2012update. l Apenheul, Gorilla s in the cloud l AH Lindeman: IP-detective in de supermarkt l Nefit: Time-to-market verkort door open-innovatie

update 2012

l A penheul,

Gorilla’s in the cloud l A H Lindeman: IP-detective in de supermarkt l N efit: Time-to-market verkort door open-innovatie

Column Hollander & Hollander

Hollander techniek verlegt grenzen “Hollander techniek verlegt grenzen is onze nieuwe slogan. We bieden oplossingen die verder gaan dan standaard. Zo geven we onze klanten een voorsprong op hun concurrenten. Dat is ons doel. We nemen ze een stuk zorg uit handen met kwalitatief hoogstaande, robuuste en betrouwbare installaties en systemen die hen onderscheidend maakt in de markt.” “Iedereen ervaart momenteel de gevolgen van het economische klimaat. Samen moeten we daar een weg in vinden. Samen staan we sterker. Nog altijd zijn we er van overtuigd dat je kennis moet delen en moet samenwerken met de juiste ketenpartners om echt te kunnen innoveren en grenzen te verleggen. Duurzaamheid, samenwerken en lean zijn daarom ook onderwerpen die als een rode draad door deze editie van de Update lopen.” “Mede omdat we projecten integraal uitvoeren, kunnen we toegevoegde waarde bieden. We worden getriggerd door de uitdagingen van een project, zelfs als ons aandeel klein is. Om de beste oplossing te bieden, gaan we risico’s niet uit de weg. Steeds vaker zijn we het eerste aanspreekpunt in een project en vervullen we de rol van hoofdaannemer. “Grenzen verleggen houdt ook in dat onze oplossingen verder gaan dan alleen techniek. We trekken het totale vraagstuk naar ons toe. Zonodig passen we onze organisatie aan. Voor sommige opdrachtgevers verzorgen we een stuk prefabricage, voor anderen sturen we ketenpartners aan. Maar ook een stuk financiering kan tot de mogelijkheden behoren. Door een korte doorlooptijd van de projecten te realiseren verminderen we omzetderving of extra kosten voor de klant. Zo maken we het verschil.” “Vanzelfsprekend investeren we in onze medewerkers door ze de kennis bij te brengen om zo goed mogelijk mee te gaan in de uitdagingen en vraagstukken van onze klanten. Maar bovenal geven we hen mee dat er ruimte is voor ideeën. Durf zaken in een ander perspectief te zetten, want dat zal ons verder brengen. Ook onze nieuwe website, welke dit najaar wordt gelanceerd, draagt bij aan kennisdeling en interactie met onze klanten en partners. Ook zo verleggen wij grenzen.” Erik Hollander en Emmy Hollander

Kerstactie 2011 Stichting Mooi Cadeau - Winkel zonder kassa De Stichting Mooi Cadeau uit Almere wil een ontmoetingsplaats creëren. Mensen uit hun huis halen en een veilige plek om in een sociale omgeving te “winkelen”. Voor de kerstactie heeft Hollander techniek kosteloos de reparatiehoek opgeknapt en is er goed en degelijk gereedschap aangeboden. Voor meer informatie zie: www.mooicadeaualmere.nl

2 • hollander techniek • update 2012

DUURZAAM

Nieuw coatingprocédé brengt milieubelasting en kosten terug

Kamp Coating: duurzaam beter Kamp Coating heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Of eigenlijk in twee vaandels. De specialist in het coaten van metalen onderdelen levert niet alleen een duurzaam product af in de betekenis van robuust en met het vooruitzicht van een lange levensduur. Het accent ligt tevens op een schoon en energiezuinig proces. Een volgende sprong in duurzaamheid voor het bedrijf is de investering in een nieuwe coatinglijn volgens het KTL-procédé, kort voor Kathodische Tauch Lachkierung. Hollander techniek had een belangrijk aandeel in de bouw van deze nieuwe productielijn op de Apeldoornse vestiging van Kamp Coating.

Maarten Waaijenberg (l) John Kamp (r) van Kamp Coating

Kamp Coating, dat zes vestigingen in ons land heeft, beweegt zich steeds meer naar specialistische markten toe, zoals de automotive, die hoge eisen stellen aan hun producten. KTL is een van de technieken om een hoog-corrosieve grondlaag aan te brengen. “Juist met deze techniek slaan we de gewenste dubbelslag in duurzaamheid”, leggen de beide directieleden John Kamp en Maarten Waaijenberg uit. “De aangebrachte coating is meerlaags, keihard, gaat lang mee en er zijn minder grondstoffen en energiegebruik voor nodig”, vat Waaijenberg samen. De kringloop in het KTL-proces is gesloten. We winnen de lak terug uit het spoelwater. We brengen niet alleen de milieubelasting terug, maar ook onze kosten.”

Energierendement door restwarmte

“Minder grondstoffen en energiegebruik nodig”

Dat is nog niet alles. De baden waarin de producten verblijven, worden verwarmd met restwarmte afkomstig uit de rookgassen van de moffelovens, de laatste stap in het coatingproces. De warmte wordt via warmtewisselaars terug naar de procesbaden gevoerd. Warm water (90 graden Celsius) wordt opgeslagen in een buffervat van maar liefst 150 duizend liter. De toepassing van restwarmte schroeft het energierendement van de KTL-lijn verder op. Door deze prestatie kwam de installatie in aanmerking voor de regeling Industriële Warmtebenutting (IWB) van de overheid. Dit is een bijzondere prestatie,

daar er slechts tien projecten zijn uitverkoren stemt Kamp tot tevredenheid. Ook het kantoorgebouw naast de fabriekshal wordt met de restwarmte uit het coatingproces verwarmd.

Zelflerende ecomodus Enkele delen van de KTL-lijn van Kamp Coating zijn overigens niet volledig nieuw. Ook hier viel de keus op milieuvriendelijk hergebruik. De stalen basisconstructie bestaat uit een aangekochte lijn. Voor dit project werd vorig jaar 3600 vierkante meter bijgebouwd. Bij de nieuwe KTL-lijn in Apeldoorn komen bijna alle disciplines van Hollander techniek kijken. “Naast de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties verzorgden we de beveiliging, regeltechniek, paneelbouw en de procesbesturing van de KTL-lijn”, somt projectleider Harry Diks van Hollander techniek op. “De aanleg van de warmteterugwinningsinstallatie was voor ons een bijzonder staaltje werktuigbouw”, benadrukt Diks. Voor het monitoren van de milieuprestatie van de KTLlijn wordt het door Hollander techniek ontwikkelde zelflerende Ecomodus ingezet. “Het gaat om een groot, veelomvattend en hightech project”, zegt Waaijenberg. “Daar heb je een uitstekend georganiseerde technisch integrator als Hollander techniek voor nodig, die volop verstand van zaken heeft.” hollander techniek • update 2012 • 3

IT

V.l.n.r. André Simonse, Aart Bleumink, Frans Nieuwenhuizen en Jacob Brobbel

Kennis van IP-technologie en software gebundeld in één afdeling

Frisse focus op IT en Services Om voorbereid te zijn op de elkaar steeds sneller opvolgende technologische ontwikkelingen, past Hollander techniek voortdurend haar processen en organisatie aan. Onlangs is de kennis van IP-technologie en software gebundeld in de nieuwe afdeling IT en wordt de inzet van service-engineers gecoördineerd in eveneens een nieuwe afdeling. Het doel hiervan is helder: de klant optimaal bedienen.

“Onze mensen krijgen extra prikkels om innovatieve oplossingen te bedenken.”

In steeds meer IT-systemen wordt IP-technologie toegepast, waarbij internet of een ander IP-netwerk wordt gebruikt om data (proces, beeld, spraak) te trans­ porteren. Allerlei installaties, van klimaat­beheers­ systemen tot waterzuiveringen worden op afstand (vaak draadloos) met een webapplicatie bediend. Het beheer van data en het onderhoud van applicaties wordt steeds vaker gehosted in datacenters, zodat dit bedrijven ontzorgt en zij zich op hun core-business kunnen richten – het zogeheten managed services (hosting).

Kruisbestuiving IP en software “De drie marktsegmenten van Hollander techniek – industrie, utiliteit en retail – bouwen in toenemende mate kennis en expertise in IP-technologie op, maar elk marktsegment heeft hierin haar specialisatie. Om synergievoordelen te behalen, hebben we de kennis over IP-technologie en softwareontwikkeling in de nieuwe afdeling IT gebundeld”, vertelt commercieel manager Jacob Brobbel van Hollander techniek. “Door de kruis­bestuiving tussen de medewerkers van de verschil­lende specialisaties kunnen we onze klanten nog beter bedienen. Onze mensen krijgen zo extra prikkels om innovatieve oplossingen te bedenken. Dat zien we nu al in de praktijk gebeuren.”

4 • hollander techniek • update 2012

Hetzelfde geldt voor de service-werkzaamheden. “De afgelopen jaren” vervolgt Brobbel, “hebben we de vraag naar service en onderhoud zien intensiveren. De vraagstukken waar de service-technici van Hollander techniek mee te maken hebben, krijgen een steeds multifunctioneler karakter. Er zijn steeds meer specialisaties bij betrokken.

Service centraal In het belang van de klant gaat Hollander techniek daarom ook de service-werkzaamheden centraal coördineren. “We willen de klant ontzorgen door één loket te creëren dat proactief het beheer van installaties en systemen op zich neemt.”, vertelt Aart Bleumink, het nieuwe hoofd van de afdeling Services. “Vanuit een centraal gedachtegoed is een klant snel bij de juiste specialist en wordt hij snel geholpen. Ons nieuwe centrale servicenummer 088-8018000 sluit hier volledig op aan.” Frans Nieuwenhuizen, voorheen manager projecten en innovaties bij het marktsegment retail, volgt Aart Bleumink als voormalig vestigingsleider in Amersfoort op. De afdeling IT staat onder leiding van André Simonse, voorheen als senior business consultant werkzaam binnen het marktsegment industrie van Hollander techniek.

Vitens omarmt visie Hollander techniek op standaardisatie

WATER

Drinkwaterstation Holten eerste stap naar doorontwikkeling ViPAS Vitens wil de software voor de besturingssystemen van haar installaties standaardiseren. Het drinkwater­bedrijf heeft daar ViPAS voor ontwikkeld. Hollander techniek is verantwoordelijk voor de renovatie van het drinkwaterstation van Vitens in Holten, één van de eerste bedrijven waarbij ViPAS wordt uitgerold. Het uitvoeren van de procesautomatisering conform ViPAS is onderdeel van het werk. “Bij de aanbesteding van het project in Holten vroeg Vitens ons nadrukkelijk mee te denken over de ontwikkeling van ViPAS”, vertellen manager engineering Henk-Jan Scholman en senior software engineer Peter ’t Jong van Hollander techniek. Laatstgenoemde is lead engineer procesautomatisering binnen het Vitensproject. “We hebben deze wens serieus opgepakt.” Verspreid over het land heeft Vitens 95 productie­bedrijven die grondwater tot drinkwater bereiden voor zo’n 5,4 miljoen mensen en 2,3 miljoen aansluitingen. Een productiebedrijf is een complex geheel van winputten, zuiveringsinstallaties, filters en andere installaties. Al deze installaties zijn volledig geautomatiseerd met PLC’s en SCADA-systemen. Aan de renovatie en

nieuwbouw van deze productielocaties komt niet alleen de allermodernste waterzuiveringstechnologie te pas, ook de vernieuwing van de procesautomatisering krijgt de hoogste aandacht. De proces­ automatisering van Vitens is sterk regionaal bepaald. De afgelopen tien jaar is ’s lands jongste en grootste drinkwaterbedrijf met in totaal vijf andere branchegenoten samengegaan, met allemaal hun eigen processoftware. Om van de schaalgrootte te kunnen profiteren is het nodig daar eenheid in aan te brengen. Hiervoor werd ViPAS ontwikkeld, de Vitens Proces Automatisering Standaard.

‘Een software-blokkendoos’ “Van specifieke processoftware voor telkens één locatie wil Vitens naar één ‘software-blokkendoos’ toe, waarmee het

bedrijf alle benodigde software voor de besturingssystemen van de installaties kan bouwen”, legt Scholman uit. “Dat sluit precies aan bij onze ideeën over systeemontwikkeling: de basisstructuur van de software en veel voorkomende softwarefuncties vergaand standaardiseren. Hierdoor kun je grote delen van de uiteindelijke automatiseringsoplossing genereren. Volgens ’t Jong gaat Hollander techniek toe naar het volledig configureren van hard- en software, oftewel configure-to-order. “Alle gegevens van een procesinstallatie zitten straks in één database. In feite hoeven we de computer dan alleen nog maar te vertellen wat voor product er gemaakt moet worden. We hebben onze visie goed over kunnen brengen en de ruimte gekregen om ViPAS door te ontwikkelen.”

hollander techniek • update 2012 • 5

RETAIL

Ahold vernieuwt formule snelwinkels AH To Go De AH To Go-winkels zijn terug te vinden op de NS stations en op drukke punten in de grote steden. ‘Hogedrukfilialen’ worden ze genoemd, wat slaat op de grote stroom mensen die er hun aankopen doen en de grote stroom producten die dat met zich meebrengt.

“Eerste To Go in het duitse Aken’

Het merendeel hiervan zijn kant-en-klare eetwaren en dranken voor de reiziger, van ontbijt en lunch tot avondmaaltijd. Ahold heeft de AH To Go-formule in een moderner jasje met meer vrolijke kleuren gestoken. Ook zijn honderd nieuwe producten aan het assortiment toegevoegd, met de nadruk op gezond en vers. De vernieuwde formule van de AH To Go-winkels maakt onderdeel uit van Albert Heijn’s groeistrategie. De komende vijf jaar wil het bedrijf zo’n 150 nieuwe winkels in Europa openen. De eerste vernieuwde To Go-winkel werd in maart geopend aan het Amsterdamse WTC Zuidplein. In september zal de eerste To Go winkel haar deuren openen in het duitse Aken. Hollander techniek had een stevig aandeel in de vernieuwingsoperatie, waaronder de ontwikkeling van

6 • hollander techniek • update 2012

digital signage op de beeldschermen met de dagelijkse aanbiedingen en nieuwe kassameubels. De nieuwe kassa’s zijn zo compact mogelijk uitgevoerd met volle aandacht voor ergonomische aspecten. Zo kunnen er in de winkel meer kassa’s per vierkante meter worden geplaatst. De nieuwe kassa’s staan niet op een rij, maar getand opgesteld. “We hebben veel ervaring met het vernieuwen van winkelautomatisering”, vertelt projectleider Mark Veldhuis van Hollander techniek. “We weten hoe je systemen en apparatuur in moet bouwen en waar je op ruimte besparen kunt. We zijn er bijvoorbeeld in geslaagd de server in het kassameubel te integreren. Zeker in dit soort winkels is ruimte besparen de grootste uitdaging.”

Hollander techniek draagt bij aan duurzaam zwembad

WATER

‘Groene’ waterpret in De Koekoek De duurzaamheidslat steeds een stukje hoger leggen. Dat was al vroeg de ambitie voor de nieuwbouw van De Koekoek. Zwembaden zijn energieslurpers. Alleen al daarom hadden we vanaf de start van dit bouwproject de ambitie er een duurzaam zwembad van te maken”, vertelt bestuurslid Harry de Jong. “Een zwembad heeft een maatschappelijke functie en wij nemen onze verantwoorde­ lijkheid. We vonden dat duurzaamheid gewoonweg moest. Daar was geen enkele verplichting voor, we kregen geen cent subsidie.” Harry de Jong (l) van de Koekoek en Albert Bos (r) van Hollander techniek

“Bijna CO2-neutraal gebouw”

De extra investering van plus minus een half miljoen euro, verwacht De Jong in vijf à acht jaar tijd te hebben terugverdiend. Hollander techniek had een belangrijk aandeel in de bouw van het duurzame zwembad. De Koekoek oogt allereerst als een uiterst modern zwembad. De entreehal met het sport en lounge-café in het midden van het nieuwe complex is een toon­ beeld van transparantie. Door de glazen wand kunnen ouders de zwemprestaties van hun kinderen volgen. Dat kunnen ze ook doen op de drie beeld­schermen hoog aan de wand. De toegangscontrole is state-ofthe-art. Sfeerverlichting is mogelijk in een veelvoud van kleuren. Zelfs onder water is in het diepste bassin muziek te horen.

Het chloor voor het zwembad maakt De Koekoek zelf in een zoutelektrolyse-installatie. “Voor ons geen onveilig chloortransport. Ook de chloordampen zelf zijn minder, horen we van onze bezoekers.” De buitenschil van het complex is zo goed geïsoleerd, dat de isolatiewaarde is verdubbeld. Met frequentie­ regelaars op de pompen wordt het energieverbruik teruggebracht. Van het naastgelegen Vaassen Flexible Packaging krijgt het zwembad gratis het te veel aan grondwater. “Zo bezuinigen we op het gebruik van leidingwater.” Als het zwembadwater kwalitatief onder controle is, wordt het grondwater voor het bijvullen van de zwem­baden en voor het Spray Park (zie kader) ingezet.

Biomassacentrale belangrijk

Bijdrage gebouwbeheersysteem aan milieu

Minder prominent is dat het in februari geopende zwembad in Vaassen dichtbij Apeldoorn uitblinkt in duurzaamheid. Als de sporthal in de andere vleugel van het complex in het voorjaar van 2013 af is, geldt De Koekoek als een bijna CO2-neutraal gebouw. “Dat bereiken we voor een belangrijk deel door de biomassacentrale die we gebruiken voor de verwarming”, legt De Jong uit, terwijl hij een indruk geeft van het scala van duurzaamheids­maatregelen.

Het door Hollander techniek geleverde gebouw­ beheersysteem draagt verder bij aan de milieu­ prestatie. Met één tik op het touchscreen gaat de volledige verlichting uit, er blijven geen vergeten lampen branden. Bewegingssensoren bepalen waar het licht aangaat, ledverlichting natuurlijk. “Dat levert allemaal energiebesparing op”, zegt projectbegeleider Albert Bos van Hollander techniek, dat de elektro­technische, de regeltechnische en de zwembad­installaties verzorgde. Partner Linthorst nam de werktuigbouwkundige installaties voor haar rekening. Bos vindt De Koekoek een uitdagend project, “juist vanwege het op beheersniveau met elkaar verbinden van al deze installaties, waaronder de biomassacentralee. Naar totaaloplossingen en duurzame technieken is steeds meer vraag in de markt. Wij hebben veel knowhow in huis. Een zwembad op temperatuur houden vergt veel energie. Het is dan ook juist hier interessant in duurzame technieken te investeren.”

Grootste spraypark van Nederland Zwembad de Koekoek heeft het grootste Spray Park van ons land. “Bij mooi weer kunnen kinderen zich vermaken met fel gekleurde speeltoestellen waaronder grote kantelemmers”, vertelt Gerard Velderman van Hollander techniek. “Naast spuitend water krijgen ze bij het dichtdrukken van de nozzles muziek te horen. Ook is er een toestel met draaiende afbeeldingen, om de creativiteit te prikkelen.” Hollander techniek verzorgde de techniek achter het Spray Park en bracht het leidingwerk en de filterinstallatie aan voor het zuiveren en desinfecteren van het ‘verspeelde’ water.

hollander techniek • update 2012 • 7

BUSINESS INTELLIGENCE

Apenheul: proeftuin voor slimme herkenningssoftware

Gorilla’s in the cloud Apenheul gaat zich samen met TNO richten op het verfijnen van intelligente sensortechnieken. Doel is software te ontwikkelen die videobeelden van de apen analyseert en de dieren kan herkennen op hun persoonlijke kenmerken. Hiervoor wordt de groep gorilla’s dagelijks met IP-camera’s gevolgd. De vele gigabytes die Apenheul verzamelt gaat de dierentuin aan wetenschappers overal ter wereld beschikbaar stellen. Zonder te reizen kunnen verschillende wetenschappers dan tegelijkertijd onderzoek uitvoeren. Het cameranetwerk is geïnstalleerd door Hollander techniek dat nauw bij het project is betrokken.

Gerard van ’t Erve van Hollander techniek (l) en Ronald van der Beek van Apenheul (r)

Waardevolle informatie

Innovatie

Het camerasysteem zal ook worden gebruikt om de dieren beter zichtbaar te maken voor het publiek. Rond het gorilla-eiland worden beeldschermen geplaatst, zodat bezoekers kunnen zien waar de apen zich bevinden op het één hectare grootte eiland. “Nu is het soms zoeken, omdat het er dichtbegroeid is. Het laatste wat Apenheul wil is struiken weghalen”, zegt it-manager Ronald van der Beek van Apenheul. “Een belangrijke voorwaarde was dat de gorilla’s op geen enkele wijze hinder mogen ondervinden.” De goudmijn aan data komt eveneens voor commer­ ciële partijen beschikbaar. “Apenheul verwacht dat softwareontwikkelaars volop zullen aanhaken. Met het geld dat de stichting verdient, kan Apenheul natuurbehoudprojecten voor gorilla’s in het wild opzetten. Een kwart van de apensoorten wordt namelijk met uitsterven bedreigd.”

Hollander techniek heeft de glasvezelinfrastructuur aangelegd voor het camerasysteem en neemt deel in het cluster dat deze hightech-innovatie verder wil ontwikkelen. “De aanleg van het netwerk van elf hoge resolutie IP-camera’s in een maand tijd was een knap staaltje werk”, blikt projectleider Gerard van ’t Erve van Hollander techniek terug. “De omstandigheden waren niet altijd even gemakkelijk. Op de opening van Apenheul op 1 april moest het werk af zijn, maar eind februari vroor het nog. Onze technici hebben samen met Apenheul slimme oplossingen bedacht. Dat was onder meer nodig, omdat de bekabeling werd afgezonken in de gracht rondom het gorillaeiland. Ook hebben we alle ruimte gekregen om innovatief te zijn, tot aan de keuze voor de camera’s toe. Onze mensen dachten niet in problemen maar in oplossingen.”

NOX beschermt de blaadjes in de vriezer Apenheul wordt volledig onder security-managementsysteem NOX gebracht. Het systeem van ARAS Security is al in gebruik in De St@art, het congrescentrum net buiten het park waar zich ook de kantoren bevinden. Van daaruit wordt het via het glasvezelnet uitgebreid naar het centrale beheer en de aansturing van alle gebouwen en installaties in het dierenpark. Het NOX-systeem regelt de brand- en inbraakbeveiliging, de toegangscontrole en het facilitair beheer in dit moderne en duurzame gebouw. NOX kan op afstand de verlichting sturen en controleert op dit moment al de temperatuur in de vriescellen. “Dat laatste is van belang voor de vriezers waarin we de bladeren voor de dieren voor in de winter bewaren”, zegt Van der Beek. “Als die uitvallen, zou dat een ramp zijn. We worden nu vanaf elke gewenste plek gewaarschuwd, ook mobiel. Stijgt de temperatuur, dan kunnen we direct ingrijpen.”

8 • hollander techniek • update 2012

ONDERWIJS

Mulock Houwer weer klaar voor de toekomst

Revitalisering van bijzonder schoolgebouw In de utiliteitsbouw vindt op dit moment volop revitalisering van – het woord zegt het al – bestaande gebouwen plaats. Vaak gaat het om oude gebouwen die met de nodige ingrepen weer toekomstbestendig worden gemaakt. Met name het vraagstuk van energiebesparing speelt mee. Vooral de mix tussen technische installaties en bouwkundige aanpassingen brengen het energieverbruik van een gebouw aanzienlijk terug. Om deze oplossingen efficiënt te realiseren is integrale samenwerking essentieel. Daarom participeert Hollander techniek in de corporatie E.nu. Samen met bouwbedrijf Huurdeman, ook lid van E.nu, tekende Hollander techniek voor letterlijk een schoolvoorbeeld: de renovatie van de Mulock Houwer school aan de Liendertseweg in Amersfoort. Begin februari 2012 is er gestart met de grondige renovatie, eind augustus 2012 zullen de leerlingen het vernieuwde scholencomplex weer betreden. Ook de nieuwbouw van de Mulock Houwer school in Huizen wordt momenteel door beide bedrijven uitgevoerd. De acht Mulock Houwer-scholen in ons land richten zich op een bijzondere doelgroep: leerlingen met gedragsproblemen of psychiatrische stoornissen. Als het deze kinderen niet lukt om op een reguliere school tot leren te komen, biedt Mulock Houwer perspectief. De aanwezigheid van deze leerlingen stelt specifieke eisen aan het schoolgebouw en noopt tot molestbestendige voorzieningen. Zo werken de armaturen in de douches, laat projectleider Theo Dikkers van Hollander techniek tijdens een rondleiding zien, op sensoren. “Ook de platen in het systeemplafond moeten worden vastgezet”, wijst hij naar boven. Projectleider Olaf Bisschop van Huurdeman legt uit dat het belangrijk is voor deze jongeren dat ze een plek hebben waar ze even af kunnen koelen. “Daarvoor is een speciale time-out

ruimte tussen de lokalen ingericht.” Alle ruimten zijn verder afgewerkt met glasvezelbehang en voorzien van een krasvast en makkelijke afneembare PU-coating. De kleurstelling in de verschillende ruimten is zo licht en neutraal mogelijk. “Deze leerlingen zijn erg gevoelig voor prikkels van buiten.”

Uitdaging Hollander techniek verrichtte het werktuigbouw­ kundige installatiewerk, zoals het vernieuwen van de klimaatinstallatie en het loodgieterswerk. “De uitdaging aan dit gebouw was dat er geen tekeningen van zijn. Het nam veel tijd in beslag alles in kaart te brengen”, zegt Dikkers, “maar daar zijn onze monteurs prima in geslaagd.” De school was dringend aan revitalisering toe. In het oude ketelhuis stonden nog twee enorme gietijzeren ledenketels uit de jaren tachtig. “Het hele ketelhuis hebben we leeggehaald”, wijst Dikkers op de vier nieuwe compacte HR-ketels die er nu staan opgesteld. “We hebben flink wat ervaring met revitalisering. Het gebouw is nu goed geïsoleerd met gevel- en wandisolatie, waardoor de capaciteit van de CV-ketels is gehalveerd. We laten zien dat we met weinig middelen een gebouw weer toekomstbestendig kunnen maken.” Bisschop van Huurdeman kijkt terug op een plezierige samen­ werking. “We hebben een strakke planning van februari tot en met de zomervakantie gevolgd. Alle disciplines hebben daar prima aan meegewerkt.”

hollander techniek • update 2012 • 9

INDUSTRIE & IT

Simulatiemodel verbeterd door gezamenlijke R&D

Time-to-market in maakindustrie verkort door open-innovatie Onderzoek hoe de time-to-market kan worden verkort bij het introduceren van producten in de maakindustrie. Dat was de doelstelling van het innovatieproject van CV-ketelproducent Nefit-Bosch, ontwikkelaar van logistieke simulatiesoftware Ergo-Design en Hollander techniek.

Gezienus Hoving van Nefit

“Verrassende informatie over actuele productie”

De fabriek van Nefit-Bosch in Deventer maakt een brede range van producten. Cruciaal is continu op veranderingen in de markt in te kunnen spelen, wat vraagt om een vloeiende overgang van oude naar nieuwe producten. De kosten voor aanpassingen van proceslijnen zijn hoog. Hollander techniek realiseerde een datakoppeling tussen het besturingssysteem van de productiemachines en de door Ergo-Design ontwikkelde virtuele logistieke simulatie. Dankzij deze koppeling kan Nefit een echte aanpassing van het productieproces met actuele ‘realtime’ procesparameters simuleren.

Fit-to-market De test van het simulatiemodel leverde waardevolle inzichten in mogelijke procesverbeteringen op. Volgens plantmanager Gezienus Hoving van NefitBosch heeft het innovatieproject er beslist toe

bijgedragen zijn bedrijf competitiever te maken. “De levenscyclus van onze producten wordt steeds korter. Om concurrerend te blijven, moet je innovatief zijn en nieuwe producten zo snel mogelijk ‘fit-to-market’ maken. Met de kennis die we hebben opgedaan, zijn we in staat producten sneller te lanceren. Simulatie staat bekend als duur, maar dat is een relatief gegeven als je time-to-market wordt verkort.” Hoving prijst het samenspel met Ergo-Design en Hollander techniek. “We doen al jaren zaken met deze twee bedrijven, dus we kennen elkaar van haver tot gort. De sfeer was uitstekend. Bovendien zitten we niet in elkaars vaarwater en gingen we voor het gezamenlijk belang. Iedereen wilde het project doen slagen.” Het innovatieproject richtte zich concreet op de vraag hoe de bestaande PLC-besturing in te zetten voor de processimulatie. “We slaagden erin deze informatie uit de machine-PLC’s te halen en de meest relevante actuele procesparameters door te geven aan het logistieke simulatiemodel”, vertelt senior software engineer Wouter Hooman van Hollander techniek. “De snelheid waarmee we de datakoppeling tussen de machinebesturing en het simulatiemodel realiseerden, verbaasde iedereen. We kregen verrassende informatie over de actuele productie.” Volgens Hooman brachten de verschillende invalshoeken van de drie bedrijven een spannende interactie op gang. “We hebben veel van elkaar geleerd en nieuwe inzichten opgedaan. Dat alleen al was erg waardevol voor alle betrokken partijen.”

Pure winst Plantmanager Hoving van Nefit-Bosch prijst de grens­ verleggende aanpak. “Normaliter kijken we eerst naar de productielogistiek en halen we daarna de automatisering er pas bij. Nu waren beide disciplines vanaf de start aan boord en konden we onze ideeën al vroegtijdig toetsen. Je bespaart zo veel tijd.” Steven Lobregt van S3H, het innovatienetwerk regio Stedendriehoek dat het R&D-project initieerde, denkt dat meer productiebedrijven in de regio van dit project kunnen leren. “Andere maakbedrijven werden uitgenodigd aan te schuiven, om over de eerste resultaten te discussiëren. De interesse hiervoor was groot. Projecten als deze leveren niet alleen kennis op hoe productieprocessen beter aan te sturen, maar geven tevens vertrouwen in de haalbaarheid van lijnaanpassingen. Dat is pure winst.” 10 • hollander techniek • update 2012

WATER

Hollander techniek en GEA Westfalia Separator NL samen hoofdaannemer

RWZI Nijmegen ervaart voordelen van slibcentrifuges ‘Het is wel een strakke slibontwateringsinstallatie geworden op RWZI Nijmegen’, twittert manager Sales & Engineering Joost Vliegen van GEA Westfalia Separator NL begin mei. Samen met Hollander techniek vervulde de dochteronderneming van het Duitse GEA-concern de rol van hoofdaannemer bij de bouw van de nieuwe slibontwatering. “Het zijn gewoon prachtige machines”, verklaart Vliegen trots in zijn tweet, “maar het mooiste was, dat onze decanter-centrifuges in een pilottest als beste uit de bus kwamen.”

“De centrifuges kunnen onbemand volcontinu draaien”

De rioolwaterzuivering (rwzi) in Weurt bij Nijmegen, een van de 39 zuiveringsinstallaties van Waterschap Rivierenland, ontwatert in de laatste stap van het zuiveringsproces dagelijks zo’n 500 duizend liter ingedikt slib. Het ontwaterde slib wordt d.m.v. een nieuw gebouwd en geautomatiseerde container opstelplaats afgevoerd naar de compostering/ slibverbranding, het gescheiden afvalwater gaat terug het zuiveringsproces in. De twee filterpersen uit de jaren tachtig zijn vervangen door ontwaterings­ centrifuges van GEA Westfalia Separator NL. “De twee centrifuges kunnen onbemand volcontinu draaien. Bij de oude filterpersen moest er altijd personeel zijn, om na elke batch de filterkoek los te steken. Dat was intensief en zwaar werk en een belangrijke reden voor het waterschap om voor centrifuges te kiezen”, legt Vliegen uit. Het waterschap schreef in samenwerking met Royal Haskoning Nederland de top-4 van leveranciers van slibontwateringsinstallaties aan voor een pilottest. De decanter-centrifuge van GEA Westfalia Separator NL scoorde het hoogst op alle prestatie-indicatoren. “Het is een trend dat waterschappen kiezen voor een pilottest. Het waterschap ging voor het beste resultaat op de aspecten technologie, kwaliteit, prijs en bedrijfsvoering en niet zoals in een traditionele aanbesteding alleen voor de laagste prijs”, zegt Vliegen. Per uur verwerken

de centrifuges 2,4 ton droge stof met een concentratie > 25%. “We realiseerden in de pilottest als enige de gewenste resultaten van alle vier de aspecten. Hoe hoger het percentage droge stof, hoe beter. Het afvoeren van slib is een aanzienlijke kostenpost.”

Stabiel stroomverbruik Er zijn nog meer voordelen, weet projectleider Gerrit-Jan van Hartskamp van Hollander techniek. “De filterpersen met hun batchproces zorgden voor pieken in het elektriciteitsverbruik wat ongunstig was voor de eigen energie opwekking van de RWZI. Omdat de centrifuges continu draaien is het stroomverbruik stabiel, waardoor de piekbelastingen in het net afgevlakt worden wat in energiekosten scheelt.” GEA Westfalia Separator NL en Hollander techniek hebben samen al verschillende communale en industriële slibontwateringsprojecten uitgevoerd. Het was de eerste keer dat beide bedrijven samen optraden als hoofdaannemer. Het projectmanagement en het penvoerderschap lagen bij Hollander techniek. Evenals de multidisciplinaire integratie van de proces­automatisering, elektrotechnische, werktuigbouwkundige, bouwkundige en civiele werkzaamheden voor de slibontwaterings-installatie behoorden tot de verantwoordelijkheid. De hele operatie nam tien weken in beslag. hollander techniek • update 2012 • 11

VEILIG

Uitgekiend camerasysteem is wapen tegen diefstalpreventie

IP-detective in de supermarkt

Groot is de Albert Heijn aan de Kleine Wittenburgerstraat niet. Toch heeft franchisenemer Lindeman een van haar vijf supermarkten in Amsterdam laten uitrusten met 63 digitale camera’s. De supermarkt, gelegen in de wijk Oostelijke Eilanden in de omgeving van het Centraal Station, had met het vorige camerasysteem onvoldoende grip op wat er in de winkel gebeurde. De behoefte groeide om beter te kunnen observeren en beelden efficiënter terug te kunnen zien. Het IP-camerasysteem, dat door Hollander techniek is ontworpen, brengt crimineel gedrag haarscherp in beeld. De achterliggende software maakt het mogelijk beelden snel terug te kijken. Het gevoel van veiligheid onder het personeel is gegroeid.

“Gevoel van veiligheid onder personeel is gegroeid”

Marc Buik (l) van Albert Heijn en Marcel Witman (r) van Hollander techniek

Medewerkers hebben de regie Dief gesignaleerd! Samen met de bedrijfsleider bekijkt Marc Buik de beelden. We zien, eerder op de ochtend, een dief met winkelmandje en al langs de kassa glippen. De caissière slaat alarm. De dief kijkt om en vlucht dan weg. “Helaas waren we te laat, maar de dief staat haarscherp op beeld en dat is belangrijk. Daarna is het van belang de beelden zo snel mogelijk naar de omliggende supermarkten te sturen om hen te waarschuwen”, vertelt Buik, verantwoordelijk voor het technisch beheer en de beveiliging van de super­ markten van het familiebedrijf. “De betrokkenheid van onze supermarktmanagers en het vaste personeel bij het bedrijf is groot. Door deze betrokkenheid zijn wij dan ook extra alert op winkeldiefstal. We vinden dat dieven niet aan onze spullen moeten komen en doen er alles aan dat te verhinderen.”

12 • hollander techniek • update 2012

Niet alleen in regieruimte achter in het magazijn maar ook in de kantine, op het kantoor, bij de buitendeur waar de goederen binnenkomen en in het telkantoor staan monitoren opgesteld, die tientallen camerabeelden laten zien. Buiten staan negen camera’s opgesteld. Tijdens hun werk kunnen medewerkers overal meekijken. “Daar ontwikkel je een bepaald gevoel voor”, legt Buik uit. “De meeste collega’s zijn gedreven en hebben verdachte situaties zo in de gaten.”

We maken stelen minder interessant De digitale opname-eenheid (IP) is van AXIS, de software is van Milestone. In de winkels hangen autodome camera’s aan het plafond. Bijzonder vernuftig zijn de identificatiecamera’s bij de uitgang en het entreepoortje van de supermarkt. De lens, niet groter dan een speldenknop, zit verstopt in een witte paal die tegelijk voor de politie een schatting van de lengte van de dader aangeeft (zie foto). Anders dan camera’s gemonteerd aan het plafond geven deze ‘pettencamera’s’ een duidelijke blik op het gezicht van de dader die niet onder een pet of donkere capuchon kan wegduiken. “We maken stelen minder interessant voor dieven dan andere supermarkten,” beklemtoont Buik. “De aanloop naar dit project was bijzonder vanwege het aantal camera’s,” vertelt beveiliging adviseur Marcel Witman van Hollander techniek. “IP-technologie is al vrij nieuw. Die complexiteit maakte het een nog grotere uitdaging,” zegt zijn collega Klaas Pul, projectleider in winkelautomatisering: “We hebben deze nieuwe ervaring samen met Lindeman opgedaan. We hebben goed samengewerkt en veel geleerd van dit project.” Pul ziet IP-camerabewaking als een steeds belangrijker onderdeel van winkelautomatisering. “Onze kennis hierover neemt snel toe.”

Kwaliteitsniveau in assemblage­proces van inverters verhoogd

Inventi: lean & zonnig

INDUSTRIE & IT

Inventi B.V., het productieonderdeel van Nedap N.V. uit Groenlo, maakt elektronica die ervoor zorgt dat detectiesystemen en elektronische besturingen geruisloos hun werk doen. Een belangrijk product voor Nedap is de PowerRouter, een inverter in PV-systemen die de opgewekte duurzame energie in bruikbare netspanning omzet. De populariteit van zonne-energie geeft volop aanleiding het productieproces van de PowerRouter zo gestroomlijnd en efficiënt mogelijk te laten verlopen, lean in manufacturing-termen. “Ons hoogste doel is de kwaliteit en de leverbetrouwbaarheid van de Power Router te verbeteren. Hierbij geldt de First Pass Yield (FPY) als Kritieke Prestatie Indicator (KPI). Dit is het percentage producten dat meteen de eerste keer door de eindtest komt. Bij de start van het project zaten we op 55%, aan het eind van het project is de FPY al gestegen naar 80%”, zegt Herbert Harderwijk, medewerker van het PIT (Process Improvement Team) van Inventi dat zich fulltime richt op het verbeteren van processen. Hollander techniek coördineerde het lean maken van het assemblageproces van de PowerRouter.

Direct eigen prestatie controleren Een omvormer is een uiterst complex apparaat boordevol hoog­ waardige elektronica. De printplaten zijn uitgerust met piepkleine en grotere componenten. Bij de assemblage van het 25 kilo wegende apparaat komen heel wat handelingen kijken. “Een proces lean maken is geen sinecure. Een vaste werkvolgorde kan al veel schelen. Wat we willen is dat een operator op zijn werkplek zijn eigen prestatie kan controleren, zodat dit niet alleen aan het eind gebeurt. We kwamen bij Hollander techniek voor een pick-to-light handling-systeem voor de te assembleren onderdelen, maar zij gaven het advies om het project breder trekken. Dat heeft goed uitgepakt”, zegt Harderwijk. Zo is de werklast voor de operators in balans gebracht en heeft hun gereedschap een vaste plek gekregen. “Toen we bij Inventi begonnen, stond er een team van vijf operators een volle week te werken om het benodigde aantal omvormers te assembleren. Nu zijn er dat, afhankelijk van de klantvraag, nog maar twee”, vertelt lean consultant Frank Woutersen van Hollander techniek. “Vier medewerkers kunnen het werk in een halve week af krijgen.” Naast een pick-to-lightsysteem heeft Hollander techniek een vision (camera-registratie)- en Andonsysteem voorgesteld, dat bijhoudt of het product correct geassembleerd wordt. “We willen voor de operators zoveel mogelijk aspecten van hun werk visualiseren op de werkplek zelf, zodat ze altijd de laatste informatie over hun presteren inzichtelijk hebben.”

Het team met in het midden Frank Woutersen en Herbert Harderwijk hollander techniek • update 2012 • 13

Ondertussen in... Nieuwe broederij voor ISA Boxmeer Het bedrijf Institut de Sélection Animale (ISA) is in april van dit jaar gestart met de bouw van een broederij in Boxmeer. De broederij (4000 m2) is bedoeld voor de productie van jaarlijks vijf miljoen leghennen en is in het voorjaar van 2013 klaar. Samen met Pas Reform Hatchery Technologie tekent Hollander techniek voor de realisatie van de kippenfarm die aan de strengste bio-security-eisen voldoet. Daarnaast wordt de energiezuinige broederij met koelwatersystemen met warmteterugwinning en zonneboilers uitgerust. Hollander techniek verzorgt alle gebouwgebonden installaties (elektrotechnisch en werktuigbouwkundig) plus de energievoorzieningen voor de broedmachines. De broederij in Boxmeer bestaat uit een

begane grond met de broedmachines en verwerkingsruimten. Op de beloopbare zolder komen de technische installaties. De eerste verdieping krijgt de functie van kantoor. Pas Reform is specialist in eierbroedtechnologie. Het bedrijf uit Zeddam bij Doetinchem ontwikkelt en produceert eierbroedmachines, die in circa drie weken tijd zo’n 120 duizend eieren uit kunnen broeden. Het uitbroeden van eieren is een hightech, volledig geautomatiseerd proces. Pas Reform werkt samen met een vaste schare van partners en toeleveranciers in engineering en productontwikkeling. Pas Reform en Hollander techniek kennen al meer dan twee jaar een strategische samenwerking om projecten integraal te realiseren.

IP-domotica voor ouderen in Twello Stichting Trimenzo is vorig najaar gestart met de nieuwbouw van Het Grotenhuis. Het nieuwe zorgcentrum middenin Twello bij Deventer krijgt 31 zorgappartementen, die met de nieuwste domotica-oplossingen worden uitgerust. IP-technologie (intra- en internet) maakt integratie mogelijk van de in het zorgcentrum toegepaste systemen, waaronder het verpleegoproepsysteem, alarmering, vaste en mobiele telefonie, voiceresponsesysteem en gebouwbeheer. Naar gelang de behoefte van de bewoner kan het domotica-vernuft worden opgeschaald. Het domotica-systeem is geïnstalleerd door Hollander techniek. Deze moderne woontechnologie voor ouderen maakt het voor de bewoners en medewerkers gemakkelijker. Bij de ouderen vergroot het waar mogelijk de zelfstandigheid. De nieuwbouw wordt volgens planning eind september opgeleverd.

Distributiecentrum Aldipress vernieuwt automatisering Aldipress verwerkt jaarlijks 230 miljoen mediaproducten, van tijdschriften en stripalbums tot romans en puzzels, bedoeld voor de losse verkoop op zo’n 8500 locaties in het land. Het distributiecentrum in Duiven (20.000 m2) vormt het hart van de logistieke operatie. Begin 2013 gaat Aldipress de volledige MES-besturing van haar twee distributielijnen vervangen. Een MES, kort voor Manufacturing Execution System, is de verbindende laag tussen de besturingssystemen op de werkvloer en 14 • hollander techniek • update 2012

de ERP-laag (Enterprise Resource Planning) en verschaft alle informatie over het productieproces. Dit project wordt uitgevoerd door de afdelingen IT en Industriële Automatisering van Hollander techniek in samenwerking met mede-Software Factory Community-lid Infovision uit Italië. In april van dit jaar is het volledige netwerk van Aldipress in Duiven vervangen. Hollander techniek is ook verantwoordelijk voor het beheer van het netwerk.

VDL Weweler naar Ecofactorij VDL Weweler gaat een compleet nieuw bedrijfspand bouwen op duurzaam bedrijventerrein De Ecofactorij in Apeldoorn. Op het nieuwe onderkomen van de Nederlandse fabrikant van veren, assen en andere onderdelen voor trailers, trucks en autobussen is zo’n 19.000 m2 aan bedrijfshal en 4000 m2 aan kantoorruimte voorzien. Het bedrijf, dat nu nog op een andere locatie in Apeldoorn zit, verwacht de nieuwbouw en de verhuizing naar het nieuwe pand in 2015 af te ronden. Op de toekomstige locatie wil VDL Weweler (140 medewerkers) een nieuw productieproces inrichten dat in energieverbruik eenderde zuiniger is dan het bestaande proces. Hollander techniek heeft de opdracht verworven voor het ontwerpen en realiseren van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties voor de gebouwen en de fabriek. Tussen beide bedrijven bestaat een jarenlange samenwerking. Hollander techniek is er dan ook trots op deel uit te mogen maken

van het bouwteam. In het motto van de VDL Groep kan Hollander techniek zich prima vinden: ‘Kracht door samenwerking’. Het project zal in fasen worden uitgevoerd.

Nieuwe software voor KS Profiel Samen met de interne ICT-afdeling van KS Profiel in Moerdijk is Hollander techniek bezig met het inrichten van een volledige nieuw MES (Manufacturing Execution System). Het automatiseringstraject bij deze leverancier van stalen profielen is opgedeeld in een aantal deelprojecten, zoals het vervangen van de hardware-servers, het vernieuwen van het netwerk, de realisatie van een toegangscontrolesysteem en de implementatie van het MES. Hollander techniek is als sparringpartner bij de realisatie betrokken en mag daarnaast op verschillende deelprojecten aanbieden. Het vervangen van de hardware-servers is inmiddels uitgevoerd. Hollander techniek vervulde hierbij de rol van adviseur.

Automotive-rollenbanken Sun Test Systems Hollander techniek gaat in opdracht van Sun Test Systems de besturing en installatie verzorgen van een aantal rollenbanken voor de automotive-industrie. Tevens beheren we de voorraden en detacheren we een engineer. Dit bedrijf uit Weesp geldt als een specialist in apparatuur om de rij- en remcapaciteiten van personenwagens, trucks en bussen te testen. De rollenbanken worden ingezet op de onderzoeksafdelingen van fabrikanten en toegepast als testbank aan het einde van productielijnen. Hollander techniek verzorgt de engineering, de bouw van de besturingspanelen en de elektrische installatie van de rollen­banken. Deze worden in Nederland opgebouwd en getest, daarna gedemonteerd en naar de klant vervoerd. Inmiddels is de eerste testbank opgeleverd in de Volkswagen Beetle-fabriek in Mexico.

hollander techniek • update 2012 • 15

www.hollandertechniek.nl Apeldoorn Postbus 1172 7301 BK Apeldoorn T (055) 368 11 11 F (055) 368 11 00 E [email protected]

Almere Postbus 1485 1300 BL Almere T (036) 548 74 87 F (036) 548 74 88 E [email protected]

Amersfoort Postbus 28040 3828 ZG Amersfoort T (033) 454 30 80 F (033) 454 30 88 E [email protected]

Almelo Twentepoort West 27 7609 RD Almelo T (0546) 533 111 F (0546) 533 100 E [email protected]

Centraal servicenummer (088) 801 80 00 Colofon Tekst Pieter van den Brand • Fotografie Fred Tigelaar, Bart Dohmen • Vormgeving Vormvisie BNO Apeldoorn • Druk Felua-groep, Apeldoorn