0
Inhoud
Voorwoord
11
1 De ontwikkeling van het jonge kind centraal Roel de Groot 1.1 Van toen naar nu 1.2 Ontwikkelingsstadia 1.3 De vier ontwikkelingsstadia nader gepreciseerd Literatuur
13
2 De sociale voelsprieten van het jonge kind Jan van der Ploeg 2.1 Inleiding 2.2 Sociale competentie 2.3 Verwante begrippen 2.4 Ik en de ander 2.5 Omgevingsinvloeden 2.6 Aanleg 2.7 Tot slot Literatuur
31
3 Opvoeding en sekseverschillen bij baby’s, peuters en kleuters Werken met jongens. Onderzoek, Innovaties, Advies en Training Lauk Woltring 3.1 Inleiding 3.2 Wat zijn de verschillen tussen jongens en meisjes?
13 19 21 29
31 31 33 34 35 40 43 47
49 49 50
6
INHOUD
3.3 3.4 3.5
Waar worden de verschillen door veroorzaakt? Sekseverschillen: hoe wordt ermee omgegaan in kindercentra? Wat is de beste manier om met het verschil om te gaan in kindercentra? Literatuur
4 Stevig fundament of los zand: het belang van gehechtheid in de baby-, peuter- en kleutertijd Hedwig van Bakel 4.1 Inleiding 4.2 Wat is gehechtheid? 4.3 Verschillen tussen kinderen 4.4 Waarom verschillen kinderen? 4.5 Prevalentie 4.6 In kaart brengen van gehechtheid 4.7 Baby’s worden peuter en kleuter 4.8 Bijsturen van gehechtheid 4.9 Praktische implicaties Literatuur
5 De homo sapiens als homo ludens Roel de Groot 5.1 Inleiding 5.2 Spel en soorten spel 5.3 De betekenis van spel 5.4 Speelgoed: voedsel voor het spel 5.5 Spelen en leren: de rol van ouders 5.6 Spelen en leren op school 5.7 Spel als kenmerk van de mens 5.8 Spel als therapie Literatuur 6 Speelgoed en jonge kinderen Toon mij uw speelgoed… en ik zeg u hoe u over spelen denkt Marianne de Valck 6.1 Inleiding 6.2 Waardering en bezwaren voor spelen 6.3 Speelgoed kiezen; criteria – de schijf van vijf
54 57 61 65
69 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78
81 81 82 85 88 88 89 91 92 99
101 101 104 110
INHOUD
7 Over speltherapie voor kinderen met een verstandelijke beperking ‘Ik ben de scheidsrechter en jullie moeten naar mij luisteren’ Helen Frankhuijzen & Annie Blokhuis 7.1 Wat is spel? 7.2 Het belang van spel in de ontwikkeling van kinderen 7.3 Het spel van kinderen met een verstandelijke beperking 7.4 Het belang van goed (genoeg) leren spelen voor kinderen met een verstandelijke beperking 7.5 Spelbegeleiding en speltherapie 7.6 Indicaties voor speltherapie 7.7 De inhoud van speltherapie 7.8 Het specifieke van speltherapie bij kinderen met een verstandelijke beperking 7.9 Inbreng en de rol van ouders bij de speltherapie 7.10 Opnieuw waarderen van spel Literatuur
113 113 113 114 117 121 123 126 128 129 131 132
8 Taalachterstanden bij peuters en kleuters, een moderne hype Sieneke Goorhuis-Brouwer 8.1 Inleiding 8.2 Het eerste taalverwervingsproces: leren spreken 8.3 Beïnvloedende factoren op de taalontwikkeling 8.4 Het tempo van de taalontwikkeling 8.5 Taalachterstand 8.6 Doorgaande leerlijn 8.7 Het tweede taalverwervingsproces: leren lezen en schrijven 8.8 Leren lezen 8.9 Leren rekenen 8.10 Relatie tussen het eerste en tweede taalverwervingsproces 8.11 Tegenbeweging 8.12 Conclusies Literatuur
133
9 Trauma bij jonge kinderen Susanna Roland 9.1 Inleiding 9.2 Trauma en schokverwerking 9.3 Het trauma nader bezien 9.4 De gevolgen van een trauma
149
133 133 135 136 138 138 139 140 141 142 143 145 147
149 149 151 153
7
8
INHOUD
9.5 Risicofactoren en beschermende factoren 9.6 Traumaverwerking nader bezien 9.7 Specifieke reacties op een trauma 9.8 Ontwikkelingsfasen en traumaverwerking 9.9 Het belang van het gezinssysteem 9.10 Hulpverlening 9.11 Tot slot Literatuur Bijlage 10 Voldoende slaap voor ieder kind Monique L’Hoir, Betty Bakker, Eline Vlasblom & Bregje van Sleuwen 10.1 Inleiding 10.2 Definities 10.3 Slaapduur in de normale populatie 10.4 Gevolgen van te weinig slaap 10.5 Slaapproblemen 10.6 De aanpak van slaapproblemen 10.7 Praktische implicaties en advies voor nader onderzoek Literatuur
154 155 157 160 161 162 164 165 165 169 169 170 170 175 176 180 183 189
11 Van roze wolk tot regenbui. Normaal en excessief huilgedrag van zuigelingen 193 Bregje van Sleuwen & Monique L’Hoir 11.1 Inleiding 193 11.2 Definities 193 11.3 Huilduur in de normale populatie 195 11.4 Gevolgen van excessief huilen 196 11.5 Anticiperende voorlichting over huilen 197 11.6 Begeleiding bij excessief huilen van zuigelingen 198 11.7 Persisterend excessief huilen 205 Literatuur 208 12 Eens agressief, altijd agressief? Jan van der Ploeg 12.1 Inleiding 12.2 Wat is agressie? 12.3 Hoe vaak komt agressie voor? 12.4 Verschillen tussen jongens en meisjes 12.5 Het verloop van agressie 12.6 Twee risicovolle trajecten nader bezien
211 211 211 213 214 215 217
INHOUD
12.7 Hoe is agressie te verklaren? 12.8 Interventies 12.9 Tot slot Literatuur
218 224 226 228
13 Psychosociale problemen bij 4-7-jarigen. De SDQ als meetinstrument Jan Janssens, Lisanne Stone, Roy Engels & Rutger Otten 13.1 Inleiding 13.2 Methode 13.3 Resultaten 13.4 Discussie Literatuur Bijlage
231
Over de auteurs
241
Bijlage
245
231 233 235 237 239 240
9
