De Ecologische Voetafdruk 1. 2.
De Ecologische Voetafdruk •
Inzicht verwerven in Aan de slag met
•
Tot enkele honderden jaren geleden was de factor ‘mens’ een vrij onbeduidende speler in de dynamiek van het Ecosysteem Aarde Aarde.. Thans legt onze westerse levensstijl een hypotheek op onze planeet. We gaan onverantwoord om met onze stromen (energie, water, materialen, ruimte, voedsel en véél afval).
Land, Atmosfeer, Atmosfeer, Rivieren en Oceanen. Oceanen.
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
De Ecologische Voetafdruk. Voetafdruk. grondstoffen
Rees en Wackernagel, Wackernagel, twee Canadese onderzoekers, ontwikkelden het concept ‘ecologische ‘ecologische voetafdruk’ voetafdruk’ (1996). Intussen is het wereldwijd bekend geraakt.
PRODUCT Energie
Dit concept maakt het mogelijk om de impact van een persoon of een gezin op het ecosysteem aarde te berekenen. Ook voor een stad, een land of zelfs de hele planeet kunnen we de ecologische voetafdruk berekenen.
GROND (Hectare)
Energie CO2
O2 Atmosfeer
Afvalfase
‘Our Ecological footprint footprint.. Reducing Human impact on the Earth Earth’’ New Society Publischers Publischers,, Gabriola Island Island,, 1995 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1
Maar wat is nu die Ecologische Voetafdruk ? • De ecologische voetafdruk van de mensheid, een land of een persoon, meet de biologisch productieve oppervlakte van het ecosysteem aarde die nodig is om * de natuurlijke rijkdommen te leveren die verbruikt worden * het afval op te nemen dat geproduceerd wordt 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Ecologische Voetafdruk
Stap 1: 1: Berekenen bioproductieve ruimte = Biocapaciteit •
• • • •
•
Akkerland: Oppervlakte nodig voor het telen van alle gewassen, zowel voor voeding als textiel, zowel voor menselijke consumptie als voor veevoeder. (1,5 miljard ha) Grasland:: Oppervlakte nodig voor het produceren van vlees, melk Grasland wol, leder……(4,8 miljard ha) Visland:: Oppervlakte nodig voor 95% van de wereldwijde visvangst. Visland (2,8 miljard ha) Bosland:: Oppervlakte gebruikt voor houtwinning (4,0 miljard ha) Bosland Bebouwd land: Oppervlakte ingenomen door alle menselijke bouwsels zoals woonwijken, maar ook infrastructuur enz. (0.16 miljard ha) Energieland:: Oppervlakte bosland die nodig is om de CO² uitstoot Energieland van het fossiele brandstofverbruik op te nemen
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Milieubelasting in oppervlakte Slechts 23% van ons aardoppervlak is biologish productief productief.. = 13,6 miljard hectaren te verdelen over 6 miljard mensen of =2,1 hectare per persoon Min 12% natuurbehoud (VN) = 1;8 hectare per persoon
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Sprekende beelden
Stap 2: Het berekenen van het totaal gebruik aan fysieke oppervlakte aarde
Bron: Living planet report 2006
• • • • •
Het telen van alle gebruikte organische producten (akkerbouw, veetellt en bosteelt) Het winnen van alle gebruikte grondstoffen (ijzer,…. Maar ook fossiele grondstoffen) Alle menselijke bouwsels niet bioproductieve ruimte Het genereren van alle afval Het verwerken van de CO² uitstoot = oppervlakte ‘virtueel bos’
De ecologische voetafdruk in functie van de biocapaciteit 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
2
Meer sprekende beelden
Alarmerende gegevens… • De natuur heeft 14,4 maand nodig om te genereren wat we in 12 maand gebruiken. • De dag waarop we onze jaarvoorraad hebben opgebruikt noemt men de ‘Overschoot day’: ’: in 2000: 1november in 2008: 23 september
• Als iedereen leeft zoals de gemiddelde Belg zijn er ruim 3 planeten nodig 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Ecologische Voetafdruk • Waar gaan onze 5,6 hectare naartoe ? Verdeling Belgische voetafdruk
7%
4% 35%
54%
bioproductief land
energieland
bebouwd land
visgrond
www. Ecolife.be of 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
De concrete thema’s… • • • • • •
Verwarming Elektriciteit Keuken Voeding Papier, afval en aankopen Mobiliteit
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
TIPS om je E.V. te verkleinen Verwarming 1. Verstandig Verwarmen: Verwarmen: •
de verwarming overal een graadje lager zetten
•
De verwarming uitzetten in kamers waar niemand is
•
De verwarming lager zetten een half uur voor je gaat slapen of weggaat.
•
Gebruik van individuele thermostatische kranen.
•
Sluiten van deuren van onverwarmde ruimtes:
5%/jaar 5%/ jaar besparen of EV verkleinen met 310 m²/ m²/jaar jaar (61/46/79)
8% /jaar /jaar besparen of EV verkleinen met 490 m²/ m²/jaar jaar (109/83/140)
2% /jaar /jaar besparen of EV verkleinen met 120 m² //jaar jaar (22/17/28)
1% besparen per radiator of EV verkleinen met 60m² per radiator (11/9/15)
6%/jaar 6%/ jaar of EV verkleinen met 370 m²/ m²/jaar jaar (79/60/101) 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
3
Tips om je E.V. te verkleinen
Tips om je E.V. te verkleinen Verwarming
De gordijnen sluiten
2. Goed isoleren • • • • • • •
De gordijnen ‘s avonds sluiten 5% besparen/ besparen/jaar of EV verkleinen met 310m²/jaar 310m²/jaar ( 65/50/84) * Tochtstrips bij buitendeuren en ramen. ramen. 2% besparen/ besparen/raam of EV verkleinen met 120 m²/raam m²/raam (23/17/30) * Radiatorfolie aanbrengen. aanbrengen. 1% besparen per m² of EV verkleinen met 60 m²/m² (11/8/14) * Isoleren leidingen centrale verwarming 0.3% besparen per m of EV verkleinen met 20m²/m (4/3/5) Oude ketel vervangen door condenserende ketel 28% besparen /jaaar of EV verkleinen met 1710m²/jaar 1710m²/jaar (372/266) Dakisolatie plaatsen 0.75%/m² od EV verkleinen met 50 m²/m² (10/7/16) Enkel glas vervangen door hoogrendemensglas 2%/m² of EV verkleinen met 120m²/m² (25/19/45)
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Tips om je E.V. te verkleinen
Dr Jenny De Laet
Tips om je E.V. te verkleinen
de deuren steeds goed sluiten en radiatorfolie aanbrengen
Tochtstrips schouw
Ontbreken van een luchtscherm bij een lamellenplafond Ventilatie van de keuken en de badkamer
Lichtspotje s
Voegen rond binnenmure n
Penetratie van leidingen
Beweegbaar schrijnwerk, vooral (dubbele) Voegen tussen deuren muur en vloer
1/12/2009
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Voegen rond het venster
Spleten rond het zolderluik
Spleten rond de deur
Stopcontact
Aansluiting muur/dak Voegen rond rolluikkasten Aansluiting metselwerk /schrijnwer k
Dr Jenny De Laet
Tips om je E.V. te verkleinen
Tips om je E.V. te verkleinen Leidingen isoleren
3. Electriciteit
Isoleer de CV leidingen - min 2 cm dik -Zowel de aanvoer als de
afvoer
- Vooral in onverwarmde ruimtes 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
4
Tips om je E.V. te verkleinen De Keuken a.
Tips om je E.V te verkleinen De keuken
Energiezuinig koken * Koken met het deksel op de pot Verkleinen EV: O.9/O.4/0.5 m²/dag * Gebruik van een snelkookpan. snelkookpan. Verkleinen EV: 1.0/0.4/0.5 m²/dag * Gebruik een thermoskan voor het warm houden van koffie of thee thee.. Verkleinen EV: 0.1m²/dag
c. Kies voor toestellen met een A label
b. Koelen en vriezen * Verwijder het ijslaagje in de koelkast en diepvriezer Verkleinen EV: 0.5 m²/dag * Vervan indien nodig de afsluitstrip van de koelkast Verkleinen EV: 0.4 m²/dag 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Tips om je E.V. te verkleinen
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Tips om je E.V. te verkleinen
Electriciteit d. Efficiënt wassen * Steeds wassen met een volle trommel en op de laagst mogelijke temperatuur * Vermijd het gebruik van een droogkast Een droogkast is een energievreter Verschillende types: * Condensdroger (C) * Luchtafvoerdroger (C) * Warmtepompdroger (A) * Gasverwarmde luchtafvoerdroger www.topten.be 1/12/2009
Electriciteit 1.Schakel over naar groene stroom Verkleinen EV: 1.8 m² per kWh 2. Lichten
doven als je een ruimte niet gebruikt
Verkleinen EV: 0.21 m² per dag 3. Gloei Gloei--
en halogeenlampen vervangen door spaarlampen
1/12/2009
Gloeilamp (W) 25
Spaarlamp (W) 5
Jaarlijkse besparing in € 5,84
40
7 of 9
9,64
60
11
9,05
75
15
14,31
100
20
17,52
120
23
23,36
Dr Jenny De Laet
Hoe "groen" is "groen"? Zowat alle energieleveranciers noemen zichzelf "groen". En
willen erg graag dat je hen gelooft. Maar het "groene" bij de ene Groene Stroom.zeis niet het "groene" van de ander. Electrabel, Electrabel, de grootste
energieleverancier in België haalt bijna uitsluitend energie uit kernkernen steenkoolcentrales. Bovendien investeert het bedrijf vooral in niet--hernieuwbare energie en staan er projecten in de steigers om niet nieuwe kerncentrales te bouwen.
Electriciteit 4. StandStand-by verbruik vermijden.
"Groene elektriciteit" met een reukje aan
Toestel
Groene elektriciteit is ook een vaag begrip. Luminus wint bijvoorbeeld energie uit palmolie (één van de vele soorten biomassabiomassa-brandstof) brandstof) en heeft een contract getekend voor de levering ervan. Maar de aanleg en exploitatie van palmplantages heeft een verwoestende impact op het regenwoud, met allerlei andere milieuproblemen, klimaatproblemen en sociale problemen tot gevolg. Niet zo duurzaam dus...
Tv Video Fax Hifi-totaaltoestel Versterker CD-speler Cassetterecorder PC Draadloos telefoontoestel Bewegingsmelder
En de groene elektriciteit van Electrabel bestaat bijvoorbeeld voor meer dan 80 % uit biomassa die verbrand wordt met steenkool in centrales die een laag rendement hebben. Verre van optimaal. Toch zijn er leveranciers die groene energie aanbieden die wel degelijk duurzaam is.
1/12/2009
Tips om je E.V. te verkleinen
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Gemiddeld stand-by verbruik (kWh/jaar)
Stand-by verbruik beste toestel (kWh/jaar)
105 120 104 96 72 50 50 42 42 28
9 18 8 --9 ----9 -----
Dr Jenny De Laet
5
Water op onze planeet
Water • Op de aarde komt ongeveer 1.400.000*103 km3 water voor. Hiervan bevindt 97,5% zich als zout water in oceanen en zeeën. De rest is onderverdeeld in zoet en zout grondwater (23.300*103 km3), ijs (24.000*103 km3), oppervlaktewater (meren en rivieren, 190*103 km3) en waterdamp in de atmosfeer (14*103 km3). De verhoudingen variëren enigszins door verschillende factoren, waaronder de klimaatverandering.. klimaatverandering 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Hoeveel water verbruiken we? Toilet
43 liter
36%
Bad, Douche
39 liter
33%
Was
16 liter
14%
Vaatwas
8 liter
7%
Schoonmaak
5 liter
4%
Tuin
5 liter
4%
Keuken
3 à 5 liter
2%
Totaal
120 liter
Per dag
Dit huishoudelijk waterverbruik maakt maar 2% uit van ons werkelijk waterverbruik. 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Dr Jenny De Laet
Hoeveel water verbruiken we? Land
Huishoudelijk waterverbruik in l/dag
Belgie Nederland Frankrijk Bulgarije USA
12O 128 157 116 360
Indië Afrikaans land
25 < 25
België scoort met 1.800 m3 water per persoon/jaar ver boven het globale wereldgemiddelde van 1.243 m3 per persoon/jaar. De V.S. halen exact het dubbele van die wereldscore 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Werkelijk waterverbruik. • De hoeveelheid water die nodig is voor het produceren van een bepaald product ‘virtueel water’ water’ Water--voetafdruk Water Meten van de ingaande en uitgaande stromen ‘virtueel water’ Bvb binnenlands watergebruik (landbouw, industrie en huishoudelijk) als basis dan moet men de inkomende ‘virtuele waterstroom’ erbij optellen en de uitgaande ‘virtuele waterstroom’ ervan aftrekken 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
De benodigde hoeveelheid water voor het produceren van enkele producten. 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
6
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Wat zijn de problemen? • Huishoudens zijn verantwoordelijk voor 1/3 van het waterverbruik. De helft van dat water wordt uit de grond opgepompt daling grondwatertafel. • Door de uitbreiding van ons wegennet en toenemende urbanisatie grote oppervlaktes worden ondoordringbaar • Ondoordachte vegetatie verdroging • De infiltratie van regenwater neemt aanzienlijk af door menselijke ingrepen. 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Wat zijn de problemen? • Infrastructuur: Infrastructuur: Veel rivieren worden gekanaliseerd, rechtgetrokken of uitgediept. water stroomt sneller naar zee en infiltreert minder in de bodem Daling grondwatertafel Overstromingen stroomopwaarts • Landbouw: Landbouw: - Bodemverdichting - intensieve irrigaties en drainagewerken - Rooien van hagen en bosjes. 1/12/2009 Dr Jenny De Laet
Wat zijn de gevolgen?
Wat zijn de gevolgen?
VOOR DE NATUUR
VOOR DE MENS • Zuiver water wordt schaarser. schaarser. Voor zo'n 2,3 miljard mensen bedraagt de hoeveelheid water waarover ze jaarlijks kunnen beschikken minder dan 1.700m³ per persoon. Als het huidige consumptiepatroon aanhoudt, zal dat in 2025 voor minstens 3,5 miljard mensen het geval zijn. • Bijna 3 miljard mensen wereldwijd heeft geen toegang tot zuiver water of beschikt niet over een degelijke sanitaire infrastructuur. • Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks meer dan 5 tot 10 miljoen mensen aan ziekten veroorzaakt door onzuiver water. 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Dr Jenny De Laet
•
Soorten in zoetwaterhabitats (vissen, vogels, zoogdieren, reptielen, amfibieën,…) gaan er sterker op achteruit dan soorten die in de zee of in boshabitats leven. Van de 10.000 beschreven soorten zoetwatervissen is 20% bedreigd of al verdwenen. verdwenen.
•
Op 30 jaar tijd is het Aralmeer - vroeger het 4de grootste meer ter wereld en een belangrijk visserijgebied – gekrompen tot minder dan de helft van zijn oorspronkelijke oppervlakte, oppervlakte, en is het bovendien verzilt. Menselijke ingrepen voor de irrigatie van landbouwgebied en stroomopwekking leidden tot een drastische afname van de watertoevoer. Ook in Afrika signaleert men ‘krimpende' meren.
•
De klimaatverandering versterkt bovendien veel van de problemen in de zoetwatergebieden, omwille van de extremere weerfenomenen (stormen, droogte…..
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
7
Tips om minder water te verbruiken
Wat zijn de oplossingen? 1.
• Minder water verbruiken • Minder water vervuilen • Bereken je eigen watervoetafdruk
* Neem een douce ipv een bad. * Installeer een waterbesparende douchekop * Een minuut minder lang douchen (5 min ipv 8) * Laat de kraan niet lopen tijdens het tandenpoetsen ( 1 à 2 l of 1000 l per jaar = 10 volle baden baden))
2 •
Ecolife en WWF lanceren een nieuw begrip: de watervoetafdruk. Van een persoon, een regio of land is het de som van de hoeveelheid water die hij verbruikt (direct) en de hoeveelheid die nodig is om de geconsumeerde producten te maken (indirect). Op macroschaal is de totale watervoetafdruk de som van grijs water (vervuild), blauw water (irrigatie en verdamping) groen water (neerslag op akkers).
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Minder warm water gebruiken
Minder leidingsmater gebruiken * Reduceer het watergebruik van het toilet verkleinen EV: 0.5 m²/ m²/maand maand * Herstel meteen een lekkende kraan ( 1à 2 drup drup/min /min = 2000 l/ l/jaar jaar of 20 volle baden)) baden verkleine EV: 0.1 m²/ m²/maand maand * Herstel ook meteen een lekkende spoelbak verkleinen EV: 10,7 m²/ m²/mmand mmand 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Minder water verbruiken Neem een douche ipv een bad • Installeer een waterput of plaats een regenton en gebruik meer regenwater. • Was de auto met emmers en een spons ipv met een tuinslang of een hogedruk reiniger. • Besproei de tuin beperkt en correct. Door de planten niet direct bij een droogte te besproeien spoor je ze aan om hun wortelstelsel naar de diepte uit te breiden. Indien je toch besproeit doe het dan grondig en eenmaal per week. Aan wat oppervlakig water hebben de planten niks;
• Doe de afwas niet onder een lopende kraan. 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Tips om je E.V. te verkleinen waterbesparende douchekop
Ong 4.5 L per min
11-13L per min. 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
8
Tips om je E.V. te verkleinen
Tips om je E.V. te verkleinen
Papier, afval en aankopen
Papier, afval en aankopen
1.Gebruik zo weinig mogelijk niet gerecycleerd papier
5. Restafval verminderen
Verkleinen EV: 30.5 m²/kg gerecycleerd bedrukt papier 18.4 m²/kg gerecycleerd onbedrukt papier 2. Wit
Verkleinen EV: 3 m² per kg minder afval
6. Gebruik katoenen luiers
papier vervangen door kringloopapier
Verkleinen EV: 10.5 m² per dag gebruik
Verkleinen EV: 12.4 m² /kg
7. Vermijd snijbloemen in de winter
Verkleinen EV: 13.3 m²/week
Verkleinen EV: 20 m² per ruiker
3. Krant en tijdschriften delen Verkleinen EV 5.4 m²/dag 4. Stel je geen belang in reklame: kleef een antianti-
reklame sticker 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Tips om je E.V. te verkleinen Voeding
Dr Jenny De Laet
Tips om je E.V te verkleinen: voeding
.
1 Kies zo veel mogelijk voor groenten en fruit van eigen bodem in plaats van ingevoerde producten
Onze voeding heeft een niet te onderschatten invloed op onze ecologische voetafdruk. Het gaat bij voedsel vooral om ‘indirecte energie’
Vervoer, verwerking, verpakking
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Tips om je E.V. te verkleinen Voeding
Dr Jenny De Laet
Tips om je E.V. te verkleinen Voeding
2. Kies zoveel mogelijk voor seizoensgebonden groenten en fruit. 3. Koop zoveel mogelijk verse groenten en fruit. goedkoper,, gezonder en lekkerder goedkoper lekkerder.. 4. Koop rechtsreeks van de boer. 5. Af en toe wat minder vlees en vis eten eten..
‘viswijzer viswijzer’’ 6. Kies voor bio bio--producten
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
9
Tips om je E.V. te verkleinen Mobiliteit
Tips om je E.V. te verkleinen Mobiliteit 25,14
1,31
Verkleinen EV per bespaarde km: 1.38/1.20/1.07
auto 47,84
1. Korte verplaatsingen te voet of met de fiets
fiets te voet
25,70
bus/tram
3. Rustige rijstijl. •
Beetje trager, veel zuiniger
•
Anders schakelen :2000 toeren Diesel, 2500 toeren benzine
•
Remmen = verkwisten
2. Langere
afstanden afstanden:: kiezen voor de meest milieuvriendelijke transportwijze
De trein ipv de auto: verkleinen EV; O.90/0.76/0.65m²/km De bus ipv de auto: verkleinen EV: 0.63/0.49/0.38 m²/km
Uibollen, schakelen 1/12/2009
Dr Jenny De Laet
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
Tips om je EV te Verkleinen Mobiliteit 4. Carpoolen of verkleinen EV met 1.11/0.97/0.86 m²/km
1/12/2009
Dr Jenny De Laet
10
