2012

JAARVERSLAG

NL

2011/2012

samen sterk

7. Turtle Camp voor kinderen, Maleisië

Beeld: WWF/Gavin Jolis

5. WNF 50 jaar in tulpen, Nederland

Beeld: WWF/Dirk de Jong (Bollenveld: Frank Timmerman)

3. Tonijnonderzoek Middellandse Zee

Beeld: WWF/Bente van der Wilt

5

6

4

7

Beeld: WWF/Ellen de Wolf

Beeld: WWF/Frans Schepers

3

1. Voorlichtingsbijeenkomst in tijgergebied in Satpuda Maikal, India

4. Neushoornverhuizing, Zuid-Afrika

2

2. Poppenspel over natuurbescherming in Pantanal, Bolivia Beeld: WWF/Ellen de Wolf

1

6. Bamboe planten voor pandacorridor in Qinling, China Beeld: WWF-China

voorwoord

“Succes boeken doen we samen” “Het beschermen van ernstig bedreigde diersoorten vergt, behalve enorm doorzettingsvermogen en grondige kennis, een bijzondere houding. Als natuurbeschermers bewaren we een gevoel van koppig optimisme, ook als donkere wolken zich samenpakken. Zoals enkele jaren geleden, toen het lot van de zwarte neushoorn (Diceros bicornis) bijna bezegeld leek. Tienduizenden zwarte neushoorns waren in amper 20 jaar gestroopt voor hun hoorns. Rond 1990 waren er nog maar zo’n 2.100 exemplaren over. Samen met Ezemvelo Kwazulu Natal Wildlife verhuist het Wereld Natuur Fonds sinds 2005 zwarte neushoorns naar nieuwe gebieden om de groei van de populatie een boost te geven. Zo’n neushoornverhuizing is een belevenis. Er komen vrijwilligers aan te pas, dierenartsen, experts in logistiek, wetenschappers en natuurbeschermers. Tussen al deze in een hecht team werkende en gepassioneerde mensen besef je pas goed wat er allemaal komt kijken bij natuurbescherming in het veld. Inmiddels is er ruim 170.000 hectare aan nieuw leefgebied gerealiseerd, groter dan de provincie Utrecht. Er zijn inmiddels 8 nieuwe neushoorn-populaties gesticht en meer dan 40 kalfjes geboren. In heel Afrika leven weer bijna 5.000 zwarte neushoorns.

Strijden tegen stroperij Helaas tiert de stroperij opnieuw welig. Vooral onder de opkomende middenklasse in Aziatische landen groeit de vraag naar ‘traditionele medicijnen’ explosief. De illegale handel is in handen van de georganiseerde misdaad en er gaan grote bedragen in om. In 2011 zijn in Zuid-Afrika 448 neushoorns gestroopt en op 11 december 2012 stond de teller al op 618. Dit kan zo niet doorgaan. Het WNF voert daarom in 2012 en 2013 mondiaal campagne om de sterk toegenomen illegale handel in bedreigde dier- en plantensoorten aan banden te leggen. We werken al 50 jaar vanuit de overtuiging dat dieren en planten beschermd moeten worden. Prins Bernhard richtte in 1962 het Nederlandse Wereld Natuur Fonds op en stond aan de wieg van het CITES-verdrag dat de handel in bedreigde planten en dieren

reguleert. Hij is mede bepalend geweest bij het beëindigen van de jacht op Afrikaanse olifanten en het internationale verbod op ivoorhandel. 50 jaar later vereerde Hare Majesteit Koningin Beatrix het WNF met haar aanwezigheid op het jubileumfeest. We stonden stil bij de afgelopen halve eeuw van internationale natuurbescherming en keken vooruit naar de hedendaagse uitdagingen, zoals de toenemende druk op de natuur door ons consumptiepatroon en de groeiende wereldbevolking.

Samen Er is erg veel bereikt sinds 1962, maar het lot van de zwarte neushoorn staat symbool voor natuurbescherming in het algemeen: volharding brengt goede resultaten, maar toch is het werk nooit af en telkens steken nieuwe bedreigingen de kop op. Wij realiseren ons meer dan ooit dat we geen moment op onze lauweren kunnen rusten. En beseffen dat we alleen samen met anderen inspirerende successen, zoals die met de zwarte neushoorn, kunnen boeken.

Bedankt Alle donateurs, vrijwilligers, ambassadeurs, personeelsleden, partners in bedrijfsleven, maatschappij en overheid: dank voor uw geweldige steun en inzet in het afgelopen jaar. Een bijzonder woord van dank aan de Nationale Postcode Loterij, onze grootste donor.”

Antony Burgmans

Johan van de Gronden

Voorzitter Raad van Toezicht

Algemeen Directeur

3

INHOUD

3 Succes boeken doen we samen 6 Natuurlijke netwerken 8 Laarzen in de modder 10 Pelikanen jagen niet alleen 12 Samen strijden tegen stropers 14 Met de stroom mee 16 U, jij, wij 18 Gnoes zoeken elkaar op 20 Een duurzame wereld 24 Behoud het woud 26 met elkaar in zee 28 Lessen voor de toekomst

Beeld: Tomak/Dreamstime

30 De kerncijfers op een rij Colofon Coverfotografie: Marcel van Dalen (WNF-Fotocommunity op Zoom.nl) Redactie: Marloes van Luijk (WNF), Ellen de Wolf (WNF), Suzanne Visser Concept, vormgeving en realisatie: Label, Arnhem Lithografie: Willem Grafische Bewerkingen, Halle Druk: Graphic, Leusden

4

Samen sterk

Natuurbescherming in het veld alleen is niet genoeg om de aarde te beschermen. Het werk van het Wereld Natuur Fonds gaat verder dan dat en staat of valt met samenwerking. De soortenrijkdom op aarde vermindert nog steeds, terwijl de druk op natuurlijke hulpbronnen toeneemt door onze consumptie en de groeiende bevolking. Natuurbescherming is dus noodzakelijk en ieders verantwoordelijkheid. Het WNF stelt zichzelf ten doel zo veel mogelijk bedrijven, overheden, consumenten en de wetenschap te mobiliseren, activeren en stimuleren om gezamenlijk bij te dragen aan de missie: leven in harmonie met de natuur. In dit jaarverslag vindt u een selectie uit de resultaten die we het afgelopen jaar hebben behaald, sámen!

5

Beschermen en verbinden Amoerluipaard China/Rusland Aan Russische zijde kwam er afgelopen jaar ruim 400.000 hectare beschermd gebied voor de zeldzame Amoerluipaard bij en aan Chinese kant 165.000. In totaal is er nu bijna 4 miljoen hectare beschermd luipaardgebied. Bij uitbreiding in Zuid-Oost-Rusland speelt het WNF een belangrijke rol. Het WNF analyseert wat er moet gebeuren om te komen tot een samenhangend netwerk van beschermde

gebieden. Ook doet het WNF veel praktisch werk in het veld: populaties monitoren, patrouilleren tegen stropers en zorgen voor voldoende voedsel door het bijvoeren van prooidieren in de barre winters. Met succes: uit foto’s van cameravallen en genetisch onderzoek van uitwerpselen blijkt dat het aantal Amoerluipaarden sinds 2007 met 30% is gestegen tot meer dan 40.

IJsberen Arctisch gebied

Op zoek naar voedsel komen hongerige dieren nogal eens terecht in het leefgebied van de mens. In het Canadese Arviat bijvoorbeeld liepen regelmatig ijsberen op straat. Het WNF werkt nu met de lokale bevolking aan beter afvalbeheer, voedselopslag in ijsbeerproof containers en patrouilles om de beren uit de dorpen te weren. Zo zijn mens én dier beschermd.

oostvaarderswold Nederland Met de provincie Flevoland, Staatsbosbeheer en Stichting Flevo-landschap werkte het WNF aan het plan voor het natuurgebied Oostvaarderswold tussen de Oostvaardersplassen en de Veluwe, waar bezoekers wilde natuur kunnen beleven. De aanpak is nieuw: een combinatie van private en overheidsfinanciering. Tientallen bedrijven en organisaties waren geïnteresseerd in het plan, dat veel aandacht kreeg in de politiek en media.

Het zuiden van Kazachstan heeft er 2 beschermde wetlands bij: het Balkash-meer, een van de grootste meren in Azië, en de Ili-delta. Het WNF maakte de aanwijzing tot beschermd gebied financieel en technisch mogelijk. In de wetlands komen tientallen bedreigde vissoorten voor, zoals de steur, maar ook beschermde vogelsoorten en zoogdieren als de gevlekte bunzing.

Reuzenpanda’s Qinling, China

integraal beheer Zuidelijk Amazone-mozaïek, Brazilië Sinds november 2011 worden 40 beschermde gebieden met een enorme biodiversiteit door de Braziliaanse overheid erkend als één ecologisch waardevol gebied. Het WNF was betrokken bij voorstudies in de aanloop naar deze erkenning. Alle economische ontwikkelingen worden getoetst aan duurzaamheidseisen, waardoor het gebied een betere bescherming krijgt.

Natuurlijke netwerken Dieren en planten hebben ruimte nodig. Daarom werkt het Wereld Natuur Fonds wereldwijd aan beschermde gebieden en verbindingen daartussen. Acht recente voorbeelden uit de hele wereld. 6

wetlands Kazachstan

grensoverschrijdend Zuidelijk Afrika

Het afgelopen jaar is het grootste, grensoverschrijdende natuurgebied ter wereld ontstaan. KavangoZambezi (KAZA) beslaat 36 wildreservaten in Namibië, Angola, Botswana, Zambia en Zimbabwe en is tien keer groter dan Nederland. Het grote voordeel is dat oorspronkelijke barrières voor migratieroutes van wild vrijwel opgeheven zijn. Het WNF is samen met de Peace Parks Foundation nauw betrokken geweest bij de realisatie.

Mede dankzij de Rangeractie ‘Samen los voor een groot pandabos’ kunnen reuzenpanda’s zich vrijer bewegen door het Chinese Qinling-gebergte. In totaal werd 5.700 meter hekwerk rondom 3 reservaten verwijderd. Het hek was ooit geplaatst om ontbossing tegen te gaan, maar vormde inmiddels een hindernis voor de panda’s. Deze ‘onthekking’ betekent een volgende stap in het streven van het WNF naar een geïntegreerd netwerk van panda-leefgebieden. Dat bevordert een gezonde uitwisseling tussen panda’s.

zeereservaat Koraalzee, Australië ’s Werelds grootste beschermde zeegebied is een feit. Aan de vooravond van de milieutop in Rio de Janeiro in juni maakte de Australische milieuminister Tony Burke bekend dat de Koraalzee definitief een beschermde status krijgt. Samen met het al

beschermde Great Barrier Reef ontstaat het grootste aaneengesloten zeereservaat ter wereld: van de tropen tot de wateren rondom Antarctica. Een mijlpaal, ook voor het WNF, dat hier 15 jaar naartoe gewerkt heeft.

Beeld: ijsbeer: WWF/Geoff York, Oostvaarderswold: Hollandse Hoogte, Amazone: WWF/Zig Koch, zebra’s: WWF/David Lawson, amoerluipaard: NHPA, gevlekte bunzing: Dick J.C. Klees/Studio Wolverine, panda: WWF/Susan A. Mainka, koraal: WWF/Jurgen Freund

7

Berichten uit het veld

Laarzen in de modder

Samen met lokale bevolking en collega’s in het veld zorgen we voor herstel en bescherming van natuur. We maken de bewoners bewust van het belang van natuurbehoud. Daar profiteert niet alleen de natuur van, maar ook de bevolking zelf. Vier voorbeelden. Beeld: WNF

7

5

2

6

4

8

3

De mensen in de

1

Nationale Parken op Kalimantan Semporna, Maleisisch Borneo

De mensen rond de

De mensen van het

Salone in Mozambique

Amazonegebied, Brazilië

Sinds de aanleg van waterkrachtdammen in de Zambezi lag de Salone-rivier vrijwel droog. Vroeger bracht deze 150 kilometer lange zijtak water en dus leven naar de natuur en de mensen van Marromeu, het eerste beschermde wetland van Mozambique. Het WNF wil de natuurlijke waterloop in de Salone herstellen. Dat doen we samen met heel veel partners, onder wie de lokale bevolking.

In het Amazonegebied verdwijnen grote stukken regenwoud om plaats te maken voor veeteelt en copaibaplantages. Het WNF zoekt met de lokale bevolking naar alternatieven die het bos sparen: verduurzaming van traditionele productieketens (zoals pirarucuvis, copaiba-olie en paranoten) en verantwoorde bosbouw. Met succes: in de staat Acre kunnen steeds meer gemeenschappen duurzaam in hun levensonderhoud voorzien.

1. Joao Castigo Chiressa, visser en traditioneel leider, Salone Ermoque-gemeenschap: “Ik vang nog weinig vis, omdat er zo weinig water is. En door de slechte waterkwaliteit is de vis klein. Toen we hoorden dat het WNF de Salone weer wilde openen, waren we erg blij. Waar mogelijk helpen we het WNF erbij. Onze levensomstandigheden zullen verbeteren zodra de Salone weer stroomt.”

4. Dande Tavares, hoofd van het WNF-kantoor in Acre: “In het Amazonewoud werd vroeger veel rubber gewonnen. Toen natuurlijk rubber als grondstof voor autobanden was vervangen door kunststof werden veel rubbertappers werkloos. Velen trokken naar de stad, anderen stapten over op kleinschalige landbouw of verzamelden paranoten. Maar dat was niet genoeg om van te leven. Het WNF helpt de mensen bij het zoeken naar aanvullende inkomensbronnen die duurzaam zijn. We werken bijvoorbeeld samen met de Acre Forest Producers Cooperative, de Cooperfloresta. In 2001 werd in Acre het eerste FSC-certificaat uitgereikt; nu is duurzaam bosbeheer overheidsbeleid geworden. In 2011 wisten vier lokale gemeenschappen met de productie van FSC-hout samen 112.000 Real te verdienen, op dat moment ruim €52.000. De legendarische rubbertappersvoorman Chico Mendes zei het ooit zo: ‘Eerst dacht ik dat ik vocht om de rubberbomen te redden, toen dacht ik dat ik vocht om het Amazonewoud te redden. Nu realiseer ik me dat ik vecht voor de mensheid.’ Iedereen profiteert: het regenwoud blijft behouden én de mensen hebben toekomst.”

2. Maria Manuel, boerin, Salone Ermoque-gemeenschap: “Het herstel van de Salone betekent voor ons een beter leven. We kunnen het water gebruiken in huis, om te drinken en te wassen, voor irrigatie van ons land en nog veel meer. En we kunnen weer vissen.” 3. Gilberto Canhendze, ambtenaar Tambara District Government: ”De Zambezi is ook goed voor de wilde dieren in Marromeu. Vroeger waren er veel buffels in het reservaat. Maar toen de Salone droogviel, gingen mensen meer vlees eten. Als er weer vis is, zal er minder gestroopt worden.” 8

De mensen in

In 3 nationale parken op Kalimantan (Indonesisch Borneo) werken de lokale bevolking en het WNF samen aan ‘zonering’. De stukken met de grootste biodiversiteit krijgen volledige bescherming; andere delen zijn alleen beschikbaar voor onderzoek of duurzaam gebruik (denk aan duurzame visserij of ecotoerisme), tot weer andere heeft de lokale bevolking vrije toegang. 5. Ambang Wijaya, WNF-projectmanager Muller/ Schwaner/Gunung Lamut-regio: “De lokale gemeenschap naast het Schwaner National Park mag delen van het Nationale Park gebruiken die – mede vanuit de traditie – voor gemeenschappelijk gebruik zijn aangewezen. Maar expliciete afspraken zijn wel nodig om schadelijke economische activiteiten te voorkomen, zoals houtkap voor timmerhout.” 6. Rosenda Chandra Kasih, WNF-programmacoördinator Sebangau National Park: “De plaatselijke bewoners vertellen ons hoe ze het park gebruiken: in welke gebieden ze vissen, waar landbouw is, in welk stuk wordt gejaagd. Dan maken we samen afspraken. Zo hebben we afgesproken om het Danau Hai-meer te beschermen, een kweekvijver voor vis. Een ander voorbeeld is dat het Punggualas-bosgebied is aangewezen voor ecotoerisme, waar de bevolking zelf weer inkomsten aan kan ontlenen.” 7. Deden Hendra Setiawan, WNF-projectmedewerker Kayan Mentarang National Park: “Alleen als de lokale bewoners meedenken over de zoneindeling van het bos lukt het om de belangen van de natuur te verenigen met hun eigen economische belangen.”

De eilanden van Semporna Priority Conservation Area liggen in de bovenste punt van de Koraaldriehoek, een van de rijkste zeegebieden ter wereld. Plastic zwerfafval is hier een groot probleem. Op 7 eilanden heeft het WNF een 2 jaar durend programma georganiseerd om eilandbewoners bewust te maken van hun verantwoordelijkheid. Ruim 1.330 volwassenen en 1.560 schoolkinderen werkten dit jaar mee aan een schoon eiland. 8. Monique Sunampouw, teamleider van het WNF in Semporna: “We kregen veel hulp van een vrouwengroep die we op Omadal-eiland hebben opgericht. Zij spreken de plaatselijke taal, Bajau, en hebben daarom de presentaties verzorgd op hun eigen eiland en een naburig eiland waar de mensen alleen Bajau spreken. Vervuiling door plastic is in Semporna wijdverbreid. Plastic is heel goedkoop en mensen gooien het afval overal neer, zonder aan de gevolgen te denken. Het duurt wel 100 jaar voor het afval is vergaan en zeeschildpadden worden ziek als ze plastic eten dat op hun legstranden terechtkomt. De vrouwen uit onze groep vertellen anderen hoe belangrijk het is dat ze niet alleen minder plastic laten slingeren, maar ook minder plastic gebruiken. Om te laten zien dat het anders kan, gaven we een paar gezinnen herbruikbare plastic flessen. We hebben schoonmaakacties op de stranden gehouden, onder andere met schoolkinderen op Omadal en Kulapuan. En medewerkers van WWF-Maleisië organiseerden een zeeschildpaddenkamp, waar kinderen met behulp van papieren schildpadden meer leerden over de bescherming van deze dieren. Ook oefenden ze om mensen te overtuigen geen eieren van het strand te stelen. Schoolkinderen staan open voor wat we te vertellen hebben en vertellen dat ook weer thuis.” 9

Beeld: WWF/Jari Peltomaeki

INHOUD

Pelikanen jagen samen: 10

ze vormen een halve cirkel om de vissen in te sluiten 11

Wildlife crime

Samen strijden tegen stropers Het Wereld Natuur Fonds vecht al 50 jaar tegen stroperij en handel in bedreigde diersoorten. Momenteel wordt er in Azië en Afrika meer dan ooit gestroopt en illegaal gehandeld. Dat móet stoppen. Beeld: ivoor: Folke Wulf, boeien: James Morgan, speurhond: Dmitry Kuchma

Bewustwording

Wetshandhaving

In het veld

• Om een sterk signaal af te geven dat stropen niet loont, verbrandde de regering van Gabon op 28 juni de hele voorraad in beslag genomen ivoor. Het was bijna 5 ton, afkomstig van zeker 850 illegaal gedode olifanten. Op verzoek voerden het WNF en het aan WNF gelieerde onderzoeksbureau TRAFFIC vooraf controles uit: elk in beslag genomen stuk werd geregistreerd en op zijn weg naar de brandstapel gevolgd. • In juni beloofden 15 Chinese internetbedrijven geen handel in producten van beschermde dieren meer te tolereren. Twee maanden eerder hadden onderzoekers van TRAFFIC op webshops en veilingsites nog maar liefst 3.389 advertenties voor tijgerbotten, ivoor, neushoornhoorns en schildpadproducten aangetroffen.

• In de Centraal-Afrikaanse Boscommissie COMIFAC hebben 10 Afrikaanse regeringen afspraken gemaakt over strengere handhaving van bestaande wetten tegen stroperij. De eerste stap is gezet: Kameroen zegde 2.500 extra boswachters toe. • Na langdurig onderzoek heeft de Russische politie met hulp van de overheid en WNF-experts het meest uitgebreide stroperijnetwerk tot nu opgerold. Onder de in beslag genomen producten waren lichaamsdelen van minimaal 6 tijgers, 34 zwarte beren, 12 bruine beren, 4 arenden, 7 sikaherten, 1 zwarte gier, 1 everzwijn en 1 edelhert. • In Kameroen legden rechters dit jaar voor het eerst maximale straffen op aan stropers en illegale handelaren: tot 30 maanden cel en boetes tot 160.000 dollar. Juristen van het WNF en de mensapenorganisatie LAGA hadden aangedrongen op de hogere strafmaat wegens de afschrikwekkende invloed die daarvan uitgaat.

• Nepal neemt de strijd tegen stropers serieus. In de bergstaat is vorig jaar niet één neushoorn meer gestroopt. Technologie en natuurbescherming gaan daarbij hand in hand. In juni heeft het WNF in Nepal met succes 2 ecodrones getest. Deze onbemande vliegtuigjes zijn ideaal voor het monitoren van beschermde dieren en het opsporen van stropers in ontoegankelijke gebieden. De vliegtuigjes zijn 2 meter breed, op afstand bestuurbaar, uitgerust met camera’s en gps en kunnen tot 35 kilometer ver vliegen. Met financiële steun van het WNF zijn Nepalese handhavingsmedewerkers inmiddels in het gebruik van de eco-drones getraind. • Patrouilleren vanuit de lucht blijkt ook in Zuid-Afrika heel effectief. Voor de bescherming van neushoorns in KwaZulu Natal heeft het WNF een tweede (bemand) vliegtuigje aangeschaft. Afgelopen jaar nam de neushoornstroperij hier met 12% af, van 39 naar 34 gedode dieren. Het WNF wil de inzet van vliegtuigjes uitbreiden naar andere gebieden.

12

• In de strijd tegen illegale handelaren bewijzen speurhonden goede diensten. ’s Werelds beste speurhondenexperts deelden in april hun kennis met de Chinese douane tijdens een workshop, georganiseerd door China, India en TRAFFIC. Een voorbeeld van goed speurhondenwerk is het opsporen van 32 kilo in bosjes verstopt ivoor van twee gestroopte olifanten, door herdershond Tracey in Nepal. Een speurhond in Rusland vond ruim 1.000 poten van beschermde bruine beren. De poten lagen in een geheim compartiment in een bestelwagen, bij de grens met China. • Het opsporen van strikken redt dierenlevens. In Zambia ondersteunen wij het de-snaring project van het Zambiaanse Carnivoren Programma en de South Luangwa Conservation Society. Strikken worden opgespoord en verwijderd en roofdieren die met hun poot of kop in een strik zijn gelopen, worden bevrijd. Minstens 12 leeuwen zijn dit jaar bevrijd of aan verstrikking ontkomen. 13

Rivieren en delta’s

met de stroom mee

Menselijk ingrijpen heeft veel rivieren en delta’s in hun vrije loop beperkt. Het Wereld Natuur Fonds zet zich samen met anderen in voor herstel en behoud van natuurlijke verbindingen en stromingen. Beeld: steur: iStock, Zambezi: NHPA, Rijn: Fruggo, Haringvliet: Elwin van der Kolk, Yangtze: NHPA, Pantanal: Juan Pratginestos

Gezond Haringvliet

Steur komt terug

Met de bouw van de Deltawerken zijn de rivieren van de zee gescheiden, waardoor een van de rijkste estuaria (de overgang van zoet naar zout water) van Europa is verdwenen. Door te werken mét de natuur, kunnen natuur, economie en veiligheid hand in hand gaan. Een voorbeeld hiervan is de Zandmotor, een natuurlijke, haakvormige zandplaat die de Zuid-Hollandse kust versterkt. In het voorstel voor een gezond Haringvliet, dat het WNF dit jaar presenteerde aan de makers van het nieuwe Delta-plan, pleiten we voor een opener beheer van de sluizen en een meer oostelijk gelegen inname van zoet water voor het Groene Hart. Zo ontstaat weer een gezonde delta met behoud van de economische activiteit en veiligheid. Het Rijk beslist het komende jaar of deze oplossing verder meegenomen wordt.

Tot 50 jaar geleden kwam de Atlantische steur, een 275 miljoen jaar oude vissoort, nog in Nederland voor; nu zwemmen ze alleen nog in één Franse rivier, de Gironde. Het WNF wil de steur terugbrengen in Nederland, waar de waterkwaliteit voldoende is verbeterd. Steuren zijn veeleisend: ze hebben behoefte aan schone rivieren met een kiezelbodem, voedselrijke gebieden om op te groeien, brak water voor de overgang naar volwassenheid en een veilige zee om als volwassen dier in te zwemmen. Het WNF heeft 47 jonge, gezenderde steuren uitgezet in de Rijn in Rotterdam en de Waal bij Nijmegen. Er zijn van 29 steuren signalen opgevangen, daarvan zitten er zo’n 22 in de Waddenzee of voor de kust. Deze proef maakt de weg vrij voor nieuwe uitzettingen en we voorzien dat ook andere trekvissen hun rentree zullen maken.

Zambezi

Rijn in beeld

Yangtze

Pantanal

Aan de monding van de Zambezi-rivier ligt het Marromeucomplex, het eerste beschermde wetland van Mozambique. Duizenden buffels, nijlpaarden en watervogels zijn hier afhankelijk van een goed functionerend watersysteem. Maar de kolenmijnbouw verder bovenstrooms heeft meer transportcapaciteit nodig. Het plan was de Zambezi te kanaliseren en uit te diepen. Dit zou desastreus zijn voor de rijke natuur van Marromeu. Onder leiding van WNF-experts uit Nederland en Mozambique, in samenwerking met de Internationale Kraanvogelstichting en Nederlandse waterdeskundigen, is dit onzalige plan van tafel verdwenen. De overheid onderzoekt nu de (veel minder schadelijke) mogelijkheden om het transport over het spoor uit te breiden.

Het herstel van de Rijn begon met het Plan Ooievaar, 20 jaar geleden. Een volgende impuls kwam van het WNFplan Levende Rivieren. 2012 was het jaar van ‘Rijn in beeld’, een inventarisatie van 20 jaar rivierherstel. Ook wij namen deel aan dit project van onder meer Staatsbosbeheer, de kleiverwerkende industrie en het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie. Flora en fauna van de Rijn blijken boven verwachting hersteld: sommige populaties zijn met 70 procent gegroeid. Toch zijn nog niet alle populaties van kenmerkende soorten hersteld, zoals de zwarte ooievaar. Dit komt onder meer door het ontbreken van diepe moerassen, die aan de basis staan van een rijke voedselketen. Er is de komende jaren dus nog genoeg werk te doen.

Lange tijd was er geen verbinding meer tussen de majestueuze Yangtze-rivier en de aangrenzende uiterwaarden. Het WNF ijvert met succes voor herstel van die verbindingen. Deze zomer werden de sluizen tussen de Yangtze en drie belangrijke meren (Zhangdu, Daye en Xiliang) geopend. Jonge vissen konden vanuit de meren de rivier bereiken. In totaal zijn nu al 50 meren weer verbonden met de Yangtze. Voor het rijke maar kwetsbare Poyangmeer, waar 90% van alle Siberische kraanvogels overwintert, heeft de overheid ingestemd met een actieplan van het WNF om illegale visserij, stroperij, zandwinning en vervuiling te bestrijden. Het doorgaan van een ander plan, een dam tussen de rivier en het meer, probeert het WNF juist te verhinderen.

De Pantanal is de grootste binnenlandse rivierdelta ter wereld. Dit gebied, 5 keer zo groot als Nederland, staat onder druk door de landbouw. Het WNF brengt in Brazilië en Bolivia in kaart welke ecologische ‘hotspots’ niet verloren mogen gaan. Die informatie kan overheden en landeigenaren over de streep trekken: in het Braziliaanse deel van de Pantanal hebben particuliere landbezitters dit jaar meer dan 8.300 hectare natuur tot beschermd gebied verklaard. Het totaal van private beschermde gebieden in de Pantanal is nu 140.177 ha. Ook helpt het WNF veehouders om over te stappen op biologische veeteelt. Daarnaast proberen we met elkaar conflicten tussen mensen en wilde dieren, zoals de jaguar, te voorkomen.

14

15

De kracht van het collectief

U, jij, wij

Alleen samen met donateurs, ambassadeurs, actievoerders, vrijwilligers, bedrijven en major donors kan het WNF zijn doelen bereiken. Samen staan we sterk!

50 ja ar WNF, da t k an al le do nate ur en da nkzi s. O m he j o nze 8 n te be da te am pa 70.000 nk en , de nd ak nu f el de ee n f el s ui t ti pro m o ti ejd en s de Libel le Z o m erwee k.

Beeld: WNF

t je pa c e im den lk e e d d t w n tij aar e t es t k k k e in ru w e n g t . In zes ta f d r e b o t .n l/v a rd e ktes .wn f d ru de a www e ta f ef t o p p o v o De t es t ij l h e n sst n de leve en se m 0 19.00

Voo r het eerst gi ng oo k in de ui t ti jd en ru im te he s E ar th Ho ur, da t licht de ur A nd nkzi j WN ré Kui pe F-a m ba ss rs in het aru im test atio n ISS .

P ress Wo rld g (3 x in rd e n . t o n a w L ge deur Fra n s an a s f s a a a gr ric e v mb rfo to ic e C a WNF-a N at u u r s. n a ct r a r) is e a a v n ip u in p K a -w ch ré P h o to g ezels ut A n d goed t ro n a SA-a s Hij is in E n e n Ho u t e

n de oran g-oeta gn e ‘Hel p de illega le en De ca m pa e rd ntwoo ge n onvera 0 op e €335.28 boom in ’, te neo, leverd . or B op p de m en sa ap n ho utka va ed bi efge voor het le

Me d e we r k e rs v in d e a n De C Lag e €100.0 li pper Ro u La n d nd th 00 bij e n ze e Wo elk a a il d e n rld Ya r voo c ht R r b e ace sch er Ko ra a m in g ld rie h va n d o ek . e

Sin ds 20 11 steu nt ee n cirk nati o na le el va n 5 pa rk Odz f am ili es al a-Ko ko Het WNF het ua in Co betrekt ng o -Bra zz de o ud ers en proj ect. avill e. Op de fo k in de re to : de N ed n na uw bi j het erla nd se Af ri k aa ns kin dere n e vo et ba m et hu n lv ri en de n.

en WNF en de Raboban k prat Met ‘World = U’ van het eldb urgerwer en aart welv aat, jong eren over klim aan. t pakk en zij een proj ect scha p. In hun eige n buur

N EXT, e n tie t o n f er c 12 , b lij k le 2 a i tio n me 0 0 11 te r n a co in 2 e in n n e E e d s 99 NF e n Tij d e n sse n 19 rd , va n W es p a a e rs t u itiatief . be n b e S av t b a e h m e e n in li t erla n d C o d o e F t s N W it n va O -u d at W to n C 2 m issie e n e e o s ilj a rlij k 100 m n d e ja lf t va de he

Zeist het eerste art 20 12 von d in i 20 12 Op zaterd ag 3 ma WNF had ein d jun Het . ats pla nt WNF Frien d Eve me dia . ial soc op ds ien 154.000 fr

16

WN F -v rij wil ond erst li g ers in eu n de r den eg io e n/o te a m f 6 00 s en a ctie o rg a n is h et eer s in a ct den h et d it ja iete a m h ele ar z la n d o ’n !

800 WNF-Rang ers wa ren bij de aft rap van de actie ‘Sa me n los voo r een groot Pan dab os’, op 4 ma art Ouwe han ds Dieren in park. Het aan tal led en van de WN jon gerenclub s gro Feit nog ste eds, dit jaa r tot 136.000.

Werel dtea m lid Har m E de ns Zam bezi span de zi en E ar th ch in voo Ho ur en het Ro tt r de zette de erda m se bewo ners Hei jpla at va n in het zo st reve n nn etje vo na ar ee n o r hu n en ergi en eutral e w ijk .

Fa ce book beri chte n, twoo rdt ai ls, Twitter m an ebe s, e ic tje rv & Se Telefoon fo rm atie m aa nd . af delin g In oeke n per po st s: de en en verz ag vr 00 12.0 m eer da n

17

INHOUD

Beeld: Niek van den Hoven (WNF-Fotocommunity op Zoom.nl)

Gnoes zoeken elkaar op als ze gaan trekken. Tijdelijke territoria beschermen ze gezamenlijk met geluid, geur en hoofdgeschud

18

19

Verduurzaming van markten

Sectoraanpak Sectoraanpak houdt in dat het WNF zich concentreert op die grondstoffen en energiesectoren waar volgens analyses de grootste winst voor de natuur is te boeken. Het doel is de meerderheid van de grote marktpartijen in die sectoren zo ver te krijgen dat ze vrijwillig gaan werken volgens onze verantwoorde en betrouwbare standaarden.

Resultaten Nieuw keurmerk voor kweekvis (ASC) • In december 2011 werd het nieuwe ASC-keurmerk voor kweekvis gelanceerd en in augustus lag de eerste vis met dit keurmerk in de winkels. • Het Centraal Bureau Levensmiddelen heeft zich aan de ASC-standaard gecommitteerd. • Nederlandse supermarkten hebben toegezegd eind 2016 alleen nog kweekvis met ASC-keurmerk te verkopen. Meer investering in verantwoorde soja (RTRS) • Eind 2011 kondigden Nederlandse handelaren, detailhandelaren en sojabedrijven een investering van €7 miljoen aan voor 100% verantwoorde soja-invoer uit Brazilië in 2015. • In Brazilië nam het plantageoppervlak waar soja wordt verbouwd onder de RTRS-standaard, met ruim 78.000 ha toe. Groei productie en gebruik verantwoord hout en papier (FSC) • Wereldwijd nam het bosareaal waar houtkap onder FSC-beheer plaatsvindt, met 0,5 miljoen toe tot 155 miljoen hectare. • Het aantal FSC-gecertificeerde aannemers in Nederland steeg van 400 naar 786. FSC-gecertificeerd papier maakt in Nederland een sterke groei door, onder andere bij Jumbo Supermarkten (gehele papierassortiment), Friesland Campina (zuivelverpakking), Lassie (rijstverpakking) en Tetrapak en Elopak (drankkartonnen). Stijging consumptie verantwoord gevangen wilde vis (MSC) • 10% van alle vis wereldwijd wordt gevangen onder MSC of MSC-in aanvraag. • 11.000 soorten visproducten met MSC zijn te koop in meer dan 80 landen. • In Nederland zijn meer dan 1.000 MSC-producten te koop.

een duurzame wereld Het 9e Living Planet Report maakt duidelijk dat de mens met zijn almaar groeiende consumptie de aarde overvraagt. Het Wereld Natuur Fonds wil de achteruitgang van de natuur tegengaan en werken aan een wereld in balans. Beeld: aarde: Tsiumpa/Dreamstime, overig: WNF

Daarom richt het WNF zich op het behoud van natuurlijk kapitaal, beter produceren en slimmer consumeren. Het WNF voert een tweesporenbeleid om de aarde door te geven aan toekomstige generaties. Enerzijds het beschermen van de belangrijkste leefgebieden van planten en dieren. Anderzijds pakken we de bedreigingen aan en werken we samen met burgers, overheden en bedrijven aan oplossingen voor een verantwoord en duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen. We doen dit op vier manieren: via sectoraanpak, beleidsbeïnvloeding, één-op-één afspraken met bedrijven en duurzame financiering. 20

Overschakelen op duurzame palmolie (RSPO) • In 2011 was 21% van het Nederlandse palmoliegebruik duurzaam; dat is wel minder dan het WNF had verwacht. • Friesland Campina schakelde binnen 1 jaar over op duurzame palmolie en is daarmee een van de koplopers. • Een rapport van het WNF met de ontwikkelingsbanken FMO en CDC toont aan dat de economische voordelen van palmolie-certificering ruimschoots opwegen tegen de kosten.

waterverbruik Het WNF heeft een online vragenlijst, de Water Risk Filter, gelanceerd waarmee bedrijven inzicht krijgen in eventuele risico’s op het gebied van water: in het stroomgebied waar producten worden gemaakt of in de specifieke sector, de waterkwaliteit of -kwantiteit. Meer informatie over de Water Risk Filter is te vinden op waterriskfilter.panda.org

Beleidsbeïnvloeding Met standaarden en strategische samenwerkingsafspraken stimuleert het WNF markten steeds verder in de richting van duurzaamheid. Maar in sommige gevallen helpt stimuleren onvoldoende. Daarom is het belangrijk dat er op elke markt een ondergrens is: een minimumniveau dat in overheidsregulering wordt afgedwongen. Waar nodig doen we een beroep op de overheid – Den Haag of Brussel – om die regels te handhaven of aan te scherpen. Samenwerking op elk niveau Het WNF werkt samen met het Initiatief Duurzame Handel (IDH) op tropisch hout, katoen, soja en kweekvis. Het IDH is een in Nederland opgericht samenwerkingsverband van ondernemingen, vakbonden, 21

Verduurzaming van markten

niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) en de ministeries van Ontwikkelingssamenwerking en Economische Zaken, Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Het doel van het IDH is de internationale handels- en productieketens duurzamer te maken.

Resultaten Verbod op hout van illegale herkomst Een voorbeeld van de invloed van het WNF op beleid is het verbod (vanaf 2013) om hout van illegale of onbekende herkomst in Europa te importeren. Hier heeft het WNF met andere ngo’s jaren aan gewerkt.

Eén-op-één afspraken met bedrijven Met bedrijven die door hun marktomvang grondstoffenmarkten of energie-intensieve sectoren in beweging kunnen brengen, sluit het WNF strategische één-op-één partnerschappen. De selectie van bedrijven waarmee wij werken is gebaseerd op de locaties waar ze actief zijn (prioriteitsgebieden voor natuurbescherming), de schaalgrootte (mogelijke impact) en hun positie in de keten. We kiezen voor bedrijven die zelf streven naar de duurzaamste productiemethoden en de ambitie hebben dit binnen de keten uit te dragen: naar klanten, leveranciers en andere soortgelijke bedrijven.

Eneco Duurzame energievoorziening www.wnf.nl/eneco • Sinds januari 2011 levert Eneco alleen nog groene stroom aan retailklanten. • Met steun van Eneco publiceerde het WNF het rapport ‘Clean Economy, Living Planet’ en organiseerde het Cleantech Symposium. • Op 9 mei 2012 ging in de Rotterdamse wijk Heijplaat het project ‘Stad van de toekomst’ van start. Eneco, de gemeente Rotterdam, het Rotterdamse Havenbedrijf, woningcorporatie Woonbron, netbeheerder Stedin en het WNF werken toe naar een 100% energieneutrale woonwijk in 2020. • Eneco was gastheer van de WWF Next-conferentie, over terugdringen van CO2-uitstoot door bedrijven.

KLM Verduurzamen van de luchtvaart www.wnf.nl/klm • De samenwerking tussen KLM en het WNF is voor 4 jaar verlengd; het accent ligt op het investeren in duurzame biobrandstoffen. • K LM organiseerde een workshop met belanghebbenden over het verduurzamen van de luchtvaart. • K LM maakte als eerste luchtvaartmaatschappij ter wereld commerciële vluchten op duurzame biobrandstoffen.

Rabobank Verduurzamen voedsel- en landbouwketens www.wnf.nl/rabobank • In 2011 gingen het WNF en de Rabobank een nieuw partnerschap aan. De samenwerking is gericht op het verduurzamen van internationale voedsel- en landbouwketens. De Rabobank zet haar (financiële) kennis in, het WNF levert expertise over ecosystemen en het herstel daarvan. • De Rabobank en het WNF stellen zich ten doel om aan het eind van hun partnerschap in 2015 ten minste vier projecten succesvol te hebben afgerond. De projecten moeten aantonen dat duurzaam ondernemen (economische) meerwaarde levert voor natuur, bevolking, bedrijven en financiers die actief zijn in voedselen landbouwketens. Het WNF en de Rabobank richten zich vooral op grondstoffen. Op dit moment zijn WNF en de Rabobank onder meer actief in Chili (kweekvis), Indonesië (palmolie) en Australië (suikerriet).

Albert Heijn Duurzaam visassortiment www.wnf.nl/albertheijn • De sinds 2007 bestaande samenwerking met AH op vis is verlengd tot 31 december 2015. AH heeft met het WNF afgesproken te streven naar 100% duurzame vis in eigenmerk-producten in 2015: MSC- of ASCgecertificeerde vis. • Tijdens de Duurzame Visweek vroegen AH en het WNF aandacht voor MSC- en ASC-gecertificeerde vis. 22

IKEA Verantwoord gebruik grondstoffen en energie www.wnf.nl/ikea • 23% van het hout dat IKEA inkoopt, is FSC-gecertificeerd. • IKEA doneerde per verkochte Bestå-kast, gemaakt met verantwoord geproduceerd hout, €1,- aan het WNF-bossenproject Altai-Sayan. In totaal leverde dit €17.330 op. • IKEA en WNF hebben de afgelopen jaren samengewerkt om de standaarden van het Better Cotton Initiative voor duurzaam geteelde katoen geaccepteerd te krijgen in de kleding- en textielmarkt. IKEA gebruikt nu 24% BCI-katoen en streeft naar 100% in 2015.

KPN Climate Saver www.wnf.nl/kpn • K PN werd in april 2011 de tweede Nederlandse Climate Saver, na Eneco. • K PN introduceerde het nieuwe werken onder 11.500 van zijn 20.000 werknemers. Meer tele- en videoconferencing betekent ca. 95.000 minder autokilometers (besparing: 16 kiloton CO2-uitstoot). • K PN is gestart papierloos factureren te bevorderen onder haar zakelijke klanten. Elke klant die overstapt op digitaal factureren levert €1,- op voor ons Atlantic Forest-project in Brazilië.

Duurzame financiering Samenwerking met de financiële sector is voor het WNF belangrijk, omdat deze kan bijdragen aan de transformatie van energie- en grondstofmarkten. Banken kunnen verduurzaming stimuleren door uitsluitend te investeren of leningen te verstrekken als een bedrijf aan bepaalde duurzaamheidseisen voldoet.

Resultaten Duurzaamheidsbeleid met de Rabobank De Rabobank heeft de afgelopen jaren in samenwerking met het WNF beleid ontwikkeld voor de belangrijkste grondstoffen waarin duurzaamheidscriteria expliciet zijn uitgewerkt. De Rabobank is de grootste agribank ter wereld en kan dus grote invloed uitoefenen op de productiemethode van landbouwgrondstoffen zoals soja, palmolie en suiker en de duurzame vangst van wilde vis en kweekvis bevorderen. Samenwerking met Nederlandse ontwikkelingsbank De Nederlandse Financierings Maatschappij voor Ontwikkelingslanden (FMO) verstrekt financiering aan financiële instellingen en ondernemingen in ontwikkelingslanden. Het WNF werkt samen met FMO om na te gaan hoe duurzaamheid en behoud van biodiversiteit goed verankerd kunnen worden in het werk van FMO. Ze richten zich daarbij op energie en landbouw, onderwerpen die meer prioriteit krijgen in het nieuwe beleid van FMO. Het eerste resultaat is een onderzoek naar kosten en baten van certificering van duurzame palmolie. Ondersteuning van de Afrikaanse Development Bank Het WNF ondersteunt actief het partnerschap dat het internationale WWF in 2012 is aangegaan met de African Development Bank (AfDB). Een van de eerste gezamenlijke activiteiten was de lancering van het African Ecological Footprint rapport tijdens de vergadering van de Afrikaanse Unie in mei in Arusha. Het WNF en de AfDB presenteerden het rapport vervolgens tijdens Rio+20 in juni. Het rapport creëert een goed platform om de discussie met Afrikaanse regeringen over groene groei te stimuleren.

Living Planet Report 2012 Elke twee jaar verschijnt het Living Planet Report van het WNF. Dit rapport geeft inzicht in de gezondheidstoestand van de aarde. Het legt uit waarom een gezonde aarde belangrijk is voor mensen, dieren en planten en wat wij met elkaar, van overheden tot consumenten, moeten doen om onze planeet in balans te krijgen. Effectief overheidsbeleid moet gericht zijn op bescherming van de soortenrijkdom én verduurzaming van de economie en samenleving.

23

bossen

Behoud het woud Houtleverancier, voedselbron, thuis voor ontelbare soorten, waterreservoir, CO2-opslag. Onze planeet kan niet zonder bos. Het Wereld Natuur Fonds zet zich in voor bescherming en duurzaam bosbeheer volgens FSC-normen en strijdt tegen ontbossing. Illustratie: Dick Poelen

Wereldwijd is nu 10% van alle oliepalmplantages RSPOgecertificeerd: dat is meer dan 1,3 miljoen hectare. Ook kleinere boeren willen meedoen. Zo zijn op Sumatra 300 boeren op weg naar certificatie van hun kleine plantages, met respect voor milieu en tropisch regenwoud.

In Guyana is een wet aangenomen die de vorming van een nationaal netwerk van beschermde gebieden mogelijk maakt. Nu is nog maar 2% van dit dichtbeboste buurland van Suriname beschermd. Dankzij de nieuwe wet zou dit kunnen groeien tot 17% in 2020.

Steeds meer hout en papier draagt het FSCkeurmerk. In een jaar tijd kwam er wereldwijd 0,5 miljoen hectare bos onder FSC-beheer bij. In Peru wordt voor 90% duurzaam gekapt en in Maleisië en Indonesië verdubbelde de hoeveelheid FSC-bos. In Nederland groeide het aantal aannemers met FSC-certificaat tot 786 en steeg het aandeel FSC-papier in frisen zuivelverpakkingen aanzienlijk.

Minder schulden én winst voor de natuur: zo ingenieus zijn debt-for-nature-swaps. De Verenigde Staten scholden Indonesië al een schuld van bijna 30 miljoen dollar kwijt in ruil voor een pakket natuurbeschermende maatregelen op Kalimantan. Het WNF stond samen met The Nature Conservancy aan de basis van de regeling en adviseert de Indonesische en Amerikaanse overheid over de opzet van het natuurbeschermingsprogramma.

Door tussenkomst van het WNF en op grond van RSPO-guidelines heeft palmolieproducent Sime Darby afgezien van de aanleg van een 100.000 hectare tellende palmolieplantage in het oerwoud van ZuidKameroen. Dit bos is bijzonder rijk aan olifanten, gorilla’s en chimpansees.

Op aandringen van het WNF is een illegale goudmijn aan de rand van het Minkebe National Park in Gabon gesloten en het goudzoekerskamp ontruimd. De 4.300 goudzoekers stroopten bushmeat, kapten hout en beschadigden met hun aanwezigheid de natuur in het park. Het WNF overlegt nu met de Gabonese overheid over duurzame goudwinning buiten het park.

Op 1 juli heeft de UNESCO het Sangha Tri-National-oerwoud aangewezen als natuurlijk werelderfgoed. Dit grensoverschrijdende oerwoud, met veel bosolifanten en bedreigde apen, is een van de weinige bosgebieden in Centraal-Afrika waar de mens nog bijna geen invloed heeft. Het WNF ijvert al jaren voor bescherming en was betrokken bij de vorming van 3 wildparken in het gebied. 24

25

Levende zeeën

Tonijn met MSC-keurmerk

Duurzaam vissen in Argentinië Krill zijn garnaalachtige diertjes die voor andere zeedieren zoals de zuidkaper (walvis) als voedsel dienen. Door onder andere klimaatverandering zwemt er steeds minder krill in de zuidelijke wateren van Argentinië met directe gevolgen voor de krillvisserij. Gaan de vissers door als vanouds, dan dreigt overbevissing: hele voedselketens, ook die waar de zuidkaper deel van uitmaakt, raken ontwricht en de toekomst van de visserij komt in gevaar. Dankzij de inspanningen van WNFpartner Fundación Vida Silvestre Argentina (FVSA) is verduurzaming van de krillvisserij nu onderwerp van gesprek bij de overkoepelende organisatie voor visserijbeheer in de zuidelijke oceaan. FVSA maakt zich ook sterk voor de franciscanadolfijn, die nog vaak verstrikt raakt in netten van kleine vissers.

Op de VISwijzer kleuren veel tonijnsoorten rood: ‘liever niet kopen’. Voor de skipjacktonijn uit 8 landen in de Stille Oceaan geldt dat niet langer. Zij mogen sinds dit jaar het MSC-certificaat voeren. Daarmee is in één klap 8 procent van alle bliktonijn MSC-gecertificeerd. Samen beheren de 8 landen meer dan 25 procent van alle tonijnbestanden in de wereld, in een zeegebied ter grootte van 1,4 maal Europa. Met steun van de nationale visserijautoriteit, Fairwell Fisheries en supermarktketen Cole’s heeft het WNF laten zien dat cirkelhaken een goed alternatief zijn voor de J-haken die tonijnvissers gebruiken en die veel bijvangst van zeeschildpadden veroorzaken.

Haai op de agenda

Ook al worden 180 haaiensoorten met uitsterven bedreigd, haaienvangst is niet verboden. Jaarlijks worden 73 miljoen haaien voor consumptie gedood. Een wereldwijde aanpak is dan ook dringend nodig. Op initiatief van Nederland is daarvoor het afgelopen jaar in het WWF-netwerk een gezamenlijke strategie ontwikkeld. Doel 1 is het bestrijden van de consumptie van niet-duurzame haaienproducten, denk aan acties om haaienvinnensoep van het menu in de horeca te krijgen. Doel 2 is meer duurzame haaienvangst Samen met de visserij, de overheid en andere natuurbeschermingsorgadoor de 20 landen waar de meeste haaien nisaties ondertekende het WNF eind vorig jaar een akkoord over betere gevangen en/of geconsumeerd worden. bescherming van de Noordzee. Voor het eerst werden twee stukken Noordzee En doel 3 is de bescherming van de haai afgesloten voor visserij: de Noordzeekustzone (van Bergen langs de Wadden naar stevig op de agenda te krijgen van grote Duitsland) en de Vlakte van de Raan. Het zijn ondiepe, zanderige wateren die van regionale visserij-managementorganisagroot belang zijn voor visbestanden en beschermde vogels en zoogdieren, zoals eiderties (RFMO’s). eenden en zeehonden. Ook komt er de komende jaren een verbod op vistechnieken die de zeebodem beschadigen, zoals vissen met een boomkor.

Duurzaam in de Noordzee

met elkaar in zee 26

Interactieve wereldkaart

Beeld: Doug Perrine

De zee is een rijke schatkamer van de natuur en de belangrijkste bron van bestaan voor 200 miljoen mensen. Overbevissing, klimaatverandering en vervuiling brengen dit in gevaar. Het Wereld Natuur Fonds zet zich in voor bescherming en herstel van zeegebieden.

Project Oceans De Europese Unie werkte in 2012 aan een herziening van het Europese Visserijbeleid. Het WNF lobbyde hiervoor bij de Nederlandse politiek, zocht aandacht in de media en publiceerde onder meer een interactieve wereldkaart die laat zien hoe sterk de impact van de visserij de afgelopen decennia is toegenomen. Door teruglopende vangsten in eigen wateren zoeken Europese vloten steeds meer hun heil in de verste uithoeken van de oceanen, die in hoog tempo worden leeggevist. Kijk voor de wereldkaart op www.wnf.nl/jaarverslag

In 4 jaar tijd zijn 100 Atlantische blauwvintonijnen in het westen en midden van de Middellandse Zee voorzien van zendertjes. Er is nu meer inzicht in migratieroutes, belangrijk voor de bescherming van deze ernstig bedreigde tonijnsoort. Lokale recreatievissers en de visserijorganisatie ICCAT hebben het WNF geholpen bij het zenderen van de dieren. Dit werd mogelijk gemaakt door Postcode Lottery Project Oceans, een internationaal project waarin de Postcode Loterijen van Nederland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk financiële steun geven voor het behoud van de oceanen. Met steun van de Nationale Postcode Loterij werden afgelopen jaar 200.000 cirkelhaken in de Koraaldriehoek gedistribueerd. Meer dan 100 schepen van lokale vissers zijn betrokken bij een training over vermindering van bijvangst. 27

Wat kon beter?

Lessen voor de toekomst Niet alles ging dit jaar zoals we hadden gewenst of gepland. Natuurbescherming is complex en het Wereld Natuur Fonds is slechts een van de vele spelers op een ingewikkeld speelveld. Maar we gaan door en trekken waar mogelijk lessen voor de toekomst. Illustraties: Anne van den Berg

campagnes niet altijd succesvol Het Wereld Natuur Fonds voert elk jaar campagnes om geld in te zamelen voor specifieke doelen. Niet alle campagnes van het afgelopen jaar hebben de vooraf gestelde doelen gehaald. Zo leverde de Zambezi-campagne minder donateurs op dan gehoopt. In deze tijd en in het huidige economische klimaat kijken mensen kritischer naar goede doelen dan voorheen. Levenslange donateurschappen zijn niet meer vanzelfsprekend.

landbouw krijgt voorrang In Brazilië is een Boswet aangenomen die de landbouw voorrang geeft boven de natuur. We hebben de kracht van de landbouwlobby, die ervoor zorgde dat de hele bestaande, goede boswet ter discussie kwam, onderschat. Wel 200 maatschappelijke organisaties en 2 miljoen mensen protesteerden tegen de nieuwe Boswet en toch won de landbouwlobby het. De omstreden Boswet, die de bossen in Brazilië veel slechter beschermt, werd aangenomen. Dat is een grote teleurstelling.

28

plan nieuw natuurgebied strandt

Hoog verloop in china Natuurbescherming is mooi werk, maar de druk is hoog. Goede medewerkers zijn daardoor soms lastig te behouden. In China was dit jaar door diverse oorzaken een hoog verloop onder de medewerkers van het Yangtze-programma. Dat had negatieve gevolgen voor de uitvoering en er was minder voortgang dan gehoopt. Het WNF stimuleert belangrijke kantoren zoals dat van WWF-China bij het versterken van hun organisatie.

Het plan voor het natuurgebied Oostvaarderswold kon uiteindelijk geen doorgang vinden. Staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Henk Bleker, kwam niet tijdig over de brug met de financiering aan de Provincie Flevoland. Het plan sneuvelde vervolgens onder de hamer van de Raad van State in maart 2012. Boeren die al eerder bij de Provincie bezwaar hadden gemaakt tegen de economische haalbaarheid van het plan, werden in het gelijk gesteld.

te weinig gebruik duurzame palmolie

geen challenge De WNF Challenge ging dit jaar niet door. Onder andere het te lange programma (3 dagen), hetzelfde parcours als vorig jaar en de hoge financiële teambijdrage waren er debet aan dat zich onvoldoende teams aanmeldden voor deze race in en voor de Nederlandse natuur.

Er is voldoende palmolie met RSPO-certificaat te koop, toch kunnen Nederlandse bedrijven hun toezegging om duurzame palmolie te gaan gebruiken lastig waarmaken. Met de huidige 21% duurzame palmolie zitten ze op de goede weg, maar de beperkte afname bemoeilijkt de verdere verduurzaming. Wij blijven bedrijven aanmoedigen om hun belofte na te komen om in 2015 100% duurzame palmolie in te kopen.

ere-voorzitter op olifantenjacht In Nederland en internationaal waren de reacties emotioneel toen bekend werd dat de Spaanse koning Juan Carlos, erevoorzitter van WWF-Spanje, tijdens een (legale) jachtpartij in Botswana een olifant had gedood. Het WNF sprak direct zijn afschuw uit en in Spanje werd de koning het erevoorzitterschap ontnomen.

olieboringen in kwetsbare natuur Oliemaatschappij Total is begonnen met exploratie en Shell is begonnen met proefboringen in twee van de meest kwetsbare stukken natuur op aarde. Het gaat respectievelijk om Virunga National Park in de Democratische Republiek Congo - thuis van de zeldzame berggorilla - en om de Noordpool, waar het onmogelijk is gelekte olie op te ruimen. Het gebeurt steeds vaker dat oliemaatschappijen op zoek gaan naar nieuwe olievoorraden binnen beschermde natuurgebieden, zelfs in UNESCO Werelderfgoedlocaties als Virunga. Dat is zeker ook de betrokken overheden aan te rekenen: zij geven de benodigde vergunningen uit. Als zelfs Werelderfgoedlocaties niet meer veilig zijn, is het hek van de dam. Door overmacht kon het WWF de rijen niet tijdig sluiten en tot een gezamenlijke strategie komen tegen deze dreiging. Inmiddels zien de meeste kantoren in dat snel en krachtig ingrijpen van het WWF-netwerk als geheel in dit soort gevallen noodzakelijk is. 29

Financiële jaarcijfers

De kerncijfers op een rij Het Wereld Natuur Fonds kan zijn werk alleen doen dankzij de financiële steun van meer dan 870.000 Nederlanders. We besteden elke euro zo effectief mogelijk. Het WNF is een financieel gezonde organisatie: afgelopen jaar was het mogelijk ruim €48,9 miljoen te besteden aan de bescherming en het behoud van onze natuur. Brede financiële steun is van wezenlijk belang. Van elke euro die het WNF

ontving, ging 80 cent naar de doelstellingen van het WNF. De betrokkenheid van Nederlandse donateurs stelt ons in staat om onze kostbare natuur te blijven beschermen, voor nu en voor toekomstige generaties.

Wat ontvingen wij?

Wat gaven we uit?

Bedragen x €1.000

Bedragen x €1.000

Donaties Nationale Postcode Loterij Nalatenschappen Eenmalige giften en donateursacties Partnershipfees, sponsoring en royalty’s bedrijven Subsidies overheden Rentebaten en baten uit beleggingen Overige baten Totaal inkomsten 30

Van elke euro die het WNF ontving, ging 80 cent naar het behalen van onze doelstellingen.

25.148 40% 14.987 24% 9.015 14% 5.236 9% 2.896 5% 2.198 4% 2.073 3% 696 1% 62.249

100%

Natuurbescherming buitenland Natuurbescherming Nederland Voorlichting & educatie Eigen fondsenwerving Beheer en administratie Overige fondsenwerving

36.948 1.321 10.591 8.679 2.926 787

60,2% 2,2% 17,3% 14,2% 4,8% 1,3%

Totaal bestedingen

61.252

100%

Besteed aan doelstellingen: 48.860 79,7%

Resultaat +997 31

Koningspinguïns op het eiland South Georgia, in de zuidelijke Atlantische Oceaan. Zij houden elkaar warm in de barre poolwinter.

Onze missie Bouwen aan een toekomst waarin de mens leeft in harmonie met de natuur, dat is wat het Wereld Natuur Fonds doet. In het belang van de natuur en in het belang van de mens die de natuur nodig heeft. C

www.wnf.nl