1

Veiligheid Advies

04641 Gemeente Delft

Westlandseweg 40 2624 AD Delft IBAN NL21 BNGH 0285 0017 87 t.n.v. gemeente Delft Behandeld door Ulla de Wreede Telefoon 06 5273 8749 udwreede@delt n1

Retouradres : Advies, Postbus 78, 2600 ME Delft

Internet www.delt nl Telefoon 14015

Leden van de gemeenteraad

VERZONDEN 23 SEP. 2015 Datum

Onderwerp

17-09-2015 Visie polarisatie & radicalisering en Uitvoeringsprogramma Ons kenmerk gewelddadig jihadisme 1979850 Uw brief van Uw kenmerk Bijlage

Geachte leden van de gemeenteraad,

2

Hierbij sturen wij u ter kennisname de Visie polarisatie & radicalisering en het Uitvoeringsprogramma gewelddadig jihadisme. De visie beschrijft kort en in het algemeen wat we in Delft onder polarisatie en radicalisering verstaan en welke vormen van extremisme we (er)kennen. De visie legt tevens de basis voor de uitwerking van een uitvoeringsprogramma in het geval Delft te maken krijgt met een uitingsvorm van radicalisering. In dit geval de uitwerking van het uitvoeringsprogramma gewelddadig jihadisme.

Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van Delft,

4/1

, burgemeester mr. drs. G.A.A. Verkerk

, secretaris . _

„...----------------

drs. T.W. Andriessen Ls.

1979860

Visie Polarisatie & Radicalisering Gemeente Delft Deel 1

Datum: 1 september 2015 Registratienummer: xxxxxxx

1

Inhoud 1.

Inleiding .......................................................................................................................................................... 3

2.

Theoretisch kader ........................................................................................................................................... 3

3.

2.1.

Aansluiting bij nationaal en lokaal beleid .............................................................................................. 3

2.2.

Begrippenkader ..................................................................................................................................... 5

Delft - doelstellingen, resultaat en rollen ...................................................................................................... 8 3.1.

Doelstellingen en resultaat van beleid .................................................................................................. 8

3.2.

Rollen en taken (lokale) overheid .......................................................................................................... 9

3.3.

Randvoorwaarden ................................................................................................................................. 9

2

1. Inleiding Deze nota is opgebouwd uit twee delen. In het eerste deel presenteren we een visie die op alle vormen van radicalisering van toepassing is. Dit onderdeel is algemeen en niet toegespitst op specifieke verschijningsvormen. Hiermee biedt deel 1 een kader voor de Delftse visie op polarisatie en radicalisering.

In maart 2013 verhoogde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) het dreigingsniveau van beperkt naar substantieel. Dit als gevolg van de toegenomen aantrekkingskracht van Syrië als jihadistisch strijdgebied en het scherp gestegen aantal Nederlanders dat zich succesvol bij terroristische groeperingen als Islamitische Staat en al Qa’ida aansloot. In Nederland zou het om ongeveer een honderdtal gaan, in de rest van Europa om duizenden. De personen die vertrokken kwamen toen voornamelijk uit de G4 (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht), Zoetermeer, Gouda en ook uit Delft. Later bestendigde de uitreistrend ook richting Irak, nadat in 2014 het kalifaat van Islamitische Staat (IS) werd uitgeroepen.

In deel 2 wordt de algemene visie uitgewerkt met een (operationeel) kader voor de lokale aanpak. Er is hierbij gekozen voor de vorm van een uitvoeringsprogramma, waarin de doelstellingen zoals genoemd in deel 1 worden uitgewerkt in actielijnen. Op basis van de huidige situatie in Delft is bijgaand deel 2 toegespitst op gewelddadig jihadisme. Mocht er in de toekomst aanleiding toe zijn, dan kan ook voor andere verschijningsvormen van polarisatie en radicalisering een uitvoeringsprogramma worden opgesteld.

De ontwikkelingen ten aanzien van radicalisering gaan razendsnel. De aanslagen in Parijs en Kopenhagen hebben hun weerslag gehad op de Nederlandse samenleving. Met het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme (2013) van het Rijk is het voorkomen van aanwas voor en de bestrijding van de jihadistische beweging geïntensiveerd. Waarbij een aantal gemeenten, waar sprake is van een relatief hoog percentage uitreizigers en terugkeerders, geprioriteerd is en waar de aanpak 1 intensief ondersteund wordt. Delft is één van deze gemeenten. In Delft blijft de ideologie van groepen als al Qa’ida en ISIS aantrekkingskracht uitoefenen op voornamelijk jonge mensen in de leeftijd tussen 15-25 jaar. In deel twee van deze nota gaan we daar nader op in.

Deze visie start in hoofdstuk 2 met een beschrijving van het door Delft gehanteerde theoretisch kader van polarisatie en radicalisering. Daarna ligt de focus op de doelstellingen en de rol van de lokale overheid in Delft in hoofdstuk 3. Het uitvoeringsprogramma deel 2 richt zich gezien de actuele situatie op de aanpak van gewelddadig jihadisme.

2. Theoretisch kader 2.1. Aansluiting bij nationaal en lokaal beleid

De notitie Polarisatie en Radicalisering (registratie nummer 1222327) uit maart 2012 waarvan het uitgangspunt is dat Delft geen extreme vormen van radicalisering kent, is gezien het bovenstaande verouderd. De veranderde situatie is aanleiding om te komen met vernieuwd beleid.

Deze nota sluit aan bij de Nationale Contraterro2 risme Strategie (CT) 2011-2015. De CT beschrijft een samenhangende aanpak van terrorisme en extremisme en verbindt daarmee de strategie van alle betrokken organisaties en diensten op lokaal en nationaal niveau.

1 Brief Minister-President aan de Tweede Kamer over versterking veiligheidsketen d.d. 27 februari 2015

2 Deze strategie wordt eind 2015 geëvalueerd.

3

De CT bestaat uit vijf onderdelen: 1. 2. 3. 4. 5.

Volgen, informatie verzamelen, taak van de AIVD; Verwijderen, uitzetten, taak van de IND; Vervolgen/vastzetten, taak van het Openbaar Ministerie en politie; Verstoren/tegenhouden en ontmoedigen, taak van de gemeente en lokale partijen; Veranderen/ deradicaliseren/ disengagement, taak van gemeente en lokale partijen.

Voor veruit de meeste mensen geldt ook dat zij zich vrij ontwikkelen. Zij functioneren binnen de grenzen van de rechtstaat en dragen daarin bij aan het welbevinden van zichzelf en hun omgeving. Bestaande wet- en regelgeving, kaders en verordeningen vormen voor hen geen belemmering en naleefgedrag is voor hen vanzelfsprekend. Zij accepteren wet- en regelgeving, of zij stellen regels ter discussie en weten eventueel alternatieven aan te dragen.

Lokaal sluit deze nota aan bij het Beleidskader veiligheid en handhaving 2015-2019. Daarin zijn de regierol van de gemeente en de relaties met maatschappelijke partners in het veiligheidsdomein beschreven. In het veiligheidsbeleid van Delft zijn ook de uitgangspunten van de Sociale Visie Delft 2015 – 2018 verankerd.

Voor een beperkte groep mensen is dit niet het geval. Zij kunnen in een positie raken of kiezen voor een positie waarbij hen tijdelijk de eigen regie – op enig terrein – ontnomen wordt. Met drang worden hen sancties en maatregelen opgelegd om gedragsverandering te bewerkstelligen. Daarmee krijgen zij de mogelijkheid gedrag bij te sturen en in een vrij sociaal klimaat hun leven weer op te pakken. Deze visie heeft onder andere betrekking op het domein van veiligheid. Diverse uitgangspunten van het veiligheidsbeleid, zoals eigen verantwoordelijkheid en initiatief, vertrouwen op goede samenlevingsvoorzieningen en sturen op naleving, baseren we op de uitgangspunten van de sociale visie.

Een beperkte groep mensen komt door omstandigheden of door vrije keuze in een situatie terecht waarbij zij nadrukkelijk wet- en regelgeving overtreden of negeren. Gedragsverandering is voor hen geen optie. Onder dwang wordt hen de regie over het eigen bestaan tijdelijk of langdurig ontnomen. Het gaat dan om mensen die schade aanbrengen of een gevaar opleveren voor de samenleving, het systeem, de directe omgeving, of zichzelf. Het is een maatschappelijke opgave om dit zoveel mogelijk te voorkomen. Partners in het sociale- en het veiligheidsdomein werken hier samen. De gemeente biedt een vangnet en stelt in enkele gevallen ook duidelijke kaders waar drang- en dwangmiddelen worden toegepast.

Daarbij gaan we ervan uit dat in de Delftse participatiesamenleving iedereen naar vermogen meedoet. Dat iedereen ertoe doet en mensen zichzelf versterken en iets doen voor een ander of voor de stad. Om dat te kunnen doen is een goed sociaal klimaat waarbinnen mensen vreedzaam, tolerant en verdraagzaam met en naast elkaar leven van belang. In een goed sociaal klimaat voelen mensen zich veilig, geaccepteerd en gewaardeerd en kunnen zij zich – al dan niet met ondersteuning – vrij ontwikkelen.

In de aanpak van radicalisering baseert de gemeente Delft zich op bovenstaande noties. Personen die

4

zich nadrukkelijk afwenden van de samenleving en de rechtstaat worden via preventie, drang en dwang geleid tot gedragsverandering. Een goed sociaal klimaat en goede samenlevingsvoorzieningen op basis-, vangnet- en maatwerkniveau zijn voorwaarden voor het welslagen daarvan.

Sinds de moord op Theo van Gogh in 2004, wordt polarisatie door de Nederlandse overheid echter veelal gezien als een potentiële oorzaak van of voedingsbodem voor radicalisering en extremisme. Radicaal gedachtegoed kan zich via activisme en verdergaande radicaliseringsprocessen in de richting van extremisme en terrorisme bewegen, waarbij de fundamenten van de democratische rechtstaat bewust aangetast worden. Tegenstellingen kunnen leiden tot wij-zij denken, een harde toon ten opzichte van andere groepen, het vermijden van contact, confrontaties en/of gebrek aan 4 vertrouwen. Daar waar polarisatie en radicalisering leiden tot overlast, maatschappelijke onrust en (dreiging van) terrorisme, ontstaat een maatschappelijk probleem dat met gericht preventief en repressief optreden in het sociaal- en veiligheids5 domein het hoofd moet worden geboden.

2.2. Begrippenkader Om greep te krijgen op de problematiek, leggen we aan de hand van de theorie uit wat polarisatie, radicalisering en wat weerbaarheid is. Dit is nodig om een gezamenlijke taal te spreken en een gemeenschappelijk begrippenkader te hanteren. Zo kunnen betrokken partijen elkaar verstaan en een gemeenschappelijk beeld vormen van de aard van de problematiek. Het is niet eenvoudig om een eenduidige definitie van polarisatie en radicalisering te geven.

Delft hanteert dan de volgende definities:

Polarisatie en radicalisering zijn van alle tijden en hebben niet per definitie een negatieve lading. We leven in Nederland in een democratische rechtstaat waarbinnen vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst een groot goed is. De behoefte om je te kunnen onderscheiden, het hebben van een eigen mening die mogelijk tegengesteld is aan die van een ander en daarvoor kunnen en mogen staan, is een groot goed. Polarisatie kan ook een positief effect hebben op identiteitsvorming en/of emancipatie van mensen en groepen. Op zichzelf is het hebben van tegengestelde en radicale meningen en ideeën dan ook geen probleem, het brengt identiteit en diversiteit in de samenleving.

Polarisatie in negatieve zin Polarisatie is de verscherping van tegenstellingen tussen (groepen) mensen in de samenleving die kan resulteren in maatschappelijke spanningen en toename van de segregatie langs ideologische, 6 etnische en religieuze lijnen. Radicalisering en extremisme Radicalisering is de bereidheid om diep ingrijpende veranderingen in de samenleving (eventueel op ondemocratische wijze) na te streven, te ondersteunen of anderen daartoe aan te zetten. Ingrijpende veranderingen zijn ontwikkelingen die een gevaar kunnen opleveren voor de democratische rechtsorde (doel) vaak met ondemocratische middelen (middel), die afbreuk doen aan het functioneren van de democratische rechtsorde (effect).

Sommige auteurs verbinden polarisatie met negatieve doeleinden zoals het verscherpen van tegenstellingen, het verwerpen van groepen met andere religieuze, culturele en/of politieke idealen en het aanwakkeren van conflicten tussen groepen. Anderen zijn gematigder en menen dat polarisatie alleen leidt tot vertekening van weder3 zijdse standpunten. Er wordt in die zin ook wel gesproken van positieve en negatieve polarisatie of gewenste en ongewenste polarisatie.

Indien men hierbij de grenzen van de wet daadwerkelijk overtreedt en niet schroomt om geweld te gebruiken is er sprake van extremisme. Radicaliseringsproces In de theorie over radicaliseringsprocessen worden vier thema’s onderscheiden waarlangs personen of

4 Polarisatie in de veiligheidsregio Rijnmond, Radar, 2012 5 Polariseren binnen onze grenzen, Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (red), 3 Polarisatie. Bedreigend en verrijkend, Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling

Amsterdam 2009

(red.), Amsterdam, 2009

6 Actieplan Polarisatie en Radicalisering, Ministerie van Buitenlandse Zaken, 2007

5

groepen in een democratie kunnen radicaliseren en dat leidt tot:

sering en er is sprake van een cognitieve opening. Dit begrip wordt verderop in de tekst toegelicht;

1. 2. 3. 4.

Fase 2 Burgers radicaliseren en verkeren in invloedsfeer van sympathisanten van een radicaal gedachtengoed en extremistische netwerken;

Rechtsextremisme; Linksextremisme; Dierenrechten extremisme; Religieus extremisme.

Fase 3 Burgers worden drager van extremistische ideologie;

Daarnaast worden gewoonlijk vier of vijf stadia van radicalisering onderscheiden waarbij sprake is toenemende actiebereidheid op een van bovenstaande thema’s. Het proces van radicalisering kan worden opgevat als een proces waarin vertrouwen 7 in de gevestigde orde steeds sterker afneemt.

Fase 4 Burgers gaan de extremistische ideologie actief verspreiden;

Zowel een langdurig proces, vaak trapsgewijs zoals in de staircasemetafoor van Moghaddam, waarbij er sprake is van het beklimmen van een trap en elke hogere trede op deze trap leidt tot meer radicaal denken, als een snel verlopend radicaliseringsproces is mogelijk. Op elke trede zullen individuen achterblijven, maar sommigen gaan de volgende trede op en zullen verder radicaliseren en het extreme eindpunt—terrorisme—aldus steeds dichter naderen. Terrorisme kan daarbij beschouwd worden als het laatste stadium van 8 radicalisering.

Fase 5 Burgers zijn bereid de wet te overtreden en eventueel geweld te gebruiken. Hier bevinden zich personen die deel uitmaken van een extremistische of terroristische organisatie.

Het onderstaande model verbeeldt dit radicaliseringsproces richting extremisme en terrorisme. Naarmate een persoon of groep zich verder in de richting van de pijl beweegt is er sprake van een proces van toenemende radicalisering en het verder verwijderd raken van het beginsel van democratie. Dit proces voltrekt zich via de volgende fasen: Fase 0 Burgers zijn democratische burgers en de overheid beschermt burgers en is betrouwbaar (ideale situatie); Fase 1 Burgers zijn vatbaar en ontvankelijke voor radicali-

7

Slootman, M., Tillie, J. (oktober 2006). Processen van radicalisering. Waarom

sommige Amsterdamse moslims radicaal worden. Instituut voor Migratie en Etnische Studies. 8 Bos, Doosje en Loseman, Waarom jongeren radicaliseren en sympathie krijgen voor terrorisme,: onrechtvaardigheid, onzekerheid en bedreigde groepen, WODC, 2009

6

van een voedingsbodem voor gevoelens van onvrede en uitsluiting en de nabijheid van radicale ideologieën. Bij het vormen van de identiteit horen vragen zoals mag ik hier zijn, hoor ik erbij, word ik gezien? Hoe minder hechte sociale relaties er zijn binnen school, gezin of vrije tijd, hoe vatbaarder een persoon is voor radicaal gedachtengoed. Wanneer personen een gevoel van frustratie ontwikkelen en het idee hebben hierin geen verandering te kunnen brengen zijn ze eerder vatbaar voor radicalisering en extremisme. Vervolgens kan een ingrijpende gebeurtenis een trigger zijn voor radicalisering die een volgende fase in gang zet. Denk daarbij bijvoorbeeld aan persoonlijke omstandigheden zoals de dood van een familielid, een verbroken relatie, maar ook het zien van geweld tegen groepen burgers door een regime, of terroristische aanslagen waarmee de persoon in kwestie zich identificeert. Een dergelijke trigger, die de weerbaarheid van betrokken persoon doorbreekt, noemt men de cognitieve opening.

Processen van radicalisering (model gebruikt door NCTV)

Weerbaarheid en voedingsbodem voor radicalisering Waarom voelen mensen en in het bijzonder jongeren, zich aangetrokken tot radicaal gedachtengoed waarbij ze soms zelfs bereid zijn de wet te overtreden en geweld te gebruiken? Bij het beantwoorden van die vraag wordt vaak het woord weerbaarheid genoemd en biedt het model van Mellis 9 inzicht. Bij weerbaarheid gaat het om het vermogen om met respect voor anderen grenzen te kunnen stellen. Weerbaarheid werkt preventief en voorkomt machtsmisbruik of geweldservaringen. Een belangrijke voorwaarde voor weerbaarheid is een gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen. Een weerbaar persoon kan voor zichzelf opkomen en is in staat tegenstand te bieden aan schadelijke 10 verleidingen en verlokkingen. Volgens Mellis is radicalisering terug te voeren op de combinatie van de worsteling die personen - in het bijzonder jongeren - hebben rondom de vorming van een stevige identiteit, de aanwezigheid

9 Amsterdam and Radicalization, The Municipal Approach, C. Mellis, Amsterdam 2007 10 www.weerbaarheid.nu

7

Radicalisering weerbaarheid en voedingsbodem (model van Mellis)



Het model van Mellis biedt handvaten om invloed uit te oefenen op het radicaliseringsproces. Het vergroten of herstellen van weerbaarheid kan preventief of curatief bijdragen aan het voorkomen of bijstellen van radicale en extremistische ideeën.

Hiermee wordt het resultaat beoogd dat: •

3. Delft - doelstellingen, resultaat en rollen

•

3.1. Doelstellingen en resultaat van beleid Op basis van bovenstaande zijn vier doelstellingen van beleid geformuleerd. Deze zijn toepasbaar op de vier verschijningsvormen van extremisme: 





Uitvoeren van een curatieve persoonsgerichte en/of groepsgerichte (in geval er sprake is van een georganiseerde geradicaliseerde groep) aanpak bij radicalisering en extremisme.



Tegengaan van negatieve polarisatie en het tijdig en adequaat kunnen wegnemen van sociale onrust en maatschappelijke spanningen; Preventie, gericht op het voorkomen van nieuwe aanwas, door het wegnemen van de voedingsbodem en door het vergroten van weerbaarheid van kwetsbare personen en/of groepen, in het bijzonder jongeren, tegen ideologieën die de Nederlandse rechtstaat ondermijnen; Vergroten van bewustwording en kennisniveau van radicaliseringsprocessen en triggerpoints bij professionals, sleutelfiguren en relevante organisaties;





8

Gemeente Delft bijdraagt aan het verzwakken van extremistische groeperingen door het interveniëren in persoonlijke- en groepsradicaliseringsprocessen. Maatschappelijke spanningen in een vroegtijdig stadium herkend worden en hier (ook vanuit de gemeenschap zelf) actie tegen wordt ondernomen en daarmee negatieve polarisatie wordt voorkomen; Zowel vanuit de Delftse samenleving als vanuit de gemeente activiteiten worden georganiseerd ter voorkoming van negatieve polarisatie en radicalisering, (gericht op bewustwording, bespreekbaar maken, zinvolle dialoog); De weerbaarheid van de Delftse samenleving tegen ideologieën die de Nederlandse rechtstaat ondermijnen, vergroot wordt; Signalen van radicalisering door professionals, vertrouwens- en sleutelpersonen en relevante organisaties in een vroegtijdig stadium herkend worden en gemeld worden.

3.2. Rollen en taken (lokale) overheid

•

In Nederland zijn veel instanties betrokken bij het bestrijden van radicalisering en terrorisme.

•

Zowel het Ministerie van Veiligheid en Justitie, het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het ministerie van Binnenlandse zaken als de lokale overheden hebben verantwoordelijkheden in de aanpak tegen radicalisering.

•

•

De NCTV coördineert de inspanningen van alle afzonderlijke instanties die betrokken zijn bij de strijd tegen radicalisering. Vorig jaar heeft NCTV ten behoeve van de gemeenten die te maken hebben met radicalisering een ‘Handreiking aanpak van radicalisering en terrorismebestrijding op lokaal niveau’ uitgegeven. De gemeente voert de regie op de lokale aanpak. Daarnaast spelen ook andere organisaties, zoals de politie, het OM, maar ook maatschappelijke organisaties, eerstelijnswerkers en sleutelfiguren een belangrijke rol in de aanpak. De gemeente is voor het resultaat van haar aanpak sterk afhankelijk van de inzet van deze andere partijen. Daarom is het van belang dat partijen samenwerken en elkaar weten te vinden in een strategisch netwerk. Samen met het Rijk en de veiligheidsregio werkt de Delftse driehoek aan veiligheidsmaatregelen, actuele crisisscenario’s en planvorming om al het mogelijke te doen om voorbereid te zijn op de terroristische dreiging. Op basis van het actuele dreigingsbeeld neemt de Delftse driehoek samen met de betrokken (landelijke) diensten waar nodig extra veiligheidsmaatregelen (zichtbaar en onzichtbaar) om objecten en burgers te beschermen. De gemeente heeft nadrukkelijk geen rol bij de opsporing van strafbare feiten. Daarvoor zijn AIVD, OM en politie de aangewezen partijen.

3.3. Randvoorwaarden Om de aanpak in het uitvoeringsprogramma succesvol te kunnen uitvoeren is het van belang dat: •

•

Het onderwerp zowel binnen de gemeentelijke organisatie als bij andere (maatschappelijke) organisaties voldoende prioriteit krijgt; Er op een juiste manier informatie uitgewisseld wordt tussen betrokken partijen, zoals OM, politie, gemeente en zorginstanties; 9

De taken en verantwoordelijkheden van gemeente, politie, OM, Rijk en NCTV helder zijn; Er een stevig strategisch en operationeel netwerk is; Er binnen de gemeente Delft een expertise team is dat kennis van zaken heeft en er zorg voor draagt dat expertise op het gebied van radicalisering van betrokken ambtenaren, professionals en vrijwilligers up to date blijft; Er voldoende middelen beschikbaar zijn en blijven om de aanpak te kunnen uitvoeren.

Uitvoeringsprogramma Gewelddadig Jihadisme 2015-2019 Gemeente Delft Deel 2

Datum: 1 September 2015 Registratienummer: 1979861

1

Inhoud 1.

2.

3.

4.

Inleiding ........................................................................................................................................................... 3 1.1.

Context .................................................................................................................................................. 3

1.2.

Internationale ontwikkelingen .............................................................................................................. 3

1.3.

Nationale ontwikkelingen ...................................................................................................................... 4

1.4.

De Delftse situatie ................................................................................................................................. 4

1.5.

Jihad of gewelddadig jihadisme? ........................................................................................................... 4

Delftse aanpak gewelddadig jihadisme ........................................................................................................... 5 2.1.

Doelstellingen vertaald in 4 actielijnen ................................................................................................. 5

1.

Tegengaan van polarisatie en voorkomen van maatschappelijke onrust en sociale spanningen ......... 5

2.

Preventief: wegnemen voedingsbodem en versterken weerbaarheid ................................................. 5

3.

Netwerken: opbouwen, trainen en onderhouden ................................................................................ 6

4.

Curatief: persoonsgerichte aanpak (pga) .............................................................................................. 6

2.2.

Doelstellingen, resultaat en rollen ........................................................................................................ 6

2.3.

Actielijnen vertaald in activiteiten ......................................................................................................... 6

Sturing en organisatie ................................................................................................................................... 11 3.1.

Samenwerking ..................................................................................................................................... 11

3.2.

Politiek bestuurlijke verantwoordelijkheid .......................................................................................... 11

3.3.

Monitoring van het programma .......................................................................................................... 11

3.4.

Communicatie...................................................................................................................................... 11

3.5.

Financiën ............................................................................................................................................. 12

Bijlage: Activiteitenoverzicht......................................................................................................................... 13

2

1. Inleiding Actuele ontwikkelingen, het dreigingsbeeld van de NCTV en andere factoren hebben een directe invloed op de activiteiten die worden ondernomen. De actielijnen in dit uitvoeringsprogramma zijn echter veelomvattend en bieden houvast voor de komende jaren.

1.1. Context Vanaf eind 2012 zijn uit Nederland ruim 200 Nederlanders vertrokken naar Syrië en Irak om zich daar aan te sluiten bij de gewapende, jihadistische strijd. Onder hen ook een aantal Delftenaren.

De looptijd van het programma is gekoppeld aan die van het vigerende Regionaal Beleidsplan (RBP) in de politieregio Den Haag en het beleidskader Veiligheid en Handhaving van de gemeente Delft. In de periode 2015 tot en met 2018 is radicalisering zowel regionaal als lokaal geprioriteerd onder de thema’s Ondermijning en Overlast en Maatschappelijke onrust. Bij de evaluatie en herijking van de regionale en lokale prioriteiten wordt bezien of voor de periode na 2018 gewelddadig jihadisme opnieuw geprioriteerd wordt. Over de voortzetting of aanpassing van dit uitvoeringsprogramma wordt dan besloten.

De aanslagen in Parijs en Kopenhagen aan het begin van dit jaar hebben hun weerslag gehad op de Nederlandse samenleving en hebben bij veel mensen het gevoel van angst vergroot. Deze ont1 wikkelingen en ook het Dreigingsbeeld Terrorisme 2 en de Integrale Aanpak Jihadisme , beiden van de hand van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), onderstrepen de noodzaak van een daadkrachtige aanpak van deze problematiek. Het eerste deel van deze nota, de Delftse visie op polarisatie en radicalisering, maakt duidelijk dat indien zich een vorm van ongewenste polarisatie en radicalisering voordoet en er sprake is van een uiting van extremisme, zoals het huidige gewelddadig jihadisme, er een uitvoeringsprogramma nodig is. In het voorliggende uitvoeringsprogramma gewelddadig jihadisme worden de algemene doelstellingen zoals genoemd in deel 1 uitgewerkt in actielijnen. Daarnaast is er in dit uitvoeringsprogramma ook aandacht voor sturing en organisatie, communicatie en financiën.

1.2. Internationale ontwikkelingen Sinds de burgeroorlog in Syrië (2011- heden) is het aantal personen dat uit (Westerse) landen buiten het Midden-Oosten vertrekt om zich in strijdgebieden in het Midden Oosten aan te sluiten bij terroristische organisaties, sterk gestegen. De meeste uit Nederland vertrokken ‘uitreizigers’ sluiten zich aan bij de terroristische organisatie Islamitische Staat (ISIS) en Jabhat-al-Nusrah. Het kan niet worden uitgesloten dat in de toekomst andere gewelddadig jihadistische groepen in andere landen onze aandacht vragen. Het feit dat de Nigeriaanse terreurbeweging Boko Haram eerder dit jaar trouw zwoer aan ISIS en de oproep van ISIS aan moslims om ook in Afrika te gaan vechten, kan ook in Nederland gevolgen hebben.

In aanloop naar dit programma hebben wij gesprekken gevoerd met collega’s, betrokken professionals uit onderwijs en zorg, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en religieuze instellingen, Delftse burgers die als informele sleutelfiguren aanspreekpunt zijn, en andere gemeenten en het ministerie van Veiligheid en Justitie. Dankzij de input vanuit verschillende kanten van de samenleving is dit Delftse programma tot stand gekomen.

Eind juni 2014 is door ISIS het kalifaat uitgeroepen en heeft Abu Bakr al-Baghdadi zichzelf uitgeroepen tot kalief. Bovendien heeft ISIS grote delen van zowel Irak als van Syrië veroverd. Al-Baghdadi en zijn organisatie roepen alle moslims wereldwijd op om naar het kalifaat te komen om te strijden en de staat op te bouwen.

Dit programma kent een dynamisch karakter. Tijdens de looptijd kunnen er projecten en activiteiten bij komen of accenten worden verlegd.

ISIS is een terroristische organisatie die op een weerzinwekkende manier geweld gebruikt en onderdrukking toepast. De misdaden lopen uiteen

1 http://www.nctv.nl/onderwerpen/tb/dtn/ 2 NCTV, Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme, 2014

3

van ontvoeringen en martelingen tot het levend verbranden van personen. Begin september 2014 is een internationale coalitie opgezet om ISIS te bestrijden. Ook Nederland heeft hierin een aandeel en heeft onder andere F-16’s beschikbaar gesteld.

De problematiek lijkt zich in een aantal gebieden van het land te concentreren, waaronder de regio Haaglanden. De verschillen tussen gemeenten zijn groot. Er zijn gemeenten met grote aantallen uitreizigers en gemeenten die helemaal (nog) niet te maken hebben met geradicaliseerde personen.

Parallel aan de opmars van ISIS zijn duizenden geradicaliseerde personen (veelal jongeren) vanuit de hele wereld de ideologie van ISIS gaan aanhangen. Eind 2014 is uit verschillende schattingen naar voren gekomen dat circa 3000 personen in Syrië/Irak afkomstig zijn uit Europa, waarvan er ruim

1.4. De Delftse situatie

driehonderd weer naar Europa zijn teruggekeerd.

In Delft heeft in 2012 een groepsradicaliseringsproces plaatsgevonden. Er was een kleine groep voortrekkers die relaties had met organisaties als Behind bars en Sharia for Holland en Sharia for Belgium. Via hen kwamen jongeren in Delft in aanraking met de ideologie.

3

Jongeren uit het criminele jeugdnetwerk radicaliseerden en een twintigtal reisde eind 2012 begin 2013 af naar Syrië. Een aantal van deze jongeren is daar omgekomen, een aantal bevindt zich daar nog steeds en een handjevol is teruggekeerd.

Naast de opmars van ISIS in het Midden Oosten voelen we ook dichter bij huis de spanning. Door de bombardementen van de internationale coalitie in Syrië is ook de dreiging van aanslagen serieuzer geworden. In een aantal video’s heeft ISIS opgeroepen om in Europa aanslagen te plegen. Sinds de aanslagen in Brussel, Parijs en Kopenhagen en de aanhoudingen in Verviers is Europa in hoge staat van paraatheid. Op verschillende plekken in Europa worden terrorismeverdachten aangehouden.

De verwevenheid van het radicale gedachtengoed en het criminele jeugdnetwerk is een factor van belang in Delft. Radicale ideeën, straatcultuur en jeugdcriminaliteit zijn met elkaar verweven geraakt. De weerbaarheid van de jongeren die hiermee in aanraking komen is niet groot en zij behoren tot een groep waar een grote voedingsbodem bestaat om zich af te keren van de samenleving. Jongeren die dreigen af te glijden naar criminaliteit lopen daarmee ook het risico om zich open te stellen voor radicale en extremistische ideologie.

1.3. Nationale ontwikkelingen Op dit moment zijn er ongeveer 200 Nederlanders vertrokken naar de strijdgebieden in Syrië en Irak. Hiervan zijn er 32 omgekomen en 35 weer terug4 gekeerd naar Nederland. De AIVD houdt 5 honderden potentiële uitreizigers in de gaten. In maart 2013 is het dreigingsniveau in Nederland verhoogd naar substantieel, het op één na hoogste niveau en dit is tot op heden ongewijzigd gebleven. Op rijksniveau is medio 2014 het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme vastgesteld. Het doel van dit actieprogramma is drieledig: het beschermen van de democratie en de rechtstaat, het bestrijden en verzwakken van de jihadistische beweging in Nederland en het wegnemen van de voedingsbodem voor radicalisering.

In 2014 heeft het Rijk haar beleid geïntensiveerd en een aantal gemeenten geprioriteerd waar sprake is van een relatief hoog percentage uitreizigers en terugkeerders en waar de aanpak extensief ondersteund wordt. Delft is momenteel één van deze gemeenten.

1.5. Jihad of gewelddadig jihadisme? In het geval van religieus extremisme met betrekking tot de Islam wordt veelal de term jihad gebruikt. In 2009 definieerde de NCTV moslim terrorisme als volgt:

3 Samenvatting Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 2014 4 Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 39, 2015 5 AIVD, Terrorisme, https://www.aivd.nl/onderwerpen/terrorisme/@3184/lezinghoofd-aivd/

“Het bestempelen als jihad van het dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappij 4

ontwrichtende zaakschade en het plegen van activiteiten die passen in het streven naar een mondiale heerschappij van de islam en de heroprichting van de islamitische 6 staat.”

ge persoonsgerichte aanpak naar districtsniveau (politiedistrict E: Delft, Westland, Rijswijk en Midden-Delfland) en zetten we ook in op het preventief vergroten van weerbaarheid tegen de boodschap van de radicale islam.

2.1. Doelstellingen vertaald in 4 actielijnen

Jihad betekent letterlijk ‘inspanning voor God’. De term jihad heeft binnen de islam meerdere betekenissen. De belangrijkste twee zijn: 



1.

Tegengaan van polarisatie en voorkomen van maatschappelijke onrust en sociale spanningen Het zijn de verschillende gemeenschappen en individuele Delftenaren zelf, die ervoor kunnen zorgen dat in Delft de dialoog blijft bestaan; dat Delft een samenleving is waar mensen elkaar ontmoeten en begrip en respect voor elkaar hebben. Gelukkig kunnen wij rekenen op een grote mate van betrokkenheid van organisaties en individuen, die allen hun steentje willen bijdragen aan onze inclusieve samenleving. Het faciliteren van eventuele uit deze betrokkenheid voortkomende initiatieven doen wij in dit uitvoeringsprogramma vanuit de actielijn ‘tegengaan van polarisatie en voorkomen van maatschappelijke onrust en sociale spanningen’.

De innerlijke of grote jihad is de innerlijke strijd van een gelovige om als goed moslim te leven; De uiterlijke of kleine jihad betekent de gewapende strijd om de islam te verdedigen.

Wanneer wij het in dit programma hebben over personen die naar Syrië of Irak vertrekken om op gewelddadige wijze de islam te verdedigen of personen die de wens koesteren om dat te doen, gebruiken wij hiervoor de term gewelddadig jihadisme. Op basis van feedback van Delftse burgers en instanties over radicalisering hebben we besloten om de term jihad te vervangen door de term gewelddadig jihadisme. Hiermee willen we verwarring voorkomen over het onderscheid tussen de vele positieve betekenissen van het begrip jihad en de extremistische ideologie van (onder andere) ISIS. Belangrijk is te beseffen dat radicalisering een proces is, waarvan de mogelijke eindfase (in het geval van islamitische radicalisering) gewelddadig jihadisme is.

Binnen deze actielijn zetten we tevens in op het vroegtijdig signaleren van polarisatie of gevoelens van angst of onvrede. We benoemen onderlinge spanningen en voeren daarover de dialoog. De gemeente heeft hier vooral een regisserende rol. 2.

Preventief: wegnemen voedingsbodem en versterken weerbaarheid In deze actielijn draait het om de vraag hoe de samenwerkende partijen een samenhangende aanpak ontwikkelen om te voorkomen dat jonge mensen afglijden naar gewelddadig jihadisme. Wat is daar voor nodig en wie organiseert dat?

2. Delftse aanpak gewelddadig jihadisme In Delft is de aanpak op lokaal niveau de afgelopen 3 jaar geïntensiveerd. Er is vooral ingezet op het wegnemen van sociale onrust en maatschappelijke spanningen, het signaleren en herkennen van radicalisering en het voorkomen van aanwas van extremistische groeperingen. In de komende periode zetten we hier verder op in. Daarnaast zetten we onder andere in op de uitbreiding van de huidi-

Dit legt de gemeente Delft voor aan de partners in de netwerken in het onderwijs, de zorg, maatschappelijke organisaties, religieus-culturele organisaties en ouders. De inzet is gericht op het versterken en stimuleren van het eerstelijnsnetwerk om te komen tot de juiste interventies voor zowel de individuele als groepsaanpak. Waar mogelijk maken we verbinding met bestaande en nieuw te ontwikkelen initiatieven en ondersteuningsmogelijkheden in de stad zoals bijvoorbeeld

6

Ideologie en strategie van het jihadisme. Den Haag, NCTV, 2009.

5

de wijkaanpak Buitenhof, de aanpak van jeugdwerkloosheid en de aanpak criminele jeugdgroepen. Voor preventie worden ook de basis-, maatwerk- en vangnetvoorzieningen ingezet. Binnen deze voorzieningen en het beleid moet aandacht zijn voor de factoren die maken dat jongeren zich van de maatschappij afkeren en afglijden naar gewelddadig jihadisme.

In politiedistrict E van de Eenheid Den Haag werken de bestuurders samen op dit dossier. Delft wil de omliggende gemeenten Rijswijk, Westland en Midden-Delfland faciliteren door de kennis en kunde die is opgebouwd in samenwerking met het ministerie, andere gemeenten en lokale partijen ook in te zetten ten behoeve van een districtelijk casuïstiekoverleg.

3.

Het is voor de pga van de gemeente van belang om kennis en kunde en het duurzaam bij elkaar brengen van de juiste (theologische) expertise te borgen. Ervaring leert dat (theologische) duiding bij radicalisering en extremisme maatwerk is en soms zeer specialistisch. Dat maakt dat we in Delft en de rest van het district de benodigde kennis en expertise willen inbouwen in lokaal bestaande structuren. Er is naast het bouwen aan interne expertise, in bepaalde situaties ook behoefte aan specifieke expertise van buitenaf.

Netwerken: opbouwen, trainen en onderhouden Delft is een compacte gemeenschap. De grootte van Delft biedt de mogelijkheid tot korte lijnen en intensieve samenwerking tussen partners uit het maatschappelijk middenveld zoals eerstelijnswerkers, vrijwilligersorganisaties, het onderwijs, sleutelfiguren - in het bijzonder uit de islamitische gemeenschap - politie en gemeente. Het bouwen en onderhouden van een operationeel en strategisch netwerk van eerstelijnsprofessionals, formele en informele sleutelfiguren en relevante organisaties is een belangrijk en waardevol onderdeel van de aanpak op polarisatie en radicalisering.

2.2. Doelstellingen, resultaat en rollen De hierboven benoemde actielijnen sluiten aan bij de doelstellingen die in de visie op polarisatie & radicalisering (deel 1) zijn benoemd en vallen binnen de rollen en taken die de lokale overheid heeft bij de verschillende fasen van radicalisering.

Stakeholders in het netwerk dragen in verschillende samenstelling bij aan de preventie van radicalisering, interventies bij (dreigende) sociale onrust, de persoonsgerichte aanpak (pga) en aan crisismanagement. Binnen het bestaande netwerk is enerzijds behoefte aan versterking van eigen handelen door intervisie en onderlinge uitwisseling van kennis en ervaring en anderzijds aan verdiepingstrainingen ten behoeve van vroegsignalering en duiding in het kader van de pga. Verder zal er, met de uitbreiding van de aanpak naar districtsniveau, ook ingezet worden op de versterking en training van het netwerk in de omliggende gemeenten.

2.3. Actielijnen vertaald in activiteiten Per actielijn wordt aangegeven welke activiteiten ondernomen worden, met welk doel en wat het beoogde resultaat is en of het om bestaande activiteiten (B), versterkte activiteiten (V) of om nieuwe activiteiten (N) gaat. In bijlage I staan de activiteiten in een tabel onder elkaar. 1.

Tegengaan polarisatie en voorkomen sociale onrust en maatschappelijke spanningen Wij zetten met onze aanpak in op het tegengaan van polarisatie en voorkomen van maatschappelijke spanningen en sociale onrust. De gemeente speelt hier een initierende en een faciliterende rol.

4. Curatief: persoonsgerichte aanpak (pga) Sinds maart 2014 bestaat er voor (potentiële) uitreizigers, terugkeerders en het hun omringende systeem, via het Veiligheidshuis Haaglanden een persoonsgerichte aanpak op maat. Om er voor te zorgen dat casuïstiek op de juiste tafels terecht komt, is er op lokaal niveau vooraf een overleg met gemeente en politie. De samenwerking is destijds vanuit crisismanagement ontstaan en nu werken we toe naar het structureel borgen van kennis, kunde en processen.

 Contactcirkel (B) Indien er sprake is van (dreigende) sociale onrust vormt de gemeente een contactcirkel. Ook ten behoeve van het thema gewelddadig jihadisme bestaat een dergelijke contactcirkel, bestaande uit vertegenwoordigers van de moskeeën, zelforganisaties, politie, jongerenwerk en gemeente. De 6

betrokkenen spelen een rol bij de signalering en het voorkomen van sociale onrust naar aanleiding van uitingen en signalen van radicalisering. De contactcirkel wordt bij elkaar geroepen op het moment dat de gemeente of een van de betrokkenen aanleiding ziet om informatie te delen en om een gezamenlijke aanpak op te stellen.

der vatbaar voor radicalisering. Zo ook bij jongeren met een islamitische achtergrond en jongeren die zich aangetrokken voelen tot de islam. De kans bestaat dat de jongere zijn identiteit meer en meer gaat ontlenen aan de peergroup. De verwevenheid van het extremistisch gedachtengoed en het criminele jeugdnetwerk is een factor van belang in de gemeente Delft. Extremistische ideologie, straatcultuur en jeugdcriminaliteit zijn met elkaar verweven geraakt. Dit heeft geleid tot een proces van groepsradicalisering. Zolang de aanwezige voedingsbodem in Delft niet wordt aangepakt blijft het risico op nieuwe aanwas en een nieuw proces van individuele en groepsradicalisering bestaan. Wat speelt er onder Delftse jongeren, wat zijn knelpunten voor hun ontwikkeling en waarom glijden ze af?

Dialoogsessies Platform Levensbeschouwing en Religie (V) Het Platform Levensbeschouwing en Religie is in Delft gestart met dialoogsessies over vrede, verdraagzaamheid en vervreemding. Hierbij is een groot deel van de Delftse religieuze en levensbeschouwelijke organisaties betrokken. Het platform breidt haar activiteiten uit door jongeren te betrekken, niet alleen voor de hele stad, maar ook kleinschaliger, gericht op wijken en buurten. De gemeente ondersteunt het platform levensbeschouwing door middel van een financiële bijdrage voor het voortzetten van de dialoogsessies en aanvullende activiteiten. 

In de eerste helft van 2016 laat de gemeente Delft een verdiepende analyse naar de voedingsbodem uitvoeren, waarbij het team jeugd van de gemeente Delft en het jongerenwerk intensief betrokken worden. Met partners uit de zorg- en veiligheidsketen werken en voeren we vervolgens een meerjarig handelingskader en interventies uit, voor het wegnemen van de voedingsbodem en het vergroten van de weerbaarheid van Delftse jongeren om te voorkomen dat zij zich aangetrokken gaan voelen tot het gewelddadig jihadisme. We maken daarbij gebruik van de theorie van triggerpoints; wat beweegt jongeren en welke interventies kunnen eerstelijns werkers vervolgens inzetten.

Het platform zoekt hierbij samenwerking met de groep onder 27 sleutelfiguren. In het derde kwartaal van 2015 wordt een groep jonge sleutelfiguren getraind. De geselecteerde groep sleutelfiguren, krijgt een intensief trainingsprogramma aangeboden gericht op de overdracht van kennis, bewustwording (over zichzelf en de thema’s) en het versterken van de competenties en vaardigheden die nodig zijn om vroegtijdig signalen op te vangen en jongeren effectieve ondersteuning te kunnen bieden. 2.

Preventie: wegnemen voedingsbodem en versterken weerbaarheid

 Scholenaanpak (N) Scholen zijn een eerste belangrijke vindplaats voor jongeren. Scholen kunnen een bijdrage leveren aan het verkleinen van de voedingsbodem voor radicalisering richting gewelddadig jihadisme door leerlingen democratische waarden en normen bij te brengen. Scholen kunnen er voor zorgen dat leerlingen het gevoel krijgen er bij te horen, waardoor frustratie beperkt wordt. Jongeren die hebben geleerd op een open manier een dialoog te voeren over hun waarden en normen zijn later minder vatbaar voor radicale denkbeelden. Hier ligt een belangrijke preventieve rol voor het onderwijs.

Inzicht in de voedingsbodem en voorkomen van nieuwe aanwas (N) De oorzaken voor radicalisering zijn vaak terug te voeren op de worsteling van jongeren rondom de vorming van een stevige eigen identiteit. Dat heeft te maken met vragen en gevoelens als: mag ik hier zijn, hoor ik erbij, word ik gezien? Hoe minder hechte sociale relaties er zijn binnen school, gezin of het vrijetijdsdomein, hoe vatbaarder een jongere is voor radicaal gedachtengoed. Wanneer jongeren een gevoel van oneerlijke behandeling ontwikkelen en daarbij het idee hebben hierin geen verandering te kunnen brengen, zijn ze eer

7

De gemeente Delft is pilotgemeente voor de Scholenaanpak Onderwijs. In opdracht van het ministerie van OCW ontwikkelt de NCTV samen met Stichting School en Veiligheid een modulaire aanpak. Trainingen basiskennis/waardesysteem en handelingsperspectief zijn in ontwikkeling. De gemeente Delft faciliteert en legt de verbinding naar het onderwijs. Stichting School en Veiligheid voert op scholen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs een behoefte-inventarisatie uit onder docenten. Uitgangspunt is luisteren naar dat wat de scholen nodig hebben. In aansluiting daarop worden door de Stichting School en Veiligheid ondersteuningsmodules aangeboden aan scholen om docenten, mentoren, zorgcoördinatoren en aandachtsfunctionarissen zodanig te positioneren dat ze binnen de eigen school aanspreekpunt zijn rondom dit thema. Het onderwijs heeft hiermee de kennis en kunde in huis om radicalisering bespreekbaar te maken en de professionals in het onderwijs kunnen signalen herkennen en duiden. Daarnaast weten binnen de scholen de aandachtsfunctionarissen waar zij met signalen terecht kunnen.

Duidelijk werd dat binnen het bestaande professionele netwerk enerzijds behoefte is aan versterking van eigen kunnen door intervisie en onderlinge uitwisseling van kennis en ervaring en anderzijds aan verdiepingstrainingen ten behoeve van vroegsignalering en duiding in het kader van de PGA. Delft wil het netwerk versterken door meer lijn aan te brengen in wat het kan en wil betekenen voor de stad. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen de preventieve op weerbaarheid gerichte aanpak en de persoonsgerichte aanpak. Strategisch en operationeel netwerk voor versterken weerbaarheid (N) De gemeente zet in op het uitbreiden en ondersteunen van een strategisch en operationeel netwerk dat zich richt op het versterken van de weerbaarheid tegen gewelddadig jihadisme. Het netwerk dient dragend te zijn voor de aanpak in de stad en hier zelf een bijdrage aan te leveren. De gemeente faciliteert. Er zal gewerkt worden aan het stimuleren en nader vormgeven van samenwerking in het netwerk met concrete thema’s ten behoeve van de preventieve én de persoonsgerichte aanpak. 

Versterken maatschappelijke en burgerinitiatieven (V) Initiatieven die uit de stad komen van betrokken burgers en jongeren zijn nodig om het tegengeluid tegen gewelddadig jihadisme hoorbaarder te maken. Dit is een onderdeel dat uit de stad zelf moet komen, de gemeente faciliteert door partijen en burgers die een bijdrage willen leveren aan het tegengaan van spanningen, in contact te brengen met Delft voor Elkaar. Delft voor Elkaar is een samenwerkingsnetwerk dat de basis (welzijns)voorzieningen in Delft organiseert. Het netwerk biedt coaching, advies en ondersteuning bij initiatieven die in de stad ontstaan. 

Netwerk persoonsgerichte aanpak trainen (V) en onderhouden (V) Een deel van het netwerk van betrokken professionals is de afgelopen twee jaar getraind. Een ander deel heeft nog een inhaalslag te maken, mede vanwege de uitrol van de Delftse aanpak in het politiedistrict, waarbij nieuwe gemeenten en partijen aansluiten. 

Eerstelijnswerkers hebben behoefte aan nascholing in het bijzonder ten behoeve van vroegsignalering en de persoonsgerichte aanpak. We focussen op die partijen en personen die de komende jaren in het sociaal domein in aanraking komen met kwetsbare jongeren en het systeem rondom hen.

3.

Netwerken: opbouwen, trainen en onderhouden In april van dit jaar is samen met de NCTV een focusgroep-onderzoek uitgevoerd. Dit heeft inzicht gegeven in de behoeften van het netwerk van professionals en individuele sleutelfiguren ten aanzien van methodieken, processen en hun eigen kennis en vaardigheden en ook in wat het netwerk belangrijk acht voor de aanpak van radicalisering.

Delft faciliteert en organiseert basistrainingen, meerdaagse verdiepingstrainingen en intervisie en nascholing aan eerstelijnswerkers en sleutelfiguren voor het borgen van kennis en kunde. De gemeente faciliteert de verschillende getrainde groepen met intervisie bijeenkomsten en terugkomdagen. 8

Er zal met de uitbreiding van de aanpak naar districtsniveau, ook ingezet worden op de versterking en training van het professionele netwerk in de omliggende gemeenten.

persoonsgerichte aanpak aangeboden voor de bovengenoemde doelgroepen. Bij de aanpak van de diverse doelgroepen worden al naar gelang de casus verschillende accenten gelegd.

4. Persoonsgerichte aanpak Deze actielijn is gericht op voortzetting en versterking van de al bestaande persoonsgerichte aanpak en uitbreiding hiervan naar districtelijk niveau.



Afhankelijk van de ernst en de fase van het radicaliseringsproces waarin iemand zich bevindt, wordt in afstemming met relevante partijen een persoonsgerichte aanpak ingericht.



De persoonsgerichte aanpak heeft tot doel per casus tot een gezamenlijk plan van aanpak te komen. Dit plan van aanpak draagt bij aan het tegengaan van verdere radicalisering en aan deradicalisering, houdt potentiële uitreizigers, ronselaars, sleutelfiguren en facilitators tegen en/of verstoort hen.



Doelgroepen: A. Potentiële uitreizigers B. Personen die (waarschijnlijk) vertrokken zijn naar strijdgebieden

Het primaire doel van de aanpak van terugkeerders is de bescherming van de samenleving door de terugkeerder te ondersteunen in zijn reïntegratieproces. De aanpak van potentiële uitreizigers is erop gericht hen los te weken uit het radicale netwerk, hen weerbaar te maken en hiermee te voorkomen dat zij uitreizen naar jihadistische strijdgebieden. Bij radicaliserende minderjarigen is het versterken van binding met de Nederlandse samenleving een belangrijke doelstelling van de aanpak. Belangrijk onderdeel van deze aanpak kan zijn de versterking van het ouderlijk gezag en/of het herstellen van de band met school. Het is essentieel dat jongeren weer naar school gaan en een normaal scholierenleven gaan leiden.

Het Veiligheidshuis is als netwerkorganisatie het meest ideale platform om in te zetten. Het Veiligheidshuis is een onafhankelijke partner en heeft ruime ervaring in het samenwerken met verschillende organisaties. De casuïstiek overleggen in het Veiligheidshuis dragen bij aan de regionale en integrale aanpak van gewelddadig jihadisme en radicalisering. Door casuïstiekbespreking op één plek, met één voorzitter en één informatie coördinator, is een eenduidige werkwijze ontstaan en kan een verbinding worden gelegd tussen casussen uit verschillende gemeenten. Het Veiligheidshuis Haaglanden werkt immers in en voor de hele regio.

C. Personen die teruggekeerd zijn uit strijdgebieden D. Ronselaars en/of facilitators E. Geradicaliseerde personen (lokaal niveau) De afstemming rondom een casus vindt eerst plaats op lokaal niveau en wordt indien nodig ingebracht in het casusoverleg van het Veiligheidshuis Haaglanden. Veelal zal de aanpak bestaan uit een combinatie van bestuurlijke en/of strafrechtelijke maatregelen en uit persoonlijke begeleiding. Denk hierbij aan de paspoortmaatregel, treffen van kinderbeschermingsmaatregelen, zorg voor achterblijvers en familieondersteuning, stopzetten van uitkeringen, begeleiden naar werk/dagbesteding en het voeren van gesprekken over zingeving.

Intensivering van familieondersteuning (V) Een ander aspect van de persoonsgerichte aanpak vanuit de gemeente is de individuele begeleiding van ouders, broertjes en zusjes, partners en kinderen van uitreizigers. Naast de bestaande begeleiding bereidt het Rijk een ondersteuningsaanbod voor. Dit zal in nauwe samenwerking met gemeenten worden vormgegeven maar wordt 

Persoonsgerichte aanpak via het Veiligheidshuis Haaglanden (B) Sinds maart 2014 wordt, onder de regie van de gemeenten, in het Veiligheidshuis Haaglanden een 

9

gefaciliteerd op Rijksniveau vanwege de bundeling van specifieke expertise.

lokale partijen ook inzetten ten behoeve van een districtelijk casuïstiekoverleg.

 Ontwikkelen regionaal beeld (V) Omdat de persoonsgerichte aanpak via het Veiligheidshuis op eenduidige wijze wordt vormgegeven, is het mogelijk om een regionaal beeld te ontwikkelen. De mensen waar het om gaat zijn vaak in verschillende gemeenten actief. Daarom is het van belang om de informatie-uitwisseling tussen gemeenten onderling en met andere partners te optimaliseren en zo een regionaal beeld te ontwikkelen. Activiteiten worden dan op elkaar afgestemd en versterkt.

Opzetten van een districtelijke kennisen expertisepool (N) Het is voor de PGA van de gemeente van belang om kennis en kunde en het duurzaam bij elkaar brengen van de juiste (theologische) expertise te borgen. Ervaring leert dat (theologische) duiding bij radicalisering en extremisme maatwerk is en soms zeer specialistisch. Dat maakt dat we in Delft en de rest van het district de benodigde kennis en expertise willen inbouwen in lokaal bestaande structuren. Er is naast het bouwen aan interne expertise, in bepaalde situaties ook behoefte aan specifieke expertise van buitenaf. 

Volgen Haagse Pilot potentieel gewelddadige jihadistische eenlingen (N) De afgelopen periode vonden verschillende aanslagen in de wereld plaats. De aanslagen laten zien dat sommige geradicaliseerde personen daadwerkelijk de stap nemen naar geweld. 

Ontwikkelen van gezamenlijk vastgestelde routekaarten ‘van signaal naar interventie’ (V) De gemeente Delft werkt samen met haar partners, en werkt volgens gezamenlijk vastgestelde routekaarten ‘van signaal naar interventie’. 

Om te kunnen beoordelen of een geradicaliseerde persoon bereid is om tot geweld over te gaan is zeer specifieke kennis en expertise vereist van nationale partijen. Die kennis is op lokaal of regionaal niveau onvoldoende aanwezig.

Het is de bedoeling dat taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden intern en extern bekend, afgestemd en geborgd zijn. Zij zijn niet persoonsafhankelijk maar geborgd in de desbetreffende afdelingen of organisaties.

Gesprekken hierover met de minister van Veiligheid en Justitie en de NCTV hebben in de gemeente Den Haag geleid tot een pilot ‘potentieel gewelddadige jihadistische eenlingen’ die half januari 2015 is gestart. Het doel van de pilot is om op korte termijn – werkenderwijs – een werkwijze te ontwikkelen om geradicaliseerde personen in Nederland (terugkeerders, ronselaars, uitreizigers etc.) te kunnen beoordelen op potentiële gewelddadigheid. Delft, sluit in de gevallen dat de casuïstiek hiertoe aanleiding geeft, bij deze methodiek aan. Ontwikkelen districtelijke samenwerking (N) In politiedistrict E van de Eenheid Den Haag gaan de bestuurders verder samenwerken op dit dossier. Delft zal de omliggende gemeenten Rijswijk, Westland en Midden-Delfland faciliteren en de kennis en kunde die is opgebouwd in samenwerking met het ministerie, andere prio-gemeenten en 

10

3. Sturing en organisatie

zo te leren van de ervaringen en best practices die in Europa opgedaan zijn.

3.1. Samenwerking

3.2. Politiek bestuurlijke verantwoordelijkheid

Zoals al eerder beschreven is de gemeente niet als enige verantwoordelijk voor de aanpak van radicalisering naar gewelddadig jihadisme. We hebben vele partners met wie we binnen het programma samenwerken.

Het programma Radicalisering & Polarisatie is deel van het Delftse Veiligheidsbeleid. Binnen B&W zijn diverse wethouders betrokken bij de uitvoering van het programma, de burgemeester is eindverantwoordelijk voor het programma.

Lokale en regionale samenwerking In Delft werken we als gemeente samen met een groot aantal partijen. Uiteraard zijn OM en politie belangrijke partners. Maar ook werken we samen met vele organisaties die een rol kunnen spelen bij de persoonsgerichte aanpak, bij preventie en bij het signaleren. Een groot aantal partners is al eerder genoemd. Te denken valt aan onderwijs, GGZ, jongerenwerk, team jeugd, welzijnswerk, reclassering, etc. Naast de samenwerking met professionals werken we ook samen met vrijwilligers, individueel of gelieerd aan de maatschappelijke en vrijwillige organisaties in de stad.

3.3. Monitoring van het programma De raad wordt jaarlijks geïnformeerd over de voortgang van het programma. In de rapportage voor de raad over de voortgang en de tot dan toe behaalde resultaten wordt tevens een vooruitblik gegeven op de inzet voor het nieuwe jaar. Aan het eind van het programma (begin 2019) wordt het behaalde resultaat geëvalueerd.

3.4. Communicatie College en gemeenteraad De burgemeester zal periodiek B&W en de gemeenteraad informeren over de stand van zaken. Er wordt geen informatie verstrekt over persoonlijke gevallen, over zaken die mogelijk onderzoek van politie en OM belemmeren.

In regionaal opzicht werken we al langer samen met de andere geprioriteerde gemeenten uit de politie eenheid van Den Haag en daarnaast zoeken we steeds meer de samenwerking met de al eerder genoemde gemeenten uit politiedistrict E.

Belanghebbenden De omgang met belanghebbenden, zoals partners binnen het netwerk van professionals, sleutelfiguren en maatschappelijk middenveld is gericht op het vestigen en verstevigen van vertrouwen.

Landelijke samenwerking Op nationaal niveau werken wij samen met verschillende steden, alsook het Rijk (zoals de NCTV en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid).

Media Richting de media wordt terughoudend opgetreden. Er worden geen gegevens verstrekt over individuele casussen of aantallen terugkeerders, uitreizigers en overledenen.

Europese samenwerking In Europa hebben meerdere landen te maken met radicalisering. Uit verschillende Europese landen is een relatief groot aantal personen vertrokken om zich in Syrië bij jihadistische, terroristische organisaties aan te sluiten. Wij kunnen veel van deze steden leren. Zowel op bestuurlijk als ambtelijk niveau hechten wij eraan kennis en expertise uit te wisselen. Dit doen wij door deel te nemen aan het RAN-netwerk, aan overleggen met verschillende steden op Europees niveau en ook door samen met een aantal Europese steden onderzoeksaanvragen bij de EU in te dienen op het terrein van radicalisering en gewelddadig jihadisme. Wij hopen

Crisiscommunicatie Bij situaties waarin sprake is van een (dreigende) crisis is maatwerk nodig. In dat geval werkt de organisatie volgens de aanpak van crisiscommunicatie. Na een analyse van het omgevingsbeeld volgt een advies voor maatwerkaanpak om te voorzien in een ontstane informatiebehoefte, de schade te beperken door te voorzien in een handelingsperspectief en de gebeurtenis betekenis te geven door duiding door de verantwoordelijke 11

bestuurder. De communicatieadviseurs en/of woordvoerders van de gemeente maken daarbij gebruik van de expertise en contacten in hun netwerk.

3.5. Financiën Het Ministerie van Veiligheid & Justitie (NCTV) financiert in 2016 de nieuwe en versterkende activiteiten zoals benoemd in de doelstellingen (zie ook het activiteitenoverzicht in Bijlage I). Het gaat om een bedrag van 535.000 euro. De begrotingswijziging vindt plaats op basis van de decembercirculaire 2015. Dit bedrag, onder de noemer Versterkingsgelden, is geoormerkt en is exclusief de personele kosten voor de uitvoering van het programma en exclusief de reeds bestaande inzet zoals de persoonsgerichte aanpak. Binnen de programmabegroting van de gemeente Delft is voor deze posten voor 2016 en voor de verdere duur van het uitvoeringsprogramma, jaarlijks €175.000 gereserveerd. Het Rijk zet de versterkingsgelden in gedurende de periode van 2016 tot en met 2020. Voor de bijdrage uit de versterkingsgelden van het rijk dient de gemeente elk jaar opnieuw een aanvraag in te dienen met daarin de plannen voor de verdere intensivering van de lokale integrale aanpak. Dat maakt dat het nu niet mogelijk is een begroting voor de duur van het gehele uitvoeringsprogramma op te stellen. Wel wordt in de jaarlijkse voortgangsrapportage aan de raad een vooruitblik gegeven op de beschikbare middelen en inzet voor het nieuwe jaar.

12

4. Bijlage: Activiteitenoverzicht

Activiteit

Bestaande, nieuwe of versterkende activiteit?

Wat gaan we doen?

Tegengaan polarisatie en voorkomen sociale onrust en maatschappelijke spanningen Contactcirkel

Delen van informatie en een gezamenlijk plan van aanpak opstellen

Bestaand

Dialoogsessies

Gemeente faciliteert het platform Levensbeschouwing en Religie

Versterkend

Preventie: wegnemen voedingsbodem en versterken weerbaarheid Inzicht in de voedingsbodem en voorkomen van nieuwe aanwas

Een verdiepende analyse naar de voedingsbodem en opstellen en uitvoeren van een meerjarig handelingskader en interventies om de voedingsbodem weg te nemen

Nieuw

Scholenaanpak

Het rijk voert een behoefte-inventarisatie uit op scholen en ontwikkelt een modulair trainingsprogramma op maat. De gemeente Delft faciliteert en legt de verbinding naar het onderwijs. De gemeente versterkt het netwerk van onderwijsprofessionals d.m.v. training en intervisie.

Nieuw

Versterken maatschappelijke en burgerinitiatieven

Gemeente verbindt betrokken partijen met Delft voor elkaar.

Versterkend

Netwerken: opbouwen, trainen en onderhouden Strategisch en operationeel netwerk voor versterken weerbaarheid

Gemeente organiseert en faciliteert het netwerk

Netwerk persoonsgerichte aanpak trainen en onderhouden

De gemeente faciliteert en organiseert basistrainingen, meerdaagse verdiepingstrainingen en intervisie en nascholing aan eerstelijnswerkers en sleutelfigu- Versterkend ren voor het borgen van kennis en kunde (in Delft en ook in de andere gemeenten uit het politiedistrict E)

Nieuw

Persoonsgerichte aanpak Persoonsgerichte aanpak via het Veiligheidshuis

De gemeente neemt vanuit regievoering deel aan de casusbesprekingen in het Veiligheidshuis en geeft Bestaand uitvoering aan plan van aanpak

Intensivering van familieondersteuning

Gemeente biedt familieondersteuning aan en sluit aan bij aanbod vanuit het rijk

Versterkend en nieuw

Ontwikkelen regionaal beeld

Gemeente draagt bij aan ontwikkeling regionaal beeld

Versterkend

Volgen Haagse pilot potentieel gewelddadige jihadistische eenlingen

Gemeente Delft sluit indien gewenst bij de methodiek aan

Nieuw

13

Ontwikkelen districtelijke samenwerking

Gemeente Delft faciliteert de omliggende gemeenten en kennis en kunde wordt gedeeld ten behoeve van districtelijk casusoverleg

Nieuw

Opzetten van een districtelijke kennis en expertise pool

De gemeente brengt kennis en kunde duurzaam bij elkaar en bouwen deze in lokale structuren in

Nieuw

Ontwikkelen van gezamenlijk vastgestelde routekaart 'van signaal naar interventie

Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden worden intern en extern bekend, afgestemd en geborgd

Versterkend

14