In samenwerking met
Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer Vijfde voortgangsrapportage (2011/2012) A&W-rapport 1720
in opdracht van
Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer Vijfde voortgangsrapportage (2011/2012) A&W-rapport 1720
W. Bijkerk R. Bakker R. Buijs
Foto Voorplaat Vegetatieopname ZL1Z op de Zuidelijke Lob, juli 2011, foto Ronald Bakker (A&W)
W. Bijkerk, R. Bakker, R. Buijs 2012 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer, Vijfde voortgangsrapportage (2011/2012) A&W-rapport 1720 Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Feanwâlden
Opdrachtgever Nederlandse Aardolie Maatschappij Postbus 28000 9400 HH Assen Telefoon 0592 36 91 11
Uitvoerders Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek bv Postbus 32 9269 ZR Feanwâlden Telefoon 0511 47 47 64 Fax 0511 47 27 40
[email protected] www.altwym.nl
Buijs Hydro-ecologisch onderzoek en advies Heetenseweg 24 8111 PZ Heeten Telefoon 0572 38 27 92
[email protected]
Projectnummer 1119lav
Projectleider W. Bijkerk
Status Eindrapport
Autorisatie Goedgekeurd
Paraaf M. Brongers
Datum 1 maart 2012
©
Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek bv Overname van gegevens uit dit rapport is toegestaan met bronvermelding.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Inhoud Samenvatting 1 Inleiding 2 Opzet meerjarig onderzoek 2.1 Uitgangspunten 2.2 Onderzoeksgebied 2.3 Onderdelen van het onderzoek 2.4 Planning van de onderdelen 3 Vegetatie 3.1 Beheer 3.2 Permanente kwadranten 4 Grond- en oppervlaktewater 4.1 Geplaatste meetpunten grond- en oppervlaktewater 4.2 Resultaten meetperiode 23 oktober 2007 – 31 december 2011 4.3 Grondwaterregime en modellering Literatuur Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4
Permanente kwadranten 2007-2011 Waterstanden t/m 2011 GXG en duurlijnen Neerslag en verdamping
1 3 3 3 4 6 7 7 7 25 25 26 27 29 31 43 53 60
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Samenvatting In het kader van de gaswinning onder de Waddenzee vanuit de locaties Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen is een monitoringsprogramma opgesteld waarin voor de periode 2007-2012 verschillende abiotische en biotische parameters worden gevolgd in de Waddenzee en in de Lauwersmeer. In deze vijfde voortgangsrapportage worden vooral de in 2011 verzamelde gegevens gepresenteerd, en geven we voor de langlopende reeksen een analyse van de veranderingen. De monitoring in de Lauwersmeer richt zich op vegetatieveranderingen en op sturende factoren daarop die onder invloed kunnen staan van bodemdaling als gevolg van gaswinning. Wat vegetatie betreft, is de voornaamste aandacht bij de monitoring gericht op waardevolle vegetaties als basenminnende duinvalleivegetaties, zilte pioniervegetaties en soortenrijke overstromingsgraslanden. Ruimtelijke verschuivingen worden gevolgd aan de hand van een structuurkartering (habitatarealen) en middels een transectmonitoring van vegetatietypen en plantensoorten. Veranderingen op het niveau van de samenstelling van de vegetatie worden beschreven aan de hand van raaien met permanente kwadranten. In de raaien met permanente kwadranten worden ook abiotische parameters gevolgd. Het betreft parameters die sturend zijn voor ontwikkelingen in de vegetatie van zoete en basenminnende duinvalleivegetaties en van zoutminnende pioniervegetaties. Zo worden grondwaterstanden en –kwaliteit alsmede bodemchemische parameters als kalk- en zoutprofiel, percentage organische stof, en basenverzadiging gevolgd. Het beheer van de onderzochte terreinen is in de afgelopen vijf jaren niet veranderd. Ook de begrazingsintensiteit is, waar van toepassing, vrijwel gelijk gebleven.
Permanente kwadraten In 2007 is het meetnet van permanente kwadranten (pq’s) ingericht en opgenomen. In totaal zijn 56 permanente kwadranten geplaatst in 2007, verdeeld over Bantswal, De Rug, het Terreintje van Juffrouw Alie, De Lasten en de Zuidelijke lob. In 2009 zijn hieraan tien nieuwe kwadranten toegevoegd en in 2010 nog eens 26 kwadranten. Van de in 2010 toegevoegde kwadranten dienen er op termijn 12 als vervanging van door vee verstoorde kwadranten. Met de uitbreiding van het aantal kwadranten is een evenwichtiger verdeling gerealiseerd over de bodemdalingsklassen, de (initiële) vegetatietypen en de indicatieve soortgroepen. In de (waardevolle) duinvalleivegetaties zijn bewust meer kwadranten geplaatst dan in de overige vegetatietypen. Elk jaar zijn alle kwadranten opgenomen. De vegetaties van de permanente kwadranten zijn getypeerd als duinvalleivegetaties (35), zilte pioniervegetaties (16), overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver (21), overige overstromingsgraslanden (10) en overige graslandvegetaties (10). De getallen geven het aantal kwadranten per vegetatietype weer, inclusief kwadranten die als vervanging gaan dienen. De bedekking van Duinriet, Kruipwilg en duinvalleisoorten vertoont geen significante trend gedurende de meetperiode periode van 2007 tot en met 2011. De bedekking van Kweldersoorten is in deze periode wel significant toegenomen (p < 0,001) maar de effectgrootte is zeer gering, namelijk een toename met 0,04% per jaar. Omdat slechts enkele kweldersoorten dit aandeel bepalen, werken kleine veranderingen sterk door: Als Zilte rus toeneemt van 1% naar 3% leidt dit meteen tot een grote percentuele verandering voor de gehele groep.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Grondwater In elke raai met permanente kwadranten zijn in 2007 grondwaterbuizen geplaatst. Veelal betreft het twee tot drie buizen per raai, een enkele keer kon met minder worden volstaan omdat de raai aansluit op bestaande buizen van Staatsbosbeheer. Over de meetperiode van oktober 2007 tot december 2011 blijken de grondwaterstanden tussen locaties en tussen raaien soms sterk te verschillen. Dat betreft zowel de mate van fluctuatie als de standen ten opzicht van maaiveld. Op de Bantswal is de peilfluctuatie het hoogst en deze bedraagt, afhankelijk van de locatie, 150 tot 192 cm. Op De Rug en in het Terreintje van Juffrouw Alie is de peilfluctuatie geringer, tussen 98 en 140 cm. Opvallend is de vrij abrupte daling van de grondwaterstanden in de zomerperiode. Alleen op enkele lagere delen van De Rug, de Bantswal en de Zuidelijke lob is in de winterperiode sprake van een (overigens geringe) kweldruk. De grondwaterstanden laten zich goed modelleren op basis van neerslag en verdamping, met name wanneer daar een nietlineaire component aan wordt toegevoegd die samenhangt met over het maaiveld afstromend water. Indien, bij lineaire modellering, een lineaire trend wordt toegevoegd aan het basismodel met neerslag, verdamping en het oppervlaktewaterpeil van het Lauwersmeer, dan leidt dit slechts in enkele gevallen tot een iets beter model. Maar de trend is niet éénduidig. Een relatie van die trend met bodemdaling is niet aannemelijk.
Conclusies Concluderend kan worden gesteld dat zowel de vegetatie (op het niveau van bedekking van indicatieve soortgroepen), en de grondwaterstanden (gecorrigeerd voor veranderingen in neerslag en verdamping) sinds 2007 niet noemenswaardig zijn veranderd. Dit suggereert dat bodemdaling tot nu toe geen effect heeft op deze parameters. Strikt genomen hoeft dit niet het geval te zijn: theoretisch kunnen eventuele effecten van bodemdaling gecompenseerd worden door andere veranderingen, maar dit lijkt op grond van de gegevens niet waarschijnlijk. Als in 2012 bij de kwadranten en buizen de maaiveldhoogtes opnieuw worden ingemeten zal het effect van bodemdaling in de analyse worden meegenomen.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
1
1
Inleiding
In het kader van de gaswinning onder de Waddenzee vanuit de locaties Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen is een monitoringsprogramma opgesteld waarin voor de periode 2007-2012 verschillende abiotische en biotische parameters worden gevolgd (Nederlandse Aardolie Maatschappij 2007). Dit monitoringprogramma maakt deel uit van de vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet, die nodig is om de beoogde gaswinning uit te voeren. Monitoring van vegetatieveranderingen in de Lauwersmeer is één van de onderdelen van het monitoringsprogramma en wordt in dit rapport besproken. Eventuele effecten van gaswinning zullen het eerst merkbaar zijn in de vorm van bodemdaling, al dan niet resulterend in een verandering in inundatieduur en –frequentie, het chloridegehalte van het grondwater en andere daaraan gerelateerde parameters. Naar verwachting zal de inundatiekans na bodemdaling toenemen, met name op de Bantswal, waar de verwachte bodemdaling het grootst is (Beemster & Bijkerk 2006). Verzilting kan plaatsvinden door een toename van zoute kwel (“dijkskwel”), maar ook doordat de zoet-zout grens langs plaatranden hoger in het bodemprofiel komt te liggen. Dit is een gevolg van veranderende lokale grondwaterstromingen vanaf de hoger gelegen plaatdelen, en is door Zoetendal et al. (2005) beschreven als “grondwaterkwel”. Daarnaast is de verwachting dat de zone waarin kalkrijk water uittreedt langs de plaatranden iets minder breed wordt. Globale effecten op de vegetatie Op de vegetatie zijn zo drie effecten mogelijk, die met elkaar interfereren (zie Beemster & Bijkerk 2006): verschuiving van “nattere” vegetaties naar de hoger gelegen plaatdelen; toename van zouttolerante vegetaties; en versterking van het natuurlijke proces van verzuring met daardoor versnelde afname van kalkminnende duinvalleivegetaties. Doel van de monitoring Het doel van de monitoring in de Lauwersmeer is het beschrijven van de veranderingen in de vegetatie en het vaststellen of deze veranderingen een gevolg zijn van bodemdaling. Vijfde voortgangsrapportage Dit rapport is de vijfde voortgangsrapportage. In de eerste voortgangsrapportage (Bijkerk et al. 2008) is de opzet van het onderzoek uitvoerig beschreven evenals de in 2007 uitgevoerde werkzaamheden en de resultaten ervan. In de tweede voortgangsrapportage (Bijkerk et al. 2009) zijn de werkzaamheden en de resultaten van 2008 beschreven. Ook is hierin een opzet uitgewerkt voor de wijze van toetsing en zijn voorstellen van de auditcommissie overgenomen tot aanpassing van het meetnet. In de derde en vierde voortgangsrapportage (Bijkerk et al. 2010; Bijkerk et al. 2011) zijn de in 2009 en 2010 uitgevoerde werkzaamheden en de resultaten hiervan kort beschreven. Tevens is aangegeven waar en hoe het meetnet is aangepast.
2
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
2
3
Opzet meerjarig onderzoek
Dit hoofdstuk beschrijft de globale opzet van de monitoring van vegetatieveranderingen in de Lauwersmeer voor de gehele onderzoeksperiode. Dit hoofdstuk is een verkorte versie van hetgeen in het eerste voortgangsrapport (Bijkerk et al. 2008) is beschreven. In de volgende hoofdstukken wordt per onderdeel in meer detail de uitvoering van het onderzoek in 2011 beschreven, waarbij ook de resultaten van dat jaar worden gepresenteerd.
2.1
Uitgangspunten
De volgende uitgangspunten zijn bij de opzet van de monitoring gehanteerd: Het onderzoek richt zich op veranderingen in terreindelen met vegetaties die genoemd zijn in bijlage I van de Europese Habitatrichtlijn. (De Lauwersmeer is overigens niet als Habitatrichtlijngebied aangewezen.) Deze zijn: o Vochtige tot natte duinvalleivegetaties met Parnassia, Moeraswespenorchis en Knopbies (duinvalleivegetaties); o Vegetaties met Kortarige zeekraal en Schorrenkruid (zilte pioniervegetaties). De monitoring dient een vergelijking mogelijk te maken tussen delen die te maken krijgen met een relatief grote bodemdaling en delen met een relatief geringe bodemdaling. De hierboven genoemde vegetaties komen echter niet voor in terreindelen waar in het geheel geen bodemdaling verwacht wordt. De monitoring dient ook veranderingen in grondwaterkwaliteit in beeld te brengen, zoals aangegeven door de Commissie MER. Waar mogelijk zal het onderzoek aansluiten bij eerder of nog lopend onderzoek. Hierbij zijn van belang: o Bestaand meetnet grondwaterbuizen van Staatsbosbeheer; o Permanente kwadranten die deel uit maken van het Project Terreincondities van Staatsbosbeheer; o Transectmonitoring Lauwersmeer (Tolman 2001); o Monitoringsplan Nationaal Park Lauwersmeer (de Leeuw & Bosma 2004) en nulmeting Nationaal Park Lauwersmeer (Beemster & Bijkerk 2006). Dit voor wat betreft de verspreiding van terreintypen (“habitatarealen”); en o De te meten variabelen dienen direct of indirect beïnvloed te kunnen worden door bodemdaling.
2.2
Onderzoeksgebied
Op grond van bovengenoemde uitgangspunten ligt de nadruk bij de monitoring op het noordelijke deel van het Nationaal Park Lauwersmeer. De zuidelijke kleiige platen en de Marnewaard vallen hier buiten en worden alleen meegenomen in de kartering van vegetatiestructuur. Het gebied wordt beheerd door Staatsbosbeheer, regio Noord.
4
2.3
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Onderdelen van het onderzoek
We sluiten hier aan bij hetgeen is vastgelegd in het monitoringsprogramma 2007 – 2012 (Nederlandse Aardolie Maatschappij 2007). Bij het onderdeel vegetatieveranderingen zijn de onderdelen verder gespecificeerd dan in het monitoringprogramma is beschreven. Vegetatieveranderingen Voor het beschrijven van veranderingen in de vegetatie wordt op drie schaalniveaus onderzoek verricht: In het gehele onderzoeksgebied voor wat betreft vegetatiestructuur (habitatarealen); Binnen verschillende deelgebieden voor wat betreft ruimtelijke verschuivingen plantengemeenschappen (transecten); en Op standplaatsniveau met behulp van permanente kwadranten (pq’s).
in
Habitatarealen In het monitoringsprogramma is voor de Lauwersmeer voorzien in het monitoren van habitatarealen. Hiermee wordt het areaal bedoeld van vegetatiestructuurtypen, waarmee in grote lijnen het effect van successie en beheer wordt vastgelegd. Dit onderdeel is in 2008 en 2009 uitgevoerd (Bijkerk et al. 2009, 2010). Transectmonitoring Karteren van de vegetatie en aandachtsoorten in een beperkt aantal trajecten geeft inzicht in verschuivingen van ruimtelijke patronen. In tegenstelling tot een pq-meetnet, dat gedetailleerde informatie geeft over wat er in de vegetatie verandert, legt de transectmonitoring vast hoe veranderingen zich ruimtelijk manifesteren (afgemeten aan lokale vegetatietypen). Als bodemdaling tot verschuivingen in vegetatiepatronen leidt, zullen deze vooral loodrecht op de dalingscontouren zichtbaar zijn, en in de gekozen transecten kunnen worden gevolgd. Dit onderdeel is in 2008 uitgevoerd en in de tweede voortgangsrapportage (Bijkerk et al. 2009) beschreven. Pq-meetnet Het pq-meetnet geeft informatie over kleinschalige veranderingen in de vegetatie op een bepaalde locatie, zoals veranderingen in het aandeel zilte soorten of soorten van duinvalleivegetaties. Door de pq’s in raaien te plaatsen, zijn waargenomen veranderingen te koppelen aan de landschappelijke positie. Door abiotische metingen (zie daar) te verrichten in de nabijheid van pq’s, is de koppeling met veranderende standplaatsfactoren mogelijk. De pq’s worden jaarlijks opgenomen, bij voorkeur eind juni-begin juli. Dat laatste was in 2007 niet meer mogelijk zodat toen eind september is opgenomen. Op advies van de auditcommissie is het meetnet in 2009 aangepast door er tien kwadranten aan toe te voegen. Dit geeft een betere verdeling van de pq’s over de verwachte bodemdaling en leidt tot meer pq’s binnen de kwetsbare duinvalleivegetaties. In 2010 zijn, opnieuw op advies van de auditcommissie, wederom kwadranten aan het netwerk toegevoegd, 26 ditmaal. Het betreft pq’s in verschillende vegetatietypen. Van deze nieuw gelegde pq’s liggen er 12 in de buurt van pq’s die te lijden hebben onder veeschade (vraat, vertrapping), omdat ze (te) dicht bij grondwaterbuizen zijn gelegen, die door het vee als schuurplek worden gebruikt. De locaties van de nieuwe pq’s liggen een aantal meters verder van de grondwaterbuis, zodat de veeschade minder zal zijn. In tabel 3-3 is een overzicht gegeven van de in 2009 en 2010 aan het meetnet toegevoegde kwadranten. Grondwaterstanden Ongeveer aan de uiteinden van elke pq-raai zijn grondwaterbuizen geplaatst, zodat eventuele vernatting als gevolg van bodemdaling kan worden geregistreerd. Bij langere raaien is ook in het midden van de raai een grondwaterbuis geplaatst. De buizen dienen om de stijghoogtes van het grondwater te meten. Per locatie zijn in 2007 twee buizen geplaatst, voor een uitgebreidere beschrijving verwijzen we naar de
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
5
voorgaande rapportages. De locaties van de buizen zijn weergegeven in de figuren 3.2 tot en met 3.7 van het eerste voortgangsrapport (Bijkerk et al. 2008). Oppervlaktewaterpeil in het Lauwersmeer De verwachting is dat het meerpeil van invloed is op de grondwaterstanden. Het streefpeil ligt jaarrond op -93 cm NAP, maar het werkelijke peil fluctueert hieromheen sterk. De werkelijke peilen worden door Waterschap Noorderzijlvest gemeten bij Lauwersoog en Zoutkamp. Omdat het peil als gevolg van opstuwing en windwerking kan variëren binnen het gebied, zijn in 2009 drie peilschalen geplaatst langs de door ons onderzochte platen. Deze zijn voorzien van een diver. Deze meetpunten zijn door ijsgang in de winter van 2009-2010 verloren gegaan en vervolgens in november 2011 herplaatst. In hoofdstuk 4 wordt hier nader op ingegaan. Grondwaterkwaliteit De buizen worden ook gebruikt voor bemonstering van het grondwater ten behoeve van chemische analyses. Grondwaterkwaliteit is niet alleen direct sturend voor de vegetatie, maar geeft ook informatie over het grondwaterregime en stromingspatronen. De buizen zijn in 2008 bemonsterd in juni en oktober. In 2009 heeft geen grondwaterbemonstering plaatsgevonden. De buizen zijn in 2010 bemonsterd in juni en oktober. In 2011 heeft wederom geen grondwaterbemonstering plaats gevonden.In 2012 wordt de grondwaterkwaliteit opnieuw bepaald. Bodemchemie Toplaag In de oorspronkelijke planning was het de bedoeling om bij elke pq-locatie in november 2007 en in 2012 monsters te nemen van de toplaag van de bodem (mengmonsters in drievoud). Hieraan worden de volgende parameters bepaald: pH-H2O, pH-KCL, NaCl, % organische stof en basenverzadiging. In 2007 bleek vanwege problemen met de chemische bepalingen de spreiding van de monstername in de tijd te groot te zijn (zie Bijkerk et al. 2009). Daarom is de monstername in 2008 opnieuw uitgevoerd. Op aanraden van de auditcommissie is de bemonstering voor de organische stofgehaltes opnieuw uitgevoerd in 2009. Het gewichtspercentage organische stof is namelijk een onnauwkeurige parameter voor de stapeling van organische stof. De stapeling kan beter worden afgeleid op basis van een vast volume grond, en dat is in 2009 bepaald (zie Bijkerk et al. 2010). In 2010 en 2011 zijn volgens planning geen bodemmonsters van de toplaag genomen. Profielen Bij het plaatsen van de grondwaterbuizen (2007) zijn op verschillende dieptes bodemmonsters genomen en geanalyseerd. Deze dienen om het kalkprofiel (%CaCO3) en het zoutprofiel (Cl) in de bodem vast te stellen. In 2010 en 2011 zijn volgens planning geen profielmetingen uitgevoerd. In 2012 worden de metingen van 2007 herhaald. Hoogtemetingen De NAP-hoogtes van buislocaties en permanente kwadranten worden drie keer gedurende de meetperiode opgemeten met behulp van GPS-RTK. Dit dient om de grondwaterstanden en de pq’s te kunnen relateren aan absolute hoogte en te kunnen corrigeren voor veranderingen daarin. In maart 2008 zijn de metingen voor de eerste keer uitgevoerd. De wijze waarop dit is gedaan en de resultaten zijn uitvoerig beschreven in de eerste voortgangsrapportage. De voor 2010 door de NAM geplande hoogtemetingen zijn niet uitgevoerd. In 2011 zijn volgens planning geen hoogtemetingen gedaan. In 2012 zullen wel hoogtemetingen plaatsvinden.
6
2.4
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Planning van de onderdelen
De hierboven beschreven onderdelen van het onderzoek zijn in tabel 2-1 op een tijdas geplaatst, zodat inzichtelijk wordt wanneer welk onderdeel zal worden verwerkt.
Tabel 2-1 - Planning van inrichting en bemonstering van de meetnetonderdelen. Een kruis geeft een werkstap aan volgens de oorspronkelijke planning. Extra werkstappen zijn met een uitroepteken aangegeven. Niet uitgevoerde werkstappen zijn tussen haakjes geplaatst.
2007 Habitatarealen Inrichten pq-meetnet Opnemen pq’s Karteren transecten Plaatsen grondwaterbuizen Plaatsen meetpunten oppervlaktewaterpeil Terreinhoogte Controle en uitlezen buizen (elk kwartaal) Bemonsteren en analyse grondwaterkwaliteit (voor- en najaar) Bemonsteren en analyse toplaag bodem Bemonsteren en analyse t.b.v. kalk en zoutprofielen Beknopte voortgangsrapportage Begin-, tussen- en eindrapportage
2008
2009
2010
2011
X X X
X X
2012 X
! X
! X
X
X X
X ! X X X X X
X X X ! X
X
(X) X X
X
! X
X X
X
X X X X X X X
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
3 3.1
7
Vegetatie Beheer
Het beheer is een belangrijke factor voor de ontwikkeling van de vegetatie. Tijdens een interview met Jelle de Boer (opzichter SBB, Lauwersmeer) in 2009 is het beheer doorgesproken. Het gevoerde beheer is vermeld in tabel 3-1.
Tabel 3-1 - Gevoerd beheer binnen de verschillende deelgebieden van het onderzoeksgebied.
Deelgebied
Beheer
Bantswal De Lasten Juffrouw Alie De Rug Zuidelijke Lob
Begrazing. Jaarrond runderen, ’s zomers worden paarden en pony’s ingeschaard Maaien en afvoeren Maaien en afvoeren Begrazing. Jaarrond paarden en seizoensbeweiding met runderen Begrazing. Jaarrond paarden en seizoensbeweiding met runderen
Het beheer is in de afgelopen zeven jaren onveranderd gebleven. Dit geldt ook voor de begrazingsintensiteit. De Rug en de Zuidelijke Lob vormen samen met de Zuidelijke Ballastplaat één begrazingseenheid.
3.2
Permanente kwadranten
In totaal zijn in 2007 56 permanente kwadranten (pq’s) uitgezet op 28 locaties in vier deelgebieden van de Lauwersmeer. Dit betekent dat er op elke locatie twee pq’s zijn opgenomen, op doorgaans 3-4 m van elkaar (figuur 3-1). In een aantal gevallen liggen de pq’s aan weerszijden van een grondwaterpeilbuis die speciaal voor dit project is geplaatst of van een al bestaande grondwaterpeilbuis van Staatsbosbeheer. De pq’s hebben een afmeting van drie bij drie meter. Elk pq is vastgelegd door middel van twee markeerspoelen, die op diagonaal tegenover elkaar gelegen hoekpunten onder het maaiveld geplaatst zijn (zie figuur 3-1). De vegetatie in de pq’s is opgenomen met de decimale schaal van Londo (zie Schaminée et al. 1995). In 2009 zijn 10 pq’s bijgeplaatst en in 2010 nog eens 26, op advies van de auditcommissie. Dit is voornamelijk gedaan om een evenwichtiger verdeling te krijgen van de pq-locaties over de verwachte bodemsdalingsklassen. In figuur 3-4 zijn de pq-locaties globaal weergegeven. De in 2009 en 2010 extra geplaatste pq’s zijn in deze figuur als gele respectievelijk groene stippen aangegeven. Voor de verschillende deelgebieden zijn de locaties in meer detail weergegeven in figuren 3.5 t/m 3.9 .
8
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-1 - Plaatsing en markering duplo’s per pq-locatie.
De extra bijgeplaatste pq’s zijn als volgt over de deelgebieden en vegetatie-eenheden verdeeld: 2009 Bantswal: duinvalleivegetatie (4 pq’s) en kweldervegetatie (2 pq’s) De Rug: duinvalleivegetatie (2 pq’s) en kruipwilgstruweel (2 pq’s) totaal 10 pq’s 2010 Bantswal: duinvalleivegetatie (2 pq’s) De Lasten: duinvalleivegetatie/kruipwilgstruweel (4 pq’s) Zuidelijke Lob: duinrietvegetatie/kruipwilgstruweel (4 pq’s) De Rug: overstromingsgrasland zilte vorm (2 pq’s) en duinrietvegetatie/kruipwilgstruweel (2 pq’s) totaal 14 pq’s Daarnaast zijn in 2010 twaalf pq’s geplaatst als vervanging voor door vee verstoorde pq’s. Dit is in tabel 3-3 weergegeven. Het reeds eerder geconstateerde probleem van invloed van vee op pq’s waartussen grondwaterbuizen zijn geplaatst, doet zich met name voor op de Bantswal en de Zuidelijke Lob, waar de begrazingsdruk hoger is dan op De Rug. Ondanks het aangebrachte prikkeldraad wordt de afrastering van de buis nog steeds als schuurplek gebruikt (figuur 3-2). Dit is de reden dat er in 2010 extra pq’s zijn bijgeplaatst op pqlocaties waar grondwaterbuizen aanwezig zijn. Deze nieuwe pq’s zijn een aantal meters verder van de grondwaterbuis gelegen dan de oude pq’s. De verwachting is dat in deze nieuwe pq’s de veeschade structureel minder zal zijn dan in de oude pq’s. Voorlopig zullen zowel de oude als de nieuwe pq’s elk jaar worden opgenomen; op termijn is het de bedoeling om de oude pq’s, die vlakbij de grondwaterbuizen liggen, te laten vervallen. Op de Bantswal zijn wegens veeschade acht nieuwe pq’s opgenomen, op de Zuidelijke Lob vier pq’s. In bijlage 1 zijn de opnamen van de pq’s weergegeven voor de jaren 2007 t/m 2011. Hierin zijn alle in de pq’s gevonden soorten vermeld, met hun bedekkingen. Verder zijn hier voor elk pq de opnamedatum, de totale bedekking van alle soorten, de bedekking van de kruidlaag en de bedekking van de moslaag aangegeven. De tabellen zijn grof geordend, waarbij soorten die typisch zijn voor bepaalde vegetatieeenheden, zoals duinvalleivegetaties of overstromingsgraslanden, zijn gegroepeerd. In 2007 zijn de pq’s pas opgenomen in september en begin oktober. In 2008 t/m 2011 zijn de pq’s daarentegen tussen eind juni en begin augustus opgenomen. Dit leidde met name voor de pq’s in De Lasten en het Terreintje van Juffrouw Alie tot verschillen tussen het eerste en de daaropvolgende opnamejaren, omdat dit de terreinen zijn die worden gemaaid. Ook de toekenning van een vegetatietype kan hierdoor worden beïnvloed. Om die reden is de opnameset voor 2007 licht aangepast voor soorten die door het maaien waarschijnlijk zijn gemist.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
9
Figuur 3-2 - Opnamelocatie ZL3 op de Zuidelijke Lob in juli 2011. Het vee gebruikt de grondwaterbuis als schuurplek.
3.2.1 Vegetatiekundige variatie in de opnamenset De pq’s kunnen tot de volgende (grove) typen worden gerekend: Duinvalleivegetaties (Dv). Op De Rug kenmerken deze zich door het voorkomen van Zeegroene zegge (Carex flacca), Parnassia (Parnassia palustris) en Knopbies (Schoenus nigricans). In het Terreintje van Juffrouw Alie en De Lasten is Knopbies zeldzamer in de pq’s en komt Moeraswespenorchis (Epipactis palustris) meer voor. Ook Vleeskleurige orchis (Dactylorhiza incarnata) en Rietorchis (Dactylorhiza majalis subsp. praetermissa) komen regelmatig voor (figuur 33). In de Bantswal zijn de duinvalleivegetaties fragmentair ontwikkeld. Zilte pioniervegetaties (Zp). Kortarige zeekraal (Salicornia europaea) en/of Gewoon kweldergras (Puccinellia maritima) kenmerken deze vegetaties. Een enkele keer ontbreken deze soorten, maar dan is er sprake van zeer open vegetaties waarin Melkkruid (Glaux maritima) en/of Zilte rus (Juncus gerardii) domineren. Overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver (Trifolium fragiferum) en Zilte zegge (Carex distans) (Oa). Indien Aardbeiklaver ontbreekt, hebben Zilte zegge, Melkkruid en Zilte rus nog een wezenlijk aandeel in de vegetatie. Soms zitten er overgangen bij naar de associatie van Zilte rus. Overige overstromingsgraslanden (Oo). Hierin ontbreken Aardbeiklaver en Zilte zegge. Melkkruid en Zilte rus kunnen voorkomen, maar in lage bedekkingen. Overige graslanden (Go). Dit is een restgroep van pq’s die moeilijk in bovengenoemde typen kunnen worden ingedeeld. Het betreft Kamgrasweiden, waar ook Zilte zegge in voor kan komen, en grasland met een aspect van Riet (Phragmites australis) en Duinriet (Calamagrostis epigejos).
10
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-3 – Kwelderzegge in opname BW5Z in juni 2011.
De pq’s zijn op basis van de soortensamenstelling in de eerste opnameronde als volgt te verdelen over de vegetatietypen en deelgebieden (tabel 3-2): Tabel 3-2 - Verdeling van het totale aantal permanente kwadranten over de deelgebieden en de initiële vegetatietypen. Tussen haakjes staat het deel hiervan dat in 2009 en 2010 is uitgezet.
Vegetatietype Overig grasland Duinvalleivegetatie Overstromingsgrasland met Aardbeiklaver Overig overstromingsgrasland Zilte pioniervegetaties Totaal
Bantswal
De Lasten
De Rug
2 12(8) 8(2)
2 6(4) 4
2 11(5) 5(3) 2
12 (4)
20 (8)
Juffr. Alie
Totaal
4(4) 4(1) 8(3) 2
10 (4) 35 (17) 21 (6) 10 (3) 16 (6)
18 (8)
92 (36)
6
14(6) 36 (16)
Zuid. Lob
6
De vegetatiekundige typering in deze tabel (en volgende tabellen) is iets aangepast ten opzichte van vergelijkbare tabellen uit de eerste twee voortgangsrapportages. Dit is gedaan op grond van correcties van het opnamemateriaal van 2007 wat betreft door het late opnametijdstip in 2007 gemiste soorten.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
11
Figuur 3-4 - Locatie pq-raaien. De blauwe lijnen geven de voorspelde bodemdaling weer (in cm) voor de periode 2007 – 2040. De groene lijnen geven de actuele bodemdaling weer in voor de periode 2007 - 2009, gebaseerd op meetgegevens en het bodemdalingsmodel. (Bron voor de dalingscontouren: NAM).
12
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-5 - Pq-locaties Bantswal.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-6 - Pq-locaties De Rug.
13
14
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-7 - Pq-locaties Zuidelijke Lob.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-8 - Pq-locaties De Lasten.
15
16
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-9 - Pq-locaties terreintje van Juffrouw Alie.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
17
In totaal bestaat het meetnet nu uit 92 permanente kwadranten, waarvan er 56 in 2007 zijn uitgezet en waaraan er in 2009 en 2010 samen 36 zijn toegevoegd. Van de 36 toegevoegde pq’s dienen op termijn 12 ter vervanging van verstoorde pq’s. Dit is weergegeven in tabel 3-3.
Tabel 3-3 - In 2009 en 2010 toegevoegde locaties met permanente kwadranten. Op elke locatie zijn twee pq’s geplaatst. Aangegeven is welke hiervan als vervanging dienen voor in 2007 geplaatste, verstoorde pq’s.
pq-locatie
uitgezet in
vervangt
pq-locatie
uitgezet in
vervangt
BW11
2009
RU8
2009
BW12
2009
RU9
2010
BW13
2009
RU10
2010
BW14
2010
BW3
ZL6
2010
ZL3
BW15
2010
BW8
ZL7
2010
ZL5
BW16
2010
BW9
ZL8
2010
BW17
2010
BW1
ZL9
2010
BW18
2010
LA5
2010
RU7
2009
LA6
2010
De opnamen zijn in tabel 3-4 uitgezet tegen de verwachte mate van bodemdaling in 2040 (zie figuur 3-4). De verwachte bodemdaling is gebaseerd op de prognoses aan de hand van de nieuwe winningen (Moddergat, Lauwersoog, Vierhuizen) plus de bestaande winning in Anjum (NAM 2010). Door de extra pq’s is de verdeling over de verwachte bodemdalingsklassen wat evenwichtiger geworden en tevens is het accent binnen de typen meer komen te liggen op de kwetsbare duinvalleivegeaties. Dat in de dalingsklasse van 4 tot 5 cm geen kwandranten liggen, komt omdat deze klasse in het open water ligt. Ook een groot deel van de dalingsklasse van 5 tot 6 cm ligt in het open water.
Tabel 3-4 - Verdeling van het aantal permanente kwadranten over de verwachte bodemdalingsklassen (in cm) voor de periode 2007 - 2040 en de vegetatietypen. Tussen haakjes staat het deel hiervan dat in 2009 en 2010 is uitgezet.
Bodemdaling (cm) Vegetatietype Duinvalleivegetatie Overig grasland Overstromingsgrasland met Aardbeiklaver Overig overstromingsgrasland Zilte pioniervegetaties Totaal
7-6
6-5
8 (6) 2 6(2) 10 (4) 26 (12)
4(2) 10 (4)
5-4
4-3
3-2
2-1
Totaal
4(2)
8 (4)
2
2 2
9(1) 6(4) 3(3) 4(2) 2 24 (10)
6(4) 2 8(1) 4(1)
35 (17) 10 (4) 21 (6) 10 (3) 16 (6) 92 (36)
0
12 (4)
20(6)
3.2.2 Toe- en afname van indicatoren Per opnamejaar is per pq voor de duinvalleisoorten en de kweldersoorten het gesommeerde bedekkingspercentage bepaald. In bijlage 1 is weergegeven welke soorten tot deze groepen zijn gerekend. Dit is tevens gedaan voor Kruipwilg (Salix repens) en Duinriet (Calamagrostis epigejos). In tabel 3-5 zijn deze indicatoren weergegeven voor de periode 2007-2011. Hierin zijn correcties verwerkt voor een aantal soorten die in 2007 waarschijnlijk zijn gemist door het late opnametijdstip. In deze tabel is
18
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
gewerkt met de gemiddelden over alle pq’s, ook die waar in geen enkel jaar de soort of soortgroep is aangetroffen.
Tabel 3-5 - Gemiddelde gesommeerde bedekkingspercentage van duinvalleisoorten, kweldersoorten, Kruipwilg en Duinriet per vegetatietype en jaar, uitgaande van alle in 2007 geplaatste pq’s. Dv=Duinvalleivegetaties; Go=Overige graslanden; Oa=Overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver; Oo=Overige overstromingsgraslanden; Zp=Zilte pioniervegetaties.
Duinvalleisoorten
Kweldersoorten
Kruipwilg
Vegtype:
Dv
Go
Oa
Oo
Zp
Dv
Go
Oa
Oo
2007 2008 2009 2010 2011
23,9 21,7 22,3 22,2 24,4
0,7 1,3 3,3 3,2 2,8
0,2 0,5 0,7 0,5 0,5
0,1 0,3 0,0 0,0 0,4
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,6 1,9 1,4 0,8 0,9
0,0 0,7 0,5 0,7 0,5
24,6 1,4 30,1 6,0 33,1 3,3 34,5 6,9 37,1 10,1
Duinriet
Zp
Dv
Go
Oa
Oo
Zp
Dv
Go
Oa
Oo
Zp
26,2 22,3 25,3 24,7 26,7
22,8 30,7 33,0 33,5 31,9
1,0 1,8 2,0 4,2 5,2
2,7 10,0 3,3 10,0 3,3 8,6 4,7 8,6 3,3 10,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2,9 1,4 1,8 1,3 2,0
6,7 6,7 1,8 1,8 2,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Indien alleen wordt gekeken naar die pq’s waarin de soort of soortgroep in tenminste één van de opnamejaren is aangetroffen (min of meer overeenkomend met de zogeheten “karakteristieke bedekking”), dan verschillen de gemiddelde bedekkingen enigszins van die uit tabel 3-5. Dit is in tabel 3-6 weergegeven. De reden om alleen met reeksen te werken waarbinnen in tenminste één van de opnamejaren de soortsgroep aanwezig is, ligt in de verdere statistische verwerking. Indien er met de volledige reeks wordt gewerkt, ontstaan er veel nulwaarden zodat er in het geheel geen sprake is van een normale verdeling van de responsvariabele (zie ook de vierde voortgangsrapportage: Bijkerk et al. 2011).
Tabel 3-6 - Gemiddelde gesommeerde bedekkingspercentage van duinvalleisoorten, kweldersoorten, Kruipwilg en Duinriet per vegetatietype en jaar, van alleen die pq’s waar de soort of soortgroep in tenminste één van de opnamejaren aanwezig is. Als superscript is het aantal pq’s weergegeven waarin de soort of soortgroep voorkomt. Totaal = Totaal aantal pq’s (gelegd in 2007) binnen het vegetatietype.
Duinvalleisoorten Vegtype:
Kweldersoorten
Kruipwilg
Duinriet
Dv
Go
Oa
Oo
Dv
Go
Oa
Oo
Zp
Dv
Go
Oa
Oo
Dv
Go
23,918
0,83
0,43
0,51
2007 2008 21,718 1,64 1,04 1,02
1,62
0,00
24,615
1,45
26,210
24,217
2,02
20,02
35,02
8,75
4,94
0,83
30,115
6,07
22,310
32,516
3,72
25,02
35,02
4,34
20,02 20,02
2009 22,318 4,05 1,67 0,00 2010 22,218 3,84 1,16 0,00
3,66 0,63 33,115 2,15 0,84 34,515
3,37 6,97
25,310 34,916 24,710 35,516
4,02 8,33
25,02 30,02 5,34 35,02 30,02 3,85
5,52 5,52
2011 24,418 3,44 1,06 1,02
1,95 0,64 37,115 10,17 26,710 33,816 10,33 25,02 35,02 4,55
6,02
Totaal
18
6
15
7
18
6
15
7
10
18
6
15
7
18
6
Opvallende verschuivingen zijn: De toename van kweldersoorten in overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver en overige overstromingsgraslanden; De toename van Kruipwilg in de duinvalleivegetaties (tot 2010) en n de overige graslanden; De afname van Duinriet in duinvalleivegetaties en overige graslanden.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
19
Statistische toetsing van veranderingen In de vorige voortgangsrapportages is bij de statistische toetsing alleen gebruik gemaakt van die pq’s die in 2007 zijn ingericht en voor het eerst opgenomen. Inmiddels zijn echter ook van de in 2009 en 2010 ingerichte en voor het eerst opgenomen pq’s al minimaal twee meetjaren beschikbaar. Om deze ook in de statistische analyse te betrekken, is in deze voortgangsrapportage gebruik gemaakt van een lineair mixed effectmodel (Zuur et al. 2009). In dat geval wordt getoetst of de gemodelleerde verandering (de richtingscoëfficient) gelijk is aan 0 (nul). Wijkt deze hier significant van af, dan is er sprake van een lineaire trend in de tijd. In het mixed effectmodel is de bedekking van een soort(groep) gemodelleerd op basis van het opnamejaar (als fixed effect) en is de randomvariatie door het subject (de pq-locatie) binnen de initiële vegetatietypen van invloed op het snijpunt met de y-as (een zogeheten random intercept model). Er is ook een meer complexe modelvariant gebruikt, waarbij de randomvariatie zowel het snijpunt met de y-as als de richtingscoëfficiënt beïnvloedt. Deze meer complexe modelvariant blijkt bij modelselectie echter niet significant af te wijken van het simpeler random intercept model en ook heeft de complexere variant een hogere waarde voor Akaikes Information Criterion (AIC). Daarom heeft het simpeler random intercept model de voorkeur. De bedekkingen van de soorten en soortgroepen zijn Arcsinus-wortel getransformeerd voorafgaand aan de toetsingen om tot een meer normale verdeling van de responsvariabelen te komen. Duinvalleisoorten In figuur 3-10 is per pq-locatie (dus telkens twee pq’s) het verloop van de gesommeerde bedekking van duinvalleisoorten uitgezet tegen het opnamejaar. Alleen die pq-locaties zijn opgenomen waarin in enig jaar duinvalleisoorten in minimaal één van beide pq’s zijn aangetroffen. De panelen geven het verloop aan binnen de initiële vegetatietypen (linkergrafiek en binnen de deelgebieden (rechtergrafiek). Op basis van de tabellen 3-5 en 3-6 valt vooral de toename van duinvalleisoorten in de overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver (Oa) en in de overige graslanden (Go) op. In de grafieken valt dit, door de gebruikte schaal, minder op. Voor een beperkt deel is die toename mogelijk het gevolg van een waarnemerseffect van de herhaalde opnamen. Bij herhalingen weet je wat je kunt verwachten en zullen er eerder meer soorten in de loop van de tijd worden waargenomen dan minder soorten. Dit blijkt ook uit de soortenrijkdom. Deze is in opnamen in duinvalleivegetaties opgelopen van 18,9 soorten per opname in 2007 naar 28,4 in 2011. Maar aangezien het veelal om soorten gaat met geringe bedekking, is de invloed hiervan op de gesommeerde bedekking gering. In het terreintje van Juffrouw Alie is de bedekking van duinvalleisoorten in 2007 wat hoger dan in de overige jaren. Dit komt voornamelijk voor rekening van een lagere bedekking van Zeegroene zegge (Carex flacca) na 2007. Mogelijk was de bedekking van deze soort in 2007 iets hoger door hergroei na het maaien, waar andere soorten minder hergroei hadden. De bedekking van duinvalleisoorten is het hoogst in de duinvalleivegetaties van De Rug en in het terreintje van Juffrouw Alie (figuur 3-10). Op basis van het mixed effectmodel is er geen significante lineaire trend aanwezig in de bedekking door duinvalleisoorten gedurende de periode 2007 – 2011 (p= 0,220).
20
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-10 - Gesommeerd bedekkingspercentage van duinvalleisoorten per opnamelocatie (gemiddeld over de twee pq’s). In de bovenste grafieken zijn de opnamelocaties gegroepeerd naar vegetatietype (Go=Overige graslanden; Dv=Duinvalleivegetaties; Oa=Overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver; Oo=Overige overstromingsgraslanden). In de onderste grafieken zijn de opnamelocaties gegroepeerd naar deelgebied (RU=De Rug; ZL=Zuidelijke lob; BW=Bantswal; JA=Terreintje van Juffrouw Alie; LA=De Lasten). Voor de grafieken is alleen gebruik gemaakt van opnamelocaties waarin in tenminste één van de jaren duinvalleisoorten zijn aangetroffen.
Kruipwilg In figuur 3-11 is per pq-locatie de bedekking van Kruipwilg uitgezet tegen het opnamejaar. Alleen die pqlocaties zijn opgenomen waarin in enig jaar Kruipwilg is aangetroffen.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
21
Figuur 3-11 - Bedekkingspercentage van Kruipwilg per opnamelocatie (gemiddeld over de twee pq’s). In de bovenste grafieken zijn de opnamelocaties gegroepeerd naar vegetatietype (Go=Overige graslanden; Dv=Duinvalleivegetaties; Oa=Overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver; Oo=Overige overstromingsgraslanden). In de onderste grafieken zijn de opnamelocaties gegroepeerd naar deelgebied (RU=De Rug; ZL=Zuidelijke lob; BW=Bantswal; JA=Terreintje van Juffrouw Alie; LA=De Lasten). Voor de grafieken is alleen gebruik gemaakt van opnamelocaties waarin in tenminste één van de jaren Kruipwilg is aangetroffen. De pq’s uit 2007 binnen het Terreintje van Juffrouw Alie zijn niet weergegeven, aangezien deze op het late opnametijdstip reeds gemaaid waren en daarbij vooral voor Kruipwilg sterk afwijken van de overige jaren.
22
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Op grond van tabel 3-6 en figuur 3-11 lijkt de bedekking van Kruipwilg toe te nemen in alle vegetatietypen, met uitzondering van de overige overstromingsgraslanden. De lage bedekkingen van Kruipwilg in het Terreintje van Juffrouw Alie in 2007 zijn waarschijnlijk het gevolg van het late opnametijdstip (na het maaien). In de overige terreinen doet dit probleem zich niet voor omdat deze, met uitzondering van De Lasten, worden begraasd. Deze opnamen uit 2007 van het Terreintje van Juffrouw Alie zijn dan ook niet weergegeven in figuur 3-11 en niet meegnomen in het lineair mixed effectmodel. Op basis van dit model blijkt er geen lineaire trend aanwezig in de bedekking door Kruipwilg gedurende de periode 2007 – 2011 (p= 0,616). Kweldersoorten In figuur 3-12 is per pq-locatie de gesommeerde bedekking van kweldersoorten uitgezet tegen het opnamejaar. Alleen die pq-locaties zijn opgenomen waarin in enig jaar kweldersoorten zijn aangetroffen. De panelen geven het verloop aan binnen de initiële vegetatietypen (linkergrafiek) en binnen de deelgebieden (rechtergrafiek). In tabel 3-6 lijkt de bedekking van kweldersoorten (met name Zilte rus) iets toe te nemen binnen de overstromingsgraslanden. Ook figuur 3-12 laat dit zien, maar daarbij valt ook op dat binnen een groep de individuele pq-locaties verschillen in ontwikkeling. Uit het lineair mixed effectmodel blijkt eveneens dat er een significante lineaire trend aanwezig is in de bedekking door kweldersoorten gedurende de periode 2007 – 2011. (F(1,113) = 18,900, p<0,0001). De effectgrootte is echter zeer gering: na terugtransformatie komt dit neer op een jaarlijkse toename in bedekking van 0,04%. Ook voor de bedekking door kweldersoorten geldt dat het simpeler random intercept model niet significant afwijkt van het model dat random variatie ook in de richtingscoëfficiënt modelleert. De leidt tot de conclusie dat de bedekking aan kweldersoorten weliswaar licht toeneemt, maar dat de mate van toename niet verschilt tussen de initiële vegetatietypen. Duinriet In figuur 3-13 is per pq-locatie de bedekking van Duinriet uitgezet tegen het opnamejaar. Alleen die pqlocaties zijn opgenomen waarin in enig jaar Duinriet is aangetroffen. Duinriet is slechts enkele keren aangetroffen binnen de in 2007 gelegde permanente kwadranten. In 2009 en vooral 2010 zijn nieuwe pq-locaties met Duinriet toegevoegd. Op diverse pq-locaties is de bedekking aan Duinriet in 2011 afgenomen ten opzichte van het eerste opnamejaar. Met name de locatie in een overig grasland op De Rug springt daarbij in het oog. Voor zover bekend heeft hier geen aanvullend maaibeheer plaatsgevonden in 2008. De ogenschijnlijke afname blijkt na toetsing van het lineair mixed effectmodel echter niet significant te zijn (p= 0,092).
Conclusies De bedekking van Duinriet, Kruipwilg en duinvalleisoorten verandert niet gedurende de gemeten periode van 2007 tot en met 2011. De bedekking van kweldersoorten neemt wel toe, maar de mate waarin is zeer gering (0,04% per jaar) en verschilt niet significant tussen de initiële vegetatietypen.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
23
Figuur 3-12 - Gesommeerd bedekkingspercentage van kweldersoorten per opnamelocatie (gemiddeld over de twee pq’s). In de bovenste grafieken zijn de opnamelocaties gegroepeerd naar vegetatietype (Go=Overige graslanden; Dv=Duinvalleivegetaties; Oa=Overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver; Oo=Overige overstromingsgraslanden; Zp=Zilte pioniervegetaties). In de onderste grafieken zijn de opnamelocaties gegroepeerd naar deelgebied (RU=De Rug; ZL=Zuidelijke lob; BW=Bantswal; JA=Terreintje van Juffrouw Alie; LA=De Lasten). Voor de grafieken is alleen gebruik gemaakt van opnamelocaties waarin in tenminste één van de jaren kweldersoorten zijn aangetroffen.
24
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Figuur 3-13 - Bedekkingspercentage van Duinriet per opnamelocatie (gemiddeld over de twee pq’s). In de bovenste grafieken zijn de opnamelocaties gegroepeerd naar vegetatietype (Go=Overige graslanden; Dv=Duinvalleivegetaties; Oa=Overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver; Oo=Overige overstromingsgraslanden). In de onderste grafieken zijn de opnamelocaties gegroepeerd naar deelgebied (RU=De Rug; ZL=Zuidelijke lob; BW=Bantswal; JA=Terreintje van Juffrouw Alie). Voor de grafieken is alleen gebruik gemaakt van opnamelocaties waarin in tenminste één van de jaren Duinriet is aangetroffen.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
4 4.1
25
Grond- en oppervlaktewater Geplaatste meetpunten grond- en oppervlaktewater
Om eventuele veranderingen in het grondwaterregime als gevolg van bodemdaling te kunnen registreren zijn in het kader van de monitoring op 11 locaties, verspreid over het Lauwersmeergebied, peilbuizen geplaatst (zie Bijkerk et al. 2011, figuur 4-1). Deze peilbuizen zijn begin oktober 2007 geplaatst. Daarnaast worden in het onderzoek ook de meetgegevens betrokken van een aantal bestaande peilbuizen van Staatsbosbeheer (SBB), die sinds november 2000 worden opgenomen. Om in het verlengde van de peilbuisraaien ook de oppervlaktewaterstand van het Lauwersmeer te kunnen meten, zijn begin december 2009 drie oppervlaktewaterstandsmeetpunten geplaatst bij de Bantswal, De Rug en de Zuidelijke Lob. Aanvullend worden ook meetgegevens gebruikt van twee oppervlaktewatermeetpunten van waterschap Noorderzijlvest, bij de sluizen van Lauwersoog en in de Zoutkamperril bij de Brug van Zoutkamp. In tabel 4-1 is het aantal meetpunten per deelgebied weergegeven.
Tabel 4-1 - Meetlocaties Lauwersmeer per deelgebied.
Deelgebied Bantswal (noord) Bantswal (midden) Bantswal (zuid) Juffrouw Alie De Lasten De Rug Zuidelijke Lob Brug Zoutkamp Sluizen Lauwersoog Totaal
Aantal peilbuislocaties Monitoring SBB 2 1 2 1 1 2 1 1 3 2 1 11
6
Aantal meetlocaties oppervlaktewater Monitoring Ws Noorderzijlvest 1
1 1 3
1 1 2
De wijze waarop de buizen zijn geplaatst is beschreven in het eerste voortgangsrapport (Bijkerk et al. 2008). In het eerste voortgangsrapport zijn ook de technische gegevens van de buizen en de boorstaten opgenomen. Op 23 november 2007 zijn de divers in de peilbuizen geplaatst en is de meting van start gegaan. Elk kwartaal vindt een controleronde langs deze meetpunten plaats. Hierbij worden de geregistreerde meetgegevens verzameld en de dataloggers op functioneren gecontroleerd. Gedurende de meetperiode van nu ruim twee jaar hebben zich aan enkele dataloggers defecten voorgedaan. Het betreft de meetpunten LA3b, RU5a, BW1a, BW8b, BW9b en ZL5B, waar door uitval meetgegevens voor een korte of langere periode ontbreken. De defecte divers zijn bij constatering voor herstel uitgenomen en na reparatie weer zo snel mogelijk teruggeplaatst of vervangen. De verzamelde waterstandgegevens zijn weergegeven in bijlage 2. Hierin is het peilverloop van het grond- en oppervlaktewater per meetlocatie grafisch weergegeven. In 2009 zijn aanvullende oppervlaktewatermeetpunten in het Lauwersmeer zelf geplaatst. Deze zijn echter samen met de meetgegevens tijdens de strenge winter van 2009/2010 door kruiend ijs verloren gegaan. De oppervlaktewatermeetpunten zijn in november 2011 herplaatst.
26
4.2
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Resultaten meetperiode 23 oktober 2007 – 31 december 2011
Na een meetperiode van ruim vier jaar geeft het grondwaterstandverloop van de meetpunten te zien dat het jaarlijkse fluctuatiepatroon nagenoeg hetzelfde blijft. Het jaar 2011 geeft geen wezenlijk verschil in het verloop van de waterstanden te zien met voorgaande jaren. Binnen het Lauwersmeergebied worden per deelgebied en standplaats wel verschillen in peilverloop waargenomen. Zo wordt een relatief vlak peilverloop gevonden in de Bantswal (bij meetpunt BW8ab) en op De Rug (meetpunten RU3ab en RU5ab). Op de lagere delen van De Rug, de Zuidelijke Lob en het zuidoostelijk deel van de Bantswal is sprake van (geringe) kwel of van intermediaire omstandigheden. Met een gemeten stijghoogteverschil tussen het diepe en ondiepe filter van gemiddeld 8 cm is de overdruk bij meetpunt BW8ab, in de zuidelijke raai van de Bantswal, het grootst. Meer grillig en sterker fluctueert het peilverloop bij de meetpunten BW1ab, JA3ab en RU1ab. De invloed van getijdenwerking en de invloed van de Lauwerssluizen komt bij deze - nabij voormalige kreken gelegen meetpunten - het sterkst in het peilverloop tot uiting. Een relatief vlak verloop van de grondwaterstand met kortdurende, vrij forse peilstijgingen is waarneembaar bij de meetpunten BW9ab, LA3ab, ZL3ab en ZL5ab. De uitzakking van de waterstand in het begin van de zomerperiode is aanzienlijk, soms oplopend tot ruim 180 cm. Normaal gesproken daalt vanaf eind april de grondwaterstand bij de meeste meetpunten gestaag tot beneden 1 m onder maaiveldniveau. Door een droge periode in het voorjaar begon de grondwaterstanddaling in 2011 al in maart. De uitzakking van de grondwaterstand heeft tot gevolg dat de ondiepe buisfilters tijdelijk droog vallen. In de grafieken van het grondwaterstandverloop (zie bijlage 2) is dit te zien aan het horizontale verloop van de ondiepe peilbuisfilters (licht blauwe lijn). Op het zuidelijk deel van de Bantswal zakt de waterstand het diepst weg, tot 160 cm beneden maaiveld bij meetpunt BW8ab. In het midden van De Rug (meetpunt RU3ab) is de uitzakking het geringst met een daling tot bijna 1 m beneden maaiveld. Vanaf begin juli is in het gehele gebied weer een vrij snelle stijging van de grondwaterstand waarneembaar tot nabij of aan maaiveldniveau. Later in het jaar vinden nog wel enkele tijdelijke dalingen plaats, maar die zijn doorgaans met een uitzakking van 50 tot 75 cm beneden maaiveld minder sterk en langdurig te noemen. Bij het terreintje van Juffrouw Alie en De Lasten is het niveau van de maximale uitzakking voor 2011 beduidend minder in vergelijking tot voorgaande jaren. In mindere mate is dit beeld te zien voor deelgebied De Rug. Voor de Zuidelijk Lob blijft de uitzakking in 2011 op hetzelfde niveau als in de jaren ervoor. Enkele kengetallen van de tot nu toe verzamelde meetgegevens van de peilbuizen gebruikt voor monitoring zijn in tabel 4-2 weergegeven. Door ’s zomers optredende droogval bij de waterstand beneden een niveau van 60 cm –mv, ontbreken de waarden voor de ondiepe filters (A) in dit overzicht.
BW1B
BW3A
BW3B
BW8A
BW8B
BW9A
BW9B
JA3A
JA3B
LA3A
LA3B
RU1A
RU1B
RU3A
RU3B
RU5A
RU5B
ZL3A
ZL3B
ZL5A
ZL5B
peilbuis gem. waterstand (cm NAP) gem. waterstand (cm -mv) hoogste waterstand (cm NAP) laagste waterstand (cm NAP) peilfluctuatie (cm) type grondwaterbeweging
BW1A
Tabel 4-2 - Overzicht kengetallen meetreeksen monitoring peilbuizen Lauwersmeer (periode t/m eind december 2011).
-
-20 51 33 -117 150
-
-57 16 5 -153 158
-
-36 24 10 -177 187
-
-77 27 3 -189 192
-
-75 34 -41 -148 107
-
-178 17 -94 -283 190
-
-72 33 -1 -140 140
-
-4 18 18 -79 98
-
-43 39 1 -126 127
-
-90 26 1 -187 188
-
-71 27 2 -164 165
intermediair
inzijging
kwel
geringe kwel
intermediair
intermediair
intermediair
inzijging
inzijging
inzijging
intermediair
Per meetlocatie zijn ook de GXG’s berekend: de grondwaterstandkarakteristieken gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG), gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) en gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand (GVG). Hieruit is ook de bijbehorende grondwatertrap afgeleid. In tabel 4-3 zijn de waarden voor deze kengetallen weergegeven zoals ze met behulp van het tijdreeksanalyseprogramma Menyanthes (Von Asmuth et al. 2005) zijn berekend. Deze waarden zijn zowel voor de monitoringpeilbuizen als reeds bestaande, aanvullende peilbuizen van Staatsbosbeheer berekend en weergegeven. In bijlage 3 worden de duurlijnen van het grondwaterstandverloop van de meetpunten weergegeven.
27
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
BW3B
B011B
B013B
BW8B
BW9B
B008
JA3B
B010
B003
LA3B
RU1B
RU3B
RU5B
B005
ZL3B
ZL5B
Meetreeks GHG (cm -mv) GVG (cm -mv) GLG (cm -mv) Grondwatertrap
BW1B
Tabel 4-3 - Overzicht grondwaterkarakteristieken GXG voor 2011.
6 57 119 III
-14 20 84 III
25 62 119 III
2 66 153 V
-8 20 124 V
-
6 59 81 III
10 42 60 II
5 41 52 II
-1 51 88 III
-
4 43 76 II
-1 25 66 II
18 46 94 III
-
-8 36 108 III
-1 41 96 III
Door hiaten in de meetreeks ontbreken de gegevens van meetpunt B005, LA3b en BW9b. De GXG-waarden laten zien dat zich op de Bantswal de grootste peilfluctuaties voordoen. Van alle deelgebieden heeft dit terrein tevens het sterkste hoogteverloop. Het terreintje van Juffrouw Alie en De Rug laten de kleinste peilfluctuaties zien. De hoogste waterstanden en meest langdurige inundaties doen zich voor in de Zuidelijke Lob en de lager gelegen delen van de Bantswal. Dit is ook duidelijk te zien aan het verloop van berekende duurlijnen (bijlage 3). In vergelijking met voorgaande jaren is de gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand (GVG) in 2011 aanzienlijk lager, de gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) is iets in 2011 doorgaans iets hoger geweest dan de afgelopen jaren.
4.3
Grondwaterregime en modellering
Met behulp van tijdreeksanalyse (Menyanthes, zie Von Asmuth et al. 2005) zijn de meetreeksen van de grondwaterstand per meetpunt doorgerekend. Voor alle grondwaterreeksen is een lineair tijdreeksmodel gemaakt met neerslag en verdamping (zie bijlage 4 voor overzicht jaargegevens) als verklarende factoren. Ook het peilverloop van het oppervlaktewater in het Lauwersmeer (meetpunten Brug Zoutkamp en Sluizen Lauwersoog) is aanvullend als verklarende factor gebruikt bij de uitgevoerde modellering. Doorgaans wordt er van uitgegaan dat bij een verklaarde variantie van meer dan 70% er sprake is van een redelijk tot goed geslaagde modellering. Tabel 4-4 - Overzicht resultaten modellering grondwatermeetreeksen in Menyanthes. Per grondwaterbuis is de verklaarde variantie (linker kolom) en de FPE (rechterkolom, schuin gedrukt) gegeven voor modellen gebaseerd op: alleen neerslag en verdamping; alleen neerslag en verdamping maar binnen een niet lineair model; neerslag, verdamping en oppervlaktewaterpeil; neerslag, verdamping, oppervlaktewaterpeil en een lineaire trend. Verklaarde variantie (in %) en FPE (schuingedrukt) per meetpunt voor de gebruikte invloedsfactoren:
Meetreeks Prec + Evap Prec + Evap + Niet Lineariteit Prec + Evap + Opp.waterpeil Prec + Evap + Opp.wp + Lin.trend
BW1B 87,4 0,018 92,7 0,013 89,0 0,017 89,2 0,017
BW3B 84,1 0,019 91,0 0,012 84,8 0,020 84,6 0,020
B011B 71,6 0,034 84,3 0,021 77,4 0,038 77,7 0,038
B013B 86,6 0,059 91,8 0,042 89,2 0,058 89,8 0,057
BW8B 76,9 0,029 93,2 0,015 79,1 0,033 74,5 0,037
BW9B 80,7 0,023 92,2 0,014 81,8 0,025 81,8 0,026
B008 81,0 0,022 81,3 0,022 85,1 0,022 85,4 0,022
JA3B 76,5 0,011 74,8 0,011 78,5 0,010 80,2 0,010
Meetreeks Prec + Evap Prec + Evap + Niet Lineariteit Prec + Evap + Opp.waterpeil Prec + Evap + Opp.wp + Lin.trend
B003 77,4 0,030 84,8 0,022 82,8 0,032 83,0 0,032
LA3B 72,0 0,025 88,2 0,012 71,4 0,028 71,4 0,029
RU1B 85,2 0,011 80,9 0,014 86,3 0,011 86,4 0,011
RU3B 76,3 0,013 86,0 0,007 76,6 0,013 76,6 0,013
RU5B 76,9 0,013 91,0 0,007 77,0 0,013 77,2 0,013
B005 62,2 0,041 80,2 0,023 72,4 0,047 72,4 0,048
ZL3B 81,6 0,027 88,4 0,021 82,1 0,028 82,2 0,028
ZL5B 84,0 0,019 90,3 0,014 84,8 0,019 84,9 0,019
Bij de gemodelleerde grondwatermeetreeksen van de meetpunten in het Lauwersmeergebied is de verklaarde variantie voldoende, gemiddeld 80 à 85%. In tabel 4-4 zijn de modelresultaten weergegeven. Het toevoegen van een factor voor niet-lineariteit vanwege oppervlakkige afstroming voor grondwaterstanden boven maaiveld, geeft voor de meeste meetpunten de beste modelresultaten met het hoogste percentage verklaarde variantie en de kleinste waarde voor de FPE (Final Prediction Error), een maat voor de modelkwaliteit gebaseerd op het Akaikes Information Criterium (AIC). In vergelijking tot de voorgaande rapportage is het percentage verklaarde variantie voor enkele meetpunten toegenomen met een paar procenten, waarbij de FPE in de regel ook iets kleiner is geworden. Dit komt door de langere meetreeks. Voor de meeste meetpunten geldt dat het percentage verklaarde variantie min of meer is gestabiliseerd, dan wel licht afgenomen.
B010 73,9 0,016 77,9 0,014 73,5 0,018 73,7 0,018
28
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
De verwachting is dat het meerpeil van invloed is op de grondwaterstanden. Bij bodemdaling kan ook worden verwacht dat - gecorrigeerd voor neerslag, verdamping en meerpeil - de grondwaterstand hoger wordt en er een (lineaire) trend aanwezig is. Om te vergelijken of toevoeging van het meerpeil en/of een lineaire trend als verklarende variabelen een beter model oplevert, kan in Menyanthes alleen met een lineair model worden gewerkt. Het model met de laagste FPE is van de drie lineaire modellen dan het beste (c.q. minimaal adequate) model. Uit tabel 4-4 blijkt dit doorgaans het model te zijn met alleen neerslag en verdamping als verklarende variabelen. Toevoeging van een lineaire trend (in combinatie met meerpeil) levert alleen bij B008, B013B, BW1b en JA3b een iets beter model op, zoals de vorige modellering (Bijkerk et al. 2010) ook al min of meer heeft aangetoond. Een direct verband met de locatie van deze buizen en de mate van bodemdaling is vooralsnog niet duidelijk. Berekening met meetgegevens van 2012 moet uitwijzen of de modeluitkomsten standhouden. Een mogelijke relatie tussen grondwaterstandverloop en bodemdaling lijkt voorlopig niet aannemelijk.
Conclusies Het grondwaterstandsverloop wordt voornamelijk bepaald door neerslag en verdamping. Slechts in enkele gevallen levert toevoeging van een lineaire trend, in combinatie met het oppervlaktewaterpeil van het Lauwersmeer, een iets beter model op. Een relatie tussen grondwaterstandsverloop en bodemdaling is vooralsnog niet aannemelijk.
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
29
Literatuur Asmuth, J.R. von, K. Maas en M. Knotters 2005. Handleiding Menyanthes versie 1.6. Kiwa projectnr. 305547050, KIWA water research, Nieuwegein. Beemster, N & W. Bijkerk 2006. Natuurwaarden in het Lauwersmeergebied en mogelijke effecten van bodemdaling door gaswinning. A&W-rapport 703. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Veenwouden. Bijkerk, W., R. Bakker & R. Buijs 2008. Monitoring effecten bodemdaling in de Lauwersmeer. Eerste voortgangsrapportage (2007/2008). A&W-rapport 1123. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Veenwouden. Bijkerk, W., R. Buijs & R. Bakker 2009. Monitoring effecten bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer. Tweede voortgangsrapportage (2008/2009). A&W-rapport 1241. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Veenwouden. Bijkerk, W., R. Buijs & J.E. Plantinga 2010. Monitoring effecten bodemdaling in de Lauwersmeer. Derde voortgangsrapportage (2009/2010). A&W-rapport 1451. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Veenwouden. Bijkerk, W., R. Bakker & R. Buijs 2011. Monitoring effecten bodemdaling in de Lauwersmeer. Vierde voortgangsrapportage (2010/2011). A&W-rapport 1586. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Veenwouden. Leeuw, C.C. de, & J. Bosma 2004. Monitoring- en evaluatieplan Nationaal Park Lauwersmeer. A&Wrapport 468 Altenburg & Wymenga, Veenwouden en Bureau Vandertuuk BV, Beetsterzwaag. Nederlandse Aardolie Maatschappij 2007. Winning Waddengas vanaf de locaties Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen. Monitoringsprogramma 2007 – 2012. NAM documentnr. EP20070101533. NAM, Assen. Nederlandse Aardolie Maatschappij 2010. Bodemdaling door aardgaswinning. NAM-gasvelden in Groningen, Friesland en het noorden van Drenthe. Statusrapport 2010 en prognose tot het jaar 2070. NAM documentnr. EP201006302236. NAM, Assen. Tolman, M.E. 2001. Transectmonitoring Lauwersmeer. Rapportnr. EV 0003.0.330. Everts & De Vries e.a. Ecologisch advies- en onderzoeksbureau, Groningen. Zoetendal, J.R., Y. de Leeuw & N. Zwaanswijk. 2005. Effectenstudie aardgaswinningen Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen. Grontmij, Drachten. Zuur, A.F., E.N. Ieno, N.J. Walker, A.A. Saveliev & G.M. Smith 2009. Mixed Effects Models and Extensions in Ecology with R. Springer Science + Business Media, New York, USA. ISBN: 978-0-38787457-9.
30
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Bijlage 1
Permanente kwadranten 2007-2011
31
32
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer Bantswal I Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex flacca Carex oederi s. oederi Sagina nodosa Linum catharticum Juncus alpinoarticulatus s. atricapillus Epipactis palustris Dactylorhiza incarnata Kruipwilgstruwelen Salix repens Kweldervegetaties Glaux maritima Juncus gerardi Spergularia marina Spergularia media s. angustata Plantago maritima Puccinellia maritima Salicornia europaea Centaurium pulchellum Odontites vernus s. serotinus Triglochin maritima Limonium vulgare Suaeda maritima Carex extensa Aster tripolium Parapholis strigosa Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Potentilla anserina Carex otrubae Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Trifolium fragiferum Overige hogere planten Achillea millefolium Aira praecox Bellis perennis Calamagrostis epigejos Cardamine hirsuta Cardamine pratensis Centaurium littorale Cerastium fontanum Chenopodium glaucum Chenopodium rubrum Cirsium arvense Cirsium vulgare Cotula coronopifolia Cynosurus cristatus Dactylorhiza majalis s. praetermissa Eleocharis palustris Elytrigia repens Equisetum arvense Euphrasia stricta Festuca arundinacea Festuca rubra Holcus lanatus Juncus ambiguus Juncus articulatus Juncus bufonius Lathyrus pratensis Leontodon autumnalis Leontodon saxatilis Lolium perenne Lotus corniculatus Medicago lupulina Mentha aquatica Phragmites australis Plantago coronopus Plantago lanceolata Plantago major Poa annua Poa pratensis Poa trivialis Prunella vulgaris Ranunculus acris Ranunculus repens Rhinanthus minor Rumex acetosa Rumex crispus Sagina procumbens Salix aurita Salix cinerea Taraxacum species Trifolium dubium Trifolium pratense Trifolium repens Veronica catenata Vicia cracca Vicia sativa s. nigra Overige mossen Brachythecium albicans Brachythecium rutabulum Calliergonella cuspidata Cladonia furcata Dicranum scoparium Drepanocladus aduncus Eurhynchium praelongum Hypnum cupressiforme s.l. species Pseudoscleropodium purum Rhytidiadelphus squarrosus
BW1N BW1N BW1N BW1N BW1N BW1Z BW1Z BW1Z BW1Z BW1Z BW2N BW2N BW2N BW2N BW2N BW2Z BW2Z BW2Z BW2Z BW2Z BW3N BW3N BW3N BW3N BW3N BW3Z BW3Z BW3Z BW3Z BW3Z BW4N BW4N BW4N BW4N BW4N BW4Z BW4Z BW4Z BW4Z BW4Z BW5N BW5N BW5N BW5N BW5N BW5Z BW5Z BW5Z BW5Z BW5Z Pq-aanduiding 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 Jaar 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 Maand 13 24 7 21 20 13 24 7 21 20 13 24 7 22 21 13 24 7 22 21 20 24 13 22 22 20 24 13 22 22 20 22 14 22 22 20 22 14 22 22 21 22 14 22 23 21 22 14 23 23 Dag 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Lengte proefvlak (m) 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Breedte proefvlak (m) 90 85 85 80 90 92 92 90 85 92 90 90 90 90 95 85 90 90 92 92 20 18 25 33 40 7 9 10 12 25 25 10 5 4 5 25 15 8 4 4 95 99 98 95 90 90 90 87 80 75 Bedekking totaal (%) 70 65 65 75 65 80 75 80 80 70 70 75 75 70 80 65 65 65 60 60 20 18 25 33 40 7 9 10 12 25 25 10 5 4 5 25 15 8 4 4 80 85 95 90 85 85 75 80 75 70 Bedekking kruidlaag (%) 25 70 40 30 35 15 40 30 20 30 25 35 30 35 35 25 55 50 50 60 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 25 60 50 50 30 10 35 20 10 15 Bedekking moslaag (%) . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 3 3 . . . 3 3 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 Vertrapping . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 1 1 . . . 1 1 Reliëf . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 Geomorfologische positie Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Vegetatietype 25 29 30 29 30 26 27 29 26 34 20 21 27 24 24 20 22 27 27 29 6 7 7 6 7 3 7 10 7 9 5 6 6 6 6 5 7 6 6 6 17 21 26 20 19 13 17 17 16 17 Aantal soorten kl kl kl kl kl kl kl
p2 10 p1 . . . .
a2 a2 . m1 . . .
a2 10 . a1 . . .
a2 10 . a1 . . .
a2 a2 . p1 . . .
p1 p1 p1 p1 . . .
. . r1 a1 . . .
p1 p1 . m2 . . .
p1 p1 . a1 . . .
p1 p1 . a1 . . .
. a2 . r1 . . .
. p1 . m1 . . .
. p1 . a1 . . .
. a1 . a1 . . .
. a1 . p1 . . .
. a2 . p1 . . .
r1 p1 . a1 . . .
p1 p1 . a2 . . .
p1 p1 . a1 . r1 .
p1 p1 . a1 . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
kl
10
10
20
20
20
10
a2
10
p1
p1
40
30
40
40
50
30
30
20
30
30
.
.
.
.
.
.
.
.
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . p1 . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . r1 . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . . . . . . .
10 10 a1 . . . . . . . . . . . .
m4 m4 m4 . . . . . . . . . . . .
a2 10 m2 . . . . . . . . . . . .
10 20 p1 . . . . . . . . . . . .
10 20 10 . . . . . . . . . . . .
p1 10 p1 . . . . . . . . . . . .
a2 m4 p1 . . . . . . . . . . . .
a2 10 m4 . . . . . . . . . . . .
kl kl kl
10 p1 .
m2 p1 .
m2 a2 .
a1 p1 .
a1 p1 .
10 . .
m2 . .
10 p1 .
a1 . .
a2 p1 .
a2 10 .
p1 10 .
a2 10 r1
a2 a2 .
a1 a2 .
a2 . .
. . .
a2 . .
a2 . .
a1 . .
p1 p1 .
a1 p1 .
a1 p1 .
a1 p1 .
a1 p1 .
. . .
p1 r1 .
a1 p1 .
kl kl
10 a2
m4 a1
10 a4
10 a2
10 a2
20 p1
10 m4
20 a2
20 a2
20 a2
a2 p1
p1 a2
a2 a2
a1 a1
p1 a2
a2 a1
a2 m4
a2 .
m4 .
a2 a1
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . a2 . . . p1 r1 . . . . . a2 . . . p1 r1 . 30 a2 . a2 . . . m4 . a2 . . p1 . p1 . . . . . p1 . . . . m2 . . . . a2 . . . .
. a1 p1 . . . a1 . . . . . . p1 . . . . a2 . 20 a1 . p1 . . . m4 . p1 . . a1 . p1 . . p1 . . r1 . . . . a1 . . . p1 p1 a1 . . .
. p1 p1 . . . a2 . . . . . . a4 . . . r1 a2 . 20 10 . 10 . . . a4 . a4 p1 . a4 . p1 . . p1 . . p1 . . . . p1 . . . a2 a2 a2 . . .
. . p1 . . . p1 p1 . . . . . 10 . . . r1 p1 . 10 a4 . a2 . . . m4 . 10 . . a4 . a2 . . a2 . . p1 . . . . a1 . . . m4 a2 a2 . . .
. a1 p1 . . . . p1 . . . . . a4 . . . . p1 . 10 a4 . m4 . . . a2 . 10 . . a2 . a2 . . a2 . . p1 . . . . p1 . . . m4 a2 a4 . . .
. . p1 . . . . p1 . . p2 . . p1 . . . p1 p1 . 40 a4 . a2 . . . a2 . a4 a2 . a2 . . . . . . . p1 . . . . a1 . . . . p1 . . p1 .
. . r1 . . . p1 r1 . . p1 . . p1 . . . p1 p1 . 30 a2 . p1 . . . p1 . 10 a2 . m4 . . . . a1 . . . . . . . r1 . . . r1 p1 a2 . . p1
. . p1 . . . . p1 . . p1 . . a2 . . . p1 a2 . 20 10 . a2 r1 . . a2 . 10 p1 . 10 . . . . p1 . . . . . . . p1 . . . a2 p1 a2 . a1 .
. . p1 . . . . p1 . . p1 . . 10 . . . . p1 . 20 a2 . a1 . . . a2 . 20 . . 10 . . . . a1 . . . . . . . p1 . . . a2 a2 a2 . p1 .
. . p1 . . . r1 p1 . . r1 . . 10 . . . . p1 . 10 a4 . a2 . . . a2 . 10 r1 . 10 . . r1 . a1 . . p1 . . . . p1 . . . m4 p1 a4 . p1 .
. . p1 . . . . p1 . . . r1 . a2 . . . p1 . . 30 a4 . p1 . . . p1 . . . . 10 . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . .
. . . . . . . p1 . . . . . a1 . . . a2 a2 . 10 a1 . a1 . . . p1 . . . . 10 . . . . a1 . . . . . . . . . . . p1 . p1 . . .
. . . . . . r1 r1 . . . . . 10 . . . p1 a2 . 10 a2 . a2 . . . a2 . p1 . . 10 . . . . a1 . . . . . . . a1 . r1 . a2 . a2 . . .
. . . . . . . . . . . . . 10 . . . p1 a2 . 10 a2 . p1 . . . a2 . a1 . . 10 . . . . p1 . . . . . . . p1 . r1 . a1 p1 a2 . . .
. . . . . . . p1 . . . . . 10 . . . a1 p1 . 10 a4 . p1 . . . a1 . . . . a2 . . . . p1 . . . . . . . p1 . r1 . a2 . a4 . . r1
. . p1 20 . . . p1 . . . . . p1 . . . p1 . . 20 a4 . p1 . . . p1 . . . . a2 . . . . p1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . .
. . . 20 . . . p1 . . . . . . . . . . . . 10 a2 . a1 . . . p1 . . r1 . m4 . . . . p1 . . . . . . . . . p2 . a1 r1 p1 . . p1
. . p1 20 . . . p1 . . . . . a2 . . . p1 . . 10 a2 . a2 . . . p1 . . p1 . 10 . . . . a1 . . . . . . . a1 . p1 . a2 a2 a2 . p1 .
. . . 10 . . . p1 . . . . . a2 . . . p1 p1 . 10 a2 . p1 . . . p1 . . . . a2 . . . . p1 . . r1 . . . . p1 . p1 . a1 p1 p1 . . p1
. . . 10 . . . p1 . . . . . a2 . . . p1 p1 . 10 a2 . p1 . . . . . . r1 . a1 . . . . p1 . r1 r1 . . . . p1 . p1 . a1 p1 a1 . . p1
. . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . m2 . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . p1 . . m4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . m4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . r1 . . a1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ml ml ml ml ml ml ml ml ml ml
. . 20 . . . . . . .
a1 . 60 . . . . . . m1
. . 40 . . . . . . a2
. . 20 . . . . . . 10
. . 20 . . . . . a1 10
. . 10 . . . . . . .
. . 40 . . . . . . .
. . 30 . . . . . . .
. . 20 . . . . . . a2
. . 30 . . . . a1 a1 a1
. . 20 . . . . . . 10
. . 30 . . . . . . m2
. . 30 . . . . . . a2
. . 20 . . . . . . 10
. . 30 . . . . . . a2
. . 20 . . . . . . a2
. . 50 . . . . . . m2
. . 50 . . . . . . a2
. . 50 . . . . . . .
. . 60 . . . . . . a2
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . r1 . . . .
. . . . . . .
. . p1 . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
a2 10 a1 . . . . p1 . . . . . . .
a2 20 m4 . . . . p1 . . . r1 . . .
. a2 . 10 a2 10 10 . . . . . . . .
. p1 . a2 a1 m2 a1 . . . . a2 . . .
. p1 . a1 p1 m2 a1 . . . . a2 . . .
. a2 . p1 a2 m4 a1 . . . . m1 . . .
. a2 . a1 a2 a1 a1 . . . . a1 . . .
. a2 . 10 10 10 a2 . . . . . . . .
. a1 p1 10 a2 a1 a1 . . . . m4 . . .
. a1 . m4 m4 m1 a1 . . . . a1 . . .
. p1 . a2 a2 a2 a1 . . . . m1 . . .
. a1 . a2 a2 a1 a1 . . . . a1 . . .
a2 20 . . a2 . . p1 p1 . . . . . .
a1 30 . . m2 a1 . r1 p1 . . . p1 . .
a1 30 . . a1 p1 . p1 p1 p1 . . p1 . a1
a1 30 . . a2 . . p1 a2 r1 . . p1 . .
a1 30 . . a2 . . r1 10 p1 . . p1 . .
a2 30 . . 20 . . p1 p1 . . . . . .
a1 10 . r1 10 . . a1 a2 a1 . . p1 . m1
a1 30 . . 10 . . p1 a2 p1 . . p1 . a1
a1 p1 .
a1 p1 .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
10 10 .
m4 . .
a2 p1 p1
p1 p1 p1
p1 a2 p1
20 p1 .
20 . .
20 p1 .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
10 10
10 10
10 20
10 20
10 10
10 a2
10 .
. . . . . . . . . . . r1 . . . m2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . p1 . . . p1 . . m2 . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . .
. . . . . . . . . . . . . . . a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . r1 . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . a2 . . . . . . 20 a2 . a2 . . a2 a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . 20 r1 . . . . . . p1 . . . . . . . . m1 . . r1 . . . . . . . p1 . . m2 . . .
. . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . 20 p1 . p1 . . p1 a1 p1 . . . a2 . . . . a1 . . . . . . . . . . . . . a2 . . .
. . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . 20 p1 . . . . a1 a1 . . . . p1 . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 p1 . . . . a2 a1 . . . . p1 . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . p1 . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . 20 . . . . . . .
. a1 60 . . m2 . . . .
. . 50 . . . . . . .
. . 50 . . . . . . .
. . 30 . . . . . . .
. . . . . . 10 . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
Zeegroene zegge Dwergzegge Sierlijke vetmuur Geelhartje Duinrus s.s. Moeraswespenorchis Vleeskleurige orchis
.
.
Kruipwilg
a2 40 . . 10 . . . p1 . . . p1 . .
a2 30 . . 10 . r1 r1 a1 p1 . . p1 . p1
Melkkruid Zilte rus Zilte schijnspurrie Gerande schijnspurrie Zeeweegbree Gewoon kweldergras Kortarige zeekraal Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost Schorrenzoutgras Lamsoor Schorrenkruid Kwelderzegge Zulte Dunstaart
a2 p1 p1
m4 p1 .
Fioringras Zilverschoon Valse voszegge
10 a1
10 a1
10 a1
Zilte zegge Aardbeiklaver
. . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . m2 . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m2 . . . . . p1 p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . p1 p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . a1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . a1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . .
Gewoon duizendblad Vroege haver Madeliefje Duinriet Kleine veldkers Pinksterbloem Strandduizendguldenkruid Gewone en Glanzende hoornbloem Zeegroene ganzenvoet Rode ganzenvoet Akkerdistel Speerdistel Goudknopje Kamgras Rietorchis Gewone waterbies Kweek Heermoes Stijve ogentroost Rietzwenkgras Rood zwenkgras s.s. Gestreepte witbol Zilte greppelrus Zomprus Greppelrus Veldlathyrus Vertakte leeuwentand Kleine leeuwentand Engels raaigras Gewone en Rechte rolklaver Hopklaver Watermunt Riet Hertshoornweegbree Smalle weegbree Grote en Getande weegbree Straatgras Veldbeemdgras Ruw beemdgras Gewone brunel Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Kleine ratelaar Veldzuring Krulzuring Liggende vetmuur Geoorde wilg Grauwe en Rossige wilg Paardenbloem (G) Kleine klaver Rode klaver Witte klaver Rode waterereprijs Vogelwikke Smalle wikke s.s.
. . 10 . . 30 . . . .
. . a2 . . 20 . . . .
. . . . . 10 . . . .
. . 20 . . . . . . .
Bleek dikkopmos Gewoon dikkopmos Gewoon puntmos Gevorkt heidestaartje Gewoon gaffeltandmos Moerassikkelmos Fijn laddermos Gewoon klauwtjesmos (G) Groot laddermos Gewoon haakmos
33
34
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Bantswal II Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex flacca Carex oederi s. oederi Sagina nodosa Linum catharticum Juncus alpinoarticulatus s. atricapillus Epipactis palustris Dactylorhiza incarnata Kruipwilgstruwelen Salix repens Kweldervegetaties Glaux maritima Juncus gerardi Spergularia marina Spergularia media s. angustata Plantago maritima Puccinellia maritima Salicornia europaea Centaurium pulchellum Odontites vernus s. serotinus Triglochin maritima Limonium vulgare Suaeda maritima Carex extensa Aster tripolium Parapholis strigosa Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Potentilla anserina Carex otrubae Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Trifolium fragiferum Overige hogere planten Achillea millefolium Aira praecox Bellis perennis Calamagrostis epigejos Cardamine hirsuta Cardamine pratensis Centaurium littorale Cerastium fontanum Chenopodium glaucum Chenopodium rubrum Cirsium arvense Cirsium vulgare Cotula coronopifolia Cynosurus cristatus Dactylorhiza majalis s. praetermissa Eleocharis palustris Elytrigia repens Equisetum arvense Euphrasia stricta Festuca arundinacea Festuca rubra Holcus lanatus Juncus ambiguus Juncus articulatus Juncus bufonius Lathyrus pratensis Leontodon autumnalis Leontodon saxatilis Lolium perenne Lotus corniculatus Medicago lupulina Mentha aquatica Phragmites australis Plantago coronopus Plantago lanceolata Plantago major Poa annua Poa pratensis Poa trivialis Prunella vulgaris Ranunculus acris Ranunculus repens Rhinanthus minor Rumex acetosa Rumex crispus Sagina procumbens Salix aurita Salix cinerea Taraxacum species Trifolium dubium Trifolium pratense Trifolium repens Veronica catenata Vicia cracca Vicia sativa s. nigra Overige mossen Brachythecium albicans Brachythecium rutabulum Calliergonella cuspidata Cladonia furcata Dicranum scoparium Drepanocladus aduncus Eurhynchium praelongum Hypnum cupressiforme s.l. species Pseudoscleropodium purum Rhytidiadelphus squarrosus
BW6N BW6N BW6N BW6N BW6N BW6Z BW6Z BW6Z BW6Z BW6Z BW7N BW7N BW7N BW7N BW7N BW7Z BW7Z BW7Z BW7Z BW7Z BW8N BW8N BW8N BW8N BW8N BW8Z BW8Z BW8Z BW8Z BW8Z BW9N BW9N BW9N BW9N BW9N BW9Z BW9Z BW9Z BW9Z BW9Z BW10N BW10N BW10N BW10N BW10N BW10Z BW10Z BW10Z BW10Z BW10Z Pq-aanduiding 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 Jaar 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 9 7 7 6 6 Maand 20 23 14 23 22 20 23 14 23 22 20 22 14 23 23 20 22 14 23 23 21 22 15 23 23 21 22 15 23 23 21 22 15 23 28 21 22 15 23 28 21 22 14 23 23 21 22 14 23 23 Dag 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Lengte proefvlak (m) 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Breedte proefvlak (m) 90 97 99 95 99 92 95 99 95 95 90 92 99 98 98 90 97 99 99 98 90 96 98 95 99 85 97 97 95 96 80 75 80 65 70 90 80 90 90 92 5 15 10 5 2 3 12 10 7 1 Bedekking totaal (%) 90 97 98 94 99 90 95 98 95 95 87 90 99 98 98 90 97 99 99 98 90 96 98 95 99 85 96 97 95 96 80 75 80 65 70 90 80 90 90 92 5 15 10 5 2 3 12 10 7 1 Bedekking kruidlaag (%) 3 1 5 5 8 8 1 3 5 5 5 5 2 2 3 1 0 1 2 3 1 0 0 1 1 0 2 1 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bedekking moslaag (%) . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 3 3 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 Vertrapping . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 Reliëf . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 Geomorfologische positie Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Go Go Go Go Go Go Go Go Go Go Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Vegetatietype 12 14 15 15 16 14 15 21 18 16 19 23 27 24 25 20 19 22 23 22 13 14 15 17 16 13 15 18 17 18 8 10 12 9 11 10 12 14 8 10 1 4 4 4 3 1 3 4 5 2 Aantal soorten kl kl kl kl kl kl kl
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . r1 . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
Zeegroene zegge Dwergzegge Sierlijke vetmuur Geelhartje Duinrus s.s. Moeraswespenorchis Vleeskleurige orchis Kruipwilg
kl
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
a2 30 . . a2 . . p1 . . . . . . .
m4 20 . . m4 . . r1 a2 . . . . . p1
a1 30 . . a2 . . p1 20 . . . . . a1
a2 40 . . a1 . . a1 10 . . . . . .
a1 40 . . a1 . . r1 10 . . . . . a1
10 20 . p1 a2 a2 . p1 . . . . . . .
20 20 . . a1 . p1 r1 a2 . . r1 . . m2
a1 20 p1 . a1 a1 p1 a1 20 . . p1 . . m2
m4 40 . . a1 p1 p1 p1 10 . . r1 . . p1
a2 30 . . a1 p1 a1 a1 10 . . p1 . . a1
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. a1 . . . . . p1 . . . . . . .
. a1 . . . . . . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . r1 . . . . . . a1
. p1 . . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . .
a2 10 . . p1 . . . p1 . . . . . .
a2 20 . . p1 . . p1 p1 . . . r1 . .
a1 30 . . p1 . . a2 p1 . . . p1 . .
a1 30 . . p1 . . p1 p1 . . . . . .
a1 40 . . p1 . . a1 p1 r1 . . . . .
a2 a2 . . p1 . . . p1 . . . . . .
m4 30 . . p1 . . . p1 . . . p1 . .
a1 30 . . p1 . . p1 10 . . . p1 . .
a2 40 . . p1 . . p1 a1 . . . . . .
a1 40 . . p1 . . a1 a1 . . . . . .
10 10 . a2 10 30 a2 . . 20 . . . . .
m4 m4 p1 a1 20 30 a2 . . m2 . a2 . . .
m2 20 p1 p1 20 30 a1 . . r1 . a1 . . p1
a1 10 p1 . 20 30 m2 . . r1 . a1 . . .
a1 20 p1 . 20 20 m4 . . r1 . a1 . r1 p1
10 10 . p1 10 20 p1 . . a2 p1 . . . .
10 20 . p1 20 10 p1 . . m2 . p1 . . r1
a2 20 p1 p1 30 20 p1 p1 p1 . . p1 . . a2
a1 30 . . 30 10 a1 . p1 . . . . . .
a2 40 r1 . 30 m4 a1 . p1 . . . . . m2
. . . . . . 10 . . . . . . . .
. . . a1 . r1 10 . . . . a2 . . .
. . a2 . . a1 10 . . . . m4 . . .
. . p1 . . a1 m4 . . . . a1 . . .
. . . . . p1 a1 . . . . a2 . . .
. . . . . . a2 . . . . . . . .
. . . p1 . . 10 . . . . p2 . . .
. . a2 . . p1 10 . . . . a2 . . .
. . p1 r1 . p1 10 . . . . a1 . . .
. . . . . . a1 . . . . p1 . . .
kl kl kl
30 p1 .
40 a1 .
30 a1 .
10 p1 .
20 a2 r1
40 p1 p1
50 a2 .
40 a2 .
30 p1 .
30 a2 .
a2 p1 .
m2 p1 .
10 a2 .
10 p1 .
10 a2 .
p1 p1 .
p1 r1 .
a1 . .
a1 . .
a1 . .
20 a2 .
20 m4 .
20 10 .
10 a2 .
10 10 .
20 a2 .
20 p1 .
20 a1 r1
10 p1 .
10 p1 r1
a2 . .
a1 . .
a1 . .
. . .
p1 . .
20 . .
m4 . .
10 . .
a1 . .
a1 . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
Fioringras Zilverschoon Valse voszegge
kl kl
20 10
10 .
10 a1
10 a1
a2 a1
10 10
m4 .
10 a1
a4 a1
a2 a1
a2 .
p1 m4
p1 a1
p1 a1
p1 a1
p1 .
p1 m4
p1 a2
p1 a1
p1 a1
a2 .
p1 10
a2 20
a2 10
a2 20
10 .
10 10
20 10
10 10
10 10
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. p1
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
Zilte zegge Aardbeiklaver
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . . . . a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m2 . . . . . a1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m2 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m2 . . . . . a1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a2 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 . . . . . a2 . . . . . . . . . . p1 . . . . . . r1 . . . . . . a1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 . . . . . p1 . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . p1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m2 . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . a2 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . . . . a1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . .
. . 10 . . r1 . . . . p2 p1 . a2 . . . . . . a2 a2 . . . . a2 . 30 . . . . . . p1 . . . . m4 a2 . . . . . . a2 . 10 20 . . .
. . 10 . . p1 . . . . . r1 . m2 . . . . . . a1 r1 . . . . p1 . 20 . . . . . . p1 . . 10 . m4 a2 . . . r1 . . a2 p1 r1 20 . . .
. . a1 . . . . r1 . . . r1 . a2 . . . . . . . p1 . p1 . . 10 . 20 . . . . . . a2 . a1 a1 . 10 a1 . . . r1 . . a2 p1 10 20 . . .
. . 10 . . . . . . . . r1 . a2 . . a1 . . . . p1 . . . . a2 . 20 . . . . . . a2 . a1 p1 . a1 a1 . . . p1 . . a1 a2 20 20 . . .
. . 10 . . . . r1 . . . p1 . a2 . . a2 . . . p1 p1 . . . . a2 . 30 . . . . . p1 p1 p1 a1 . . p1 a1 . . . . . . a1 a1 20 20 . . .
. . a2 . . p1 . . . . p2 p1 . a2 . . . . . . a1 p1 . . . . a2 p1 40 . . . . . . p1 . . . . a2 p1 . . . . . . a2 . 20 20 . . .
. . 10 . . . . r1 . . p1 r1 . a1 . . . . . . . r1 . . . . m4 . 40 . . . . . . p1 . . m4 . a1 . . . . . . . a2 p1 a2 20 . . .
. . a1 . . . . p1 . . . p1 . a2 . . . . . . . p1 . . . . 10 . 30 . . . . . p1 a2 . a1 a1 . m4 a1 . . . . . . . . 20 20 . . .
. . 10 . . . . r1 . . . r1 . a2 . . a1 . . . . p1 . . . . a2 . 20 . . . . . p1 a2 . p1 p1 . p1 p1 . . . . . . p1 p1 30 20 . . .
. . 10 . . . . p1 . . . r1 . a1 . . a1 . . . . p1 . . . . a2 . 30 . . . . . . p1 . a1 . . p1 p1 . . . r1 . . p1 p1 30 20 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 20 p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a2 10 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . a2 30 . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . m4 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 20 . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 20 . . . . . . . p1 . . . . . . p1 . . a1 . . . . . . . . . . . p1 20 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 m4 . . . . . . . . . . . . . . p1 . a1 . . . . . . . . . . . . . 10 . . .
. . p1 . . . . . . . r1 . . . . . . . . 20 30 . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a2 . . .
. . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . a2 30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . .
. . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . a2 20 . . . . . . . . . . . . . . . . a1 a1 . . . . . . . . . . . . a4 . . .
. . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . a2 10 . . . . . . . . . . . . . . p1 . . a1 . . . . . . . . . . . r1 10 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 10 r1 . . . . . . . . . . . . . p1 . p1 a1 . . . . . . . . . . . . 10 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m2 . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gewoon duizendblad Vroege haver Madeliefje Duinriet Kleine veldkers Pinksterbloem Strandduizendguldenkruid Gewone en Glanzende hoornbloem Zeegroene ganzenvoet Rode ganzenvoet Akkerdistel Speerdistel Goudknopje Kamgras Rietorchis Gewone waterbies Kweek Heermoes Stijve ogentroost Rietzwenkgras Rood zwenkgras s.s. Gestreepte witbol Zilte greppelrus Zomprus Greppelrus Veldlathyrus Vertakte leeuwentand Kleine leeuwentand Engels raaigras Gewone en Rechte rolklaver Hopklaver Watermunt Riet Hertshoornweegbree Smalle weegbree Grote en Getande weegbree Straatgras Veldbeemdgras Ruw beemdgras Gewone brunel Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Kleine ratelaar Veldzuring Krulzuring Liggende vetmuur Geoorde wilg Grauwe en Rossige wilg Paardenbloem (G) Kleine klaver Rode klaver Witte klaver Rode waterereprijs Vogelwikke Smalle wikke s.s.
ml ml ml ml ml ml ml ml ml ml
. . . . . . a2 . . .
. a1 . . . . a1 . . .
. a2 . . . m4 . . . .
. . . . . m4 . . . .
. . . . . 10 . . . .
. . . . . . 10 . . .
. . . . . . p1 . . .
. p1 p1 . . m4 . . . .
. . . . . m4 . . . .
. . . . . 10 . . . .
10 . . . . . . . . .
. m2 m2 . . . . . . .
. a2 m4 . . . . . . .
. a2 a1 . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
p1 . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. . . . . . a2 . . .
. . . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. a1 . . . . m2 . . .
. a2 . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
Bleek dikkopmos Gewoon dikkopmos Gewoon puntmos Gevorkt heidestaartje Gewoon gaffeltandmos Moerassikkelmos Fijn laddermos Gewoon klauwtjesmos (G) Groot laddermos Gewoon haakmos
Melkkruid Zilte rus Zilte schijnspurrie Gerande schijnspurrie Zeeweegbree Gewoon kweldergras Kortarige zeekraal Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost Schorrenzoutgras Lamsoor Schorrenkruid Kwelderzegge Zulte Dunstaart
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer Bantswal III Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex flacca Carex oederi s. oederi Sagina nodosa Linum catharticum Juncus alpinoarticulatus s. atricapillus Epipactis palustris Dactylorhiza incarnata Kruipwilgstruwelen Salix repens Kweldervegetaties Glaux maritima Juncus gerardi Spergularia marina Spergularia media s. angustata Plantago maritima Puccinellia maritima Salicornia europaea Centaurium pulchellum Odontites vernus s. serotinus Triglochin maritima Limonium vulgare Suaeda maritima Carex extensa Aster tripolium Parapholis strigosa Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Potentilla anserina Carex otrubae Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Trifolium fragiferum Overige hogere planten Achillea millefolium Aira praecox Bellis perennis Calamagrostis epigejos Cardamine hirsuta Cardamine pratensis Centaurium littorale Cerastium fontanum Chenopodium glaucum Chenopodium rubrum Cirsium arvense Cirsium vulgare Cotula coronopifolia Cynosurus cristatus Dactylorhiza majalis s. praetermissa Eleocharis palustris Elytrigia repens Equisetum arvense Euphrasia stricta Festuca arundinacea Festuca rubra Holcus lanatus Juncus ambiguus Juncus articulatus Juncus bufonius Lathyrus pratensis Leontodon autumnalis Leontodon saxatilis Lolium perenne Lotus corniculatus Medicago lupulina Mentha aquatica Phragmites australis Plantago coronopus Plantago lanceolata Plantago major Poa annua Poa pratensis Poa trivialis Prunella vulgaris Ranunculus acris Ranunculus repens Rhinanthus minor Rumex acetosa Rumex crispus Sagina procumbens Salix aurita Salix cinerea Taraxacum species Trifolium dubium Trifolium pratense Trifolium repens Veronica catenata Vicia cracca Vicia sativa s. nigra Overige mossen Brachythecium albicans Brachythecium rutabulum Calliergonella cuspidata Cladonia furcata Dicranum scoparium Drepanocladus aduncus Eurhynchium praelongum Hypnum cupressiforme s.l. species Pseudoscleropodium purum Rhytidiadelphus squarrosus
BW11N BW11N BW11N BW11Z BW11Z BW11Z BW12N BW12N BW12N BW12Z BW12Z BW12Z BW13N BW13N BW13N BW13Z BW13Z BW13Z BW14N BW14N BW14Z BW14Z BW15N BW15N BW15Z BW15Z BW16N BW16N BW16Z BW16Z BW17N BW17N BW17Z BW17Z BW18N BW18N BW18Z BW18Z Pq-aanduiding 2009 2010 2011 2009 2010 2011 2009 2010 2011 2009 2010 2011 2009 2010 2011 2009 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 Jaar 7 6 6 7 6 6 7 6 6 7 6 6 7 6 6 7 6 6 7 6 7 6 7 6 7 6 7 6 7 6 7 6 7 6 8 6 8 6 Maand 13 22 22 13 22 22 7 21 21 7 21 21 13 22 22 13 22 22 6 22 6 22 6 23 6 23 6 28 6 28 7 20 7 20 2 21 2 21 Dag 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Lengte proefvlak (m) 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Breedte proefvlak (m) 95 95 95 95 90 85 99 92 98 99 94 96 30 35 35 40 30 30 15 18 20 18 99 98 97 99 65 70 98 98 90 85 97 96 97 98 98 96 Bedekking totaal (%) 80 85 80 82 80 70 85 85 75 80 80 70 30 35 35 40 30 30 15 18 20 18 99 98 97 99 65 70 98 98 70 60 90 90 70 65 75 75 Bedekking kruidlaag (%) 60 60 55 60 60 40 25 15 40 30 35 40 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 2 0 0 0 0 35 40 20 25 60 50 50 40 Bedekking moslaag (%) . 2 2 . 2 2 . 2 2 . 2 2 . 2 2 . 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Vertrapping . 1 1 . 1 1 . 1 1 . 1 1 . 1 1 . 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 Reliëf . 2 2 . 2 2 . 2 2 . 2 2 . 2 2 . 2 2 1 1 1 1 2 2 2 2 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 Geomorfologische positie Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Oa Oa Oa Oa Zp Zp Zp Zp Dv Dv Dv Oa Dv Dv Dv Dv Vegetatietype 24 28 27 23 22 24 30 31 32 28 30 29 12 9 9 10 7 7 10 9 7 6 16 19 15 18 12 11 8 8 32 34 29 29 31 31 30 30 Aantal soorten kl kl kl kl kl kl kl
. a1 . a1 . p1 .
p1 . . a1 . p1 .
p1 p1 . a1 . p1 .
. a1 . . . p1 p1
kl
a2
p2
p2
.
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
a1 30 . . . . . . . . . . . . .
p1 30 . . . . . . p1 . . . . . .
. 30 . . . . . . p1 . . . . . .
a1 30 . . . . . . r1 . . . . . .
kl kl kl
a2 10 a4
. 10 a4
p1 10 a2
a2 10 p1
kl kl
10 a4
10 a2
10 a1
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . . . . . . . . . . . . a2 . . . . p1 . 10 a1 . p1 . p1 a1 a2 . . . . a2 . . . . a1 . . . . . . . . . . . . 10 a2 . . .
. . . . . . . p1 . . . . . a2 p1 . . . p1 . 10 a1 . . . p1 a1 a1 . . . . a2 . . . . a2 . . . . r1 . . p1 . . . p1 10 a2 . . .
ml ml ml ml ml ml ml ml ml ml
. . 60 . . . . . . .
. . 60 . . . . . . .
. a2 . . . p1 .
. a2 . p1 . p1 .
10 a2 . m4 . . p1
10 p1 . a1 . . .
10 . . m1 . . .
a2 a2 . m4 . . p1
a2 . . m1 . . .
p1 . . m1 . . .
. . . . . . .
.
.
.
.
.
.
r1
.
.
a1 30 . . . . . . p1 . . . . . .
p1 20 . . p1 . . . a1 . . . . . .
. 10 . . . . . . . . . . . . .
. 10 . . . . . . . . . . . . .
. 10 . . . . . . . . . . . . .
. 10 . . . . . . . . . . . . .
. 10 . . . . . . . . . . . . .
. 10 . . . . . . . . . . . . .
a1 20 p1 a1 10 a2 a2 . p1 . . p1 . . a1
p1 10 p1
a1 10 p1
a2 a4 .
. a2 .
. a2 .
a2 a4 .
p1 a2 .
. a2 .
a1 . .
10 10
a2 10
10 a1
a2 p1
a2 a2
a2 a2
10 a2
m4 a2
m4 10
. . . . . . . . . . . . . p1 r1 . . . p1 . 10 a1 . . . p1 p1 a1 . . . . p1 . . . . a1 . . . . . . . p1 . . . 10 20 a1 . . .
. . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . 20 a2 . a2 . . p1 a2 . . . p1 . . . . . a2 . . . . . . . p1 . . . . 10 a2 . . .
. . . . . . . r1 . . . . . p1 p1 . . . . . 20 . . p1 . . a2 a2 . . . p1 . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . 10 a2 . . .
. . . . . . . . . . . . . p1 p1 . . . . . 20 a2 . r1 . . p1 a2 . . . p1 . . . . . a1 . . . . . . . . . . . . 10 a2 . . .
p1 . r1 . . . r1 p1 . . . . . a4 . . . . 10 . 10 10 . a4 . . a2 20 . a2 . . 10 . . . . p1 . . . . . p1 . . r1 . . 10 a4 10 . . .
a1 . p1 . . . . p1 . . . . . 10 p1 . . p1 10 . 20 10 . p1 . . a2 10 . m4 . . a2 . p1 . . a1 . . . . . p1 . p1 r1 . . a1 p1 a2 . . .
p1 . p1 . p1 . . p1 . . . . . 10 r1 . . p1 p1 . 10 10 . a1 . r1 p1 10 . a2 . . a2 . r1 . . p1 . . . . . p1 . p1 . . r1 a2 p1 a2 . . .
. . p1 . . . . p1 . . . . . a4 . . . p1 10 . 10 10 . 10 . . p1 20 . a1 . . a2 . . . . a2 . . p1 . . . . p1 . . . 10 p1 10 . . .
. . p1 . . . . p1 . . . . . 10 p1 . . p1 m4 . 20 10 . p1 . . p1 10 . a1 . . p1 . p1 . . a2 . . p1 . . . . p1 . . . a2 p1 a2 . . .
. . 50 . . . . . . .
. . 60 . . . . . . .
. . 60 . . . . . . .
. . 40 . . . . . . .
. . 20 . . . . . . a2
. . 10 . . . . . . a2
. . 30 . . . . . . m4
. . 30 . . . . . . .
. . 30 . . . . . . a2
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
a1 20 . a1 10 a1 a1 . r1 . . a1 . . .
a2 20 . p1 10 p1 m1 . p1 . . a1 . . .
. 10 a1 p1 a4 10 a2 . . . r1 a1 . . m2
. 20 . p1 a2 10 a1 . . . r1 a1 . . .
. 20 . p1 m4 p1 m1 . . . . a1 . . .
10 a2 a1 . . . . p1 r1 . . . . . .
a2 10 a1 . . . . a1 . . . . . . .
a1 10 m2 . . . r1 . . . . . . . .
a1 10 a2 . . . . . . . . p1 . . .
10 40 . . a2 . . a1 p1 . . . . . p1
m4 40 . . a2 . . a1 a1 p1 . . . . p1
10 40 . . p1 . . p1 a2 . . . . . .
10 40 . . a1 . . a1 a1 . . . . . .
m4 20 p1 p1 30 10 m2 . r1 . . a1 . . a1
a2 30 p1 r1 20 m4 m2 . . . . p1 . . p1
p1 . .
a1 . .
a2 . .
. . .
a1 . .
p1 p1 .
a2 10 .
p1 . .
a1 . .
20 p1 .
20 p1 .
10 . p1
10 p1 r1
a1 . .
p1 . .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
p1 .
. .
a2 10
a2 m4
10 10
10 m4
. .
. . p1 . r1 . . p1 . . . . . a2 . . . p1 . . 20 10 . p1 . . p1 20 . a2 p1 . p1 . p1 . . a1 . . p1 . . p1 . p1 . . . a2 p1 a2 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . r1 . . p1 . . m4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . p1 . . a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 10 . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . a1 . . . . . . . . . . . . 10 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 10 . . . . . a1 . . . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . . . . r1 . . 10 . . .
. . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . a2 10 . . . . . . . . . . . . . . . . p1 a1 . . . . . . . . . . . . 10 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 10 . . . . . . . . . . . . . . r1 . p1 . . . . . . . . . . . . . 20 . . .
. . 40 . . . . . . a2
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. a2 a1 . . p1 . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
p1 a1 . a1 . . .
p1 p1 . p1 . . .
. . . m4 . . .
. . . a1 . . .
10 p1 . m4 p1 . .
10 a2 . m1 p1 . .
10 p1 . a2 p1 . .
10 a1 . m1 p1 r1 .
Zeegroene zegge Dwergzegge Sierlijke vetmuur Geelhartje Duinrus s.s. Moeraswespenorchis Vleeskleurige orchis
.
.
10
10
.
.
.
.
.
.
10 40 . . 30 . . . p1 . . . . r1 a1
m4 40 . . 30 . . . p1 . . . . r1 m4
. . r1 . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. a2 . . . . . . p1 . . . . . .
. a2 . . . . . . . . . . . . .
. a1 . . . . . p1 . . . . . . .
. a2 . . . . . . . . . . . . .
Melkkruid Zilte rus Zilte schijnspurrie Gerande schijnspurrie Zeeweegbree Gewoon kweldergras Kortarige zeekraal Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost Schorrenzoutgras Lamsoor Schorrenkruid Kwelderzegge Zulte Dunstaart
p1 . .
a2 . .
a1 p1 .
a1 . .
a1 p1 r1
a1 p1 .
a1 a2 .
a1 a4 r1
. 10 .
. 10 .
Fioringras Zilverschoon Valse voszegge
. .
. .
. .
a1 a1
a2 a1
10 10
10 10
10 a2
m4 a2
a2 10
m4 a1
Zilte zegge Aardbeiklaver
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. a1 r1 . . . p1 p1 . . . . . 10 . . . r1 a1 . 20 10 . p1 . . . 10 . m4 . . a2 . p1 . . p1 . . p1 . . . . a1 . . . 10 p1 p1 . . .
. a1 p1 . . . . p1 . . . . . 10 r1 . . . p1 . 10 10 . p1 . . . m4 r1 m4 p1 . a2 . p1 . . p1 . . a1 . . . . a1 . . . m4 p1 p1 . . .
. . p1 . . . . p1 . . p1 . . 10 . . . p1 a2 . 10 a2 . p1 . . . a2 . 40 . . 10 . . . . p1 a1 . p1 . . . . . . . . a1 p1 a1 . p1 .
. . p1 . . . . . . . r1 . . 10 . . . p1 p1 . 10 10 . p1 . . . a2 . 30 p1 . a4 . . r1 . a2 . . p1 . . . . p1 . . . a2 p1 a2 . p1 .
. . . . . . p1 p1 . . . . . 10 . . . p1 a2 . 10 p1 . p1 . . . 10 . 10 . . a1 . . r1 . p1 . r1 . . . p1 . . . . 20 p1 p1 p1 . . .
. . . . r1 . . r1 . . . . . 10 r1 . . p1 p1 . 10 10 . p1 . . r1 a2 . a4 . . a1 . . p1 . p1 . . . . . . . . . . p1 a2 a2 a2 . . .
p1 . r1 . . . p1 r1 . . . . . 10 r1 . . p1 a2 . 10 p1 . p1 . . . a2 . a4 . . a2 . . . . p1 . . . . . p1 . . . . r1 p1 a2 . . . .
. . p1 . . . . p1 . . . . . 10 p1 . . p1 p1 . 10 10 . p1 . . . 10 . m4 . . a1 . . . . . . . . p1 . r1 . p1 . . r1 m4 a2 a2 . . .
Gewoon duizendblad Vroege haver Madeliefje Duinriet Kleine veldkers Pinksterbloem Strandduizendguldenkruid Gewone en Glanzende hoornbloem Zeegroene ganzenvoet Rode ganzenvoet Akkerdistel Speerdistel Goudknopje Kamgras Rietorchis Gewone waterbies Kweek Heermoes Stijve ogentroost Rietzwenkgras Rood zwenkgras s.s. Gestreepte witbol Zilte greppelrus Zomprus Greppelrus Veldlathyrus Vertakte leeuwentand Kleine leeuwentand Engels raaigras Gewone en Rechte rolklaver Hopklaver Watermunt Riet Hertshoornweegbree Smalle weegbree Grote en Getande weegbree Straatgras Veldbeemdgras Ruw beemdgras Gewone brunel Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Kleine ratelaar Veldzuring Krulzuring Liggende vetmuur Geoorde wilg Grauwe en Rossige wilg Paardenbloem (G) Kleine klaver Rode klaver Witte klaver Rode waterereprijs Vogelwikke Smalle wikke s.s.
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . a2 . a2 . . . . 30
. . 10 p1 p1 . . a1 a1 30
. a2 20 . . . . . p1 a1
. a2 20 . . . . . a2 a2
. . 60 . . . . . . a1
. . 50 . . . . . . a1
. . 40 . . . . . . 10
. . 40 . . . . . . a1
Bleek dikkopmos Gewoon dikkopmos Gewoon puntmos Gevorkt heidestaartje Gewoon gaffeltandmos Moerassikkelmos Fijn laddermos Gewoon klauwtjesmos (G) Groot laddermos Gewoon haakmos
Kruipwilg
35
36
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Juffrouw Alie Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex flacca Carex oederi s. oederi Linum catharticum Parnassia palustris Schoenus nigricans Fissidens adianthoides Epipactis palustris Dactylorhiza incarnata Kruipwilgstruwelen Salix repens Pyrola rotundifolia Kweldervegetaties Juncus gerardi Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Carex otrubae Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Overige hogere planten Agrostis capillaris Angelica sylvestris Anthoxanthum odoratum Betula pubescens Calamagrostis epigejos Cardamine hirsuta Cardamine pratensis Centaurium littorale Cerastium fontanum Cirsium palustre Cynosurus cristatus Dactylorhiza majalis s. praetermissa Euphrasia stricta Festuca filiformis Festuca rubra Holcus lanatus Hypericum tetrapterum Juncus articulatus Juncus bufonius Juncus conglomeratus Lotus corniculatus Luzula campestris Luzula multiflora Phragmites australis Poa pratensis Prunella vulgaris Quercus robur Ranunculus acris Ranunculus repens Rhinanthus minor Sagina procumbens Salix aurita Salix cinerea Salix pentandra Trifolium dubium Trifolium pratense Vicia cracca Vicia hirsuta Overige mossen Brachythecium rutabulum Calliergonella cuspidata Cladonia rangiformis Climacium dendroides Dicranum scoparium Hypnum cupressiforme s.l. species Pseudoscleropodium purum Rhytidiadelphus squarrosus Thuidium tamariscinum
kl kl kl kl kl ml kl kl
JA1O JA1O JA1O JA1O JA1O JA1W JA1W JA1W JA1W JA1W JA2O JA2O JA2O JA2O JA2O JA2W JA2W JA2W JA2W JA2W JA3N JA3N JA3N JA3N JA3N JA3Z JA3Z JA3Z JA3Z JA3Z Pq-aanduiding 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 Jaar 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 Maand 2 23 16 28 29 2 23 16 28 29 3 23 16 28 29 3 23 16 28 29 3 23 16 28 29 3 23 16 28 29 Dag 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Lengte proefvlak (m) 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Breedte proefvlak (m) 95 98 98 90 90 99 97 96 90 90 85 95 98 95 95 80 93 97 95 95 98 90 98 97 98 90 85 97 95 97 Bedekking totaal (%) 70 85 85 90 85 80 75 75 75 80 50 75 75 85 80 50 70 80 80 80 65 75 80 90 92 70 70 85 90 95 Bedekking kruidlaag (%) 30 65 60 50 30 25 75 70 65 50 45 70 65 65 60 40 65 60 70 65 40 55 60 60 60 30 55 60 60 55 Bedekking moslaag (%) . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 Vertrapping . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 1 1 . . . 1 1 Reliëf . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 Geomorfologische positie Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Vegetatietype 15 18 23 26 23 17 28 26 28 27 19 24 30 33 34 15 24 27 28 27 22 26 24 25 29 17 21 27 26 25 Aantal soorten Ned. naam . . . p1 p1 10 10 10 a2 a2 20 10 10 a2 a2 20 m4 10 10 10 10 a2 m4 a1 a1 10 m2 10 a1 a1 Zeegroene zegge a2 a1 a2 a2 p1 a2 a2 a2 m2 a2 p1 . p1 r1 . p1 p1 . . . . . . . . . . . . . Dwergzegge p1 . r1 r1 r1 . a1 . p1 . p1 r1 p1 p1 a1 . p1 a1 p1 p1 p1 m1 a1 p1 p1 p1 m1 m1 p1 a1 Geelhartje . . . . . . p1 p1 p1 . p1 . r1 p1 r1 p1 . . p1 r1 p1 . . . . r1 p1 p1 . p1 Parnassia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 p1 a1 a1 . . p1 . . Knopbies . . . . . a1 m2 m1 m1 m1 . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . Groot vedermos p1 a2 a2 a2 a1 p1 m2 a2 a2 a1 a1 m4 m4 10 10 p1 m2 m2 a1 a1 a2 m4 m4 m4 10 10 m2 m4 10 10 Moeraswespenorchis . . p1 . . . p1 r1 . . . p1 p1 . . . r1 r1 . . . p1 r1 . . . p1 r1 . . Vleeskleurige orchis
kl kl
40 r1
70 .
80 .
80 p1
80 .
30 .
50 .
60 .
60 p1
60 r1
30 p1
50 a2
60 p1
60 p1
50 p1
30 a2
60 a2
50 a2
50 a2
60 a2
30 a2
60 a2
70 p1
80 a1
80 p1
30 a2
50 m4
60 a2
70 p1
80 a2
Kruipwilg Rond wintergroen
kl
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
p1
p1
p1
.
.
a1
p1
a1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Zilte rus
kl kl
. .
. .
. r1
. p1
. p1
. .
m2 .
p1 .
. .
. .
. .
. r1
. r1
. p1
. r1
. .
. .
. p1
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
Fioringras Valse voszegge
kl
p1
r1
r1
.
.
.
r1
p1
r1
r1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Zilte zegge
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . . . . . . . r1 . 10 . . . 10 a2 . a2 . . p1 . . p1 . . . . . . . . . . . p1 . .
. . . . . . . . . . a1 . p1 . . m2 r1 a1 . . r1 . . m2 p1 . . . . . . . p2 . a1 a2 . .
. . . . . . . . . . a1 . p1 . m1 a1 p1 a2 . . p1 p1 . a2 . r1 . . . . . . p1 . p1 p1 . .
. . . . . . . . p1 . p1 p1 p1 . m2 a1 . a1 . . a1 p1 . a1 . r1 . . . p1 p1 . p1 . p1 p1 . .
r1 . . r1 . . . . . . . p1 a1 . m1 p1 . p1 . . p1 p1 . a1 . . . . . p1 . . r1 . . p1 . .
. . . . . . p1 . r1 . 10 . p1 . 30 a2 . a2 . . . . . p1 . . . . . . . . . . . p1 . .
p1 . . p1 . . . . p1 . m1 . p1 . m1 a1 . m2 . . p1 . . a2 . r1 r1 . . . a1 . . . p1 r1 . .
p1 . p1 p1 . r1 . . . . a1 . p1 . m1 p1 . a1 . . p1 . . a2 . p1 . . . . r1 . . . p1 . . .
p1 . p1 p1 . . . . r1 . a1 p1 p1 . m2 p1 . a1 . . a1 . . a2 . p1 . . . r1 p1 . . . a1 . . .
p1 . . a1 . . p1 . . . p1 p1 p1 . m2 p1 . p1 . . p1 p1 . a2 . p1 . . . p1 p1 . . . p1 r1 . .
. . . . . . . . p1 . p1 . p1 . m2 p1 . a1 . . p1 . . . . p1 . p1 . . . . . . . p1 . p1
. . . . . . . . r1 . a1 . r1 . m1 m2 . a1 . r1 m4 . . p1 . . . r1 . . . a2 . r1 . r1 a1 .
. . . . . . . . p1 . a2 . p1 . m1 p1 . a1 . p1 a2 . . p1 . p1 . r1 . . . a2 . p1 p1 p1 a1 .
. . . . . . . . p1 r1 10 p1 p1 . m2 a1 . a1 . . a2 p1 . p1 . p1 . r1 . . a1 a2 . r1 p1 p1 a1 .
. . . r1 . . p1 . p1 . a2 r1 p1 . 10 a2 . p1 . p1 a2 . . p1 r1 p1 . r1 . r1 p1 a2 . r1 . p1 p1 .
. . . . . . . . . . . . . . m2 p1 . a1 . a2 p1 . a1 . . . . . . . . . . . . a2 . .
. . . r1 r1 . . . . . a1 . a1 . a1 a1 . a1 . p1 p1 p1 . a1 . . . . . . . a2 p2 . . a4 . .
. . . p1 . . . . . . a1 . p1 . p1 p1 . a1 . a1 a1 p1 . p1 . . . . . r1 . 10 p1 . a1 p1 . .
. . . . . . . . . . a2 p1 a1 . a1 p1 . a1 . . a1 a1 . p1 p1 p1 . . . p1 p1 10 . . p1 a2 . .
. . . p1 . . . . r1 . p1 p1 p1 . a1 p1 . p1 . . a1 p1 . a1 . . . . . a1 . a2 . . p1 p1 p1 .
. . p1 p1 . . p1 . r1 . p1 . r1 . 20 p1 . p1 . . a2 . . . . . . p1 . . . . . . . . . .
. . p1 p1 . . . p1 r1 . p1 . r1 . m2 m2 . r1 . . 10 . . p1 . r1 . r1 . . . r1 r1 . . . . .
. . r1 p1 . . . . r1 . p1 . p1 . m1 p1 . r1 . . 10 . . p1 . . . p1 . . . p1 . . r1 . . .
p1 . . p1 . . . . p1 . p1 p1 p1 a1 m2 p1 . . . . 10 . . p1 . . . r1 . . . p1 . . p1 . . .
p1 . p1 p1 . . . . p1 . p1 p1 r1 . m2 p1 . . . . m4 . . p1 . p1 . r1 p1 p1 p1 r1 . . . . . .
. . . p1 . . . . . . a1 . r1 . 20 p1 . . . . a1 . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . p1 . . . . r1 . p1 . p1 . m1 . . p1 . . m4 . . a1 . p1 . . . . . p2 p1 . . . . .
. . . p1 . . . p1 . . p1 . p1 . m4 p1 . r1 . . m4 . . a1 . p1 . . . p1 . p2 p1 . . . . .
. r1 . p1 . . . . . . p1 p1 p1 m4 m4 p1 . p1 . . 10 p1 . p1 . r1 . . . a1 . p1 p1 . p1 . . .
. r1 . p1 . . . . p1 . . p1 p1 m4 m4 p1 . . . . m4 p1 . a1 . p1 . . . a2 . p1 p1 . . . . .
Gewoon struisgras Gewone engelwortel Gewoon reukgras Zachte berk Duinriet Kleine veldkers Pinksterbloem Strandduizendguldenkruid Gewone en Glanzende hoornbloem Kale jonker Kamgras Rietorchis Stijve ogentroost Fijn schapengras Rood zwenkgras s.s. Gestreepte witbol Gevleugeld hertshooi Zomprus Greppelrus Biezenknoppen Gewone en Rechte rolklaver Gewone veldbies Veelbloemige veldbies s.l. Riet Veldbeemdgras Gewone brunel Zomereik Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Kleine ratelaar Liggende vetmuur Geoorde wilg Grauwe en Rossige wilg Laurierwilg Kleine klaver Rode klaver Vogelwikke Ringelwikke
ml ml ml ml ml ml ml ml ml
. 30 . . . . . . .
. 60 . . . . m4 m1 .
. 40 . . . . 20 a2 .
. 40 . . . . 10 a2 .
p1 10 . . . . 10 m2 .
. 20 . . . . a1 a1 .
. 40 . . . . 30 a1 .
. 30 . . . . 40 m2 .
. 30 . . . . 40 a1 .
. 20 . . . . 20 m2 .
. 40 . . . . . . .
. 70 . . . p1 . . .
. 60 . . . a1 a1 a1 .
. 60 . . a1 a1 a1 m1 .
. 60 . . p1 p1 m1 m1 .
. 40 . . a1 . . . .
. 60 . . . . m4 . .
. 50 . . a1 . m4 m4 .
a1 70 . . a1 . a1 m4 .
p1 60 . . m2 . m4 m2 .
a1 20 a2 a1 . . . . 20
. 50 . . . . p1 a1 m4
. 50 . . . . m4 a2 a1
. 50 . . p1 . m2 m2 10
. 50 . p1 a1 . a2 a2 10
. 30 a1 . p1 . . a1 a1
. 40 . . . . 10 m2 .
p1 40 . . a1 . 10 m4 a1
. 40 . . p1 . 20 m2 .
. 40 . . p1 . 10 a2 .
Gewoon dikkopmos Gewoon puntmos Vals rendiermos Boompjesmos Gewoon gaffeltandmos Gewoon klauwtjesmos (G) Groot laddermos Gewoon haakmos Gewoon thujamos
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
37
De Lasten Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex oederi s. oederi Sagina nodosa Linum catharticum Parnassia palustris Epipactis palustris Drepanocladus polygamus Dactylorhiza incarnata Ophioglossum vulgatum Kruipwilgstruwelen Salix repens Kweldervegetaties Juncus gerardi Centaurium pulchellum Odontites vernus s. serotinus Triglochin maritima Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Potentilla anserina Carex otrubae Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Trifolium fragiferum Overige hogere planten Angelica sylvestris Anthoxanthum odoratum Betula pubescens Cardamine hirsuta Cardamine pratensis Cerastium fontanum Cirsium palustre Cynosurus cristatus Dactylis glomerata Dactylorhiza majalis s. praetermissa Daucus carota Eleocharis palustris Eleocharis uniglumis Epilobium palustre Equisetum arvense Euphrasia stricta Festuca arundinacea Festuca rubra Galium palustre Hieracium pilosella Holcus lanatus Hypochaeris radicata Juncus ambiguus Juncus articulatus Juncus effusus Leontodon autumnalis Leontodon saxatilis Lolium perenne Lotus corniculatus Mentha aquatica Myosotis discolor Myosotis laxa s. cespitosa Phragmites australis Plantago lanceolata Poa pratensis Poa trivialis Prunella vulgaris Quercus robur Ranunculus acris Ranunculus repens Ranunculus sceleratus Rhinanthus angustifolius Rhinanthus minor Rumex acetosa Rumex crispus Sagina procumbens Salix aurita Salix cinerea Taraxacum species Trifolium dubium Trifolium pratense Trifolium repens Triglochin palustris Veronica hederifolia Vicia cracca Overige mossen Brachythecium rutabulum Calliergonella cuspidata Drepanocladus aduncus Rhytidiadelphus squarrosus
kl kl kl kl kl ml kl kl
LA1O LA1O LA1O LA1O LA1O LA1W LA1W LA1W LA1W LA1W LA2O LA2O LA2O LA2O LA2O LA2W LA2W LA2W LA2W LA2W LA3O LA3O LA3O LA3O LA3O LA3W LA3W LA3W LA3W LA3W LA4O LA4O LA4O LA4O LA4O LA4W LA4W LA4W LA4W LA4W LA5O LA5O LA5W LA5W LA6O LA6O LA6W LA6W Pq-aanduiding 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 Jaar 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 10 7 7 6 7 10 7 7 6 7 10 7 7 6 6 10 7 7 6 6 7 6 7 6 7 6 7 6 Maand 2 7 16 24 30 2 7 20 24 30 2 9 20 24 30 2 9 20 24 30 2 9 15 24 4 2 9 15 24 4 2 23 15 24 30 2 23 15 24 30 21 28 21 28 21 28 21 28 Dag 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Lengte proefvlak (m) 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Breedte proefvlak (m) 95 99 99 99 95 90 99 99 99 97 60 97 97 80 70 85 99 95 85 75 97 99 99 99 90 98 99 99 99 93 95 99 99 99 99 95 98 99 99 98 99 99 98 97 99 97 99 98 Bedekking totaal (%) 80 80 80 75 80 80 85 85 85 40 58 94 90 75 65 80 85 80 70 55 97 99 99 99 90 98 99 99 99 93 78 75 70 40 40 88 75 75 50 55 65 75 50 60 75 65 80 60 Bedekking kruidlaag (%) 20 25 40 60 50 15 25 35 60 80 5 15 25 20 25 10 20 30 30 40 0 1 1 1 2 0 0 0 1 1 20 75 70 80 80 10 70 60 75 70 70 75 80 80 70 70 70 75 Bedekking moslaag (%) . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Vertrapping . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Reliëf . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 2 2 . . . 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Geomorfologische positie Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Go Go Dv Dv Dv Go Go Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Dv Vegetatietype 21 35 34 34 33 18 33 32 32 26 18 26 27 25 16 19 28 25 28 19 12 16 17 19 17 13 14 13 17 17 19 23 25 26 30 17 24 26 24 29 32 34 32 37 28 33 29 30 Aantal soorten Ned. naam . a1 p1 p1 p1 . p1 a1 r1 . . . p1 r1 . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 p1 p1 p1 . . . . Dwergzegge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . p1 . . . . . Sierlijke vetmuur . p1 m4 m2 m2 . p1 m2 a1 m2 . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . a1 m4 m4 a1 . m1 m4 m4 a1 a1 a1 a1 a1 a1 a1 m4 a1 Geelhartje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . . . p1 p1 . p1 p1 p1 a2 . . r1 . Parnassia . p1 . r1 r1 . . p1 p1 p1 . . p1 . . . p1 r1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . p1 . . r1 p1 a2 p1 p1 p1 a2 a1 p1 p1 p1 Moeraswespenorchis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Goudsikkelmos . p1 r1 p1 . . p1 p1 r1 . . r1 . r1 . . r1 . r1 . . . r1 p1 r1 . . r1 p1 r1 . . p1 . . . r1 p1 r1 . . r1 . . . r1 . . Vleeskleurige orchis . p1 p1 a2 a1 . r1 p1 p1 p1 . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 p1 . . p1 p1 p1 a1 a2 a1 Addertong
kl
p1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
20
30
30
40
30
20
20
20
30
20
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
r1
r1
.
.
.
.
.
a2
p1
p1
p1
10
20
a2
a2
Kruipwilg
kl kl kl kl
10 . . .
10 r1 p1 .
10 . . .
10 . . .
10 . . .
. . . .
20 . r1 .
10 . p1 .
a2 . . .
a2 . . .
30 . . .
40 . a2 .
40 . m4 .
30 . m2 .
30 . a1 .
10 . . .
40 r1 a2 .
40 . m4 .
30 . a1 .
30 . a1 .
20 . . .
30 . a2 .
30 . r1 .
40 . a2 r1
30 . 20 .
30 . . .
20 . a2 .
20 . . .
20 . p1 .
20 . 30 .
. . . .
m2 . . .
m1 . . .
a1 . . .
a1 . . .
. . . .
p1 . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . r1 .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
kl kl kl
. . .
p1 . 10
. p1 10
p1 p1 10
a1 p1 10
10 . .
a1 . a2
a1 . 10
p1 . a2
a1 . p1
10 p1 .
10 a2 .
m4 a2 .
p1 a2 .
. a2 .
20 p1 .
10 a2 p1
a2 a2 p1
p1 a4 a1
. a4 p1
50 a1 .
40 20 p1
20 20 a2
a2 20 a1
. 30 a1
30 p1 .
20 10 .
10 10 .
a1 10 .
p1 20 .
a2 . .
a1 . r1
a1 . p1
. . p1
a2 . .
a2 . .
m2 . .
a1 . .
. . .
a1 . .
. . .
. . r1
. p1 .
p1 a1 .
. . p1
p1 . a2
. p1 r1
p1 a2 r1
Fioringras Zilverschoon Valse voszegge
kl kl
10 .
p1 .
r1 .
. .
. .
a2 .
p1 .
p1 .
. .
. .
. p1
. a2
r1 p1
. .
. .
p1 a2
. a2
r1 a1
. .
. .
a2 .
p1 p1
p1 .
p1 .
p1 .
. .
. p1
. .
. .
r1 .
20 .
m4 .
a2 .
a1 .
a1 .
30 .
m4 .
a2 .
a1 .
p1 .
a2 .
10 .
a2 .
a2 .
p1 .
p1 .
r1 .
r1 .
Zilte zegge Aardbeiklaver
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. a2 . p1 . . r1 a2 . . . . . . . . . 20 . . 20 . . p1 . r1 a2 . a2 . . . p1 p1 . . . . m4 . . . . r1 r1 . . . p1 . 10 . . . .
. a1 . . . p1 . 20 . . . . . . . p1 . a2 . . a2 . . a2 . p1 10 p1 m4 p1 . . a2 p1 p1 a2 p1 . p1 p1 . . 10 . . . . . . p1 20 . r1 . .
. 10 . . . p1 . 10 . . . . . . r1 p1 . 10 . . 10 p1 . p1 . . . . a2 p1 . . a2 p1 p1 a2 . . p1 p1 . . 20 r1 r1 r1 . . . a1 10 . r1 . .
. 10 . . r1 p1 . a2 . p1 . . . . . p1 . 10 . . 10 p1 . . . . p1 . a2 . . . a2 p1 . a1 a2 . a1 p1 . . 10 p1 r1 p1 . . . p1 10 . . . .
. 10 . . p1 p1 . a1 . p1 . . . . p1 . . 10 . . 20 p1 . p1 . . r1 . p1 . . . a2 p1 p1 p1 p1 . a2 p1 . . . p1 . . . p1 . p1 10 . . . .
p1 10 . p1 . . . a2 . . . . 20 . . . . 20 . . 10 . . . . r1 p1 . a1 . . . p1 r1 . . . . a2 . . . . . . . . . p1 . 10 . . . .
p1 a2 . r1 . p1 . 20 . . . 10 . . . p1 . a2 . . a1 . . a1 . . a2 . 10 . . r1 a2 p1 p1 a2 p1 . a2 . . . p1 . . . . . . m2 20 p1 . . .
r1 a1 . . . r1 . 10 . . . 10 . . . a1 . 10 . . a2 . . a1 . . . . 10 . . . a2 . a1 a2 p1 . a2 . . . 20 r1 . . . . . a1 10 . . . r1
r1 20 . . p1 . . a1 . p1 . a1 . . p1 p1 . 10 . . a2 . . . . . . . a2 . r1 . a2 p1 p1 p1 p1 . a2 . . . 40 . . . . . . r1 10 . . . r1
. 10 . . p1 . . p1 . p1 . a2 . . p1 . . a2 . . 10 . . . . . . . p1 . r1 . a2 p1 p1 . p1 . 10 . . . . p1 . . . . . . 10 . . . p1
. . . a1 . . . a2 . . . . . . . . . a2 . . a2 . . p1 . p1 . . p1 r1 . p1 a1 . . . . . a1 . . . . . . . . p1 . . . . . . .
. . . p1 . . . a1 . . . . . . . p1 . a1 p1 . a1 . . . . . . . a2 a2 . p1 a4 . p1 a1 . . p1 a2 . . . . . . . p2 . p1 p1 a2 . . .
. . . p1 . . . p1 . . . . . . . p1 . a1 p1 . a1 . . p1 . p1 . . p1 p1 . . a4 . p1 a1 . . a1 a1 . . . . . . . p1 . . . a1 . . .
. . . . p1 . . a1 . . . . . . . a1 . a1 . . a2 . . . . p1 . . a2 p1 . p1 a4 . p1 a1 . . . a2 . . r1 . . . . p1 . p1 . a2 . . .
. . . . p1 . . . . . . . . . . a2 p1 . . . r1 . . . . a1 . . p1 . . . a2 . p1 . . . p1 p1 . . . . . . . p1 . . . . . . .
. . . a1 . . . p1 . . . . . . . . . 20 p1 . 10 . . a2 . r1 p1 . p1 . . r1 a1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . .
. . . p1 . . . a1 . . . . . . . p1 . 10 a2 . a2 . . p1 . . . . p1 p1 . p1 a4 . a2 a1 . . p1 . p1 . . . . . . . . r1 . a1 . . .
. . . . . . . a1 . . . . . . . p1 . m4 a1 . a2 . . p1 . p1 . . p1 a1 . . a4 . m4 . . . . . . . p1 . . . . . . p1 . p1 . . .
. a1 r1 . p1 . . a2 . . . . . . . p1 . a2 p1 . a2 . . . . p1 . . a1 p1 . p1 10 . a1 a1 . . . p1 . . p1 . . . . . . a1 . p1 . . .
. . . . p1 . . . . . . . . . . a1 . . . . p1 . . . . p1 . . p1 . . . a2 . r1 . r1 . . . . . . . . . . . . p1 . a1 . . .
. . . . . . r1 . . . . . . . . . . 20 . . . . . . . a2 . . . p1 . . . . . . . . . p1 . . . . r1 . . . p1 . . p1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . a1 . . . a2 . r1 . . . m4 . . . p1 . . . . r1 . . . . . . a1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 20 r1 . a2 . . . . p1 . . . p1 . r1 . . . 10 . . . a2 . . . . r1 . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 30 p1 . p1 . . . r1 a2 . . . a2 . p1 . . . 10 . . . a2 . . . . . . . . . . . a2 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . p1 10 . . p1 . . . r1 a2 . . . r1 . . . . r1 a1 . . . a1 . . . . . . . . . . . p1 . . .
. . . . p1 . . . . . . . . . . . . 30 . . a2 . . . . a2 . . . r1 . p1 . p1 . . . . . . . . . . r1 . . . p1 . . p1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 40 . . a2 . . . . a1 . . . p1 . p1 . r1 . m4 . . . . . . . . r1 . . . . . . p1 . . .
r1 . . . . . . . . . . . . . . . . 40 . . 20 . . . . p1 . . . p1 . . . . . m4 . . . p1 . . r1 . . . . . . . . p1 . . .
r1 . . . . . . . . r1 . . . . . . . 40 . . 20 . . . . p1 . . . p1 . r1 . . . m4 . . . . . . p1 . r1 . . . . . . a4 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . m2 . . . . a2 . . p1 . . r1 . . . a1 . . . p1 . . p1 . . . . . . p1 . p1 . . .
p1 . . . p1 . . 10 p1 . . . . . . . . 10 . . 20 . . r1 p1 . a2 a2 10 . . . p1 a2 . . . . p1 . . . . . . . . . a2 . 10 . . . .
r1 . . . p1 p1 . m2 . . r1 . . r1 . a2 . 20 . . 10 . . . . . m4 . 10 . . . 10 a2 p1 . . . . . . m4 . . . . . . r1 . 10 . . . .
. p1 . . . p1 . a2 . . p1 . . . . a2 . 20 . . 10 r1 . p1 p1 . p1 . 10 . . . 10 a2 a1 . . . . . . . 10 . . . . . p1 . a2 . . . .
. p1 . . . p1 . a1 . p1 . . . . . a1 . m4 . . a2 r1 . a1 r1 . p1 . a2 . . . a4 10 a1 . . . . . . . 10 . . . . . r1 p1 p1 . . . .
. a1 . . p1 r1 . a1 r1 p1 r1 . . . . p1 . a2 . . 20 r1 . a1 . . p1 . p1 . . . a2 p1 p1 . . . . . . . p1 . . p1 . . r1 p1 a1 . . . .
r1 a1 . . p1 . . a2 . . . . . . . . . 20 . . 10 . . . . . a2 a2 10 . . . p1 a2 . . . . p1 . . . . . . . . . a2 . 10 . . . .
. p1 . . r1 . . m2 r1 . r1 . . . . a2 . 10 . . 10 . . . . . m4 . 10 . . . 10 m4 a1 . . . r1 . . . . . . p1 . . r1 p1 20 . . . .
. a1 . . . p1 . a1 . . p1 . . . . a2 . 20 . . 10 . . p1 . . a2 . 10 . . . 10 a2 p1 . . . a2 . . . 10 . . . . . p1 a1 p1 . . . .
. a2 . . r1 p1 . . . p1 . . . . . a1 . m4 . . a1 . . . . . p1 . a2 . . . a4 10 p1 . . . p1 . . . 20 . . . . . p1 p1 p1 . . . .
. 10 . . p1 p1 . a1 . p1 p1 . . . . p1 . 10 . . 20 . . p1 . . p1 . a1 . . . a2 a2 p1 a1 . . a1 . . . p1 . . p1 . . p1 p1 a2 . . . .
. 20 . . . r1 . a2 . p1 . . . . . r1 . 20 . p1 a2 r1 . a1 . . 10 . a1 . . . 10 p1 p1 . . . a1 r1 . . a1 p1 . p1 . . r1 p1 a2 . . . .
. 20 . . p1 p1 . a2 . p1 . . . . . . . 20 . p1 10 . . p1 . r1 10 . a1 . . . 10 p1 p1 . r1 . a2 . . . p1 p1 . p1 a2 . r1 p1 a1 . . . .
. 10 . . . p1 . p1 . p1 . . . . . p1 . 10 . . p1 r1 . a1 . p1 10 . p1 . . . 10 a2 . . . r1 p1 . . . a1 . . a1 . p2 r1 . p1 . . . .
. 10 . . p1 p1 . a1 . p1 . . . . . p1 . 20 . . 10 r1 . p1 . . 10 . p1 . . . 10 p1 p1 . . r1 a1 p1 . . p1 p1 . a1 . p2 r1 p1 p1 . . . .
. 10 p1 . . . . a1 . p1 . . . . . r1 . 20 . . a2 p1 . p1 . . p1 . 10 r1 . . 10 10 p1 . p1 . p1 . . . a2 . . . . . . . a4 . . p1 .
. 10 r1 . p1 . . a1 . r1 . . . . . . . m4 . . 10 p1 . p1 . . p1 . p1 . . . 10 p1 p1 . . . p1 r1 . . . p1 p1 . . p1 r1 p1 a1 . . . p1
. 10 . . . . . a1 . p1 . . . . . . . 20 . . a2 p1 . p1 . . . . 10 . . . 10 10 p1 . p1 . p1 r1 . . 10 . . . . . p1 . a2 . . . p1
. 10 . . p1 r1 . p1 . p1 . . . . . . . m4 . . 10 p1 . . . . . . p1 . . . 10 p1 p1 . p1 . p1 p1 . . . . r1 . . . r1 p1 a1 . . . p1
Gewone engelwortel Gewoon reukgras Zachte berk Kleine veldkers Pinksterbloem Gewone en Glanzende hoornbloem Kale jonker Kamgras Kropaar Rietorchis Peen Gewone waterbies Slanke waterbies Moerasbasterdwederik Heermoes Stijve ogentroost Rietzwenkgras Rood zwenkgras s.s. Moeraswalstro Muizenoor Gestreepte witbol Gewoon biggenkruid Zilte greppelrus Zomprus Pitrus Vertakte leeuwentand Kleine leeuwentand Engels raaigras Gewone en Rechte rolklaver Watermunt Veelkleurig vergeet-mij-nietje Zompvergeet-mij-nietje Riet Smalle weegbree Veldbeemdgras Ruw beemdgras Gewone brunel Zomereik Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Blaartrekkende boterbloem Grote ratelaar Kleine ratelaar Veldzuring Krulzuring Liggende vetmuur Geoorde wilg Grauwe en Rossige wilg Paardenbloem (G) Kleine klaver Rode klaver Witte klaver Moeraszoutgras Klimopereprijs Vogelwikke
ml ml ml ml
. 20 . .
. 30 . .
. 30 . 10
. 60 . a2
. 40 . 10
. 10 . .
. 20 . .
. 30 . m4
. 60 . a2
. 70 . 10
. 10 . .
. 20 . .
. 20 . .
. 20 . .
. 30 . .
. 10 . .
. 20 . .
. 30 . .
. 30 . .
. 40 a1 .
. . . .
a2 . . .
p1 . . .
a1 . . .
a2 . . .
. . . .
. . . .
. . . .
a1 . . .
a1 . . .
. 20 . .
. 70 . .
. 70 . .
. 80 . .
. 80 . a2
. 10 . .
. 70 . .
. 60 . a2
. 70 . .
. 50 . a1
. 70 . a1
. 70 . a2
. 80 . a1
. 80 . a2
. 50 . 20
. 50 . 20
a1 60 . 10
. 70 . 10
Gewoon dikkopmos Gewoon puntmos Moerassikkelmos Gewoon haakmos
Zilte rus Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost Schorrenzoutgras
38
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
De Rug I Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex flacca Carex oederi s. oederi Sagina nodosa Linum catharticum Parnassia palustris Juncus alpinoarticulatus s. atricapillus Schoenus nigricans Fissidens adianthoides Campylium stellatum Drepanocladus polygamus Epipactis palustris Dactylorhiza incarnata Aneura pinguis Preissia quadrata Bryum pseudotriquetrum Ophioglossum vulgatum Kruipwilgstruwelen Salix repens Pyrola rotundifolia Kweldervegetaties Glaux maritima Juncus gerardi Centaurium pulchellum Odontites vernus s. serotinus Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Potentilla anserina Carex otrubae Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Trifolium fragiferum Overige hogere planten Agrostis canina Anthoxanthum odoratum Betula pubescens Calamagrostis epigejos Cardamine hirsuta Cardamine pratensis Carex arenaria Carex riparia Centaurium littorale Cerastium fontanum Cirsium arvense Cirsium palustre Cynosurus cristatus Dactylorhiza majalis s. praetermissa Eleocharis palustris Eleocharis quinqueflora Eleocharis uniglumis Epilobium palustre Epilobium parviflorum Eriophorum angustifolium Eupatorium cannabinum Euphrasia stricta Festuca arundinacea Festuca rubra Galium palustre Hippophae rhamnoides Holcus lanatus Hydrocotyle vulgaris Hypericum tetrapterum Juncus ambiguus Juncus articulatus Juncus bufonius Lathyrus pratensis Leontodon autumnalis Leontodon saxatilis Lolium perenne Lotus corniculatus Lycopus europaeus Lysimachia vulgaris Mentha aquatica Myosotis laxa s. cespitosa Myosotis scorpioides Phragmites australis Plantago major Poa annua Poa pratensis Poa trivialis Prunella vulgaris Pulicaria dysenterica Ranunculus acris Ranunculus repens Rumex crispus Sagina procumbens Salix aurita Salix cinerea Scutellaria galericulata Stellaria palustris Taraxacum species Trifolium dubium Trifolium pratense Trifolium repens Triglochin palustris Overige mossen Brachythecium rutabulum Calliergonella cuspidata Campylopus introflexus Dicranum scoparium Drepanocladus aduncus Eurhynchium praelongum Lophocolea bidentata Rhytidiadelphus squarrosus
RU1N 2007 10 1 3 3 99 96 5 . . . Go 24
RU1N 2008 7 9 3 3 90 88 5 . . . Dv 31
RU1N 2009 7 20 3 3 90 85 15 . . . Dv 34
RU1N 2010 6 30 3 3 90 85 30 2 1 1 Dv 38
RU1N 2011 7 4 3 3 96 85 30 2 1 1 Dv 35
RU1Z 2007 10 1 3 3 99 92 10 . . . Go 22
RU1Z 2008 7 9 3 3 96 90 8 . . . Go 27
RU1Z 2009 7 20 3 3 92 85 25 . . . Dv 29
RU1Z 2010 6 30 3 3 95 87 35 2 1 1 Dv 35
RU1Z 2011 7 4 3 3 95 80 35 2 1 1 Dv 34
RU2O 2007 10 1 3 3 75 60 20 . . . Dv 17
RU2O 2008 7 9 3 3 90 45 50 . . . Dv 21
RU2O 2009 7 20 3 3 75 60 30 . . . Dv 25
RU2O 2010 7 5 3 3 80 60 30 2 1 2 Dv 24
RU2O 2011 7 5 3 3 80 60 30 2 1 2 Dv 25
RU2W 2007 10 1 3 3 80 70 20 . . . Dv 21
RU2W 2008 7 9 3 3 80 60 30 . . . Dv 18
RU2W 2009 7 20 3 3 85 75 50 . . . Dv 24
RU2W 2010 7 5 3 3 88 75 50 3 1 2 Dv 25
RU2W 2011 7 5 3 3 85 75 50 3 1 2 Dv 25
RU3N 2007 10 1 3 3 80 60 30 . . . Dv 18
RU3N 2008 7 8 3 3 80 65 25 . . . Dv 22
RU3N 2009 7 21 3 3 80 50 50 . . . Dv 20
RU3N 2010 6 30 3 3 85 55 60 2 1 2 Dv 21
RU3N 2011 7 6 3 3 85 50 60 2 1 2 Dv 18
RU3Z 2007 10 1 3 3 80 65 25 . . . Dv 17
RU3Z 2008 7 8 3 3 75 55 30 . . . Dv 20
RU3Z 2009 7 21 3 3 80 50 45 . . . Dv 18
RU3Z 2010 6 30 3 3 85 60 60 2 1 2 Dv 26
RU3Z 2011 7 6 3 3 90 50 70 2 1 2 Dv 25
RU4N 2007 9 27 3 3 75 55 25 . . . Dv 18
RU4N 2008 7 8 3 3 80 55 30 . . . Dv 21
RU4N 2009 7 21 3 3 75 60 30 . . . Dv 22
RU4N 2010 7 1 3 3 80 70 30 2 1 2 Dv 23
RU4N 2011 7 6 3 3 85 70 30 2 1 2 Dv 21
RU4Z 2007 9 27 3 3 80 65 25 . . . Dv 15
RU4Z 2008 7 8 3 3 80 65 25 . . . Dv 23
RU4Z 2009 7 21 3 3 80 65 30 . . . Dv 22
RU4Z 2010 7 1 3 3 85 70 30 2 1 2 Dv 22
RU4Z 2011 7 6 3 3 90 75 35 2 1 2 Dv 27
kl kl kl kl kl kl kl ml ml ml kl kl ml ml ml kl
. . . . p1 . . . . . . . . . . .
. . . p1 p1 . . . . . . p1 . . . .
. p1 . r1 p1 . . p1 . . . . . . p1 .
. p1 . . p1 . . . . . . . . . . p1
p1 p1 . a1 p1 . . . . . . . . . . p1
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . p1 . . . . . . . p1 . . . a1
. a1 . p1 . . . . . . . . . . . .
p1 p1 . p1 . . . . . . . . . . . p1
p1 a1 . a1 p1 . . . . . . . . . . a2
. 20 . a1 . p1 m2 20 . . . . . . m4 .
. a2 . a1 p1 . 10 50 a1 . . . . . a2 .
r1 20 . a1 p1 a4 a2 10 . a1 . . a2 p1 10 .
r1 10 . a1 p1 10 m4 20 . . . r1 a1 a1 10 .
p1 10 . a1 p1 a1 a2 20 . . . p1 a1 a2 a1 .
. 20 . a1 p1 . . 10 . . . . . . 10 .
. a2 . a1 . . . 20 a1 . . r1 . . 10 .
. 10 . a1 p1 p1 . 10 . . . p1 p1 . 10 .
. 10 . m2 a2 p1 . 20 . . . p1 a1 a1 a2 .
. 10 . a1 a2 p1 . 20 . . . p1 a1 a1 10 .
20 10 . p1 . p1 . 20 a2 . . . . . . .
20 a2 . p1 . . . 20 m2 . . p1 . . . .
10 10 . p1 . p1 . 20 a1 . . r1 . . . .
10 10 . p1 . p1 . 30 . . . r1 . . . .
20 10 . p1 . p1 . 20 . m2 . . . . . .
10 a2 . p1 . . 20 20 . a1 p1 . . . . .
10 a2 . p1 . p1 20 20 . a1 p1 p1 . . a1 .
a2 10 . p1 . a2 10 30 a2 . p1 . . . m4 .
a2 10 . a1 . p1 20 20 a1 . p1 r1 . . a1 .
10 a2 . a1 . p1 30 30 . a1 p1 r1 p1 . . .
a2 30 . . . p1 a2 10 . a2 . . . . m2 .
a2 30 . p1 . p1 a2 20 a1 . . . . . a1 .
a2 20 r1 p1 . a2 a1 10 a2 a1 . . . . . .
10 20 . p1 . a2 a2 10 . a1 . r1 . . p1 .
10 40 . p1 . p1 a2 10 . a1 . r1 . . . .
a2 30 . . . . a2 10 . p1 . . . . . .
a2 30 . a1 . p1 a1 10 a1 a1 . p1 p1 . m2 .
a2 20 . a1 . a2 a2 10 10 a1 . . . . . .
10 20 . p1 . a2 a1 10 a1 a1 . r1 . . a1 .
10 30 . a1 . a1 10 10 . m2 . p1 a1 a1 p1 .
Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Ned. naam Zeegroene zegge Dwergzegge Sierlijke vetmuur Geelhartje Parnassia Duinrus s.s. Knopbies Groot vedermos Sterrengoudmos Goudsikkelmos Moeraswespenorchis Vleeskleurige orchis Echt vetmos Vierkantsmos Veenknikmos Addertong
kl kl
a2 .
p1 .
p2 .
p4 .
10 .
a4 .
10 .
10 .
20 .
20 .
20 p1
30 p1
30 p1
30 p1
30 p1
30 p1
30 p1
30 p1
30 p1
20 p1
20 p1
30 p1
20 .
20 .
a4 .
30 p1
20 p1
30 .
20 r1
a2 p1
20 p1
20 p1
10 p1
10 p1
a4 r1
10 p1
10 p1
a4 p1
p2 r1
a2 p1
Kruipwilg Rond wintergroen
kl kl kl kl
. . . .
. p1 . .
. . . .
. a1 . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . r1 .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
kl kl kl
a2 a2 a2
a1 a2 a2
a1 a2 a2
a1 10 a4
a1 10 a2
a2 a2 .
a1 a2 a2
a2 a2 a4
a1 10 a2
a1 10 p1
a1 . .
. . .
. . .
p1 . .
p1 . .
p1 a2 .
. p1 .
. p1 .
. p1 .
p1 a1 .
. . .
. . .
. . .
p1 r1 .
p1 . .
r1 . .
. . .
. . .
a1 . .
a1 . p1
. . .
. p1 .
. p1 .
. p1 .
p1 p1 .
. . .
. . .
. . .
. . .
p1 . .
Fioringras Zilverschoon Valse voszegge
kl kl
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
p1 .
. .
. .
. .
r1 .
p1 .
r1 .
r1 .
r1 .
. .
. .
p1 .
p1 .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
Zilte zegge Aardbeiklaver
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . . 20 . p1 . p1 . r1 . p1 . . . . . . . . . . . 50 p1 . 10 . . . p1 . . . . . . p1 . p1 . . 20 . . . . p1 a1 . . p1 . p1 . . . . . . a1 .
. . . 30 . . . p1 . r1 . p1 . . . . . . . . . . . 40 p1 . 10 . . . a1 . . . . . . p1 . p1 p1 . 10 . . a1 a1 p1 a2 . . r1 p1 p1 . . . . a1 . 10 .
. . . 10 r1 . . a2 . r1 . p1 . . . . . r1 . . . . . 30 p1 . 10 . . . a1 . p1 . . . . p1 . . p1 . 10 . . a1 m4 p1 10 . . p1 p1 p1 . . . . a1 . a2 .
. . . 10 . r1 . p1 . p1 . p1 . p1 . . . . . . . . . 20 p1 . 20 . . . p1 . r1 . . . . p1 . p1 r1 . 10 . . p1 a2 p1 a2 r1 . r1 a1 r1 p1 . . . p1 . a2 .
. . . 10 . . . p1 . p1 . p1 . r1 . . . . . . . . . 20 . . 20 . r1 . a1 . p1 . . . . p1 . . r1 . 10 . . p1 p1 a1 a2 . . p1 p1 . p2 . . . p1 . a1 .
. . . 20 . p1 . a4 . p1 . p2 . . . . . . . . . . . 40 p1 . 10 . . . a1 . . . . . . . . p1 p1 . 20 . . . . p1 a2 . . . . . p1 r1 . . . . a2 .
. . . 10 . . . p2 . . . p1 . . . . . . . . . . . 30 p1 . 10 . . . a2 . . . . . . . . p1 p1 . 10 . . p1 a1 p1 a2 . . . p1 p1 . . . . a1 . 20 .
. . . p1 . . . p2 . p1 . p1 p1 . . . . r1 . . . . . 10 a1 . 10 . . . a2 . . . . . . . . p1 p1 . 20 . . p1 a1 p1 a2 . . . a1 . . p1 . . p1 . 10 .
. r1 . a1 . . . p1 . p1 . r1 a1 p1 . . . . . . . . . 10 p1 . 20 . r1 . a2 . . . . . . . . p1 r1 . 10 . . p1 m4 p1 a2 r1 . r1 a1 . . . . . a1 p1 20 .
. p1 . a2 . . . p1 . p1 . r1 10 . . . . . . . . p1 . 10 . . 10 p1 . . a2 . . . . . . . . . . . 10 . . p1 a1 m2 p1 r1 . r1 p1 . p1 . . . p1 p1 a2 .
. . . 10 . . 10 . . . . . . . . . . . . . p1 . . a1 . p1 . . . . 10 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
p1 . . a1 . . 10 . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . r1 p1 . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
p1 . . a1 . . 10 . r1 . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . r2 . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . a1 . . 10 . p1 . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . r2 . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . a1 . . 10 . . . . r1 . . . . . . . . p1 . . p1 . 10 r1 . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . .
. . . 20 . . a2 . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . r1 . . . . a2 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . .
. . . a2 . . 10 . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
r1 . . 10 . . 10 . r1 . . p1 . . . p1 . . . . p1 . . p1 . r1 p1 . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . 10 . . 20 . p1 . . p2 . . . p1 . . . . p2 . . p1 . r1 a1 . . . a1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . 20 . . 10 . r1 . . a2 . . . . . . . . a2 . . p1 . r1 a1 . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . p1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . r1 . . a2 . . . . . . a2 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . .
p1 . . p1 . . . . . . . p1 . . . . . . . p1 p1 . . a1 . . p1 . . . a2 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . . r1 . . . .
. . . p1 . . . . . . . p1 . . . . . . . p1 r1 . . a1 . . p1 . . . a2 . . . . . . r1 . p1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . .
. . . p1 . . . . r1 . . p1 . . . . . . . . p1 . . a1 . . p1 . . . a1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . a1 . . . . . . . . . . . . . .
. . . a1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . a1 . . p1 . . . a2 . . . . . . . . p1 . . . . . . . a2 . . . . . . . . . . . . . .
. . . r1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . a2 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
p1 . . r1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . a1 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
p1 . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . . . . . . a2 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a1 . . a1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . a1 . . p1 . . . a1 . . . r1 . . p1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 .
a1 . . a2 . . . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . a1 . . . a1 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . a1 .
. . . . . . a1 . . . . . . . a2 . . . . . . . . p1 . . . . . . m4 . . . . . . p1 . p1 . . a2 . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . .
p1 . . . . . p1 . . . . . . . a1 . . . . . r1 . . . . . . . . . a1 . . . . . . p1 . p1 . . a2 . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . .
p1 . . . . . p1 . . . . p1 . . a1 . . . . . p1 . . . . . . . . . a2 . . . . . . p1 . p1 . . a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . r1 . . 10 . . . . . p1 . . p1 . . p1 . . . a2 . . . . . . r1 . p1 . . a2 . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . .
. . . p1 . . . . . . . . . . a1 . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . . . . . p1 . p1 . . a2 . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . .
. . . . . . p1 . . . . p1 . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . 20 . . . . . . p1 . p1 . . 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . a1 . . . . r1 . . . . . . . . p1 . . a1 . . . r1 . . 10 . . . . . . p1 . . . . 10 . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . .
p1 . . . . . p1 . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . . p1 p1 . . 10 . . . . . . a1 . p1 . . 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . p1 . . . . r1 . . . . . . . . p1 . . . . . p1 p1 . . 10 . . . . . . p1 . p1 . . 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . r1 . . p1 . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . p1 . . a1 p1 . . 10 . . . . . . p1 . p1 . . 10 . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . .
Moerasstruisgras Gewoon reukgras Zachte berk Duinriet Kleine veldkers Pinksterbloem Zandzegge Oeverzegge Strandduizendguldenkruid Gewone en Glanzende hoornbloem Akkerdistel Kale jonker Kamgras Rietorchis Gewone waterbies Armbloemige waterbies Slanke waterbies Moerasbasterdwederik Viltige basterdwederik Veenpluis Koninginnenkruid Stijve ogentroost Rietzwenkgras Rood zwenkgras s.s. Moeraswalstro Duindoorn Gestreepte witbol Gewone waternavel Gevleugeld hertshooi Zilte greppelrus Zomprus Greppelrus Veldlathyrus Vertakte leeuwentand Kleine leeuwentand Engels raaigras Gewone en Rechte rolklaver Wolfspoot Grote wederik Watermunt Zompvergeet-mij-nietje Moerasvergeet-mij-nietje Riet Grote en Getande weegbree Straatgras Veldbeemdgras Ruw beemdgras Gewone brunel Heelblaadjes Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Krulzuring Liggende vetmuur Geoorde wilg Grauwe en Rossige wilg Blauw glidkruid Zeegroene muur Paardenbloem (G) Kleine klaver Rode klaver Witte klaver Moeraszoutgras
ml ml ml ml ml ml ml ml
. m4 . . . . . a2
. m2 . . . . . m2
. 10 . . . . . a2
a1 20 . . . . p1 10
a1 20 . . . p1 . 10
. 10 . . . . . 10
. m2 . . . . . 10
. 20 . . . . . m4
. 10 . . . . . 20
. 20 . . . . . 10
. a2 . . . . . .
. a1 . . . . . .
. a1 . . . . . .
. a1 . . . . . .
. a1 . . . . . .
. a2 . . . . . .
. a1 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 30 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 10 . a1 . . . .
. 10 . a1 . . . .
. 30 . . . . . .
a1 30 . . . . . .
a1 40 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. 10 . . . . . .
p1 40 . . . . . .
. 30 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 20 . . . . . .
p1 20 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 20 . . . . . .
Gewoon dikkopmos Gewoon puntmos Grijs kronkelsteeltje Gewoon gaffeltandmos Moerassikkelmos Fijn laddermos Gewoon kantmos Gewoon haakmos
Melkkruid Zilte rus Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer De Rug II Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex flacca Carex oederi s. oederi Sagina nodosa Linum catharticum Parnassia palustris Juncus alpinoarticulatus s. atricapillus Schoenus nigricans Fissidens adianthoides Campylium stellatum Drepanocladus polygamus Epipactis palustris Dactylorhiza incarnata Aneura pinguis Preissia quadrata Bryum pseudotriquetrum Ophioglossum vulgatum Kruipwilgstruwelen Salix repens Pyrola rotundifolia Kweldervegetaties Glaux maritima Juncus gerardi Centaurium pulchellum Odontites vernus s. serotinus Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Potentilla anserina Carex otrubae Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Trifolium fragiferum Overige hogere planten Agrostis canina Anthoxanthum odoratum Betula pubescens Calamagrostis epigejos Cardamine hirsuta Cardamine pratensis Carex arenaria Carex riparia Centaurium littorale Cerastium fontanum Cirsium arvense Cirsium palustre Cynosurus cristatus Dactylorhiza majalis s. praetermissa Eleocharis palustris Eleocharis quinqueflora Eleocharis uniglumis Epilobium palustre Epilobium parviflorum Eriophorum angustifolium Eupatorium cannabinum Euphrasia stricta Festuca arundinacea Festuca rubra Galium palustre Hippophae rhamnoides Holcus lanatus Hydrocotyle vulgaris Hypericum tetrapterum Juncus ambiguus Juncus articulatus Juncus bufonius Lathyrus pratensis Leontodon autumnalis Leontodon saxatilis Lolium perenne Lotus corniculatus Lycopus europaeus Lysimachia vulgaris Mentha aquatica Myosotis laxa s. cespitosa Myosotis scorpioides Phragmites australis Plantago major Poa annua Poa pratensis Poa trivialis Prunella vulgaris Pulicaria dysenterica Ranunculus acris Ranunculus repens Rumex crispus Sagina procumbens Salix aurita Salix cinerea Scutellaria galericulata Stellaria palustris Taraxacum species Trifolium dubium Trifolium pratense Trifolium repens Triglochin palustris Overige mossen Brachythecium rutabulum Calliergonella cuspidata Campylopus introflexus Dicranum scoparium Drepanocladus aduncus Eurhynchium praelongum Lophocolea bidentata Rhytidiadelphus squarrosus
RU5N 2007 9 27 3 3 99 60 50 . . . Oa 21
RU5N 2008 7 8 3 3 98 70 50 . . . Oa 26
RU5N 2009 7 21 3 3 98 75 40 . . . Oa 28
RU5N 2010 6 30 3 3 98 96 30 2 1 1 Oa 24
RU5N 2011 7 7 3 3 90 85 25 2 1 1 Oa 25
RU5Z 2007 9 27 3 3 98 70 40 . . . Oa 25
RU5Z 2008 7 8 3 3 98 75 40 . . . Oa 27
RU5Z 2009 7 21 3 3 98 80 30 . . . Oa 28
RU5Z 2010 6 30 3 3 95 93 20 2 1 1 Oa 30
RU5Z 2011 7 7 3 3 90 80 20 2 1 1 Oa 26
RU6N 2007 9 27 3 3 99 95 7 . . . Oo 19
RU6N 2008 7 8 3 3 98 98 2 . . . Oa 25
RU6N 2009 7 22 3 3 95 95 2 . . . Oa 25
RU6N 2010 7 1 3 3 97 97 2 2 1 1 Oa 23
RU6N 2011 7 7 3 3 99 95 10 2 1 1 Oa 30
RU6Z 2007 9 27 3 3 98 92 10 . . . Oo 18
RU6Z 2008 7 8 3 3 98 97 10 . . . Oa 22
RU6Z 2009 7 22 3 3 98 97 5 . . . Oa 28
RU6Z 2010 7 1 3 3 95 95 6 2 1 1 Oa 23
RU6Z 2011 7 7 3 3 95 90 12 2 1 1 Oa 26
RU7N 2009 7 21 3 3 55 40 40 . . . Dv 26
RU7N 2010 7 5 3 3 60 45 35 2 1 2 Dv 28
RU7N 2011 7 5 3 3 55 40 35 3 1 2 Dv 28
RU7Z 2009 7 21 3 3 65 50 25 . . . Dv 24
RU7Z 2010 7 5 3 3 70 60 25 2 1 2 Dv 25
RU7Z 2011 7 6 3 3 60 40 30 3 1 2 Dv 27
RU8N 2009 7 22 3 3 95 50 80 . . . Dv 23
RU8N 2010 7 1 3 3 96 60 70 2 1 2 Dv 23
RU8N 2011 7 7 3 3 85 50 65 2 1 2 Dv 23
RU8Z 2009 7 22 3 3 98 60 80 . . . Dv 23
RU8Z 2010 7 1 3 3 98 70 70 2 1 2 Oa 21
RU8Z 2011 7 7 3 3 90 65 65 2 1 2 Oa 22
RU9O 2010 7 21 3 3 95 90 30 2 1 2 Dv 34
RU9O 2011 7 5 3 3 95 90 25 2 1 2 Dv 35
RU9W 2010 7 21 3 3 98 97 10 2 1 2 Oa 33
RU9W 2011 7 5 3 3 92 85 15 2 1 2 Oa 32
RU10N 2010 8 3 3 3 99 98 10 2 1 1 Oa 34
RU10N 2011 7 5 3 3 88 85 25 3 1 1 Oa 31
RU10Z 2010 8 3 3 3 98 98 7 2 1 1 Oa 32
RU10Z 2011 7 5 3 3 92 90 20 2 1 1 Oa 30
kl kl kl kl kl kl kl ml ml ml kl kl ml ml ml kl
. r1 . . . . . . . . . . . . . .
. r1 . r1 . . . . . . . . . . . .
. r1 . r1 . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . .
. . . a1 . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . .
. p1 . p1 . . . . . . . . . . . .
. p1 . r1 . . . . . . . . . . . .
. p1 . r1 . . . . . . . . . . . .
. r1 . a1 . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . p1 . . . . . . . . . . . .
. r1 . . . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . .
a2 10 . a1 p1 10 . 30 a2 . p1 . p1 p1 a1 .
10 10 . a1 p1 10 . 30 a1 . p1 p1 a1 a1 . .
10 10 . a1 p1 10 . 30 . a1 p1 p1 a1 a1 a1 .
10 10 . a1 p1 10 . 20 a2 a1 p1 p1 a2 . a1 .
20 10 . a1 p1 10 . 20 m2 . p1 p1 a1 a1 . .
20 10 . a1 p1 10 . 30 . a1 p1 p1 a1 m2 a1 .
. a1 . r1 . . . . . a2 r1 p1 . . . .
. a1 . p1 . . . . . . . . . . . .
. p1 . a1 . . . . . . r1 . . . . .
. a1 . . . . . . . . . r1 . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . .
a4 a1 . p1 . . . . . . . . . . . .
a2 p1 . a1 . . . . . . . r1 . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . .
. p1 . p1 . . . . . . . p1 . . . .
. . . r1 . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . p1 . . . .
. . . r1 . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . r1 . . . .
Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Ned. naam Zeegroene zegge Dwergzegge Sierlijke vetmuur Geelhartje Parnassia Duinrus s.s. Knopbies Groot vedermos Sterrengoudmos Goudsikkelmos Moeraswespenorchis Vleeskleurige orchis Echt vetmos Vierkantsmos Veenknikmos Addertong
kl kl
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
10 p1
10 p1
10 p1
p1 p1
p2 p1
p2 p1
10 p1
20 p1
10 p1
20 a2
20 p1
10 p1
p1 .
p2 .
p1 .
p1 .
20 .
10 .
10 .
10 .
Kruipwilg Rond wintergroen
kl kl kl kl
. 20 . .
. 20 . .
. 10 . .
. 10 . .
. 10 . r1
. 20 . .
. 20 . .
. 10 . .
r1 10 . .
. 20 . r1
. a1 . .
. 10 r1 .
. a2 r1 .
. 10 . .
. 10 r1 p1
. m2 . .
. 20 . .
. 10 . r1
. 20 . p1
. 20 r1 a1
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. 30 . .
. 30 . .
. 30 . .
. 20 . .
. 30 . .
. 30 . .
. p1 r1 .
. . . .
. m2 r1 .
. m2 . .
. . r1 .
. p1 . .
. a1 r1 .
. m4 . .
Melkkruid Zilte rus Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost
kl kl kl
a2 a2 a2
10 a2 p1
10 a1 a2
10 a2 a2
20 m4 a2
10 a2 a2
10 10 a2
10 a2 a2
10 a2 a1
10 10 a1
70 a2 a2
50 10 a2
20 10 a1
10 20 p1
m4 20 p1
60 a2 p1
60 10 p1
20 10 a1
20 20 p1
m4 20 a1
. p1 .
p1 r1 .
p1 p1 .
. . .
p1 . .
r1 . .
. m4 a1
p1 m4 p1
. m4 p1
p1 10 p1
p1 m4 p1
. m4 p1
a1 10 20
a2 10 10
m2 10 10
a2 10 10
a1 20 a4
10 10 a4
a2 10 10
m4 10 10
Fioringras Zilverschoon Valse voszegge
kl kl
a2 .
a2 10
p1 10
. 20
p1 m4
a2 .
p1 a2
. a4
. 10
. a2
. .
p1 p1
. a2
. p1
. p1
. .
. p1
p1 a2
p1 .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
p1 .
p1 .
p1 .
p1 .
p1 .
p1 p1
r1 10
p1 a2
p1 10
. a2
p1 a2
p1 p1
r1 a1
r1 p1
Zilte zegge Aardbeiklaver
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . . . . a2 . . . r1 . . . . . . . p1 . . . . p1 . p1 . 10 . . . 20 . . . . . . a2 . a2 r1 . . . . p1 . . . . . . . . . p1 p1 . . . a2 .
. . . . . . . . . p1 . . . . . . . p1 . . . . p1 a1 a1 . 10 . . . 10 . . . . . . p1 . a2 p1 . . . . a1 a1 . . . . . p1 . . p1 p1 . p1 . 10 .
. . . . . p1 . . . p1 . . a1 . . . . p1 . . . . p1 a1 m1 . 10 . . . m4 . . . . . . a1 . a1 p1 r1 . . . a1 a1 . . . . . p1 . . r1 . . p1 . 10 .
. . . . . p1 . . . . . . p1 . . . . r1 . . . . p1 a2 p1 . 10 . . . p1 . . . . p1 . p1 . a1 r1 . . . . a1 10 . . . . . . . . r1 . . p1 . 30 .
. . . . . a1 . . . r1 . . r1 . . . . . . . . . p1 m2 p1 . 10 . . . a1 . . . . . . r1 . p1 . . . . . p1 10 . . . . . . . . r1 a1 . p1 . 20 .
. . . . . p1 . . . . . p1 . . a1 . . p1 . . . . p1 a1 p1 . 10 . . . 20 . . p1 . a2 . p1 . a2 p1 . . . . . . . . p1 p1 . . . . . . . . . m4 p1
. . . . . . . . . p1 . r1 . . p1 . . p1 . . . . p1 a2 a1 . 10 . . . 10 . . p1 . p1 . . . a2 p1 . . . . a1 a1 . . . p1 . . . . . . . . . 10 r1
. . . . . p1 . . . p1 . r1 . . p1 . . p1 . . . . . a1 a1 . 20 . . . 10 . . . . p1 . p1 . a1 p1 . . . . p1 a1 . . . a1 . p1 . . . p1 . . . 10 r1
. . . . . r1 . . . p1 . r1 r1 . p1 . . r1 . . . . p1 a2 a1 . 10 . . . p1 . . p1 . p1 . r1 . p1 . . . . . p1 m4 . . . a1 . p1 . . . p1 . . . 50 .
. . . . . a1 . . . r1 . r1 . . . . . . . . . . p1 a2 a1 . 10 . . . a1 . . p1 . p1 . . . p1 . . . . . p1 a2 . . . a1 . . . . . p1 . p1 . 20 .
. . . . . a2 . . . . . . . . a2 . . . . . . . p1 . p1 . a2 . . . 20 . . p1 . 10 . . . p1 p1 . a2 . . . m2 . . p1 . . . . . . . . . . a2 .
. . . . . p1 . . . . . . . . m4 . . . . . . . p1 . p1 . a2 p1 . . 20 . . p1 . 10 . . r1 p1 p1 . a2 . . a1 a2 . . p1 . . . . . . . . . . m4 .
. . . . . p1 . . . p1 . . p1 . 10 . . . . . . . p1 p1 p1 . 10 p1 . . m4 . . a2 . 10 . . . p1 p1 . a1 . . a1 a1 . . . . . . . . . . . . . 10 .
. . . . . . . . . r1 . . p1 . 20 . . . . . . . p1 . p1 . a2 a1 . . a2 . . a2 . 10 . . . p1 r1 . a1 . . a1 10 . . . p1 . . . . . . . . . 10 .
. . . . . a1 . . . r1 . . r1 r1 10 . . . . . . . p1 a1 p1 . a2 a1 . . a2 . . m4 . 10 . . . p1 r1 . a1 . . p1 a2 . p1 . p1 . . . . . . . . . 10 .
. . . . . a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . a2 . . . 10 . . a2 . 10 . . . p1 . . a2 . . . m2 . . p1 a2 . . . . . . . . . a2 .
. . . . . p1 . . . . . . . . a2 . . . . . . . . . p1 . a2 . . . 10 . . a1 . 10 . . . p1 p1 . a2 . . a2 a1 . . p1 a2 . . . . . . . . . m2 .
. . . . . a1 . . . r1 . . p1 . a1 . . . . . . . p1 p1 a1 . 20 p1 . . m4 . . a2 . 10 . . . p1 p1 . a2 . . a1 a1 . . . a2 r1 . . . . . . . . 10 .
. . . . . . . . . . . . r1 . a1 . . . . . . . p1 a1 p1 . a2 p1 . . a1 . . a2 . 10 . . . p1 . . a1 . . a1 a2 . . . a2 . . . . . . . . . 10 .
. . . . . a1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . p1 a1 p1 . a2 p1 . . a1 . . m4 . a2 . . . p1 p1 . a1 . . p1 a2 . . . p1 . . . . . r1 . . . 10 .
p1 . . p1 . . p1 . . . . . . . . . . . . . p1 . . p1 . p1 p1 . . . a2 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . r1 . . . . p1 . . r1 . . . . . . . . p1 . . p1 . r1 p1 . . . 10 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . .
. . . p1 . . p1 . p1 . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . p1 . . . a2 . . . . . . r1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . .
. . . r1 . . . . r1 . . . . . . . . . . . p1 . . p1 . r1 p1 . . . a2 . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . r1 . . . . r1 . . r1 . . . . . . . . p1 . . p1 . p1 . . . . 10 . . . . . . p1 . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . p1 . . . . p1 . . r1 . . . . . . . . p1 . . . . p1 . . . . a2 . . . . . . p1 . p1 . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . .
p1 . . . . . . . . r1 . . . . . . . p1 . . . . . m4 . . a2 p1 . . a2 . . . . . . r1 . . . . p1 . . p1 . a1 . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . p1 p1 . . . . . . . . . 10 . . a2 p1 . . a1 . . . . . . r1 . p1 . . p1 . . r1 . p1 . . . . . . . . . . . . p1 .
. . . . . . . . . p1 . . r1 p1 . . . . . . . . . 10 . . a1 p1 . . a1 . . . . . . r1 . p1 . . p1 . . p1 . a1 . . . . . . . . . . . . p1 .
p1 . . . . r1 . . . . . . . . . . . p1 . . . . r1 10 r1 . m4 a1 . . a2 . . . . . . . . . r1 . p1 . . . . a1 . . . . . . . . . . . . r1 .
. . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . 10 p1 . a2 p1 . . a1 . . . . . . . . . . . p1 . . p1 . a1 . . . r1 . . . . . . . r1 p1 .
. . . . . p1 . . . . . . . p1 . . . . . . . . . 20 p1 . a2 a1 . . a1 . . . . . . . . p1 . . p1 . . p1 . a1 . . . r1 . . . . . . . p1 . .
. . . p1 . r1 . . . . . . p1 . . . . . . . . . . 10 m1 . 10 m2 . . a1 . . . . . . p1 . p1 p1 . 10 . . p1 m4 . p1 . . . a1 . p1 . r1 . a2 . 10 .
. . . p1 . r1 . . . r1 . . p1 . . . . . . . . . . 20 r1 . 10 a2 . . a1 . . . . . . p1 . p1 p1 . 10 . . p1 a1 r1 p1 . . . p1 . r1 . r1 . a2 . 20 .
. . . p1 . . . . . r1 . . p1 . . . . . . . . . . m4 m1 . m4 10 . r1 a1 . . . . . p1 p1 . p1 . . 10 r1 . p1 m4 r1 p1 . . . p1 . p1 . p1 . p1 . 30 .
. . . r1 . p1 . . . . r1 . p1 . . . . . . . . . . m4 p1 . m4 a2 . . p1 . . . . . p1 r1 . . r1 . 10 . . p1 a1 r1 r1 . . . p1 . p1 . r1 . p1 . 20 .
. . . 10 . . . . . p1 . . . . a1 . . . p1 . . . . 10 a1 . 10 . . . a2 p1 . . . a2 . p1 . p1 r1 . 10 r1 . p1 a2 . p1 . r1 . p1 . r1 . . . p1 . 10 .
. . . a2 . p1 . . . r1 . r1 . . p1 . . . . . . . . 10 a1 . 10 . . . p1 . . . . a2 . . . a1 p1 . 10 r1 . p1 a1 . . . p1 . p1 . r1 . . . . . 10 .
. . . 20 . r1 . . . p1 . . . . a2 . . . . . p1 . . 10 a1 . 10 . . . p1 . . . . p1 . p1 . a1 . . 10 . . p1 a1 . p1 . p1 . p1 . r1 . . . . p1 10 .
. . . 10 . p1 . . . . . . . . a2 . . . . . r1 . . 10 a1 . m4 . . . p1 . . . . p1 . p1 . p1 p1 . 10 . p1 p1 a1 . . . a1 . . . . . . . . p1 10 .
Moerasstruisgras Gewoon reukgras Zachte berk Duinriet Kleine veldkers Pinksterbloem Zandzegge Oeverzegge Strandduizendguldenkruid Gewone en Glanzende hoornbloem Akkerdistel Kale jonker Kamgras Rietorchis Gewone waterbies Armbloemige waterbies Slanke waterbies Moerasbasterdwederik Viltige basterdwederik Veenpluis Koninginnenkruid Stijve ogentroost Rietzwenkgras Rood zwenkgras s.s. Moeraswalstro Duindoorn Gestreepte witbol Gewone waternavel Gevleugeld hertshooi Zilte greppelrus Zomprus Greppelrus Veldlathyrus Vertakte leeuwentand Kleine leeuwentand Engels raaigras Gewone en Rechte rolklaver Wolfspoot Grote wederik Watermunt Zompvergeet-mij-nietje Moerasvergeet-mij-nietje Riet Grote en Getande weegbree Straatgras Veldbeemdgras Ruw beemdgras Gewone brunel Heelblaadjes Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Krulzuring Liggende vetmuur Geoorde wilg Grauwe en Rossige wilg Blauw glidkruid Zeegroene muur Paardenbloem (G) Kleine klaver Rode klaver Witte klaver Moeraszoutgras
ml ml ml ml ml ml ml ml
. 50 . . . . . .
. 50 . . . . . .
. 40 . . . . . .
. 30 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 40 . . . . . .
. 40 . . . . . .
. 30 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 20 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. a2 . . . . . .
. a2 . . . . . .
. a2 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. m4 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. 10 . . . . . .
. m4 . . . p1 . .
. m2 a1 . . . . .
. a1 a1 . . . . .
. a1 a2 . . . . .
. a1 a1 . . . . .
. a1 a1 . . . . .
. 80 . . . . . .
a1 70 . . . . . .
. 60 . . . . . .
. 80 . . . . . .
. 70 . . . . . .
. 60 . . . . . .
a1 30 . . . . . m2
a1 20 . . . . . a2
. 10 . . . . . .
. 20 . . . . . .
a1 10 . . a1 . . .
a1 20 . . a2 . . .
a1 10 . . . . . .
a1 20 . . a1 . . .
Gewoon dikkopmos Gewoon puntmos Grijs kronkelsteeltje Gewoon gaffeltandmos Moerassikkelmos Fijn laddermos Gewoon kantmos Gewoon haakmos
39
40
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Zuidelijke Lob I Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex flacca Carex oederi s. oederi Linum catharticum Kruipwilgstruwelen Salix repens Kweldervegetaties Glaux maritima Juncus gerardi Spergularia marina Spergularia media s. angustata Plantago maritima Puccinellia maritima Salicornia europaea Centaurium pulchellum Odontites vernus s. serotinus Triglochin maritima Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Potentilla anserina Carex otrubae Alopecurus geniculatus Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Trifolium fragiferum Overige hogere planten Calamagrostis epigejos Cardamine pratensis Carex disticha Cerastium fontanum Cirsium palustre Cotula coronopifolia Cynosurus cristatus Dactylorhiza majalis s. praetermissa Eleocharis palustris Eleocharis uniglumis Elytrigia repens Epilobium hirsutum Epilobium palustre Epilobium parviflorum Equisetum arvense Euphrasia stricta Festuca arundinacea Festuca rubra Galium palustre Holcus lanatus Juncus ambiguus Juncus articulatus Leontodon autumnalis Leontodon saxatilis Lolium perenne Lycopus europaeus Mentha aquatica Myosotis laxa s. cespitosa Myosotis scorpioides Phragmites australis Plantago coronopus Plantago major Poa pratensis Poa trivialis Pulicaria dysenterica Ranunculus acris Ranunculus repens Rumex crispus Sagina procumbens Salix cinerea Scutellaria galericulata Stellaria palustris Trifolium dubium Trifolium pratense Trifolium repens Triglochin palustris Vicia cracca Overige mossen Calliergonella cuspidata
ZL1N ZL1N ZL1N ZL1N ZL1N ZL1Z ZL1Z ZL1Z ZL1Z ZL1Z ZL2N ZL2N ZL2N ZL2N ZL2N ZL2Z ZL2Z ZL2Z ZL2Z ZL2Z ZL3N ZL3N ZL3N ZL3N ZL3N ZL3Z ZL3Z ZL3Z ZL3Z ZL3Z Pq-aanduiding 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 Jaar 9 7 7 6 7 9 7 7 6 7 9 7 7 6 7 9 7 7 6 7 9 7 7 6 7 9 7 7 6 7 Maand 26 7 22 29 18 26 7 22 29 18 26 7 23 29 19 26 7 23 29 19 26 7 23 29 19 26 7 23 29 19 Dag 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Lengte proefvlak (m) 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Breedte proefvlak (m) 98 98 99 85 85 99 99 96 80 90 94 94 95 80 75 95 95 99 90 90 99 97 92 80 80 99 99 97 80 75 Bedekking totaal (%) 90 92 98 85 84 99 98 97 80 90 94 94 95 80 75 95 95 99 90 90 99 97 92 80 80 99 99 97 80 75 Bedekking kruidlaag (%) 20 15 5 5 7 3 2 5 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bedekking moslaag (%) . . . 3 3 . . . 3 3 . . . 3 3 . . . 2 3 . . . 3 3 . . . 3 3 Vertrapping . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 Reliëf . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 2 2 Geomorfologische positie Oo Oa Oa Oa Oa Oo Oa Oa Oa Oa Oo Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oa Oo Oo Oa Oa Oa Vegetatietype 12 20 18 21 21 14 18 19 20 24 15 14 20 18 15 9 10 11 13 13 11 13 13 15 16 10 9 9 10 11 Aantal soorten Ned. naam kl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zeegroene zegge kl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dwergzegge kl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geelhartje kl
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Kruipwilg
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . p1 .
. . . . . . . . p1 .
. . . . . . . . a1 .
. p1 . . . . . r1 a4 .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . p1 .
. . . . . . . p1 p1 .
. . . . . . . p1 p1 .
. . . . . . . p1 10 .
10 20 p1 . r1 10 r1 . p1 r1
m4 20 p1 . p1 10 p1 . p1 r1
a2 20 a1 p1 r1 10 p1 r1 p1 .
m4 20 p1 . . 10 p1 . a1 p1
m4 20 . p1 . m4 a1 . p1 .
a2 20 . . p1 . . . r1 .
a2 30 . . p1 . . . p1 .
a2 30 . . r1 . . . p1 .
a2 30 . . p1 . . . a1 .
a2 30 . p1 p1 . . . a1 .
a1 a1 . . . . . . . .
a1 m4 . . . . . p1 p1 .
p1 10 . . . . . p1 p1 .
a1 10 . . . . . p1 r1 r1
a1 10 . . . . . p1 a1 .
a2 m2 p1 . . . . . . .
a1 m4 . . . . . p1 p1 .
p1 m4 . . . . . r1 . .
a1 10 . . . . . r1 . .
a1 10 . . . . . p1 a1 .
Melkkruid Zilte rus Zilte schijnspurrie Gerande schijnspurrie Zeeweegbree Gewoon kweldergras Kortarige zeekraal Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost Schorrenzoutgras
kl kl kl kl
20 m2 . .
30 a2 . .
20 m4 . .
20 10 . p1
20 20 . .
60 a2 r1 .
60 a2 p1 .
40 m4 . r1
30 10 . a2
30 20 r1 a1
40 . p2 .
40 . p1 .
60 . p1 .
40 . p1 .
30 . p1 .
30 . . .
40 . . .
40 . . .
30 . . .
30 . . .
80 10 a4 .
70 10 a2 .
30 10 a2 .
30 20 a2 .
30 20 a2 .
90 a2 . .
90 a2 . .
60 a2 . .
60 a2 . p1
50 10 . .
Fioringras Zilverschoon Valse voszegge Geknikte vossenstaart
kl kl
. .
. p1
. a1
. a1
. .
. .
. p1
. a1
. a1
. a1
. .
p1 .
. p1
p1 .
. .
10 .
10 .
a2 a1
p1 .
p1 .
m4 .
a4 .
a4 .
a2 .
a1 r1
. .
. .
. a2
. a1
. Zilte zegge a1 Aardbeiklaver
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. a1 . . . . . . 30 . . . . . . . . . a1 . . 20 . . m1 . a1 . . . . . . . . p1 . . . . . a2 . . 20 . .
. . . . . . . . 30 . . . . . . . . a2 a2 p1 . 20 r1 . a1 . a1 p1 . . . . . a2 . . p1 . p1 . . p1 . . 20 r1 .
. p1 . . . . . . 30 . . . . . . . . p1 m4 a1 . m4 p1 . a2 . p1 p1 . . . . . a1 . . . . . . . p1 . . 10 . .
. p1 . . . . . . 40 . . . . . . . . p1 m1 r1 . p1 p1 . p1 . a2 p1 . . . . . m4 . . r1 . p1 . . r1 . . 10 . .
. p1 . . . . . . 30 . . . . . . . . a1 r1 a1 . a1 p1 . p1 . p1 p1 p1 . . . . a2 . . p1 . . . . p1 . . a1 . .
. a2 . . . . . . 10 . . . . . . . . . a2 p1 . 10 . . m2 . p1 p1 . . . . . . . . . . . . . p1 . . 20 . .
. . . . . . . . 10 . . . . . . . p1 p1 a1 p1 . 10 . . p1 . a1 p1 . . . . r1 a2 . . . . . . . p1 . . 20 . .
. p1 . . . . . . 10 . . . . . . . p1 . m2 p1 . m4 . . p1 . p1 p1 . . . . . a1 . . . . . . . p1 . . 10 . .
. r1 . . . . . . 20 . . . . . . . p1 . a1 . . p1 . . p1 . a1 p1 p1 r1 . . . 10 . . . . . . . p1 . . m4 . .
. r1 . . . . . . 20 . . . . . . r1 p1 p1 p1 r1 . p1 p1 . . . p1 r1 r1 p1 . . . 10 . . . . . . . r1 . . a2 . .
. r1 . . . . . . . . . . . . . . . 20 . . . . r1 . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . p1 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . p1 . .
. . p1 . . . . . . . . . . . . . . m4 . . p1 . p1 . . . . . . . r1 r1 . . . . . . . . . . . . a1 p1 .
. . . . . . . . p1 . . . . . . . . 10 . . p1 p1 p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . a2 r1 .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . r1 r1 p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . a1 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 30 . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . a2 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 20 . . . . . . . . . . . . . p1 p1 . . . . . . . . . . . p1 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 20 . . . . p1 . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . a2 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 20 . . p1 . p1 . p1 . . . . . . p1 p1 . . . . . . . . . . . a1 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . 30 . . p1 . p1 . . . . . . . . p1 r1 . . . . . . . . . . . a1 . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . 10 . . . r1 . . . . . . a2 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . . . . . . . . p1 . 10 . . . r1 . . . . . . 10 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . . . . . . . . . . m4 . . . r1 . . . . . . 30 p1 .
. . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . p1 . 10 . . . r1 . . . . . . 10 . .
. r1 . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . p1 . 10 . . . r1 . . . . . . m4 . .
. a2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . m2 . . . . . . . r1 . . 10 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . 10 . . . . . . . . . . a2 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . 10 . . . . . . . . . . 20 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . 10 . . . . . . . . . . a1 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . m4 . . . r1 . . . . . . a2 . .
ml
20
20
m4
m4
10
m2
.
a2
a2
a2
.
.
.
.
a1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Duinriet Pinksterbloem Tweerijige zegge Gewone en Glanzende hoornbloem Kale jonker Goudknopje Kamgras Rietorchis Gewone waterbies Slanke waterbies Kweek Harig wilgenroosje Moerasbasterdwederik Viltige basterdwederik Heermoes Stijve ogentroost Rietzwenkgras Rood zwenkgras s.s. Moeraswalstro Gestreepte witbol Zilte greppelrus Zomprus Vertakte leeuwentand Kleine leeuwentand Engels raaigras Wolfspoot Watermunt Zompvergeet-mij-nietje Moerasvergeet-mij-nietje Riet Hertshoornweegbree Grote en Getande weegbree Veldbeemdgras Ruw beemdgras Heelblaadjes Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Krulzuring Liggende vetmuur Grauwe en Rossige wilg Blauw glidkruid Zeegroene muur Kleine klaver Rode klaver Witte klaver Moeraszoutgras Vogelwikke Gewoon puntmos
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Zuidelijke Lob II Pq-aanduiding Jaar Maand Dag Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Bedekking totaal (%) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Vertrapping Reliëf Geomorfologische positie Vegetatietype Aantal soorten Duinvalleivegetaties Carex flacca Carex oederi s. oederi Linum catharticum Kruipwilgstruwelen Salix repens Kweldervegetaties Glaux maritima Juncus gerardi Spergularia marina Spergularia media s. angustata Plantago maritima Puccinellia maritima Salicornia europaea Centaurium pulchellum Odontites vernus s. serotinus Triglochin maritima Overstromingsgraslanden Agrostis stolonifera Potentilla anserina Carex otrubae Alopecurus geniculatus Overstromingsgraslanden zilte vorm Carex distans Trifolium fragiferum Overige hogere planten Calamagrostis epigejos Cardamine pratensis Carex disticha Cerastium fontanum Cirsium palustre Cotula coronopifolia Cynosurus cristatus Dactylorhiza majalis s. praetermissa Eleocharis palustris Eleocharis uniglumis Elytrigia repens Epilobium hirsutum Epilobium palustre Epilobium parviflorum Equisetum arvense Euphrasia stricta Festuca arundinacea Festuca rubra Galium palustre Holcus lanatus Juncus ambiguus Juncus articulatus Leontodon autumnalis Leontodon saxatilis Lolium perenne Lycopus europaeus Mentha aquatica Myosotis laxa s. cespitosa Myosotis scorpioides Phragmites australis Plantago coronopus Plantago major Poa pratensis Poa trivialis Pulicaria dysenterica Ranunculus acris Ranunculus repens Rumex crispus Sagina procumbens Salix cinerea Scutellaria galericulata Stellaria palustris Trifolium dubium Trifolium pratense Trifolium repens Triglochin palustris Vicia cracca Overige mossen Calliergonella cuspidata
ZL4N ZL4N ZL4N ZL4N ZL4N ZL4Z ZL4Z ZL4Z ZL4Z ZL4Z ZL5N ZL5N ZL5N ZL5N ZL5N ZL5Z ZL5Z ZL5Z ZL5Z ZL5Z ZL6N ZL6N ZL6Z ZL6Z ZL7N ZL7N ZL7Z ZL7Z ZL8N ZL8N ZL8Z ZL8Z ZL9N ZL9N ZL9Z ZL9Z Pq-aanduiding 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 Jaar 9 7 7 6 7 9 7 7 6 7 9 7 7 6 7 9 7 7 6 7 7 7 7 7 7 7 7 7 8 7 8 7 8 7 8 7 Maand 26 7 23 29 19 26 7 23 29 19 26 7 23 29 20 26 7 23 29 20 7 19 7 19 7 20 7 20 3 20 3 20 3 20 3 20 Dag 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Lengte proefvlak (m) 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Breedte proefvlak (m) 3 7 6 8 10 2 9 6 10 30 95 95 97 95 92 97 95 98 97 93 95 97 95 95 95 90 93 95 98 95 99 95 99 97 99 95 Bedekking totaal (%) 3 7 6 8 10 2 9 6 10 30 90 90 96 92 90 92 92 97 94 93 95 97 95 95 95 90 93 95 90 75 85 80 98 90 94 85 Bedekking kruidlaag (%) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 7 3 8 5 7 5 5 7 3 0 0 0 0 5 2 5 2 30 60 60 50 40 40 50 55 Bedekking moslaag (%) . . . 2 2 . . . 2 2 . . . 3 3 . . . 3 3 2 2 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Vertrapping . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Reliëf . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 . . . 1 1 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Geomorfologische positie Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Zp Oo Oo Oo Oo Oo Oo Oo Oo Oo Oo Oa Oa Oo Oo Oo Oo Oo Oo Go Go Go Go Go Go Go Go Vegetatietype 3 11 9 9 11 5 9 9 14 11 17 19 15 18 19 19 19 16 20 19 16 16 13 10 18 19 23 26 22 20 19 18 19 22 22 21 Aantal soorten Ned. naam kl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 a1 . . . . Zeegroene zegge kl . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . r1 . . . Dwergzegge kl . . . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geelhartje kl
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
30
30
30
30
30
40
40
30
30
40
.
.
.
.
30
30
30
30
30
30
40
40
80
80
70
60 Kruipwilg
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
a2 . . . . m2 p1 . . .
a4 a1 p1 . . a2 r1 r1 r1 .
m4 . p1 . . a2 p1 r1 r1 .
m4 p1 p1 . . m2 a1 . . .
m4 p1 p1 . . m2 a1 . . .
p1 . p1 . . m2 p1 . . .
a2 p1 a1 . . a2 r1 . . .
a2 . a1 . . m4 p1 r1 . .
m4 p1 p1 . . m4 a1 r1 r1 .
10 . p1 . . m4 a1 . r1 .
. a1 . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . .
. m4 . . . . . . r1 .
. p1 . . . . . . . .
. a2 . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . .
. m2 . . . . . . . .
a1 20 . . . . . p1 a1 r1
a1 10 . . . . . p1 10 .
. 30 . . . . . p1 p1 r1
. 20 . . . . . p1 10 .
. 10 . . . . . . . .
. 10 . . . . . . . .
. m4 . . . . . . . .
. m4 . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . .
. a1 . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . .
Melkkruid Zilte rus Zilte schijnspurrie Gerande schijnspurrie Zeeweegbree Gewoon kweldergras Kortarige zeekraal Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost Schorrenzoutgras
kl kl kl kl
. . . .
a2 r1 . .
a1 . . .
m4 . . .
10 . . .
p1 . . .
a1 p1 . .
p1 . . .
m4 p1 . .
10 p1 . .
20 10 a2 .
20 10 a4 .
20 10 a4 .
20 10 a4 .
20 10 a4 .
30 10 p1 .
30 10 a4 .
30 10 a2 .
30 20 a2 .
20 10 a2 .
50 a1 . .
60 a4 . .
40 10 . p1
30 20 . .
20 20 a2 .
20 20 a1 .
10 10 a2 .
10 10 a4 .
a1 a4 p1 .
a1 a4 p1 .
a1 a4 . .
a1 a2 . .
a2 p1 a2 .
a1 a1 a2 .
a2 a2 a2 .
a2 a4 a2 .
Fioringras Zilverschoon Valse voszegge Geknikte vossenstaart
kl kl
. .
. r1
. .
. .
. .
. .
. .
. r1
r1 .
. .
. .
. .
r1 .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
a2 .
a1 p1
. .
. .
. .
. .
. .
. .
p1 .
p1 .
. .
r1 .
r1 .
r1 p1
. .
r1 .
Zilte zegge Aardbeiklaver
kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl kl
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a1 . . . . . . . . . . p1 . .
. . . . . r1 . . . . . . . . . . . p1 . . p1 . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p1 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . r1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . p1 . . . . . . . . . . p1 . .
. . . . . p1 . . . . . . . . . . . p1 . . . . . . . . . . . . . r1 . a1 . . . . . . . . . . . . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . . a2 . p1 10 . p1 . . p1 . p1 . . 20 . . p1 10 . . . . . . . . . . a2 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . a2 . p1 10 . p1 . . a2 . p1 p1 . 20 . . p1 a2 . . p1 . . . . . . . a2 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . a4 . . a2 . p1 . . a2 . . . . 20 . . p1 a2 . . . . . . . . . . a1 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . a4 p1 p1 a2 . p1 . . a2 . r1 . . 10 . . p1 a2 . . p1 . . . . . . . 10 . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . . a4 p1 . a1 . a1 . . a2 . . . . a2 . . p1 a1 . . r1 . . . . . . . a2 . .
. r1 . . . . . . . m2 . . . r1 . . . . . m4 . r1 . . p1 p1 a2 . . 20 . . p1 a1 . . p1 . . . . . . . p1 . .
. . . . . . . . . m4 . . . . . . . p1 p1 a2 . p1 . . p1 r1 p1 . . 10 . . p1 a2 . . p1 . . . . . . . a2 . .
. . . . . . . . . a2 . . . . . . . . p1 a2 . p1 . . p1 . . . . 10 . . p1 a2 . . . . . p4 . . . . a1 . .
. . . . . . . . . a2 . . . . . . . . p1 p1 . p1 . . p1 r1 r1 . . a4 . . p1 a2 . . p1 r1 . p2 . . . . a2 . .
. p1 . . . . . . . a1 . . . . . . . . p1 p1 . p1 . . p1 . p1 . . a4 . . p1 a1 . . p1 . . p2 . . . . a2 . .
. r1 . . . . . . a1 . . . . . . . . . a1 . . p1 . . . . p1 . . . . p1 . 10 . . . . . . . . . . 10 . .
. p1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 . . . p1 . . . . p1 . 10 r1 . . . p1 . . . . . m4 . .
. . . . . . . . p1 . . . . . . . . . a1 . . a2 . . . . . . . . . . . a2 . . . . . . . . . . 10 p1 .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r1 p1 p1 . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . . . . m4 . .
. . . . . . . . . . p1 . . . . . 10 . a1 a1 . a2 . . p1 r1 p1 r1 . a2 . . . a1 . . . . . . . . . . p1 . .
. p1 . . . . . . . . p1 . . . . . a4 p1 . a2 . a1 . . p1 p1 p1 . . a2 . . p1 a1 . . . . . . . . . . p1 . .
10 . . r1 . . . . . . . p1 . . . . a2 a1 p1 10 . p1 . . p1 r1 . . . a2 . . p1 10 . . . r1 . 20 . . . p1 a2 . .
a4 p1 . r1 . . . . . . . r1 . . . . a2 a1 p1 a2 . p1 . . p1 p1 p1 r1 . a2 . . p1 a2 . . . r1 . 20 . . . p1 m4 . .
30 r1 . . . . . . a1 . . . p1 r1 . . . 10 a1 a2 . p1 . . . . p1 . . p1 . . p1 a2 . . . . . 10 . . . . p1 . .
20 p1 . . . . . . a1 . . . . . . . . 10 a1 a4 . r1 . . . . a2 . . p1 . . r1 a2 . . . . . 10 . . . . a1 . .
20 . . . . . . . . . . . p1 . . . . 10 a1 p1 . p1 . . . r1 a4 . . p1 . . p1 a1 . . . . . r1 . . . . p1 . .
20 p1 . . . . . . . . . . . . . . . 10 a1 a1 . p1 . . . r1 a4 . . p1 . . r1 a1 . . . . . . . . . . p1 . .
10 p1 . . . . p1 r1 . . . . . . . . . 10 a1 p1 . p1 . . . . p1 . . p1 . . . . . p1 . . . . . . . . p1 . .
10 r1 . . r1 . p1 p1 . . . . . . . . . 10 a1 p1 . p1 . . . r1 a2 . . p1 . . p1 . . p1 . . . . . . . . a1 . .
10 . . . . . p1 . p1 . . . r1 . . . . 10 a1 p1 . p1 . . . p1 a4 . . p1 . . p1 . . . . . . . p1 . p1 . p1 . p1
10 p1 . . . . p1 . . . . . . . . . . 10 a1 a2 . p1 . . . p1 a2 . . p1 . . a1 . . . . . . . r1 . . . a1 . p1
Duinriet Pinksterbloem Tweerijige zegge Gewone en Glanzende hoornbloem Kale jonker Goudknopje Kamgras Rietorchis Gewone waterbies Slanke waterbies Kweek Harig wilgenroosje Moerasbasterdwederik Viltige basterdwederik Heermoes Stijve ogentroost Rietzwenkgras Rood zwenkgras s.s. Moeraswalstro Gestreepte witbol Zilte greppelrus Zomprus Vertakte leeuwentand Kleine leeuwentand Engels raaigras Wolfspoot Watermunt Zompvergeet-mij-nietje Moerasvergeet-mij-nietje Riet Hertshoornweegbree Grote en Getande weegbree Veldbeemdgras Ruw beemdgras Heelblaadjes Scherpe boterbloem Kruipende boterbloem Krulzuring Liggende vetmuur Grauwe en Rossige wilg Blauw glidkruid Zeegroene muur Kleine klaver Rode klaver Witte klaver Moeraszoutgras Vogelwikke
ml
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
10
10
m4
10
10
10
10
m4
10
m4
.
.
.
.
10
a2
10
a2
30
60
60
50
40
40
50
50 Gewoon puntmos
41
42
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
BW3A
BW3B
datum
mv_BW3
1-12-2011
2-10-2011
3-8-2011
4-6-2011
5-4-2011
4-2-2011
1-12-2011
2-10-2011
3-8-2011
4-6-2011
5-4-2011
4-2-2011
-40
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
10-4-2010
9-2-2010
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
-30
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
BW1B
10-4-2010
9-2-2010
BW1A
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
waterstand (cm NAP)
Bijlage 2
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
waterstand (cm NAP)
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
43
Waterstanden t/m 2011
Lauwersmeer (Bantswal) - meetreeks in cm NAP
50
40
30
20
10
-10 0
-20
ondiepe logger defect!
-50
-60
-70
-80
-100 -90
-110
-120
datum
mv_BW1
Lauwersmeer (Bantswal) - meetreeks in cm NAP
10
-10 0
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-100
-90
-110
-120
-130
-140
-150
-160
BW9A
BW9B
datum
mv_BW9
-60
-70
-80
-90
-50
uitval diepe logger !
-100
-110
-120
-130
-140
-150
-160
-170
-180
-190 4-2-2011
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
10-4-2010
9-2-2010
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
1-12-2011
-40
1-12-2011
-30 2-10-2011
-20
2-10-2011
0 3-8-2011
-10
3-8-2011
10 4-6-2011
Lauwersmeer (Bantswal) - meetreeks in cm NAP
4-6-2011
mv_BW8
5-4-2011
datum
5-4-2011
4-2-2011
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
BW8B
10-4-2010
9-2-2010
BW8A
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
waterstand (cm NAP)
waterstand (cm NAP)
44 A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Lauwersmeer (Bantswal) - meetreeks in cm NAP
20
10
-10 0
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-100 -90
-110
-120
-130
-140
-150
-160
-170
-180
LA3A
LA3B
datum
mv_LA3
2-10-2011 1-12-2011
1-12-2011
5-4-2011
4-2-2011
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
10-4-2010
9-2-2010
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
2-10-2011
uitval van logger in diepe buis !
3-8-2011
Lauwersmeer (De Lasten) - meetreeks in cm NAP
3-8-2011
mv_JA3
4-6-2011
datum
4-6-2011
5-4-2011
4-2-2011
uitval van logger in diepe buis !
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
JA3B
10-4-2010
9-2-2010
JA3A
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
-80 -90 -100 -110 -120 -130 -140 -150 -160 -170 -180 -190 -200 -210 -220 -230 -240 -250 -260 -270 -280 -290
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
waterstand (cm NAP)
waterstand (cm NAP)
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
45
Lauwersmeer (terrein van Juffrouw Alie) - meetreeks in cm NAP
-10 0
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-100 -90
-110
-120
-130
-140
-150
RU3A
RU3B
datum
mv_RU3
1-12-2011
2-10-2011
3-8-2011
4-6-2011
5-4-2011
4-2-2011
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
RU1B
10-4-2010
9-2-2010
RU1A
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
waterstand (cm NAP)
1-12-2011
2-10-2011
3-8-2011
4-6-2011
5-4-2011
4-2-2011
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
10-4-2010
9-2-2010
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
waterstand (cm NAP)
46 A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Lauwersmeer (De Rug) - meetreeks in cm NAP
10
-10 0
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-100 -90
-110
-120
-130
-140
-150
-160
-170
datum
mv_RU1
Lauwersmeer (De Rug) - meetreeks in cm NAP
50
40
30
20
10
-10 0
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-100
-90
-110
-120
ZL3A
ZL3B
datum
mv_ZL3
4-2-2011 5-4-2011 4-6-2011 3-8-2011 2-10-2011 1-12-2011
5-4-2011
4-6-2011
3-8-2011
2-10-2011
1-12-2011
8-8-2010
9-6-2010
10-4-2010
9-2-2010
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
4-2-2011
10 0 -10 -20 -30 -40 -50 -60 -70 -80 -90 -100 -110 -120 -130 -140 -150 -160 -170 -180 -190 -200 6-12-2010
Lauwersmeer (Zuidelijke Lob) - meetreeks in cm NAP
6-12-2010
mv_RU5
7-10-2010
datum
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
RU5B
10-4-2010
9-2-2010
RU5A
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
waterstand (cm NAP)
waterstand (cm NAP)
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
47
Lauwersmeer (De Rug) - meetreeks in cm NAP
20
10
-10 0
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-100 -90
-110
-120
-130
-140
-150
B011A_sbb
B011B_sbb datum
mv_B011AB_sbb
29-12-2011
29-12-2010
29-12-2009
1-12-2011
2-10-2011
3-8-2011
4-6-2011
5-4-2011
4-2-2011
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
10-4-2010
9-2-2010
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
23-10-2007
waterstand (cm NAP)
10 0 -10 -20 -30 -40 -50 -60 -70 -80 -90 -100 -110 -120 -130 -140 -150 -160 -170 -180 -190 -200
29-12-2008
30-12-2007
ZL5B
30-12-2006
ZL5A
30-12-2005
30-12-2004
31-12-2003
31-12-2002
31-12-2001
31-12-2000
1-1-2000
waterstand (cm NAP)
48 A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Lauwersmeer (Zuidelijke Lob) - meetreeks in cm NAP
uitval ondiepe logger !
datum
mv_ZL5
Lauwersmeer SBB (Bantswal) - meetreeks in cm NAP
20
10
-10 0
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-100
-90
-110
-120
-130
-140
-150
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
49
29-12-2009
29-12-2010
29-12-2011
29-12-2009
29-12-2010
29-12-2011
30-12-2007
30-12-2006
29-12-2008
datum B013B_sbb
29-12-2008
B013A_sbb
30-12-2005
30-12-2004
31-12-2003
31-12-2002
31-12-2001
31-12-2000
180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 -10 -20 -30 -40 1-1-2000
waterstand (cm NAP)
Lauwersmeer SBB (Bantswal) - meetreeks in cm NAP
mv_B013AB_sbb
Lauwersmeer SBB (terrein van Juffrouw Alie) - meetreeks in cm NAP
-20 -30 -40 -50 -60 -80 -90 -100 -110 -120 -130 -140 -150 -160 -170 -180
B008_sbb datum mv_B008_sbb
30-12-2007
30-12-2006
30-12-2005
30-12-2004
31-12-2003
31-12-2002
31-12-2001
31-12-2000
-190 1-1-2000
waterstand (cm NAP)
-70
50
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Lauwersmeer SBB (terrein van Juffrouw Alie) - meetreeks in cm NAP
-20 -30 -40 -50 -60
waterstand (cm NAP)
-70 -80 -90 -100 -110 -120 -130 -140 -150 -160 -170 -180 29-12-2008
29-12-2009
29-12-2010
29-12-2011
29-12-2008
29-12-2009
29-12-2010
29-12-2011
30-12-2007
30-12-2006
30-12-2005
30-12-2004
31-12-2003
31-12-2002
31-12-2001
31-12-2000
1-1-2000
-190
B010_sbb datum mv_B010_sbb
Lauwersmeer SBB (De Lasten) - meetreeks in cm NAP
0 -10 -20 -30 -40 -60 -70 -80 -90 -100 -110 -120 -130 -140 -150 -160
B003_sbb datum mv_B003_sbb
30-12-2007
30-12-2006
30-12-2005
30-12-2004
31-12-2003
31-12-2002
31-12-2001
31-12-2000
-170 1-1-2000
waterstand (cm NAP)
-50
51
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Lauwersmeer SBB (Zuidelijke Lob) - meetreeks in cm NAP
-20 -30 -40 -50 -60 -70 waterstand (cm NAP)
-80 -90 -100 -110 -120 -130 -140 -150 -160 -170 -180 29-12-2011
29-12-2010
29-12-2009
29-12-2008
30-12-2007
30-12-2006
30-12-2005
30-12-2004
31-12-2003
31-12-2002
31-12-2001
31-12-2000
1-1-2000
-190
B005_sbb datum mv_B005_sbb
datum Oppw BW
Oppw RU
Oppw ZL
mv_oppwmtp BW
mv_oppwmtp RU
mv_oppwmtp ZL
1-12-2011
2-10-2011
3-8-2011
4-6-2011
5-4-2011
4-2-2011
6-12-2010
7-10-2010
8-8-2010
9-6-2010
10-4-2010
9-2-2010
11-12-2009
12-10-2009
13-8-2009
14-6-2009
15-4-2009
14-2-2009
16-12-2008
17-10-2008
18-8-2008
19-6-2008
20-4-2008
20-2-2008
22-12-2007
20 10 0 -10 -20 -30 -40 -50 -60 -70 -80 -90 -100 -110 -120 -130 -140 -150 -160 -170 -180 -190 -200 23-10-2007
waterstand (cm NAP)
Lauwersmeer oppervlaktewaterpeil - meetreeks in cm NAP
52
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Lauwersmeer - peilverloop bij Brug Zoutkamp (139) en Sluizen Lauwersoog (250) 0,2
0
Waterstand in cm +NAP
-0,2
-0,4
-0,6
-0,8
-1
-1,2
-1,4 1-01-08
19-07-08
4-02-09
23-08-09
11-03-10 datum
139 / BN
250 / LN
27-09-10
15-04-11
1-11-11
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Bijlage 3
GXG en duurlijnen
53
54
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
55
56
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
57
58
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
59
60
A&W-rapport 1720 Monitoring effecten van bodemdaling op vegetatie in de Lauwersmeer
Bijlage 4
Neerslag en verdamping
Jaarlijkse neerslag en verdamping (KNMI station Lauwersoog) 1200 1000 800 600
200 0 -200 -400 -600
jaar verdamping
neerslag
neerslagoverschot
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
-800 1993
mm / jaar
400
Bezoekadres Suderwei 2 9269 TZ Feanwâlden Postadres Postbus 32 9269 ZR Feanwâlden Telefoon 0511 47 47 64 Fax 0511 47 27 40
[email protected]
www.altwym.nl