2 TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER

2013

2

|

TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER

INHOUD

Voorwoord 5 TNO SBIR programma Technologie zoekt Ondernemer

6

1.

8

Haviksoog voor pick and place robot

2. Zonder verhitting stoffen aan kunststoffolies toevoegen

10

3.

Power Cooling voor microchips

12

4. Complexe ruimten en objecten direct vangen in 3D-beelden

14

5. Sensornetwerk brengt ondergrondse veranderingen in kaart

16

6. Minder bekende stoffen snel opsporen met gaschromatografie

18

7.

20

Booster voor portofoons

8. Automatisch alarm bij levensbedreigende stress

22

9.

24

Zelfreparerende lak

10. CT- én MRI-apparatuur optimaal uitlijnen

26

11. Solar Cooker: koken en stroom genereren

28

12. Verkeersveiligheid verhogen door het volgen van individuele voertuigen

30

13. Smakelijke hulp bij afvallen

32

14. Camerabeelden filteren, samenvatten en overzichtelijk maken

34

15. Blauwe Plekken Scoorder

36

16. Steam Powered snacks: knapperig en minder vet

38

17. Gelijktijdig testen van levensduur en kwetsbaarheid zonnecellen

40

18. Efficiënt en emissievrij drogen met zeoliet

42

19. Fiber sensoren goedkoper aflezen

44

20. Senior, check je plek!

46

SBIR 2013

|

3

4

|


VOORWOORD

Gezocht: Innovatieve ondernemers Beste ondernemer, Innovatie versterkt de concurrentiekracht van bedrijven. Wij dragen daar graag aan bij door technologie en ondernemers aan elkaar te verbinden. Het afgelopen jaar hebben verschillende TNO-ers gewerkt aan innovatieve productideeën. Ideeën die met uw marktkennis en ondernemerschap potentie hebben om daadwerkelijk op de markt te worden gebracht. TNO presenteert in dit boekje innovatieve productideeën gebaseerd op uiteen lopende technologieën. TNO biedt deze ideeën aan in het kader van het Small Business Innovation Research programma (SBIR). Met dit programma dagen wij ondernemers uit om de ideeën te benutten door ze verder te ontwikkelen en naar de markt te brengen. TNO ondersteunt u daar graag bij; zowel technologisch als financieel. Het TNO SBIR-programma heeft afgelopen jaren al geleid tot nieuwe producten en productontwikkelingen die met diverse prijzen bekroond zijn. U bent van harte welkom om de ideeën te beoordelen op bruikbaarheid voor uw onderneming. Kijk ook op onze website voor meer informatie: tno.nl/technologiezoektondernemer Neemt u de uitdaging aan!? Tini Hooymans TNO Raad van Bestuur

SBIR 2013

|

5

TNO SBIR programma Technologie zoekt Ondernemer

TNO.NL/TECHNOLOGIEZOEKTONDERNEMER

TNO zoekt innovatieve ondernemers in het MKB, die perspectiefvolle productideeën van TNO verder willen ontwikkelen en commercialiseren. Jaarlijks biedt TNO een aantal van deze productideeën aan in het SBIR-programma. De productideeën sluiten aan bij een maatschappelijk thema of een economische behoefte.

6

|


Het SBIR-programma bestaat uit twee fasen

1. Een haalbaarheidsstudie rond een productidee: maximale bijdrage van TNO is € 32.500. Hiervan is € 7.500 ondersteuning door TNO, doorlooptijd 4 maanden; 2. De verdere uitontwikkeling van het productidee tot product: maximale bijdrage van TNO is € 250.000. Hiervan is € 75.000 renteloos krediet en € 50.000 ondersteuning door TNO, doorlooptijd 1,5 jaar Het TNO SBIR-programma is bedoeld voor zowel bestaande, gevestigde als ook jonge ondernemingen. In competitie met belangstellende ondernemers kunt u meedingen naar een opdracht voor het uitvoeren van een haalbaarheidsstudie rond een van de productideeën. U kunt ook samenwerken met andere ondernemers, als u gezamenlijk een voorstel wilt indienen. Ondernemingen die zelf in staat zijn het productidee tot product of dienst te ontwikkelen, hebben de voorkeur. S tappenplan

1. Aanmelding voor meer informatie over productideeën tot 18 april 2013 2. Opstellen en indienen voorstel voor haalbaarheidsstudies tot 13 mei 2013 3. Toetsing van de voorstellen voor haalbaarheidsstudies medio juni 2013 – In deze periode worden de voorstellen gepresenteerd aan de beoordelingscommissie van de Technologiestichting STW. Deze commissie adviseert TNO. U ontvangt medio juli bericht of uw voorstel is geaccepteerd. 4. Haalbaarheidsstudie (fase 1) 2 december 2013 – Uiterlijk 2 december 2013 moet het verslag van de haalbaarheidsstudie, en bij positief resultaat eveneens een voorstel voor het aansluitende ontwikkelings project bij TNO ingediend zijn. 5. Voorstellen voor de verdere ontwikkeling (fase 2) februari 2014 – De beoordeling van de voorstellen voor verdere ontwikkeling wordt eveneens uitgevoerd door een beoordelingscommissie van STW. De TNO Raad van Bestuur beslist in februari op basis van het advies van de commissie welke ondernemers (of groepen ondernemers) een opdracht krijgen voor de verdere ontwikkeling. De kennis die u in de loop van het SBIR-traject ontwikkelt, wordt eigendom van uw onderneming. U krijgt het niet-exclusieve recht om de reeds eerder door TNO ontwikkelde kennis te gebruiken. TNO wil graag dat u deze kennis gebruikt. Over eventueel gewenste exclusiviteit kunnen aanvullende afspraken worden gemaakt. Graag verwijzen wij u naar de website www.tno.nl/technologiezoektondernemer voor aanvullende informatie. U kunt daar documenten downloaden die van belang zijn in de desbetreffende fase van het SBIR programma. Wij zien er naar uit met u te gaan samenwerken. Peter de Haan Programmamanager TNO SBIR

SBIR 2013

|

7

1 Montagewerk wordt steeds meer een kwestie van precisie. Van uiterste precisie zelfs, want die is nodig voor het monteren van een onderdeel op een oppervlak van een paar vierkante micrometer. Dat is werk voor een robot en een camera, die de robot naar de juiste plek leidt. Maar camerabeelden die op zeer kleine afstanden gemaakt worden, zijn grotendeels onscherp. Collocated Pick and Place geeft wel een scherp beeld en kan de robot nauwkeurig richten.

8

|


Haviksoog voor pick and place robot ‘Vergelijk het met darten. Om goed te mikken plaatst Raymond van Barneveld het liefst zijn ogen, het pijltje en het dartbord in een rechte lijn achter elkaar. Maar helemaal recht kan die lijn niet zijn, want dan ontneemt het pijltje hem het zicht op het bord. Bij constructiewerk door robots speelt hetzelfde. Voor een camera die een robotarm naar de gewenste plek moet sturen, zit het te monteren onderdeel in de weg. Bovendien is de plek van bestemming veel kleiner dan een dartbord, wat het verkrijgen van zicht extra bemoeilijkt. De gebruikelijke oplossing is een camera, die de plaats van het te monteren voorwerp lokaliseert en zich daarna in een lineaire beweging richt op de plek waar dat voorwerp gemonteerd moet worden. Vervolgens berekent en stuurt de computer de beweging van de robot. Maar de camera moet daarbij wel onder een vrij grote hoek opnames maken en dat leidt bij kleine afstanden tot onscherpte in grote delen van het beeld. Vooral bij zeer gedetailleerd constructiewerk is dat lastig en het werkt ook niet betrouwbaar genoeg. Onze Collocated Pick and Place is de oplossing. We gebruiken het licht dat in de randen van de lens van de camera binnenkomt. Daarmee kunnen we wel scherpe beelden maken en het voorwerp en het doel nauwkeurig lokaliseren. Het principe werkt, we hebben een patentaanvraag lopen en in het laboratorium staat voor het monteren van elektronische componenten al een prototype. We zoeken nu een ondernemer die het principe omzet in een product waarmee hij of zij de markt opgaat. Het ligt voor de hand om aan het uiterst nauwkeurig monteren van componenten te denken, maar het is goed mogelijk dat er toepassingen zijn waar wij nog niet aan gedacht hebben. Natuurlijk zijn we bereid om mee te denken, we zijn gewend om praktisch te denken en problemen snel op te lossen.’ Erwin van Zwet

SBIR 2013

|

9

Zonder verhitting stoffen aan kunststoffolies toevoegen ‘Het is geen ingewikkelde technologie. Als je een beetje handig bent, kun je het thuis in je schuurtje doen. De kennis die erachter schuil gaat, is overigens minder eenvoudig maar daarover hoeft een ondernemer die deze technologie toepast, zijn hoofd niet te breken. In de praktijk komt het er op neer, dat onze technologie er voor zorgt dat je de folie of de strips bij kamertemperatuur door een bad kunt halen waarin de stof zit die je wilt toevoegen. De stof komt niet in een laagje op de kunststof te liggen, maar wordt daarin opgenomen. Van slijten of afgeven heb je daarom weinig last, tenzij dat de bedoeling is zoals bij medicijnen en geurtjes. De behandeling werkt met een groot aantal soorten kunststof, zelfs met boterhamzakjes.

2

We hebben de techniek al onder de knie. De beurt is nu aan een ondernemer, die commerciële toepassingen ziet om de technologie voor in te zetten. We hebben zelf als proef een aantal ideeën uitgewerkt, zoals het toevoegen van stoffen die dienen als sensor, bijvoorbeeld voor zuurstof of koolmonoxide. Maar je kunt ook denken aan stoffen die de versheid van voedingsmiddelen aangeven. Voor in de tuinbouw kan je denken aan matten die de zuurgraad van meststoffen aangeven. En wat dacht je van een folie op je kozijnen met daarin een stof die van kleur verandert als de temperatuur stijgt? Je huis kleurt mee met de komst van de zomer. Maar er is meer, zoals de mogelijkheid om geurtjes, geneesmiddelen of bestrijdingsmiddelen toe te voegen. De samenstelling van de kunststof kun je zelfs zo maken dat die stoffen langzaam weer worden afgegeven. Ideeën zijn er al genoeg en een ondernemer zal ongetwijfeld nog meer bedenken. Het begin is er. We hebben een laboratorium opstelling waarmee we snel en eenvoudig smalle stroken folie van tien centimeter lang kunnen behandelen voor een eerste test. Daarnaast is er een pilotopstelling waarmee we al smalle stroken folie van een paar honderd meter lengte hebben gemaakt. Wij kunnen onze kennis aandragen, zodat de geïnteresseerde ondernemer kan werken aan de verdere opschaling van het procedé.’ Aike Wypkema

10

|


Folies en strips van kunststof worden vervaardigd bij temperaturen van 200 tot 300 graden Celsius. Dat maakt het moeilijk om er stoffen in te verwerken die niet tegen zulke hoge temperaturen bestand zijn. Met onze innovatieve technologie kun je later, ná het productieproces, zulke stoffen bij kamer temperatuur alsnog toevoegen. De mogelijkheid om een sensor, een medicijn, geurtjes of nog veel meer toe te voegen dient zich aan.

SBIR 2013

|

11

3 Koeling op basis van verdamping is honderd keer efficiënter dan waterkoeling. Het is een prachtige techniek, die een nadeel had: bij het verdampen ontstonden luchtbelletjes die het koelsysteem verstopten. Diamond Power cooling ondervangt dat probleem en is geschikt voor een groot aantal toepassingen, bijvoorbeeld in de elektronica voor hoge vermogens of de micro-elektronica. Als je verder denkt, kun je er zelfs ruimten of sporters mee koelen.

12

|


Power Cooling voor microchips

‘Het idee achter deze manier van koelen is, dat je een vloeistof langs een te koelen oppervlak laat stromen. Door de warmte van het oppervlak verdampt de vloeistof en de hete damp kun je afvoeren en weer laten afkoelen. De vloeistof moet wel door nauwe kanaaltjes stromen, die verstopt kunnen raken door luchtbelletjes. Daar zat tot voor kort het probleem, maar nu we de damp door speciaal vormgegeven rasters leiden, is dat opgelost. De rasters hebben soms de vorm van diamantjes, vandaar de naam Diamond Power Cooling. Ze zijn te maken met conventionele technieken zoals fresen. Bij gebruik in de microelektronica, als een minuscule koelinstallatie achterop een chip, kun je denken aan etsen. Inderdaad, je kunt er chips mee koelen maar er zijn veel meer gebruiksmogelijkheden. Vooral omdat de Diamond Power Cooling heel weinig ruimte inneemt. Het is flinterdun, je schuift het eenvoudig in een apparaat. Dat maakt het ideaal voor systemen van elektronica voor hoge vermogens of voor elektrische vervoermiddelen. Andere mogelijkheden zijn een koelend folie op de vloer van een kamer of als deken voor een oververhitte sporter. Voor het rondpompen van de vloeistof is energie nodig, maar vergeleken met andere koelsystemen is Diamond Power Cooling energiezuinig. Boven dien kun je de warmte die vrijkomt bij het condenseren van de damp omzetten in energie voor de pomp. We beschikken over een patent en de bruikbaarheid is voor diverse toepassingen aangetoond. Nu zoeken we een onder nemer die een commercieel aantrekkelijke toepassing aandraagt, samen met ons een prototype maakt en de stap naar de markt neemt. Dat kan, er is ruimte voor een extra aanbieder op de markt voor koelsystemen. We zoeken ook ondernemers, die een koelprobleem hebben bij hun product. Samen kunnen we dan kijken of Diamond Power Cooling een oplossing is. Mogelijkheden en kansen genoeg, het is tijd voor de stap naar de markt.’ Jan Eite Bullema

SBIR 2013

|

13

Complexe ruimten en objecten direct vangen in 3D-beelden ‘We kennen ze wel van de tv-journaals of van de misdaadseries: de forensisch onderzoekers die op een plaats delict zoveel mogelijk sporen vastleggen. Ze moeten snel en nauwkeurig werken, want na een tijdje moeten ze zo'n plaats weer vrijgeven en dan verdwijnen de sporen. Met deze technologie kunnen forensisch experts, maar ook gebruikers in andere vakgebieden, de werkelijkheid snel en goedkoop vastleggen in 3D-beelden. Meer dan standaard hardware is daarvoor niet nodig. Een Kinect camera, bekend van de X-box, gekoppeld aan een laptop is voldoende. Je loopt met de Kinect door een ruimte of langs een object en de programmatuur die we hebben ontwikkeld zet de opnames om in virtuele werkelijkheid, waar je zo vaak je maar wilt terecht kunt. In feite krijg je een reconstructie in 3D. De innovatieve techniek zit in de software, die volgt hoe de camera beweegt en de wisselende cameraposities omzet in een weergave van een ruimte of een object. Daarop hebben we ook een patent verkregen. Bovendien zijn er extraatjes, zoals de mogelijkheid om de beelden ter plekke te bekijken en zonodig aan te vullen en te annoteren. Daarnaast kunnen we later de zekerheid bieden dat de reconstructie gebaseerd is op oorspronkelijke beelden van de camera en dat er in de reconstructie dus geen data toegevoegd zijn.

4

De techniek heeft zich bewezen in een werkend prototype, maar biedt nog volop ruimte voor doorontwikkeling, onder andere door annotaties in het 3D-model te visualiseren. Bovendien is de apparatuur nog tamelijk zwaar en moeilijk hanteerbaar. Wij hebben al contacten met forensisch experts, maar je kunt daarnaast bijvoorbeeld denken aan de binnenhuisarchitectuur of aan gebruik bij het doorgeven van schades aan verzekeraars. Een creatieve ondernemer kan waarschijnlijk nog andere toepassingen bedenken voor dit snelle, nauwkeurige, goedkope en betrouwbare systeem.’ Judith Dijk

14

|


Met deze techniek kun je goedkoop, nauwkeurig en snel 3D-opnames maken van ruimten of objecten die niet vanuit één camera-positie zijn op te nemen. Koppel daar de mogelijkheden van Virtual Reality aan en je hebt een systeem dat allerlei interessante gebruiksmogelijkheden heeft. Van forensisch onderzoek tot de binnenhuisarchitectuur en bijvoorbeeld ook voor schademeldingen aan verzekeraars.

SBIR 2013

|

15

5 In het onderhoud van ondergrondse netwerken en leidingen gaan forse bedragen om. De beheerders van gas- en elektriciteitsleidingen, rioleringssystemen en wat er verder onder de grond ligt, willen daarom weten hoe zij hun budget het meest effectief kunnen inzetten. Dat is niet eenvoudig, want er kunnen niet overal sleuven worden gegraven om te controleren hoe de infrastructuur erbij ligt. SensUNG brengt riskante veranderingen in de onder grond in kaart.

16

|


Sensornetwerk brengt onder grondse verande ringen in kaart ‘In de aardbodem zijn oerkrachten aan het werk. Niet alleen in de diepe ondergrond, ook direct onder het aardoppervlak veranderen eigenschappen als druk en vochtigheid voortdurend. Dat heeft gevolgen voor ondergrondse leidingen en netwerken, die scheurtjes kunnen gaan vertonen of kunnen gaan roesten. De beheerders van dergelijke infrastructuur willen graag weten waar de veranderingen in de bodem plaatsvinden. Die informatie maakt het mogelijk om gerichter onderhoud te plegen. Ons voorstel is om sensoren in te graven die onderling met elkaar in radiocontact staan. Als er veranderingen optreden in de ontvangst van een radiosignaal, dan duidt dat waarschijnlijk op veranderingen in de bodem. Het sensorsysteem geeft dat door aan een centraal meldpunt en de beheerders van ondergrondse infrastructuur weten dan waar zij hun onderhoudsploegen op de meest effectief manier kunnen inzetten. Klanten lijken er genoeg voor SensUNG, een afkorting die staat voor Sensing Undergrond. In de eerste plaats zullen dat de beheerders zijn van gas- en elektriciteitsnetwerken, riolerings systemen en andere ondergrondse infrastructuur. Als je verder denkt, dan kunnen ook wegbeheerders SensUNG installeren, onder andere om op tijd gewaarschuwd te zijn voor verzakkingen. Of neem Staatsbosbeheer, dat een gekanaliseerd beekje weer vrij laat meanderen en de ontwikkelingen wil bijhouden. Ook Rijkswaterstaat kan geïnteresseerd zijn, net als waterschappen die dijken beheren. SensUNG heeft ongetwijfeld commerciële potentie en het principe van ondergronds communiceren werkt, dat hebben we al aangetoond. Om er een werkend en verkoopbaar product van te maken is wel gespecialiseerde kennis vereist, onder andere voor het interpreteren van de radiosignalen. TNO weet hoe die kennis verder ontwikkeld kan worden is graag bereid om dat te doen in samenwerking met een ondernemer die de uitdaging om er een succesvol product van te maken wil aangaan.’ Kristian Helmholt

SBIR 2013

|

17

Minder bekende stoffen snel opsporen met gaschromatografie ‘Gaschromatografie (GC-MS) begint met het verhitten van een monster van het product waarvan je de samenstelling wilt weten. De gassen van de stoffen waaruit het monster bestaat komen één voor één vrij en gaan door de chromatograaf, die de stoffen afbreekt in kleine stukjes. Aan de verhouding van de stukjes zie je welke stoffen in het monster zitten. GC-MS is een betrouwbare techniek om veelvoorkomende stoffen op te sporen. De spectra van die stoffen zijn bekend en de analyse levert geen problemen op. Dat verandert als je stuit op een spectrum, dat je niet meteen thuis kunt brengen. Dan kan een lange en frustrerende zoektocht volgen naar de stof die bij dat spectrum hoort. Die zoektocht kunnen wij een stuk eenvoudiger en minder tijdrovend maken. Op internet zijn de spectra van zeer veel stoffen te vinden en die kennis hebben wij met een slim zoeksysteem toepasbaar gemaakt voor de analyse van de monsters. Het werkt snel, is goedkoop en minder frustrerend. Bovendien betekent het, dat je analisten kunt inzetten die minder ervaring hebben. Het systeem is bijvoorbeeld bruikbaar voor het testen van de samenstelling van voedingsmiddelen of het snel opsporen van explosieven. Een ondernemer kan ongetwijfeld nog andere toepassingen bedenken.

6

Maar er is meer: je kunt deze analysetechniek ook inzetten om de herkomst van producten vast te stellen. Neem wijn of peper. Van die producten is de chemische samenstelling precies bekend, inclusief de regionale verschillen. Als je de resultaten van de GC-MS koppelt aan een database met gegevens over die verschillen, dan kun je vaststellen waar het product vandaan komt. Bijvoorbeeld of de wijn echt van druiven uit de omgeving van Bordeaux is gemaakt en of de peper uit India of uit Afrika komt. Ook hier liggen mooie kansen voor ondernemers.’ Jack Vogels

18

|


Gaschromatografie is een beproefde manier om aan de hand van de spectra van de stoffen in een monster, de samenstelling hiervan te bepalen. Tenminste, zolang het om veelvoorkomende stoffen gaat. Met ons zoekprogramma kun je ook de aard van minder gangbare stoffen snel opsporen. Bruikbaar voor allerlei doeleinden, van de analyse van levensmiddelen tot het opsporen van explosieven. Is die dure Bordeauxwijn echt gemaakt van druiven uit de streek?

SBIR 2013

|

19

7 Portofoons hebben de hinderlijke en soms zelfs ronduit gevaarlijke eigenschap dat ze kunnen haperen. De ACEP, Ad-hoc Coverage Enhancer for Push-to-Talk Systems, vergroot de kwaliteit en het bereik van portofoons en ondervangt daarmee dat probleem. Het apparaat is bovendien eenvoudig te bedienen en snel aan te brengen. De brandweer zit erom te springen en andere toepassingen, bijvoorbeeld in de logistiek, lijken kansrijk.

20

|


Booster voor portofoons

‘Brandweerlieden begeven zich regelmatig in riskante situaties, waarin goede communicatie met hun commandant en met collega’s letterlijk van levensbelang is. De brandweer kan een landelijk communicatienetwerk gebruiken maar stelt de portofoons bij voorkeur in voor rechtstreekse gesprekken, zeg maar als walkietalkie. Zeker in penibele situaties gebruiken brandweerlieden vaak vanwege de zekerheid die laatste manier van communiceren. Helaas hebben de portofoons een beperkt bereik, zeker in gebouwen en fabrieken. De ACEP kan in zulke gevallen de portofoon een oppepper geven zodat het bereik en de verstaanbaarheid toeneemt en dat kan precies het verschil maken. Een ACEP-unit is klein en je kunt hem op een portofoon klikken. De bediening is eenvoudig, het apparaat reageert op de spreeksleutel. We hebben de ACEP getest bij een gezamenlijke bedrijfs brandweer in Nederland. Tijdens de testen bleek dat hij het bereik van portofoons aanzienlijk vergroot, ook in een voor radiosignalen moeilijke omgeving als Pernis. De ACEP verbetert bovendien de communicatie vanuit de commandowagen. De test was zo succesvol, dat de professionele brandweerlieden het apparaat het liefst hadden gehouden. De ACEP is gepatenteerd en bij uitstek geschikt voor TETRA, de Europese standaard voor portofoonverkeer. Op deze basis werkt ook C2000, het communicatiesysteem van de Nederlandse hulpdiensten. Het principe hebben we aangetoond, maar er moet nog wel een slag naar de praktijk komen. Het gaat vooral om het verkleinen van het apparaat en het optimaliseren van de aansluiting op de portofoon. Wij kunnen de ondernemer die dit apparaat wil uitontwikkelen en vermarkten daarbij met onze technische kennis ondersteunen. Potentiële klanten zijn de brandweer en andere hulpdiensten, maar met wat aanpassingen vanwege afwijkende apparatuur, kan het systeem bijvoorbeeld ook in de logistieke en industriële sector toegepast worden. Daar wil je namelijk net zo goed de obstakels overbruggen die de radiosignalen van portofoons belemmeren.’ Ruud Overduin

SBIR 2013

|

21

Automatisch alarm bij levensbedreigende stress ‘We kwamen op het idee voor het Fysiologisch Alarm met een regionaal politiekorps. Zij zochten apparatuur die de politie waarschuwt bij een overval, zonder dat een slachtoffer daar iets voor hoeft te doen. Bij acute stress lukt het slachtoffers namelijk niet altijd om de juiste actie te ondernemen en bij een overval is dat ook niet ongevaarlijk. Bij acute stress veranderen de hartslag en de toestand van de huid. Die veranderingen zijn meetbaar met sensoren, die wellicht eenvoudig in een polsbandje zijn te dragen. In het lab hebben we aangetoond dat het systeem werkt met standaard sensoren. Het is nu tijd voor de stap naar de praktijk. Om te beginnen moeten we valse meldingen voorkomen, want acute stress is niet altijd het gevolg van agressie. Door het alarmsignaal te koppelen aan camerabeelden kunnen die voorkomen worden. Er zijn immers al centra waar beelden van bewakingscamera’s in de gaten worden gehouden. Als daar een signaal van ons Fysiologisch Alarm binnenkomt, dan kunnen de medewerkers direct beoordelen wat er gaande is. Zonodig kunnen ze de politie inschakelen.

8

Een overval op een juwelier is een voorbeeld, maar ook op andere plaatsen hebben mensen te maken met agressie. Denk maar aan baliemedewerkers. Het systeem is daarnaast bruikbaar voor bijvoorbeeld de behandeltherapieën tegen fobieën. Als je de patiënt confronteert met het onderwerp van zijn angst, een spin bijvoorbeeld, dan kun je meten hoe sterk de reactie en daarmee de fobie is. Betere afstemming van de behandeling is dan mogelijk. Het Fysiologisch Alarm werkt en is rijp voor verdere uit ontwikkeling en praktijktesten. Dat is werk voor een ondernemer die in eerste instantie een haalbaarheidsstudie kan gaan uit voeren; daarna volgt de stap naar de markt. De politie heeft belangstelling en van het Ministerie van Veiligheid en Justitie krijgen we positieve signalen. Ook particuliere beveiligings diensten zijn geïnteresseerd. Wie durft?’ Anne-Marie Brouwer

22

|


Om in onverwachte stressvolle situaties, bijvoorbeeld bij een overval, rustig na te denken en alarm te slaan is vaak lastig. In zulke gevallen biedt het Fysiologisch Alarm uitkomst, want dat slaat namens jou alarm, automatisch! Het Fysiologisch Alarm bestaat uit sensoren die acute stress in het lichaam meten en zonodig een signaal doorgeven aan een meldpunt. Bij een overval is er dan al een alarm afgegaan zonder dat de persoon het zelf gemerkt heeft of zich in gevaar gebracht heeft. Daardoor kan er snel hulp komen. Het systeem is ook bruikbaar voor allerlei andere doeleinden, zelfs bij therapieën voor fobieën.

SBIR 2013

|

23

9 Een kras in een duur meubelstuk, een auto of een ander kwetsbaar voorwerp kan knap vervelend zijn. Behalve als je de lak weer vloeibaar kunt maken en de kras dicht vloeit en verdwijnt. Een product dat ook andere interessante toepassingsmogelijkheden heeft en waarmee geld valt te verdienen.

24

|


Zelfreparerende lak

‘Wij hebben een lak ontwikkeld, die goed bestendig is tegen krassen en bij verhitting weer vloeibaar wordt. Stel je voor dat er een kras komt op een duur meubel of een auto. Met de huidige lakken is die moeilijk weg te werken en als je het goed wilt laten doen, dan kan dat flink in de papieren lopen. Onze lak maakt zulke reparaties een stuk gemakkelijker. Om te beginnen komen er niet snel krassen in, maar als dat toch gebeurt dan kun je de lak rond de kras verwarmen tot ongeveer tweehonderd graden. De lak wordt dan vloeibaar en de kras loopt vol met de oorspronkelijk lak. Eenvoudig met een föhn te doen en je hebt geen last van kleurverschillen. Aan de basis van deze lak staat onze kennis over een polymeer, die bij kamertemperatuur een thermoharder is, maar bij hogere temperatuur een thermoplast wordt en weer smelt. Na afkoelen wordt het polymeer weer een thermoharder. Heel goed bruikbaar voor lakken en er zijn nog andere mogelijkheden, bijvoorbeeld bij staalconstructies. Nu bewerk je eerst het metaal en lak je het product pas als het klaar is. Met onze lak kan dat andersom: eerst lakken en pas later vormgeven. Dat heeft als voordeel dat je de lak eenvoudig kunt aanbrengen omdat er weinig of geen moeilijk bereikbare hoekjes zijn. Mochten er tijdens de bewerking krassen of barstjes ontstaan, dan werk je die snel weg. Je kunt nog verder denken. Het polymeer is niet alleen bruikbaar in lakken, maar kan als basismateriaal dienen voor 3D-printen. In vergelijking met de thermoplasten die nu daarvoor in gebruik zijn, zijn de mechanische eigenschappen beter en het eindproduct is steviger. We hebben aangetoond dat het principe werkt en een geïnteresseerde ondernemer kan de technologie uitwerken in interessante producten, rijp voor de markt. De lak moet daarvoor onder andere de juiste mate van vloeibaarheid hebben en verkrijgbaar zijn in een palet van fraaie kleuren. De marketing is natuurlijk ook een zaak voor de ondernemer. Mogelijkheden genoeg en daarover willen we graag verder praten met ondernemers.’ Eric Craenmehr

SBIR 2013

|

25

CT- én MRI-apparatuur optimaal uitlijnen ‘Naarmate je een bestralingsbundel preciezer op een tumor kunt richten, vermindert de kans op beschadiging van organen die ontzien moeten worden. De kans op genezing voor de patiënt verbetert daarmee navenant. Bij samenstelling van het bestralingsplan maken klinisch fysici gebruik van CT- en MRI-beelden. In die beelden tekenen zij eerst in waar de tumor zich bevindt. Vervolgens bepalen zij hoe de verschillende bundels het best op de tumor gericht kunnen worden om de juiste totale stralingsdosis af te leveren. Daarvoor is het nodig, dat alle onderdelen van het proces goed werken en alle processtappen nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd. Wij hebben een apparaat ontwikkeld dat in één keer de hele procesketen - zowel vanaf de CT-scanner als van de MRI-scanner - tot aan de daadwerkelijke bestraling kan checken. Voor MRI-beelden is dit nieuw, tot nu toe waren dergelijke overallanalyses alleen mogelijk voor CT-beelden. Met dit volledige over zicht kunnen klinisch fysici beter controleren of de apparatuur goed uitgericht is en de precisie vergroten. Daarnaast is het mogelijk om met een aparte analyse de ruimtelijke dosisverdeling over een groot dynamisch bereik te visualiseren.

10

Testen in ons laboratorium hebben aangetoond dat de technologie werkt en er is patent verkregen. Uit gesprekken met een mede werker van de EORTC, de European Organization for Research and Treatment of Cancer, hebben we begrepen dat klinisch fysici in binnen- en buitenland geïnteresseerd zijn. Technisch gesproken is de apparatuur slim, maar niet ingewikkeld. De constructie is relatief eenvoudig en de onderdelen zijn niet kostbaar. De basissoftware ligt grotendeels klaar. Een ondernemer die met ons idee in zee gaat, kan beginnen met het maken van een pre-klinisch prototype, dat vervolgens getest moet worden. Daarbij is samenwerking mogelijk met de EORTC, die hierover ook Europese kwaliteitsstandaarden uitgeeft. Met deze nieuwe apparatuur, die de behandeling van kankerpatiënten verbetert, liggen er voor de ondernemer goede kansen om de markt op te gaan.’ Michiel Oderwald

26

|


Bestraling tegen kanker begint met nauwkeurige lokalisatie van de tumor. Op basis van metingen volgt daarna een keten van beslissingen, uitmondend in een afgewogen stralingsdosis, die in fracties wordt geleverd met nauwkeurig gerichte bestralingsbundels. Klinisch fysici moeten weten of alle apparatuur daarbij doet wat zij doen moet en daarvoor hebben ze een compleet overzicht nodig van de analyseketen. Tot nu toe kon dat alleen voor CT-beelden, maar deze TNO-technologie geeft keteninformatie voor CT- én MRI-beelden.

SBIR 2013

|

27

11 Koken op zonne-energie is een goed alternatief voor het gebruik van fossiele brandstoffen. TNO ontwikkelde een nieuw type solar cooker, dat niet alleen efficiënter werkt dan bestaande systemen, maar ook stroom kan leveren voor een mobiele telefoon of een led-lampje. Een uitkomst voor mensen op plaatsen waar veel zon is en waar een stopcontact ontbreekt.

28

|


Solar Cooker: koken en stroom genereren ‘Reizigers in Azië of Afrika kennen ze wel: de vrachtwagens die beladen met brandhout over de wegen denderen. Maar brand hout is geen duurzame energiebron en aardgas en olie zijn dat ook niet. Bovendien zijn hout, aardgas en olie behoorlijk prijzig. In streken waar de zon regelmatig schijnt, zijn solar cookers die gebruik maken van zonne-energie een bekend alternatief voor fossiele brandstoffen. Ze zijn duurzaam, maar nog niet efficiënt genoeg en dat remt het gebruik. Bij TNO hebben we een nieuw type cooker ontwikkeld. Die gaat, net als de bestaande systemen, uit van een gekromde spiegel, die het licht van de zon naar een brandpunt stuurt. De hitte die ontstaat, is de energiebron voor het koken. Voor onze solar cooker gebruiken we een trogvormige spiegel, die een lineair brandpunt heeft. De hitte in dat brandpunt verwarmt een heat pipe, een met glas geïsoleerde metalen buis waarin water zit. Dat water verdampt en beweegt als gas naar de cooker zelf. Het gas condenseert daar waardoor de warmte weer vrijkomt. Deze manier van warmte opwekken is efficiënter dan bestaande systemen en de apparatuur is niet duurder. Het gaat om bewezen techniek, die bekend is van zonneboilers. En er zijn andere voordelen. Gebruikers raken niet meer verblind, omdat ze bij het koken niet meer in het brandpunt van de cooker hoeven te kijken. Bovendien kun je de cooker uit elkaar halen en binnen zetten. Met andere cookers kan dat niet. Maar nog belangrijker vinden wij dat onze solar cooker genoeg energie levert om ook stroom op te wekken, bijvoorbeeld om een mobiele telefoon op te laden of een led-lamp te laten branden. In ontwikkelingslanden zijn dat belangrijke voordelen voor de bevolking. Genoeg om mensen die twijfelen of ze moeten overstappen op een solar cooker, over de streep te trekken! Hoewel het principe en de eerste modellen gereed zijn en goed functioneren, zijn we nog bezig met het verbeteren van het productieproces van de heat pipe. Wij denken dat proces nog goedkoper te kunnen maken waarmee de solar cooker lagere productiekosten zou hebben. De ondernemer die de uiteindelijke uitontwikkeling, productie en vermarkting van dit nieuwe type solar cooker oppakt heeft kansen in de hele wereld. Hulporganisaties hebben al belangstelling getoond.’ Anton Kaasjager

SBIR 2013

|

29

Verkeersveiligheid verhogen door het volgen van individuele voertuigen ‘Een gewone camera kan voorbijrijdende voertuigen in beeld brengen, maar niet automatisch volgen. De huidige verkeers camera’s kunnen dat wel, maar slechts in beperkte mate. Ze kunnen bovendien voertuigen tellen. Wij hebben een computer programma geleerd om een voertuig over langere afstanden te volgen. De camera’s blijven het dankzij het programma kilometerslang volgen en herkennen ook nog eens stilstaande auto’s. Het systeem levert waardevolle gegevens op. Neem de verkeers veiligheid. Een stilstaande auto op een snelweg is een potentieel gevaar, zeker als een vluchtstrook ontbreekt. Ons systeem identificeert dat gevaar, zodat de auto sneller kan worden weggesleept. Het herkent ook onrustig rijgedrag, bijvoorbeeld als auto’s vaak wisselen van rijbaan. Dat duidt op het ontstaan van een file en die is vervolgens te voorkomen door de maximum snelheid te verlagen. Andere toepassingen zijn verkeerskundig onderzoek of controles op rijgedrag, onder andere op het negeren van een doorgetrokken witte streep.

12

Natuurlijk heb je al de lussen in het wegdek, die passerende auto’s detecteren. Dat is bruikbare informatie, maar je kunt er geen individuele auto’s mee volgen en ze geven ook geen informatie over individueel rijgedrag. Stilstaande auto’s missen ze helemaal. Ons detectiesysteem kan dat allemaal wel en is daarnaast geschikt om voertuigen te tellen. Ons systeem kan gebruik maken van camera’s die al langs wegen zijn aangebracht. Het is gebruikt voor diverse verkeers kundige onderzoeken voor Rijkswaterstaat en werkt ook realtime op de A270. Het heeft zich daarmee in de praktijk bewezen. We zoeken nu een ondernemer die de commerciële kansen ziet en het rijp wil maken voor de markt. Een ontwikkelen implementatieslag om het commercieel aan te kunnen bieden is zeker nog nodig. Potentiële klanten zijn er al, onder andere de wegbeheerders in binnen- en buitenland. Wie pakt deze kans op?’ maarten kruithof

30

|


Een serie slimme camera’s die individuele voertuigen herkent en volgt, kan gegevens verzamelen waarover wegbeheerders tot nu toe niet beschikten. Die nieuwe kennis is bruikbaar voor filebestrijding, verbetering van de verkeersveiligheid en verkeerskundig onderzoek. Ook andere toepassingen zijn denkbaar.

SBIR 2013

|

31

13 Afvallen staat hoog op het verlanglijstje van veel Nederlanders. Vaak blijft het bij een wens, maar met wat hulp kan het lukken. Een innovatief drankje dat de maag langdurig een gevuld gevoel geeft en bovendien aan de hersens laat weten dat je genoeg hebt gegeten, kan de gewenste hulp bieden. Precies wat veel consumenten nodig hebben.

32

|


Smakelijke hulp bij afvallen

‘Overgewicht is ongezond, dat weten we eigenlijk allemaal wel. Toch blijven we meer eten dan goed voor ons is. We zouden graag anders willen, maar dat lukt vaak niet en dus hebben we een steuntje nodig. Het voedingsmiddel dat TNO daarvoor heeft ontwikkeld, kun je drinken en is dus eenvoudig in te nemen. Het middel is uniek van samenstelling en bevat koolhydraten en eiwitten, die samen onder invloed van maagzuur geleren. De gel blijft langdurig de maag vullen, je kunt zeggen dat het een stevige bodem in de maag legt. Bovendien stimuleert het eiwit tijdens afbraak in de dunne darm een hormoon, dat aan de hersens doorgeeft dat je genoeg hebt gegeten. De hersens sluiten vervolgens de toegang tot de dunne darm af en ook dat remt de eetlust. En dat zorgt er weer voor dat iemand aanzienlijk minder trek heeft en dat ook langer ervaart! Het is die dubbele werking, die dit product effectief kan maken, vooral voor mensen die toch al gemotiveerd zijn om af te vallen. Het is samengesteld uit bestanddelen die bekend zijn in voedingsmiddelen en het is geen geneesmiddel. Langdurige en kostbare tests om het product erkend te krijgen, zijn dan ook niet nodig. Onze verwachting is dat het daardoor mogelijk tegen een aantrekkelijke prijs in de schappen kan komen te liggen. Welke ondernemer is enthousiast geworden en kan het product verder ontwikkelen en vermarkten zodat het binnenkort in de winkel ligt? Wij kunnen helpen bij het formuleren en verder uitontwikkelen van dit middel. In welke vorm en met welke smaak de markt het wil absorberen, laten we graag aan de fantasie van anderen over.’ Aard de Jong

SBIR 2013

|

33

Camerabeelden filteren, samenvatten en overzichtelijk maken ‘Stel dat je met camera’s wilt controleren of er indringers op een terrein lopen. Daarvoor hoef je niet de volledige camerabeelden te analyseren want die bevatten veel overbodige informatie, je wilt immers alleen datgene vaststellen dat verandert! Als een computerprogramma in een smalle verticale baan van het beeld vaststelt of er wat beweegt, dan is dat voldoende. Ons programma doet dat en toont vervolgens alles wat er heeft bewogen in één beeld. Dat is in feite een tijdsbeeld, als je het van links naar rechts bekijkt dan zie je de volgorde van de beelden die het programma heeft geselecteerd. De onderlinge afstand is een maat voor het tijdsverschil. Het lijkt daarmee op een fotofinish van een paardenrace. Voor het tellen van mensen, bijvoorbeeld hoeveel mensen er door een winkelstraat lopen, is dit systeem ook geschikt. Je kunt het combineren met een computerprogramma dat we hebben geleerd om mensen te herkennen en te tellen. Datzelfde is bijvoorbeeld ook mogelijk voor auto’s.

14

Deze analysetechniek is toepasbaar in de beveiliging, waar de medewerkers lang naar beeldschermen moeten staren en op den duur hun concentratie verliezen. Met gecomprimeerde beelden kunnen zij meer camera’s controleren en dat langer volhouden. Wanneer dat nodig is, kunnen zij de complete camerabeelden opvragen, zowel de actuele als die van de periode daarvoor. Voor het doen van tellingen heb je zelfs geen mensen meer nodig. De benodigde apparatuur is eenvoudig en goedkoop en we hebben een patent op het programma dat het telwerk doet. In pilotomgevingen hebben wij laten zien dat het kan werken. Het is aan de geïnteresseerde ondernemer om er een commerciële toepassing van te maken. Implementatie van de software kan wellicht in de camera, maar ook op servers centraal. Wij hebben de achtergrondkennis en de software; wie maakt er een complete dienst van?’ John Schavemaker

34

|


‘Lang en ingespannen staren met weinig rendement’ Veel mooier valt het analyseren van bewegende camerabeelden niet te omschrijven. Het probleem is dat het vaak lang duurt voor er op een beeldscherm iets gebeurt dat van belang is. Als je alles wat overbodig is uit de beelden kunt wegfilteren, is er een aanzienlijke verbetering in de efficiency te realiseren. Denk bijvoorbeeld aan beveiligers of aan het tellen van mensen of voertuigen.

SBIR 2013

|

35

15 Verschillende chemische stoffen hebben een eigen, kenmerkende manier van fluorescentie. Anders gezegd: ken je de fluorescentie van een product, dan kun je dat gegeven gebruiken om de samenstelling te bepalen. Die kennis heeft verrassende toepassingen, zoals het meten van de versheid van voedsel maar ook het bepalen van de ouderdom van blauwe plekken. Van de laatste toepassing kunnen we goed gebruik maken bij het opsporen van mishandeling.

36

|


Blauwe Plekken Scoorder

‘De opsporing van kindermishandeling aan de hand van blauwe plekken maakt duidelijk hoe het werkt. Jaarlijks zijn tienduizenden kinderen het slachtoffer van mishandeling. De daders proberen er onderuit te komen door te zeggen dat het een ongelukje was. Het is moeilijk vast te stellen of die bewering klopt, een kind kan tenslotte ook echt van de trap zijn gevallen. Blauwe plekken vormen een aanwijzing, want de kleur is een maat voor de ouderdom van de plek. Artsen werken met kleurenkaarten en schatten de ouderdom op het oog. Als een eventuele dader beweert dat een kind is gevallen en het heeft blauwe plekken van verschillende ouderdom, dan klopt dat verhaal misschien wel niet. De huidige schattingen zijn wel onnauwkeurig. Bij een marge van twaalf uur is zeventig procent onjuist. Met onze benadering kunnen wij die foutenmarge aanzienlijk verkleinen. Wij gebruiken fluorescentie, het licht dat een blauwe plek uitstraalt als je er licht van een speciale samenstelling op richt. Een genezende blauwe plek verandert in de loop van de tijd van samenstelling. Van vier opeenvolgende componenten kennen we de fluor escentie en daarmee hangt de ouderdom van de blauwe plek samen. Zo kun je eerder een vermoeden van kinder mishandeling opsporen en ook eerder hulp bieden. Potentiële gebruikers van deze technologie zijn onder andere ziekenhuizen, huisartsenposten, consultatiebureaus of kinderdagverblijven. Daarnaast liggen er toepassingsmogelijkheden in het onderzoek naar andere vormen van geweld en ook op heel andere terreinen zoals het meten van de versheid van voedsel, dat in de loop van de tijd ook verandert van samenstelling. Met enige aanpassingen is de technologie bruikbaar te maken voor het bepalen van de concentratie van stoffen, dit is bijvoorbeeld al beschikbaar voor zuurstof en koolstofdioxide. Daar liggen onder andere kansen op de markt van milieukundig onderzoek. De technologie werkt en een ondernemer kan waarschijnlijk nog andere toepassingen aandragen. Op sommige punten is aanvullend onderzoek nodig, maar het is geen wondertechniek en de apparatuur is betaalbaar. Hopelijk kan een innovatieve ondernemer deze kennis omzetten in een commercieel succes.’ Maarten Scholtes-Timmerman

SBIR 2013

|

37

Steam Powered snacks: knapperig en minder vet ‘Kroepoek is een expanderende snack. Je koopt het bij de Indonesische speciaalzaak als een hard, dun schijfje dat je moet frituren om het knapperig te maken. Tijdens het opzwellen zuigt de kroepoek net als andere expanderende snacks vet op, tot dertig procent van het gewicht. Om dezelfde reden bevatten ook expanderende snacks die je kant-en-klaar in de winkel koopt veel vet. Dat vet bevat veel calorieën en omdat het sterk is verhit ook ongezonde bestanddelen. De industriële productie van expanderende snacks levert bovendien afval op in de vorm van moeilijk verwerkbaar frituurvet en kan stankoverlast geven. Reden genoeg om naar een alternatief te zoeken en dat hebben we gevonden. Je kunt snacks ook laten expanderen en knapperig maken met Steam Power, dat wil zeggen door er hete stoom overheen te leiden onder normale druk. Steam Powered snacks verschillen niet wezenlijk van gefrituurde snacks maar omdat ze bereid worden met stoom, bevatten ze veel minder vet. Voor de smaak is Steam Power zelfs een verbetering, want vet maskeert smaak. Je hebt daarom bijvoorbeeld minder garnalen nodig om kroepoek de juiste smaak te geven en dat betekent een kostenbesparing. Het hele procedé is hoe dan ook niet duurder dan frituren, eerder goedkoper.

16

In ons laboratorium staat een proefopstelling waarmee we hebben aangetoond dat Steam Power, zelfs in niet afgesloten ruimten, bruikbaar is voor diverse toepassingen zoals de productie van expanderende snacks. Een ondernemer kan het procedé uitwerken, bijvoorbeeld door onze proefopstelling verder te ontwikkelen tot een machine die speciaal geschikt is voor de bereiding van kroepoek en andere expanderende snacks. Het procedé is natuurlijk ook interessant voor de producenten van dergelijke snacks, die het kunnen inzetten in hun productieproces. Smakelijke, knapperige en vetarme snacks zijn het resultaat.' Florian Hübner

38

|


Houd een keihard schijfje kroepoek even in frituurvet en het verandert in een lekker knapperige, maar vette snack. Datzelfde knapperige effect krijg je als je gebruik maakt van zeer hete stoom. Alleen is de snack dan wel bijna vetvrij en het productieproces is minder vervuilend. Steam Power biedt mooie kansen aan een ondernemer die het klaar maakt voor de markt.

SBIR 2013

|

39

17 Een nieuwe generatie zonnecellen staat op het punt van doorbreken. Ze zijn efficiënt, licht in gewicht en op veel plaatsen aan te brengen, maar over hun levensduur en hun eventuele kwetsbare punten zijn nog vragen. De bestaande testapparatuur kan beide factoren niet tegelijkertijd testen. Een nieuwe, bij TNO ontworpen test kan dat wel. De klanten zijn er al: onderzoeksinstituten, certificeringsinstituten en fabrikanten van zonnecellen.

40

|


Gelijktijdig testen van levensduur en kwetsbaarheid zonnecellen ‘Op het dak van mijn huis zijn monteurs begonnen met de aanleg van zonnepanelen. Het zijn panelen van de oude generatie, die nu nog de beste koop zijn. Nog wel, want de nieuwe generatie komt eraan. De nieuwe zonnecellen kun je aanbrengen op een flinterdun folie, dat op elke vorm oppervlak te plaatsen is. Het folie is ook niet zwaar, de monteurs die het moeten installeren zullen er blij mee zijn. Deze nieuwe generatie zonnecellen is efficiënt, maar er zijn nog vragen over de levensduur en eventuele kwetsbare onderdelen. Het één heeft trouwens met het ander te maken: als er kwetsbare punten zijn, dan zie je dat terug in de levensduur. Om die vragen te beantwoorden, zijn testen nodig en onze installatie kan die snel en betrouwbaar uitvoeren. Het is een installatie die de cellen tegelijkertijd blootstelt aan vier factoren die ze kunnen beschadigen: vocht, warmte, elektrische spanning en licht. Ja, ook licht. De cellen hebben dat nodig om elektriciteit te produceren, maar sommige types kunnen erdoor beschadigd raken. De opstelling bestaat uit een klimaatkast voor onderzoek naar de invloed van vocht en warmte en een kunstmatige zon voor de invloed van licht. Door een externe weerstand kan ook de invloed van de elektrische stroom worden bestudeerd. Het leuke van de kunstmatige zon is dat je continu kunt zien hoe goed de zonnecellen werken en wanneer ze kapot gaan. Het unieke van onze technologie is, dat je tegelijkertijd kunt testen op levensduur én op kwetsbare punten. De testapparatuur die er al is, test eigenlijk alleen de levensduur. Er zijn wel testen die kwetsbaarheden aantonen, maar die leveren weinig informatie. Onze installatie bespaart daarom tijd en geld en levert testresultaten die beter vergelijkbaar zijn. In het laboratorium gebruiken we deze installatie al voor CIGSzonnecellen op basis van koper, indium, gallium en selenide, maar hij is ook geschikt te maken voor andere typen cellen. Voor de stap naar de markt zijn nog aanpassingen nodig, maar je hoeft geen Nobelprijswinnaar te zijn om hem te bouwen. Het is nog een uitdaging om met standaard verkrijgbare onderdelen toch een integrale, goed functionerende, installatie te ontwikkelen. Potentiële klanten zijn onderzoeksinstituten, certificeringsinstituten of de zonnecelindustrie. Een ondernemer kan van deze technologie een winstgevend product maken.’ Mirjam Theelen

SBIR 2013

|

41

Efficiënt en emissievrij drogen met zeoliet ‘Zeoliet kan veel vocht absorberen en bij dat proces komt bovendien warmte vrij. Het is daarmee uitstekend geschikt voor het drogen van vochtige stoffen. Drijfmest, een vloeibaar mengsel van dierlijke urine en mest, is daarvan een voorbeeld. Het drogen van drijfmest begint met centrifugeren, maar het product dat overblijft is nog te nat voor de verkoop. De dubbele werking van zeoliet kan het droogproces afmaken. Maar dat kan niet in één keer. Het vochtpercentage van de mest is na het centrifugeren nog zo hoog, dat deze niet direct met de zeolietkorrels kan worden gedroogd. Door de natte mest te mengen met reeds gedroogde mest ontstaat een stroom die wel met zeolietkorrels kan worden gedroogd. Na het drogen blijft er een poedervormige mest over die bijvoorbeeld tot mestkorrels kan worden gepelleteerd. Slib kan op dezelfde wijze effectief worden gedroogd.

18

Het principe van deze droogtechnologie is getest en blijkt goed te werken. In vergelijking met banddrogen, de huidige droog technologie die gebruik maakt van hete lucht, is het minstens even energiezuinig en mogelijk zelfs zuiniger. Bij het banddrogen raakt de lucht bovendien vervuild en dat probleem speelt bij drogen met zeoliet niet. Nog een voordeel: de kans op brand, een reëel risico bij gebruik van hete lucht, is niet aanwezig. De zeoliet wordt als korrels toegevoegd, die uit de gedroogde mest kunnen worden gezeefd. Na regeneratie zijn de korrels opnieuw te gebruiken. De korrels slijten wel tijdens het proces en we zoeken naar manieren om die slijtage te verminderen. Dit proces biedt uitstekende kansen voor het bedrijfsleven. Het kan gaan om een bedrijf, dat de benodigde apparatuur ontwikkelt en installeert op grote boerenbedrijven of bij afvalverwerkers. De mestkorrels zelf zijn natuurlijk ook aantrekkelijk, het is een goed verkoopbaar product. Een bijkomend voordeel is, dat het proces bijdraagt aan de oplossing van het mestoverschot. Wij denken dat een ondernemer met kennis van procestechnologie of de mestmarkt prima in staat zal zijn om deze technologie verder te ontwikkelen tot een marktrijp product. Het principe is aangetoond en de uitontwikkeling kan opgepakt worden!’ Julien Voogt

42

|


De vraag naar fosfaten voor gebruik in de landbouw neemt toe, onder andere vanuit Oost- en Zuid-Europa. Tegelijkertijd spoelen de fosfaten die in Nederlandse mest en slib zitten ongebruikt weg via ons grond- en oppervlaktewater. Dat kan anders en vooral beter, maar dan moeten we onze mest en slib wel efficiënt gaan drogen. Dat kan met zeolietkorrels.

SBIR 2013

|

43

19 De markt voor fibersensoren groeit snel en zal dat voorlopig blijven doen. Het is een goedkoop type sensor, dat onder andere in gebruik is in de olie- en gasindustrie en in de medische wereld. De bijbehorende afleesapparatuur is echter kostbaar. Die beperking denkt TNO opgelost te hebben door twee bestaande systemen te combineren. Een gouden kans voor een ondernemer met kennis van sensortechniek.

44

|


Fiber sensoren goedkoper aflezen

‘Fiber sensoren zijn draadjes van glasvezel, die uitrekken als ze onder trek komen te staan. De mate van oprekken is daarbij een maat voor de trek. De toepassingen zijn ook nu al talrijk, onder andere in de olie- en gasindustrie omdat men er veilig mee kan werken. Fiber sensoren produceren namelijk geen vonken en er is, in tegenstelling tot elektronische meetapparatuur, geen brandof explosiegevaar. Deze fiber sensoren zijn naar verhouding goedkoop, maar de bijbehorende afleesapparatuur is dat niet. Er zijn op dit moment twee meettechnieken gangbaar. Bij de ene zend je wit licht door de sensor en je meet de breking met een spectrometer. Die breking is dan een maat voor de oprekking. Bij de andere bied je licht van een bepaalde kleur aan. De manier waarop dat door de sensor gaat, zegt ook iets over de oprekking. Beide methoden werken goed, maar ze zijn duur vanwege één specifiek duur onderdeel; bij de eerste methode is dat de spectrometer, bij de tweede een instelbare laser. Het meest gangbare apparaat kost daardoor meer dan 30.000 euro. Het is ons gelukt om de sterke kanten van beide technieken te combineren, waarbij de dure onderdelen niet meer nodig zijn. Al met al verwachten wij dat de afleesapparatuur die wij hebben bedacht daardoor een factor vijf tot tien goedkoper kan worden. In het laboratorium hebben we aangetoond dat het principe werkt en de aanvraag voor een Europees patent is in behandeling. De markt voor fiber sensoren neemt snel in omvang toe en andere toepassingen, bijvoorbeeld in de medische wereld, zijn ook veelbelovend. Een ondernemer die ons principe om kan zetten in goedkope en efficiënte afleesapparatuur kan inspringen op die groeiende markt. Wij kunnen helpen bij het verder ontwikkelen van het technische principe. Ook over de wijze waarop het principe uiteindelijk in een afleesapparaat verwerkt wordt laten wij graag ons licht schijnen.’ Remco Nieuwland

SBIR 2013

|

45

Senior, check je plek!

‘We hebben onderzoek gedaan in een grote Nederlandse stad. Het bleek dat veel ouderen moeite hebben om erachter te komen welke mogelijkheden er zijn om langer zelfstandig te blijven wonen. Hebben ze die informatie uiteindelijk wel, dan lukt het niet altijd om de juiste instantie te vinden. Ouderen wachten daarom vaak met het nemen van maatregelen. Jammer, want met tijdig ingrijpen waren veel problemen te voorkomen geweest. Een andere conclusie van ons onderzoek was, dat op de situatie gerichte adviezen beter werken dan algemene. Daarom hebben we ‘Check je Plek’ bedacht, een computerprogramma dat persoonlijk advies combineert met een integrale aanpak. Het programma begint met een inventarisatie van de gezondheid, de woonsituatie en de wensen van een oudere en koppelt daar tips en een advies aan, bijvoorbeeld over aanpassingen in de woning, gebruik van voorzieningen in de wijk en aanpassingen in de levensstijl. Daarna volgt informatie over instanties die concreet verder kunnen helpen. Liefst dicht in de buurt.

20

Met deze aanpak kunnen gemeenten, verzekeraars, woning stichtingen en andere adviserende instanties ouderen gericht informeren. Er zijn ook andere doelgroepen. Denk maar aan mensen die in ons land komen wonen en hun weg zoeken in de wirwar van instanties of aan mensen die na ziekte hun leven weer willen opbouwen. Wij zoeken contact met een ondernemer die de applicatie ‘Check je Plek’ verder ontwikkelt en in de markt zet. Voor de gemeente waar we onderzoek hebben gedaan zijn conceptschetsen en een overzicht van te stellen vragen beschikbaar¸ inclusief een lijst van instanties waar ouderen kunnen aankloppen. Een onder nemer kan het landelijk uitrollen en voor andere doelgroepen geschikt maken. Daarnaast moet de computerprogrammatuur uitontwikkeld worden. De verkoop van licenties aan overheden is commercieel interessant en tegelijkertijd help je mensen die wel wat steun kunnen gebruiken. Een mooie combinatie, nietwaar?’ Esther Felix

46

|


De tijd dat je als 65-plusser in een bejaardentehuis verzorgd werd is voorbij. De overheid wil dat ouderen langer zelfstandig blijven wonen en ouderen willen dat zelf ook. Zij vragen advies over mogelijkheden om te blijven wonen waar ze wonen, maar die adviezen zijn vaak fragmentarisch en werken daarom niet goed. ‘Check je Plek’ combineert een inventarisatie van woonwensen en omstandigheden met een overzicht van mogelijke aanpassingen en adressen waar ouderen terecht kunnen. Potentiële afnemers zijn bijvoorbeeld gemeenten, verzekeraars en woningstichtingen.

SBIR 2013

|

47

colofon © 2013 TNO Teksten Eric le Gras Vormgeving Coek Design, Zaandam Fotografie iStockphoto 8, 12, 15, 16, 19, 20, 23, 24, 27, 32, 35, 39, 44 Getty Images 36, 43 TNO 11, 28, 31, 40, 47 Drukwerk De Swart, Den Haag Redactie en productie Tango Communicatie ISBN 978-90-5986-421-4

tno.nl/technologiezoektondernemer

2 TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER

Recommend Documents