Kindhuwelijken
Op het moment komen minderjarige Syrische meiden Nederland binnen met hun meerderjarige echtgenoot. Zijn deze huwelijke rechtsgeldig? En wat zijn de gevolgen van het erkennen van deze huwelijken? Wat is de beste manier om met deze huwelijken om te gaan?
Rechtsgeldig huwelijk Huwelijken zijn alleen rechtsgeldig in Nederland als ze in land van huwelijksvoltrekking rechtsgeldig zijn (artikel 10:31 BW). De meiden komen uit Syrië, maar het is niet zeker dat ze ook in Syrië getrouwd zijn. Uit rapportages van Unicef blijkt dat ook veel huwelijken in vluchtelingenkampen in Jordanië, Turkije en Libanon worden voltrokken. Omdat gekeken moet worden naar het land van huwelijksvoltrekking zou per land bekeken moeten worden wat de regels zijn met betrekking tot het sluiten van huwelijk. Wat de landen gemeen hebben is dat een huwelijk rechtsgeldig is, als het geregistreerd is. Als het huwelijk niet geregistreerd is, is het niet rechtsgeldig in land van huwelijksvoltrekking en dus ook niet geldig in Nederland. Mocht het huwelijk wel geregistreerd en rechtsgeldig in land van huwelijksvoltrekking zijn dan kan het nog steeds afstuiten op de openbare orde exceptie. Openbare orde De openbare orde exceptie, 10:6 BW bepaalt dat vreemd recht niet wordt toegepast, voor zover de toepassing ervan kennelijk onverenigbaar is met de openbare orde. Er wordt op basis van twee uitspraken aangenomen dat voor de toetsing aan de Nederlandse openbare orde twee maatstaven kunnen worden aangelegd. De eerste maatstaf houdt in dat toepassing van het buitenlandse recht onaanvaardbaar is, indien het in strijd komt met wat naar Nederlandse opvattingen voor een wetgever behoorlijk en geoorloofd is. Aangenomen wordt dat de kern van deze opvattingen ligt besloten in mensenrechtenverdragen zoals het EVRM. De tweede maatstaf geeft aan dat toepassing van het buitenlandse recht weliswaar naar zijn inhoud niet absoluut onaanvaardbaar is, niettemin achterwege dient te blijven,
indien toepassing zou leiden tot een gevolg dat naar Nederlandse opvattingen niet kan worden geduld. Toepassing van buitenlands recht kan een onduldbaar gevolg hebben indien het buitenlandse recht strijdig is met belangrijke beginselen van Nederlands recht of met zwaarwichtige Nederlandse belangen. (Pontier 2015) In Nederland kan bijvoorbeeld een polygaam huwelijk in strijd met de openbare orde worden geacht. Het is heel goed mogelijk dat een huwelijk met een veertienjarig meisje ook afstuit op de openbare orde, omdat dit – net als een polygaam huwelijk- strijdig is met het Nederlandse recht. Minderjarige wordt meerderjarig Een erkenning van een huwelijk met een minderjarige betekent dat de minderjarige automatisch meerderjarig wordt op grond van 1:233 BW. Dat betekent ook dat de minderjarige handelingsbekwaam wordt. Betekent dat ook dat het meerderjarige kind niet meer onder jeugdzorg valt? En komt het meerderjarige kind nog wel een beroep toe op bijvoorbeeld het Verdrag inzake de Rechten van het Kind? De meerderjarigheidverklaring kan vergaande rechtsgevolgen hebben en het gevolg hebben dat we het zicht op het kind verliezen. Seks met minderjarigen Op grond van artikel 245 Sr mag een volwassene seks hebben met een kind vanaf twaalf jaar als zij getrouwd zijn. Als zij niet getrouwd zijn is het verboden en strafbaar met een gevangenisstraf van acht jaren. Net als het tot 1991 onmogelijk was om je huwelijkspartner te verkrachten (voor 1991 gold dat partners binnen het huwelijk bepaalde echtelijke verplichtingen hadden) lijkt dit ook een vergeten wetsartikel. Dit wetsartikel heeft tot gevolg dat bij erkenning van een huwelijk met een kind onder de zestien, daarmee ook de seks met dit kind gelegaliseerd is. Wetsvoorstel tegengaan huwelijksdwang Op het moment ligt het Wetsvoorstel tegengaan huwelijksdwang1 bij de Eerste Kamer. Het wetsvoorstel betreft de huwelijksleeftijd, de huwelijksbeletselen, de nietigverklaring van een huwelijk en de erkenning van in het buitenland gesloten huwelijken. Het voorstel houdt belangrijke wijzigingen van 1:233 en 10:32 BW in. Zo staat in 10:32 BW dat een buiten Nederland gesloten huwelijk niet zal worden erkend als één of beide echtgenoten de leeftijd van achttien jaar nog niet heeft bereikt. Artikel 1:233 wordt dusdanig gewijzigd dat een huwelijk en een meerderjarigheidsverklaring een minderjarige niet meer meerderjarig zal maken. Ieder persoon beneden de leeftijd van 18 is minderjarig, geen uitzonderingen.
1
http://www.mensenhandelweb.nl/document/memorie-van-toelichting-bij-wetsvoorstel-tegengaan-huwelijksdwang
Ter aanvulling, in de Memorie van Toelichting wordt geschreven:
„In een afweging van de verschillende belangen komt de regering tot het oordeel dat huwelijkssluiting beneden de leeftijd van achttien jaar zo krachtig mogelijk tegengegaan dient te worden. Besloten is derhalve om geen enkele uitzondering meer toe te staan op de minimum huwelijksleeftijd van achttien jaar.‟ Raad van Europa Binnen Europa heeft het onderwerp kindhuwelijken al langer de aandacht. Zo werd in 2005 een resolutie door de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa inzake gedwongen huwelijken en kindhuwelijken aangenomen:
„It is outraged by the fact that, under the cloak of respect for the culture and traditions of migrant communities, there are authorities which tolerate forced marriages and child marriages although they violate the fundamental rights of each and every victim.‟ (3) En:
„It therefore stresses the need to take the requisite legislative measures to prohibit child marriage by making 18 years the minimum marriageable age. Thus, persons not having reached this age would not be able to lawfully contract marriage.‟ (12) Bovendien staat in de recommendation van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa van 2005:
2.6. punish the persons who voluntarily participate in a forced or a child marriage, including perpetrators of rape; 2.7. punish the persons who aid and abet the contracting of a forced or a child marriage, considering as an aggravating circumstance the victim‟s dependency on these persons; Special Rapporteur on the human rights of the victims of trafficking in persons UNCHR De Special Rapporteur on the human rights aspects of the victims of trafficking in persons, especially women and children van de United Nations Commission on Human Rights (20042008), Sigma Huda schrijft in een rapport uit 2007, „Forced marriage in the context of trafficking in persons, especially women and children‟:
„Article 16 (2) of the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women sets out parameters for national prohibitions of child marriage by recognizing that a
marriage of a child should not be permitted nor have legal effect. The Convention on the Rights of the Child contains several articles that are pertinent to the marriage of a child. According to article 3, States parties have a positive obligation to ensure that the best interests of a child are always a primary consideration - beyond the mere protection against discrimination of the girl child. Since children are, by definition, incapable of consent or of exercising the right of refusal, child marriage is forced marriage, and as such violates fundamental human rights standards and must therefore be strictly prohibited.‟2 Sigma Huda stelt dat ieder kindhuwelijk een gedwongen huwelijk is. Duitsland In Duitsland worden kindhuwelijken niet erkend:
„German Courts ruled that a child marriage which took place in a country where child marriages are legal shall not be recognized under German Law because it violates the German “ordre public” (Public Policy) of Art. 6 of the Introductory Act to the German Civil Code (Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetsbuch – EGBGB) which stipulates: “A provision of the law of another country shall not be applied where its application would lead to a result which is manifestly incompatible with the fundamental principles of German law. In particular, inapplicability ensues, if its application would be incompatible with civil rights.” „3 België De Belgische regelgeving is vergelijkbaar met de Nederlandse regelgeving. Uit een rapport van Interfederaal Gelijkekansencentrum4 blijkt dat indien de Belgische overheid vindt dat het huwelijk de openbare orde schendt omdat bijvoorbeeld het meisje te jong is, dan de Belgische overheid toch kan beslissen om dat huwelijk niet te erkennen. Uitgangspunt Op het moment worden het minderjarige meisje en haar meerderjarige „echtgenoot‟ niet gescheiden van elkaar totdat duidelijk is of het huwelijk rechtsgeldig is of niet. Dat betekent in feite dat in eerste instantie uitgegaan wordt van de rechtsgeldigheid van het huwelijk. Stel dat na een jaar wordt beslist dat het huwelijk niet rechtsgeldig is en nooit is geweest. Dan hebben de minderjarige en de man een jaar lang samen geleefd als ware zij gehuwd. In het geval dat de man seks heeft gehad met het meisje is er nu sprake van ontuchtige
2
http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G07/104/10/PDF/G0710410.pdf?OpenElement
3
http://www.impowr.org/content/summary-marriage-or-child-marriage-germany en http://openjur.de/u/285725.html
4
http://www.diversiteit.be/diversiteit/files/File/persberichten/CGKR_intfamrecht-NL_def.pdf
handelingen. Omdat de echtgenoot geen echtgenoot meer is, is hij „opeens‟ strafbaar op grond van artikel 245 Sr. En hoe zit het met de verantwoordelijkheid en eventuele strafbaarheid van de organisaties die het kindhuwelijk hebben gefaciliteerd en het ontucht hebben laten plaatsvinden? Terwijl werd wet- en regelgeving werd uitgeplozen en discussies over de rechtsgeldigheid van het huwelijk werden gevoerd, werd er een kind misbruikt. Dit scenario is eenvoudig te voorkomen door het uitgangspunt te wijzigen van „vermoedelijk rechtsgeldig huwelijk‟ in „vermoedelijk niet-rechtsgeldig huwelijk‟. Niet alleen in het geval van 14 en 15 jarigen, ook in het geval van 16 en 17 jarigen vanwege bijvoorbeeld huwelijksdwang. Alleen op deze manier zijn de rechten van alle betrokkenen het beste gewaarborgd: de echtgenoot is niet achteraf gezien strafbaar op grond van artikel 245 Sr, de eventuele verantwoordelijkheid en strafbaarheid van de betrokken organisaties is dan ook niet aan de orde en – het meest belangrijk – het kind wordt niet misbruikt. Het kind wordt beschermd. Aanbevelingen: -
Minderjarige kinderen scheiden van hun „echtgenoot‟ totdat over de rechtsgeldigheid van hun huwelijk is beslist.
Regelgeving Nederland Artikel 10:31 BW 1. Een buiten Nederland gesloten huwelijk dat ingevolge het recht van de staat waar de huwelijksvoltrekking plaatsvond rechtsgeldig is of nadien rechtsgeldig is geworden, wordt als zodanig erkend. 2. Een buiten Nederland ten overstaan van een diplomatieke of consulaire ambtenaar voltrokken huwelijk dat voldoet aan de vereisten van het recht van de staat die die ambtenaar vertegenwoordigt, wordt als rechtsgeldig erkend tenzij die voltrekking in de staat waar zij plaatsvond niet was toegestaan. 3. Voor de toepassing van de leden 1 en 2 worden onder recht mede begrepen de regels van internationaal privaatrecht. 4. Een huwelijk wordt vermoed rechtsgeldig te zijn, indien een huwelijksverklaring is afgegeven door een bevoegde autoriteit. Artikel 10:32 BW Ongeacht artikel 31 van dit Boek wordt aan een buiten Nederland gesloten huwelijk erkenning onthouden, indien deze erkenning kennelijk onverenigbaar is met de openbare orde. Artikel 244 Sr Hij die met iemand beneden de leeftijd van twaalf jaren handelingen pleegt die bestaan uit of mede bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren of geldboete van de vijfde categorie. Artikel 245 Sr Hij die met iemand, die de leeftijd van twaalf jaren maar nog niet die van zestien jaren heeft bereikt, buiten echt, ontuchtige handelingen pleegt die bestaan uit of mede bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde categorie. Artikel 247 Sr Hij die met iemand van wie hij weet dat hij in staat van bewusteloosheid, verminderd bewustzijn of lichamelijk onmacht verkeert, dan wel aan een zodanige gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens lijdt dat hij niet of onvolkomen in staat is zijn wil daaromtrent te bepalen of kenbaar te maken of daartegen weerstand te bieden of met iemand beneden de leeftijd van zestien jaren buiten echt ontuchtige
handelingen pleegt of laatstgemelde tot het plegen of dulden van zodanige handelingen buiten echt met een derde verleidt, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vierde categorie. Artikel 248a Sr Hij die door giften of beloften van geld of goed, misbruik van uit feitelijke verhoudingen voortvloeiend overwicht of misleiding een persoon waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt, opzettelijk beweegt ontuchtige handelingen te plegen of zodanige handelingen van hem te dulden, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie. Artikel 248b Sr Hij die ontucht pleegt met iemand die zich beschikbaar stelt tot het verrichten van seksuele handelingen met een derde tegen betaling en die de leeftijd van zestien jaren maar nog niet de leeftijd van achttien jaren heeft bereikt, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie. Artikel 248c Sr Hij die opzettelijk aanwezig is bij het plegen van ontuchtige handelingen door een persoon waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt dan wel bij het vertonen van afbeeldingen van dergelijke handelingen in een daarvoor bestemde gelegenheid, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie. Artikel 1:233 Sr Minderjarigen zijn zij, die de ouderdom van achttien jaren niet hebben bereikt en niet gehuwd of geregistreerd zijn dan wel gehuwd of geregistreerd zijn geweest of met toepassing van artikel 253ha meerderjarig zijn verklaard.
1. Syrië: Huwelijksgerechtigde leeftijd vrouwen: 16 jaar. Religieuze leiders hebben het recht om meisjes al op 13-jarige leeftijd in de echt te verbinden. De civiele autoriteiten registreren zo‟n huwelijk pas als het meisje achttien is, maar intussen kan ze wel met haar informele echtgenoot samenleven en kinderen krijgen. Registratie is een juridisch vereiste, maar dit wordt in de praktijk niet gehandhaafd.
5
6
Dus: niet geregistreerd > niet rechtsgeldig > niet erkend in Nederland 2. Jordanië Huwelijksgerechtigde leeftijd vrouwen: - onder de 15 alleen in extreme uitzonderlijke situaties, met toestemming van rechter, huwelijk wordt pas geregistreerd als het meisje 15 wordt. - Kinderen in de leeftijd van 15-17 kunnen ook alleen in uitzonderlijke situaties trouwen, met toestemming van een rechter.
7
Registratie is een juridisch vereiste.
8
Dus: niet geregistreerd > niet rechtsgeldig > niet erkend in Nederland
5
Kindbruiden, NRC Handelsblad (28 mei 2013). http://www.nrcreader.nl/artikel/1248/kindbruid-uit-noodzaak “Although registration of marriage is a legal requirement under Syrian law, in practice the penalties for failing to do so are not enforced, and questions of inheritance, divorce, etc. (governed by shari‘a law) are not affected. For these reasons, it is common for couples in Syria to register the marriage some time after an event – when a child is born or is starting school, for example, or when there is a need to obtain travel documents for the husband and wife, or their children.ʺ UNICEF, A study on early marriage in Jordan 2014, p. 13, via WWW https://www.unicef.at/fileadmin/media/Infos_und_Medien/Aktuelle_Studien_und_Berichte/Early_Marriage_in_J ordan_2014/UNICEFJordan_EarlyMarriageStudy204l.pdf 7 ʺChildren aged below 15 cannot be legally married in Jordan and the marriage of a child aged 15-17 is possible in exceptional circumstances, and only with special approval from a shari‘a court judge. In extremely rare cases a judge may authorize a marriage involving girls or boys below 15 years of age (in case of pregnancy, for example) and registration will then be on hold until the girl turns 15.ʺ Provisional Personal Status Law (No. 36) of 2010, Art. 10; UNICEF, A study on early marriage in Jordan 2014, p. 6, via WWW https://www.unicef.at/fileadmin/media/Infos_und_Medien/Aktuelle_Studien_und_Berichte/Early_Marriage_in_J ordan_2014/UNICEFJordan_EarlyMarriageStudy204l.pdf 8 ʺIn Jordan there are no civil marriages and all marriages involving Muslims must be performed according to the Personal Status Law, which is based on shari‘a (Islamic) lawʺ. UNICEF, A study on early marriage in Jordan 2014, p. 12, via WWW https://www.unicef.at/fileadmin/media/Infos_und_Medien/Aktuelle_Studien_und_Berichte/Early_Marriage_in_J ordan_2014/UNICEFJordan_EarlyMarriageStudy204l.pdf; ʺ Katb kitab: Registration of marriage under shari‘a law. Once this documentation has taken place, a couple is considered legally married, even if they have not yet commenced conjugal lifeʺ. UNICEF, A study on early marriage in Jordan 2014, p. 6 6
3. Turkije: Huwelijksgerechtigde leeftijd vrouwen: - 18 jaar - door rechter kan uitzondering worden gemaakt bij bijzondere omstandigheden en overtuigende redenen (alleen zwangerschap voldoet hier niet aan): dan verlaging tot 16 jaar Zonder geldig paspoort is het niet mogelijk een huwelijk te registreren. Er moet eerst een burgerlijk huwelijk zijn voor een religieus huwelijk.
9
10
11
Dus: geen geregistreerd burgerlijk huwelijk > alleen religieus huwelijk niet rechtsgeldig > niet erkend in Nederland
9
ʺYears of successful campaigning by women’s groups in Turkey led the Turkish Grand National Assembly to adopt, in late 2001, a new Turkish Civil Code that dramatically overhauled the existing marriage laws. The new Turkish Civil Code makes consent to marry a central element of ensuring equality within marriage. The minimum age of marriage was raised from 17 for men and 15 for women to 18 for both sexes. A judge from the Court of Peace can make an exception and lower the age limit to 16 under extraordinary circumstances and for compelling reasons. Where possible, the judge hears the opinions of parents and guardians before making a decision. In doing so, the judge considers the minor’s psychological and physiological maturity. Pregnancy alone does not justify an exception. Even if the judge decides in favor of an exception, the minor can still refuse to marry.ʺ Center for Reproductive Rights, Gaining Ground. A Tool for Advancing Reproductive Rights Law Reform, 2006, via WWW https://www.k4health.org/sites/default/files/pub_bo_GG_marriage.pdf. 10 http://www.theguardian.com/world/2014/sep/08/syrian-refugee-brides-turkish-husbands-marriage 11 ʺA civil marriage ceremony must precede a religious ceremony. For civil marriages, the couple must jointly apply to the marriage registry office in the region where one of them is a resident. Upon obtaining authorization, the marriage registry official conducts the ceremony. During the ceremony, the official asks the man and the woman to openly declare their free will in front of the official and two witnesses.ʺ Center for Reproductive Rights, Gaining Ground. A Tool for Advancing Reproductive Rights Law Reform, 2006, via WWW https://www.k4health.org/sites/default/files/pub_bo_GG_marriage.pdf; ʺ[T]he procedure for marriage ceremony requires an application to the registry office by the couple who wish to get married. Upon authorization of the request, a legal marriage ceremony can take place. The couple is then given an official marriage certificate. The law clearly states that a religious marriage ceremony can only be held after the civil ceremony otherwise the couple is in breach of the Criminal Code (Article 237 of the Criminal Code).ʺ UN Committee on the Elimination of Discrimination Against Women (CEDAW), UN Committee on the Elimination of Discrimination against Women: Third periodic report of States Parties, Turkey, 8 August 2003, CEDAW/C/TUR/4-5, p. 50.
4. Libanon: Huwelijksgerechtigde leeftijd vrouwen: verschilt per geloofsgemeenschap - gemiddeld tussen de 14-17 - in sommigen gemeenschappen met toestemming rechter te verlagen tot 9 jaar
Bron : UN Committee on the Elimination of Discrimination Against Women (CEDAW), UN Committee on the Elimination of Discrimination against Women: Third periodic report of States Parties, Lebanon, 7 July 2006, CEDAW/C/LBN/3, p. 87, Table 1.
Registratie is een juridisch vereiste.
12
Dus: niet geregistreerd > niet rechtsgeldig > niet erkend in Nederland
12
ʺThe registration of personal status documents is compulsory in Lebanon under the law of 7 December 1951 and amendments. Under article 22 of this law, a married man must submit a declaration of his marriage to the office of personal status within a month from the date of the marriage. This declaration must be certified by the spiritual leader who conducted the marriage and signed by the mayor and two witnesses. If the husband declines to present the declaration, the wife must submit it. If she, too, declines, the bureau of statistics and personal status may be satisfied with a written declaration from the spiritual leader who conducted the marriage in order to proceed with the registration, with the right of the aggrieved to apply to the courts. Article 24 of the 1951 law provides for a fine to be imposed if registration of the marriage is delayed. The same principles are applied to the registration of divorce or annulment of a marriage.ʺ UN Committee on the Elimination of Discrimination Against Women (CEDAW), UN Committee on the Elimination of Discrimination against Women: Third periodic report of States Parties, Lebanon, 7 July 2006, CEDAW/C/LBN/3, p. 86.
Recommendation 1723 (2005)1 Forced marriages and child marriages
1. The Parliamentary Assembly refers to its Resolution 1468 (2005) on forced marriages and child marriages and asks the Committee of Ministers to ensure its application by member states. 2. It recommends that the Committee of Ministers of the Council of Europe instruct the appropriate intergovernmental committee to make a thorough analysis of forced marriages and child marriages and devise a strategy encouraging member states to take the following specific action: 2.1. institute prevention campaigns in primary, secondary and upper secondary schools, suited to the age of the pupils targeted, informing them of their rights and especially the right to make up one’s own mind with regard to marriage, the right to choose one’s future partner and the right not to marry before 18 years of age, aiming both at a general audience and at those particularly concerned; 2.2. inform persons under threat of forced marriage of the practical steps to be taken to forestall marriage, such as placing one’s passport in safe keeping, lodging a complaint of theft of papers in the event of confiscation and giving the address of the proposed holiday location; 2.3. provide emergency reception facilities where people liable to be forcibly married can be heard, cared for and accommodated, shielding them from the pressure brought to bear by others and from possible abduction; 2.4. financially support associations and other non-governmental organisations that assist and support, shelter and protect potential or actual victims; 2.5. aid victims in their physical and psychological recovery; 2.6. punish the persons who voluntarily participate in a forced or a child marriage, including perpetrators of rape; 2.7. punish the persons who aid and abet the contracting of a forced or a child marriage, considering as an aggravating circumstance the victim’s dependency on these persons; 2.8. check the validity of any marriage celebrated abroad, making its transcription subject to the presence of both spouses and authorising the diplomatic staff to interview either or both spouses beforehand; 2.9. for this purpose, ensure that public service staff, particularly in the judiciary, the police force, and the social, diplomatic and consular services, are properly informed and trained to detect forced marriages; 2.10. put an end to the custom of pledges of marriage and child betrothals, including cases involving very young minors.
