Tenor Erik Janse Piano Maarten Hillenius Liszt
17 MAART ‘Combi-Vriendschapsconcert’ Musici uit Nederlands Philharmonisch Orkest en Het Balletorkest Dans NN Choreografie Juanjo Arquez Ravel: Introduction et Allegro
24 MAART Tenor Éric Reddet Piano Abigail Richards Donizetti, Bellini, Tosti
11/11/14 11:10 AM
