12 Hoe gezellig mag het worden? De meisjes van TN. Van zonlicht naar brandstof. Met een skippybal naar Hairy Lemon

3

@tuecursor

Tweewekelijks blad van de Technische Universiteit Eindhoven 3 oktober 2013 | jaargang 56

Voor het laatste nieuws: www.cursor.tue.nl en volg tuecursor op

en

12 | Hoe ‘gezellig’ mag het worden? De collegezalen van de TU/e puilden uit bij de start van dit collegejaar. Kan de student van de toekomst nog wel een plekje bemachtigen in de collegebanken? En waar zitten de moeilijkheden in het inroosteren van de vakken?

4 De meisjes van TN

“Kom je hier je ‘ingenieurs’ of je ingenieur halen?”

6 Van zonlicht

naar brandstof

Universiteitshoogleraar René Janssen over het opslaan van duurzaam opgewekte energie

14 Met een skippybal naar Hairy Lemon

De Eindhovense Studenten Kano Vereniging Okawa gaat wereldberoemde golven bedwingen

Check out our English section on pages 23-28

2 | Vooraf

3 oktober 2013

Nieuws | 3

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Meer nieuws vind je op www.cursor.tue.nl

rt ter a t s TU/e nce Cen gin cie U/e lanceeretnbe(DSC/e). S a t ov eT n Da 13 - D Eindh ng va CURTOON

i n er 20 r leid enter , gaa oktob Science C uut, onde der Aalst erken. 2 g a nw sd stit van ata Woen ber het D erzoeksin .dr.ir. Wil jven same emers i f n d r f m o n d r e e i o e c b e de ing ar p tiat nieuw hooglera lteiten en an de ini teropleid t i d u a s s In t c t a i a e e f m t /e rsi ls h en unive illende TU ersiteit, a achelorb v h i e c n t s r u e ap pa ver oet d t de r een a e me ze deze z Ook m teindelijk en. t a d t i ijg , “da elang ral: ligt, u cience kr oot b n omgaan n en voo r S g a n t e a r r e v e Da n t t a n e r e h le a ku pr urs is eid data ren, inter zegt hoog e i n e h e ing lys eel e”, Voor nde hoev eren, ana in waard . ) r e n t i s e c e i t i t t g a a re ze gro leren nnen om e & Inform d e o u d g k iskun data ruwe r Aalst (W e Van d

Colofon Hoofdredacteur Han Konings

Eindredacteur Brigit Span

Redactie Judith van Gaal Tom Jeltes | Wetenschap Frits van Otterdijk Norbine Schalij Monique van de Ven

Medewerkers

Aandachtspunten Stel je voor, over enkele weken komt je chef gezellig bij je eten. Natuurlijk wil je dat je kinderen de sociaal wenselijke antwoorden geven. Dus niets over je frustratie en de daarbij geuite krachttermen toen die promotie aan je neus voorbij ging. En al helemaal niets over je te sterke voorliefde voor malt whisky. Zaak is dat te ondervangen, dus ga je ze afkopen met bijvoorbeeld de belofte dat ze GTA5 op jouw kosten mogen aanschaffen, of dat je gaat meebetalen aan hun nieuwe scooter.

Nicole Testerink

Fotografie Rien Meulman Bart van Overbeeke

Coverbeeld David Ernst

Opmaak Natasha Franc

Over twee weken krijgt de TU/e ook visite over de vloer: commissieleden van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) komen kijken of ons bestuur de zaak hier wel onder controle heeft. Mocht dat zo zijn, dan gaan onderwijsvisitaties een stuk makkelijker verlopen.

Vertalingen Annemarie van Limpt

Aangesloten bij

S

Ook in dit geval is het dus zaak dat de commissieleden die straks

Poll Waar voelt de TU/e’er zich het meest bekneld op de campus? Daarover bereikten ons 214 noodkreten.

Han Koning s

links en rechts de peilstok in de organisatie steken, de juiste antwoorden op hun vragen krijgen. Nu kan het bestuur niet iedereen GTA5 of een aanbetaling op zijn scooter geven, dus is het voor ons een boekje geworden: een Kritische Zelfreflectie. Vraag het allemaal aan en lees het goed. Vooral de samenvattende sterkte-zwakteanalyse op pagina 56 tot en met 59. Sterktes hebben we in overvloed, maar zwaktes ontbreken. Huh? Inderdaad, die noemen we aandachtspunten. Goed onthouden dus!

Hoger Onderwijs Persbureau

Redactieraad prof.dr. Cees Midden (voorzitter) prof.dr. Marco de Baar Angela Stevens- van Gennip Thomas Reijnaerts (studentlid) Arold Roestenburg Anneliese Vermeulen-Adolfs (secretaris)

Redactieadres TU/e, Laplace 0.35 5600 MB Eindhoven tel. 040 - 2474020 e-mail: [email protected]

Cursor online www.cursor.tue.nl

Druk Janssen/Pers, Gennep

Advertenties Bureau Van Vliet BV tel. 023 - 5714745

PARKEE ERPLAAT TS WERK RKVLOE ER

Op de werkvloer (6,5 %) en in de kantines (6,1 %) zitten we het ruimst.

De TU/e, daar trek je volle zalen mee! “Jullie kunnen bij Cursor nu toch ook nog niet zeggen wat er over vier maanden op jullie voorpagina staat.” Een mooie vergelijking van een roostermaker als ze het heeft over het inschatten van studentenaantallen. In juni moet duidelijk zijn hoeveel studenten een vak zullen volgen in het nieuwe collegejaar. Ze kunnen zich ondertussen nog tot oktober aanmelden. Het maken van roosters blijkt complex. Dat we ieder jaar meer studenten hebben, maakt het er niet gemakkelijker op. Het College van Bestuur blijft vasthouden aan de ambitie om meer studenten te krijgen. Maar dan moet je ze

Speurders naar een parkeerplaats zijn in de meerderheid: 25,7 % zijn ronddolende automobilisten en 18, 2 % zoekt een stekkie voor de fiets. In MetaForum is het vinden van een studieplek een dingetje (22 %).

l

n Gaa Judith va

wel ergens kunnen laten. Overigens wel een mooie slogan: “De TU/e, daar trek je volle zalen mee!” Dat ze te vol raken, laten we voor het gemak maar achterwege. Zie pagina 12 en 13.

Nu vragen we op www.cursor.tue.nl

Tentamens op zaterdag en colleges na zessen. Moet kunnen in een 24/7-maatschappij.

Dinsdag 1 oktober 2013 - Pas aan het eind van dit kalenderjaar maakt het College van Bestuur bekend wanneer er in 2014 een beslissing genomen gaat worden over een begindatum voor de renovatie van Hoofdgebouw. Op termijn moeten de faculteiten Industrial Design en Industrial Engineering & Innovation Sciences en acht diensten er gehuisvest worden. De bottleneck bij het vaststellen van een begindatum is de strikte eis van de Raad van Toezicht dat jaarlijks niet meer dan veertien procent van het totale budget uitgegeven mag worden aan huisvestingskosten. Eind juni lag die huisvestingsratio, vanwege toenemende huisvestingslasten en rente en een afname van de totale baten, al iets boven de vastgestelde norm.

rtigo e V p o n e cell

ne

t zon s e t T A E olarB

Start renovatie Hoofdgebouw blijft onzeker

Vertigo gbouw van a la e d p O 13 geheten oktober 20 teit voor zo li ci fa st Dinsdag 1 te n larBEAT. nenkort ee nergie: So -e e n n verrijst bin zo e oor samen ïntegreerd e gaat hierv d n gebouwge u . k e w tr u n o e on C culteit B y Applicati De TU/e-fa olar Energ S t f.dr.ir. Jan e ro h p t e s n m e werken igo is volg rt e V n eftuin voor va ro w or een p vo t De laagbou ik tieh sc e en installa ermate g wfysische u o Hensen uit b e r. e “D d . n ect o nologie en daar dir zonnetech t ratoria zitt o b aratuur me la p p e ta ch e technis m de me eken in o k e ig g d t u rd vo o n w ee el Het is dus .” Momente worden verbinden vigd moet te te s b rs la ve o ze e ig d rt e V gen. n ra d va et dak ciliteit te hoeverre h r de testfa o vo s ie ct stru om de con

TU/e-team klaar voor World Solar Challenge Dinsdag 24 september 2013 - Op het vlak van software en strategie kan nog wat winst worden geboekt, maar verder zijn Solar Team Eindhoven en Stella er klaar voor. Een paar weken zijn de TU/e-studenten en hun zelfgebouwde gezinsauto op zonne-energie nu in Australië, waar op 6 oktober de World Solar Challenge van start gaat. Teamlid André Snoeck: “We zouden de challenge in principe nú kunnen rijden, maar er zijn nog wat zaken die beter kunnen. Zo zijn er soms kleine storingen, zoals in de wifi-verbinding tussen Stella en onze strategy car die van de week een paar keer wegviel.” Een inschatting van de Eindhovense kansen? “We hebben in elk geval een heel mooie wagen. Als we met deze vierpersoons wagen de race kunnen uitrijden, maken we wel een statement. En natuurlijk hopen we dat we dan ook hebben gewonnen”.

Elsevier: TU/e beste universiteit Woensdag 25 september 2013 - De TU/e is volgens weekblad Elsevier de beste universiteit van Nederland. Niet alleen telt de Eindhovense universiteit de meeste tevreden studenten, ook hoogleraren slaan de opleidingen hoog aan. Elsevier maakt onderscheid tussen brede, specialistische en technische universiteiten omdat niet alle universiteiten even groot zijn, of dezelfde mix hebben van opleidingen. Niet alleen Eindhoven krijgt een compliment; onder de brede universiteiten telt de Universiteit Leiden de meeste opleidingen met tevreden studenten en binnen de specialistische instellingen gaat de eer naar de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook hoogleraren zijn enthousiast over de TU/e; iets meer dan veertig procent van de ondervraagde wetenschappers denkt dat Eindhoven de meeste topopleidingen heeft.

MetaF intern orum win t eerst ationa e le prij Maand ag 23 s s eptem gebou ber 20 w Met

13 - He aForum interna t hee tio MetaFo nale prijs bin ft zijn eerste ru n voor ‘d m won een L engesleept. e beste EAF Aw ard h bestaa nd geb erinrichting van ee ouw’, é catego n én rie toegek ën waaraan van de negen een pr end. ijs wer d Het ge bouw M e Hoogs tad Arc taForum van hitecte Ector epen t nw ot ‘Refurb winnaar in d erd uitgeroec is prijs w hment of the ategorie ordt to egeken Year’. Deze hergeb d aan e ruikt g en e b archite ct het c ouw waarbij d reatief met de st is om e m gegaan de bin aterialen en nenhu isarchit ruimte en m et ectuur .

4 | Gelinkt

3 oktober 2013

Gelinkt | 5

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

De meisjes van TN, 4e- en 51stejaars De TU/e: dagelijks het tweede thuis van zo’n tienduizend studenten en medewerkers. Een relatief kleine gemeenschap, met ontelbare banden tussen de leden - zakelijk en/of privé. In ‘Gelinkt’ laten we steeds twee van hen aan het woord over hun relatie met elkaar en de universiteit.

Zevenenveertig jaar schelen ze in leeftijd. Op een septemberdag in 2013 ontmoeten ze elkaar, in de Zwarte Doos op het TU/e-terrein, voor het eerst. Een gesprek tussen de 68-jarige Annemie Tromp, in 1962 ‘het eerste meisje’ bij Technische Natuurkunde, en de 21-jarige Marijke Valk - nu vierdejaars aan dezelfde faculteit waar vrouwen nog altijd stevig in de minderheid zijn. Bij allebei zat het er dik in dat ze de technische kant zouden opgaan. Annemie Weijers (haar meisjesnaam) was de enige bèta in het Zuid-Limburgse gezin, opgegroeid tussen twee alfa’s als broers. “Vooral mijn vader vond het schitterend. ‘Ik geef je liever een studie mee dan een zak met geld’, zei hij altijd.” Ook bij Marijke werd op de middelbare school al gauw duidelijk dat de bètavakken haar trokken. “Scheikunde vond ik makkelijker dan natuurkunde. In technische natuurkunde leek me de meeste uitdaging te zitten, bovendien komt er ook veel wiskunde bij kijken.” Annemie: “Wiskunde leek mij wat te droog, scheikunde te gemakkelijk. Grappig om te merken dat we zevenenveertig jaar na elkaar eigenlijk dezelfde afweging hebben gemaakt.”

“Kom je hier je ‘ingenieurs’ of je ingenieur halen?” Annemie begon eind augustus 1962 als zeventienjarige aan haar studie aan de toenmalige Technische Hogeschool Eindhoven. De vierde vrouwelijke student was ze (op een totale studentenpopulatie van zo’n achttienhonderd) en de allereerste bij Technische Natuurkunde. Of ze niet liever Scheikundige Technologie wilde studeren, hadden ouderejaars nog geopperd - daar záten tenslotte al wat meisjes. De meer cynischere ouderejaars trokken in eerste instantie vooral haar intenties in twijfel. “Die vroegen: ‘Wat kom je hier doen: je ‘ingenieurs’ of je ingenieur halen?’”, doelend op eerdere dames die zonder bul, maar mét een nieuwe vlam de hogeschool alweer hadden verlaten. Last van de scheve man-vrouwverhouding bij TN heeft Annemie naar eigen zeggen nooit gehad. Vooruit, haar mannelijke medestudenten hielden de eerste weken in de collegebanken -ook létterlijkwat afstand (“ze keken echt de kat uit de boom”), maar na haar succesvolle eerste tentamenperiode was hun vertrouwen gewonnen.

Ook in praktisch opzicht was de faculteit nog niet helemaal ingesteld op Annemie. Zo was er nog geen omkleedruimte voor dames om zich in een overall te kunnen hijsen voor de werktuigbouwkundepractica: “Dat moest ik als meisje maar even op het toilet doen”. Annemie benadrukt: “Ik zat hier als meisje niet in mijn eentje zielig te zijn, hoor. Bijvoorbeeld bij feesten waren genoeg andere vrouwen”. Ook betrok ze, na een paar jaar bij een hospita in huis, samen met drie andere studentes een benedenwoning aan de Kettingstraat - want als meisje tussen alleen maar jongens gaan wonen, in de destijds enige Eindhovense studentenflat aan de Boutenslaan, daarvan kon uiteraard geen sprake zijn.

“Je zit toch in hetzelfde schuitje” Dat vrouwen in de academische wereld elkaar wel opzoeken, heeft ook Marijke gemerkt. “Vooral in het begin trek je al snel met elkaar op. Je zit toch in hetzelfde schuitje, voelt dat je een bepaalde band hebt.” Een gemis vindt ze het niet dat er zo weinig vrouwen technische natuurkunde studeren. “Het ís niet anders. En vriendinnen zoek je wel op andere plekken, bijvoorbeeld bij andere verenigingen.” Wel vindt ze het jammer dat meisjes op de middelbare school, zo merkt ze, een technische studie soms te snel afschieten. “‘Niks voor mij’, zeggen ze dan. Ze onderschatten zichzelf, denken al gauw dat het te moeilijk is. Én dat het minder leuk is tussen al die mannen.” Annemie, die na haar opleiding voor een loopbaan in het middelbaar onderwijs koos, vult aan: “Ik heb mijn leerlingen altijd proberen mee te geven dat ze zich daardoor in elk geval niet moeten laten remmen. Ik ben eens heel boos geworden toen een meisje in 3-havo, in 1969 was dat, zei: ‘Mevrouw, u weet toch zeker óók dat meisjes niks van techniek weten?’”. Sowieso vond ze haar studententijd tussen de mannen “veel leuker”

dan haar tijd op de meisjes-HBS (later havo en vwo): “Vrouwen kunnen veel krengeriger zijn”. Marijke knikt: “Mannen zijn veel makkelijker; dat merk ik ook in het bestuur van Van der Waals, waar ik het enige meisje ben. ‘Wat doe je nou moeilijk?’, zeggen de anderen soms”. De ‘oude doos’ viert hoogtij in de Zwarte Doos. Over dat vrouwen begin jaren zestig “natuurlijk” geen lid mochten worden van het Eindhovens Studenten Corps, maar zo nu en dan wel gebruik mochten maken van de toenmalige sociëteit aan de Parklaan: “Dan werd de sociëteit geëmancipeerd”. Over het renteloze voorschot van tweehonderd gulden per maand dat studenten destijds van het Rijk kregen, dat, afhankelijk van je prestaties, werd omgezet in een beurs. “Collegegeld betaalde je niet, dat was inbegrepen.” Over het dagelijkse avondeten in de Mensa, waarna je direct weer ging studeren: “In het studentenhuis waar ik woonde, waren we eigenlijk allemaal vrij serieus. Vriendjes mochten best eens langskomen, maar slapen bleven ze natuurlijk niet”. Trouwens: met studiegenoot Henk Tromp zou Annemie exact vijftien dagen na haar diplomauitreiking trouwen. Naast haar ‘ingenieurs’ dus tóch ook die ingenieur gescoord. Ook het ontbreken van computers een halve eeuw geleden is voer voor gesprek. ‘De soortelijke warmte van

K3MoCl6 in magneetvelden’, zo heet Annemies afstudeerwerk binnen de vakgroep Lage Temperaturen uitgetikt op een typemachine, aangevuld met handgetekende grafieken en tekens. “Het was allemaal wat primitiever.” “Moest je voor je onderzoek dan ook hoofdrekenen en zo?”, vraagt Marijke verbaasd. “Ik kan me werkelijk niet voorstellen hoe je al dat onderzoek zonder computer moest doen.”

“In jullie tijd was natuurkunde echt jullie léven” Ook het vuur voor de natuurkunde bij de studenten van weleer valt Marijke op: “Jullie waren zoveel fanatieker, lijkt het wel. Studenten nu gaan wel eens naar lezingen of op excursie. En het gaat ook wel eens over hoe je leert voor een bepaald vak. Maar buiten de colleges zal er niet snel uit eigen initiatief over het vak worden gepraat. Studenten zijn nu vooral druk met het studentenleven en daarbij studeren ze ‘toevallig’ natuurkunde. In jullie tijd was natuurkunde echt jullie léven”. Toch voelt ze zich, net als Annemie, een echte natuurkundige. “Het is een manier van denken. Altijd willen weten: hoe zít dat? Nooit zomaar genoegen nemen met een

H* heet het oudste dispuut van Technische Natuurkunde. De groep -die inmiddels vooral uit gepensioneerden bestaat, onder wie Annemie- treft elkaar nog altijd zo’n vier, vijf keer per jaar. Op 3 oktober, ter ere van het vijftigjarig bestaan van het dispuut, ontmoeten ze elkaar weer eens op het TU/e-terrein - in het Paviljoen, daar waar TN ooit startte. Verder is er onder meer een rondleiding langs diverse onderzoeksgroepen van de faculteit.

antwoord.” Ook het denken in structuren is volgens Annemie een typisch natuurkundig trekje.

hier ben ik opgegroeid in de natuurkunde.” Lachend: “Eigenlijk ben ik 51stejaars.”

De TU/e voelt altijd nog een beetje als thuis, bekent de 68-jarige. “Hier ben ik groot geworden,

Interview | Monique van de Ven Foto | Bart van Overbeeke

6 | Onderzoek

3 oktober 2013

Onderzoek | 7

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Van zonlicht naar brandstof batterijen in serie schakelt”, legt Janssen uit. “Je kunt de individuele spanningen optellen.” Door de hogere spanning zijn Janssens plastic ‘tandem’- en ‘triple junction’-cellen bij uitstek geschikt voor de productie van zonne­ brandstoffen via chemische reacties. Voor anorganische materialen, zoals silicium, is het moeilijker om verschillende cellen op elkaar te stapelen. “Je moet er dan voor zorgen dat er aan het grensvlak van twee lagen geen fouten in de kristalstructuur ontstaan. In plastic zonnecellen speelt het grensvlak echter een veel kleinere rol.”

De hoge spanning van gestapelde zonnecellen is een voordeel De mogelijkheid om plastic cellen te ‘stapelen’ zou zomaar de redding kunnen zijn van het hele concept, geeft Janssen toe. Qua rendement blijven plastic zonnecellen namelijk nog altijd flink achter. “De beste plastic cellen uit ons lab zetten bijna tien procent van het zonlicht om in elektriciteit. Commerciële siliciumcellen zitten al aan het dubbele. Bovendien was de prijs het belangrijkste argument voor

plastic cellen. De afgelopen tien jaar zijn met name Chinese siliciumcellen echter ongeveer tien keer zo goedkoop geworden. Ze zijn nu niet duurder dan wat wij destijds voorzagen voor plastic cellen.” Plastic houdt volgens Janssen als voordeel dat het sneller en makke­ lijker te verwerken is en dat de investeringskosten voor een fabriek veel lager liggen dan voor siliciumtechnologie. Er zal dus zeker een markt zijn voor allerlei toepassingen van plastic halfgeleiders. Maar voor de bulk van de elektriciteitsproductie uit zonlicht is silicium vooralsnog de eerste keuze, geeft hij ruiterlijk toe. “Het rendement van plastic zonne­cellen moet echt nog toenemen om te kunnen concurreren.” Of dat gaat lukken is ook voor het TU/e-boegbeeld een open vraag. “Als je een fundamenteel idee verder wilt ontwikkelen, loop je nu eenmaal het risico dat je niet helemaal bereikt waar je van droomt. Wetenschappelijk gezien is dat ook niet zo erg. Belangrijker is of je iets nieuws hebt gedaan, of je vragen hebt beantwoord. Maar wel altijd gekoppeld aan een maatschappelijke kwestie. Als wetenschapper zie ik mezelf als een radertje in de motor van de vooruitgang. Je weet van tevoren alleen nooit of je in de hoofdmotor zit of in de bijmotor...”

Test setup opwekking waterstofgas d.m.v. uv-licht op stacked polymer solar cell, door promovendus Serkan Esiner, van de vakgroep van René Janssen.

Interview | Tom Jeltes Foto’s | Bart van Overbeeke

René Janssen.

Nu er steeds meer zonnestroom het elektriciteitsnet invloeit, wordt de vraag urgent hoe we deze energie kunnen opslaan in ‘solar fuels’. Met zijn gestapelde plastic zonnecellen denkt universiteitshoogleraar prof.dr.ir. René Janssen zonlicht vast te kunnen leggen in vloeibare brandstoffen. Afgelopen zomer ontving hij van de European Research Council een prestigieuze Advanced Grant van 2,5 miljoen euro om dit plan verder uit te werken. Morgen (vrijdag 4 oktober) spreekt Janssen over zijn onderzoek in een lezing ‘Aan de Dommel’. Op het moment dat de zon schijnt, heb je vaak het minst behoefte aan zonnestroom - je doet de verlichting pas aan als de zon ondergaat of achter de wolken verdwijnt. En ook de wind waait niet op bestelling. Dat gebrek aan controle over zon en wind wordt een probleem als deze duurzame energiebronnen een significant deel van de opgewekte

stroom gaat uitmaken: het wordt dan lastig om het elektriciteitsnet stabiel te houden. Als we niet oppassen gaan de ‘renewables’ aan hun eigen succes ten onder. “Op een zonnige en winderige dag wordt in Duitsland al bijna de helft van de stroom duurzaam opgewekt”, zo geeft René Janssen aan dat we het niet over een probleem van de

verre toekomst hebben. “Je wilt een deel van die energie vastleggen in moleculaire brandstoffen, zoals methaan of ethanol, die je op een zelf te bepalen plek en tijdstip kunt aanspreken. Vooral vloeibare brandstoffen zijn een ideaal opslagmedium voor energie, omdat ze zo’n grote energie-inhoud per gewicht hebben.” De eerste stap naar zo’n zonne­ brandstof (‘solar fuel’) is het splitsen van water in waterstof en zuurstof. Dat kan met een proces dat elektrolyse wordt genoemd: hierbij wordt een elektrisch stroompje, bijvoorbeeld opgewekt in een zonnecel, door het water gestuurd. In een eventuele vervolgstap kan de geproduceerde waterstof worden gecombineerd met CO2 tot een volwaardige moleculaire brandstof.

Janssen schetst in dat kader de toekomst van zonne-energie: “Nu komt er alleen een stroomkabel uit je zonnepaneel, maar in de toekomst moet je hem kunnen aansluiten op het waternet, met een afvoer naar het gasnet.”

De eerste stap naar een ‘solar fuel’ is het splitsen van water Zo ver zijn we nog lang niet, maar de universiteitshoogleraar is er al wel in geslaagd om met plastic zonnecellen uit zijn lab waterstof te

maken uit water. “Daarmee hebben we bewezen dat het idee geen luchtfietserij is. Er moet nog wel veel aan verbeterd worden, en daar heb ik dan ook een Advanced Grant voor gekregen. Het is onder meer belangrijk om niet afhankelijk te zijn van schaarse materialen, zoals platina, voor de elektrodes.” De groep van Janssen, Molecular Materials and Nanosystems (M2N), heeft de afgelopen jaren aangetoond dat het rendement van plastic zonnecellen kan worden verhoogd door cellen met een verschillende samenstelling op elkaar te plaatsen, zodat een groter deel van het zonnespectrum wordt benut. Een bijkomend voordeel hiervan is dat de opgewekte spanning eveneens relatief hoog is. “Het is alsof je

Vrijdag 4 oktober geeft universiteitshoogleraar René Janssen een ‘Lezing aan de Dommel’ met als titel ‘Converting Solar Energy with Organic Materials’. Van 15.00 tot 16.00 uur in Filmzaal van De Zwarte Doos.

Een tandemzonnecel.

8 | Onderzoek

3 oktober 2013

4 brandende vragen

Onderzoek | 9

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Mieke van Marion | Biomedische Technologie

Marcel Roeloffzen | Wiskunde & Informatica

Het hart helpen herstellen

Data in beweging 1 | cover

1

Op de cover staat een aantal stappen uit een voorbeeld waarin een datastructuur (een ‘quadtree’) wordt hersteld als een deel van de datapunten zich heeft verplaatst.

2 | feestjes

op Wa er van v o c de hrift? c s f e je pro we t zien

Mijn werk gaat over het bijhouden van structuren in geometrische data, zoals een verzameling punten of polygonen. Het bouwen van structuren is belangrijk om snel informatie over een verzameling objecten te kunnen berekenen. Als de objecten bewegen dan kan het echter zijn dat de structuur die je gebouwd hebt naar verloop van tijd niet meer klopt met de objecten. Je kunt natuurlijk de hele structuur opnieuw opbouwen, maar dat kost veel tijd. In mijn onderzoek heb ik gekeken naar slimmere en efficiëntere manieren om zo’n structuur te herstellen als je weet dat de objecten niet te snel bewegen.

3 | onmisbaar

2

Het gebruik van realistische inputmodellen is erg belangrijk geweest. Zonder eenvoudige aannames over de beweging van de objecten is het geven van garanties over de efficiëntie van onze methoden niet mogelijk.

Ho op f e leg j waa eestj e e r je ond s uit e ove r ga rzoek at?

4 | samenleving Er is tegenwoordig steeds meer bewegende data, denk aan GPS-coördinaten, virtuele omgevingen of biologische simulaties, dus er is wel behoefte aan efficiënte omgang met zulke data. Mijn onderzoek is een kleine bijdrage in het verkennen van wat er mogelijk is, maar heeft geen directe toepassingen in de samenleving.

1 | cover

3 Welke persoon, techniek of apparaat is onmisbaar geweest voor je onderzoek?

2 | feestjes Ik heb onderzocht hoe je het hart na een hartinfarct met behulp van stamcellen kunt laten herstellen. Als je alleen stamcellen inbrengt, blijken die niet goed te blijven zitten, of dood te gaan door de zieke omgeving. Daarom heb ik gekeken naar een tijdelijke omgeving, een biomateriaal, waar je die stamcellen in zou kunnen plaatsen. Ik heb onderzocht aan welke voorwaarden dat biomateriaal moet voldoen om de cellen goed te kunnen laten functioneren.

3 | onmisbaar

4 eft

e Wat h

ing

lev men

de sa

Op de voorkant van mijn proefschrift zie je de vorm van een hart, samengesteld uit twee gekromde hartwanden. In de linkerwand heb ik stamcellen weergegeven, samen met structuren uit het inwendige van de cel en contacteiwitten op de celmembraan. Aan de rechterkant zie je dezelfde cellen, maar nu met hun omgeving. De wanden van het hart draaien wat in elkaar om op die manier het onderzoeksonderwerp, de interactie tussen cellen en hun omgeving, te symboliseren.

uw aan jo

werk?

Essentieel was ons modelsysteem in het lab. Om de natuurlijke situatie zo goed mogelijk na te bootsen, hebben we cellen opgekweekt in drie dimensies in plaats van in een plat kweekschaaltje. Vervolgens hebben we ook het kloppen van het hart gesimuleerd door cyclische vervorming aan te brengen.

4 | samenleving Met de combinatie van stamcellen en biomateriaal beogen we het herstel van het hart na een hartinfarct te bevorderen, met een betere kwaliteit van leven als resultaat. Het ultieme doel is volledige genezing, maar daar zijn nog veel stappen voor nodig.

(Onder redactie van Tom Jeltes)

Jeroen Bokhove | Scheikundige Technologie

Oplossen met bolletjes kunsthars 1 | cover Op de voorkant van het proefschrift zie je een doorsnede van een adsorptiekolom, met een close-up van een ‘solvent impregnated resin’ (SIR, een poreuze kunsthars met hierin een oplosmiddel, red.) omgeven door cyanopyridine-moleculen. Eén van deze moleculen wordt opgenomen door de SIR en is gebonden aan een molecuul van het oplosmiddel in het vaste deeltje.

2 | feestjes Om lage concentraties verontreinigingen te verwijderen, kun je conventionele technieken zoals adsorptie en extractie gebruiken. Beide hebben echter nadelen, zoals moeilijkheden bij regeneratie en problemen bij het scheiden van twee vloeistoffen. Het doel van dit onderzoek was om de twee bovenstaande technologieën te combineren door een vloeistof op te sluiten in een vast deeltje. Dit maakt het mogelijk een onzuiverheid te extraheren uit water met een vast deeltje zoals in adsorptie, waardoor de nadelen van de conventionele technieken worden beperkt.

3 | onmisbaar Om het proces te evalueren hebben we experimenten op laboratoriumschaal uitgevoerd. Daarbij hebben we een adsorptiekolom, een pomp en een UV-meting gebruikt om de concentratie pyridine in water te bepalen. Deze opstelling, gebruikt om de regeneratiecyclus te simuleren en de stabiliteit van het proces te meten, was onmisbaar voor dit onderzoek.

4 | samenleving Effectieve afvalwaterzuivering is nodig om de uitstoot van giftige componenten in het milieu te beperken. Ook is het met de ontwikkelde technologie mogelijk om chemicaliën terug te winnen uit afvalwaterstromen waar deze in lage concentratie aanwezig zijn.

10 | Universiteitsberichten

ALGEMEEN IEC | Vouchers voor kosteloos Open Access publiceren Open Access publiceren zonder publicatiekosten te betalen... Alle instellingen die zijn geabonneerd op tijdschriften van het RSC (Royal Society of Chemistry) ontvangen een beperkt aantal vouchers. Zo’n voucher geeft een auteur het recht om een artikel Open Access te publiceren zonder het Article Publication Charge of Fee (APC) te hoeven betalen. Wanneer u belangstelling hebt voor z.g. Gold Open Access publiceren en een voucher zou willen ontvangen, neem dan contact op met onze collega’s van het Informatie Expertise Centrum (IEC): Marga Bastiaans [email protected] of Wim Boogaerdt w.m.boogaerdt@ tue.nl, www.tue.nl/bib SAI | Invitation diploma award ceremony SAI 3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute (SAI) invites you to the diploma award ceremony on Thursday 3 October 2013. During this ceremony the SAI design engineers will receive their diploma, a Professional Doctorate in Engineering (PDEng) degree. This time the first graduates of the new technological designer’s program Automotive Systems Design will receive their diploma. The ceremony is organized together with the Software Technology program, which grants her 24rd class with the diploma. Before the ceremony the programs organize a symposium, where the trainees present the results of their final projects to industrial partners, colleagues, family and friends. Following the symposium the festive presentation of diplomas will take place in the Blauwe Zaal in the Auditorium at 15:00 hrs. The presentation will conclude with a reception. Uitnodiging diploma-uitreiking SAI 3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute (SAI) nodigt u uit voor de diplomauitreiking op donderdag 3 oktober 2013. Tijdens de uitreiking ontvangen de Technologische ontwerpers van het SAI hun diploma en de graad Professional Doctorate in Engineering (PDEng). Tijdens de uitreiking ontvangt de eerste lichting technologisch ontwerpers van de nieuwe opleiding Automotive Systems Design het diploma. De uitreiking wordt georganiseerd in samenwerking met de ontwerpersopleiding Software Technology waarbij alweer de 24ste lichting het diploma in ontvangst mag nemen. Voorafgaand aan de uitreiking organiseren de opleidingen een symposium, waarbij de afgestudeerde trainees de resultaten van hun eindopdracht presenteren aan industriële partners, collega’s, familie en vrienden. Na afloop van het symposium start de feestelijke presentatie van de diploma’s in de Blauwe Zaal in het Auditorium vanaf 15:00 uur. De diploma-uitreiking wordt afgesloten met een receptie.

UNIVERSITEITSBERICHTEN

IEC/Library | Vouchers for freeof-charge Gold Open Access publishing Publish your Open Access article without paying Article Publication Charge... All institutions paying subscriptions for RSC journals (Royal Society of Chemistry) receive a limited number of vouchers. With such a voucher an author can publish a Gold Open Access article without paying the Article Publication Charge of Fee (APC). If you are interested in publishing Gold Open Access and would like a voucher, please contact our colleagues of the Information Expertise Center (IEC): Marga Bastiaans [email protected] or Wim Boogaerdt w.m.boogaerdt@ tue.nl., www.tue.nl/library Centraal Stembureau | Verkiezingen TU/e 2013 Dit jaar vinden ‘integrale verkiezingen’ plaats, voor zowel de verkiezing van de geleding studenten van de Universiteitsraad en de Faculteitsraden, als voor de verkiezing van de geleding personeel van de Universiteitsraad, de Faculteitsraden en de Dienstraad. Deze verkiezingen geschieden voor beide geledingen door middel van elektronisch stemmen. Op maandag 07 oktober t/m woensdag 09 oktober a.s. liggen de kiezersregisters (van 09:00u tot 12:00u en van 14:00u tot 17:00u) ter inzage op het Centraal Stembureau, Traverse 0.02/0.03. Kiesgerechtigden ontvangen gedurende deze periode een e-mail ter kennisgeving hiervan. Met de daarin opgenomen link wordt hen bovendien de mogelijkheid geboden (via internet) kennis te nemen van de voor hen van toepassing zijnde gegevens, zoals deze zijn opgenomen in het kiezersregister. Gedurende genoemde periode bestaat tevens de mogelijkheid verzoeken tot verbetering in te dienen. Voor tijdschema/overige informatie, zie: www.tue.nl/verkiezingen. Elections TU/e 2013 In 2013 elections will be held for the student sections of the University Council and the Department Councils. For the section of the staff members, elections will be held for the University Council, the Department Councils and the Services Council. These elections will take place by means of electronic voting. The electoral register is available for inspection at the Central Electoral Committee, Traverse 0.02/0.03 (from 9:00 to 12:00 and from 14:00 to 17:00 hours) on Monday 07 thru Wednesday 09 October, 2013. The period of nomination has been set for Tuesday 22 thru Thursday 24 October, 2013.

3 oktober 2013

Electronic voting will take place on Tuesday 03 December and Wednesday 04 December, 2013. For further information: www.tue.nl/elections Sporttraining voor 45-plussers Bekend met (lage) rugklachten? Nekklachten? Schouderklachten? Een zittend beroep is niet altijd bevorderlijk voor uw gezondheid, daarom is er dit sportseizoen in het studenten sportcentrum, speciaal voor alle medewerkers van de TU/e en Fontys Hogescholen, een groepsles opgezet die juist die gebieden traint waar mensen met een zittend beroep vaak last van krijgen. Er wordt zowel aan uw conditie als aan uw kracht gewerkt, waardoor het een allround workout is. Deze gevarieerde lessen, in een gezellige sfeer, worden begeleid door een fysiotherapeut en zijn voor iedereen toegankelijk. Waar: Studenten Sportcentrum Eindhoven TU/e Wanneer: Op dinsdagavonden tussen 17.30 – 18.30 uur Niveau: Variabel en voor iedereen (met sportkaart) toegankelijk DPO / TEACH: Teaching Support for TU/e staff | Workshop Voice training - Dutch version Do you have a sore throat or a hoarse voice after giving a lecture or presentation? Would you like to improve your audibility in the lecture hall? In that case you might want to participate in the workshop ‘Voice training’. Date: 13 November and 3 December, 2013 from 09.00-12.30 hrs. Information: Jelmer Sieben (phone 2068; email j.m.sieben@ tue.nl). Coaching students You are a scientist and an academic teacher. From this perspective you can be an ideal role model and coach for students. As a coach you can help students to identify their interest and motivation, supporting them in making choices, helping them to become the engineer they want to be. This training aims to develop your coaching skills, in the context of this university and more specific of the Bachelor College. You are able to practice your skills and we pay attention to your own learning goals. Date: 24 & 30 October 2013. Information: Carry van Weert (phone 5690; email c.j.w.v.weert@ tue.nl) Training ‘Evaluation and Reflection on Teaching’ How are you acting and evaluating as a teacher? This training helps you to collect, process, interpret and present information on your teaching activities. You will be introduced to appropriate instruments and tools to evaluate and reflect upon your teaching. The training takes into account the different students’ attitudes towards learning activities, as well as your educational vision or actions. Date: 13 November, 2013. Information: Carry van Weert (email [email protected]).

Lees verder op pagina 18 >>

En ik vind

Mens & Mening | 11

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

TUssen de oren

Laat ons goed onderwijs geven Dr. René van Hassel, docent Wiskunde, zet kanttekeningen bij de onderwijsveranderingen die momenteel aan de TU/e plaatsvinden. Hij heeft deze kritiek op ludieke wijze in verwerkt in een lied van Ramses Shaffy.

Foto | Bart van Overbeeke

Laat ons Wij zijn misschien te laat geboren, of in een land met ander zicht. Wij voelen ons nu wat verloren, al toont de spiegel ons gezicht. Wij kennen de collegezalen, van Amsterdam tot aan Maastricht. Toch zullen wij elke dag verdwalen, dat houdt de zaak in evenwicht. Wij zullen onze studenten niet vergeten, want wie ons lief is, blijft ons lief. En hoe ze te bereiken moesten wij weten, maar wij verloren hun laatste brief. Wij zullen ze heus nog wel eens ontmoeten, misschien vandaag, misschien over een jaar. Wij zullen ze kussen en begroeten, het komt vanzelf weer voor elkaar. Wij zijn gelukkig niet verankerd, lesgeven doen wij hier, maar soms ook daar. Wij hebben ons lesgeven niet verkankerd, wij hebben geen bezit en geen bezwaar. Wij houden van krijt en van een laptop, oftewel van schamel en van duur. D’r is geen stuiver die wij spaarden, wij geven gewoon les van uur tot uur. Wij zullen ook wel eens een keertje sterven, daar komen wij niet onderuit. Wij laten ons werk dan maar zwerven, en verder zoeken jullie het maar uit. Voorlopig blijven wij nog jullie docenten, jullie zwarte schaap, jullie trouwe fan. Wij blijven nog lang, en liefst nog langer, zijn zoals jullie ons nu kennen. Maar gaat een iemand iets veranderen, zonder dat de ander daarin wordt gekend? Op dit moment zo’n iemand moeten volgen, het enige wat wij kunnen doen. Staande nu voor overvolle zalen, internet en email zijn niet genoeg. Van docenten zijn wij verworden, tot begeleiders van een proces. Alle docenten hebben een gevoel, van wat te doen in zo’n korte tijd. Wij willen heel graag kennis overdragen, alleen maar horen is niet genoeg. Iets mee doen is het belangrijkst, veel belangrijker dan tijd. Vastzitten en de mogelijkheid hebben, aan een iemand iets te kunnen vragen. Als docenten staan wij daarvoor klaar, maar de tijd wordt ons afgenomen. Wel wordt aan ons gevraagd, het BKO te behalen. Wij voelen ons een zwart schaap, in jullie ogen. Niet meer die trouwe fan van vroeger, hoelang kan zoiets nog duren? Niet alleen wij als docenten, maar ook de studenten. Met z’n allen, zouden wij graag laten horen. LAAT ONS, LAAT ONS, LAAT ONS ONZE EIGEN GANG MAAR GAAN. LAAT ONS, LAAT ONS, TOT VOOR KORT IS HET ALTIJD GOED GEGAAN. LAAT ONS, LAAT ONS, LAAT ONS ONZE EIGEN GANG GEWOON MAAR GAAN. LAAT ONS, LAAT ONS, WAT IS BETER DAN ZELF ONDERGAAN. LAAT ONS, LAAT ONS, LAAT ONS ZELF WORDEN HEEL VOLDAAN. LAAT ONS, LAAT ONS, WIJ HEBBEN HET ALTIJD ZO GEDAAN.

De eerste wet van de geografie

In Cursor worden iedere twee weken studenten, docenten, labs, technische artefacten, de werkomgeving, het wetenschappelijk bedrijf, de campus, het onderwijs en websites onder een psychologische loep gelegd door de medewerkers van TU/e-opleiding Psychology & Technology

Illustratie | Sandor Paulus

In de vorige Cursor berichtte Tom Jeltes over de tijdelijke fysieke versnippering van Technische Natuurkunde en beschreef hij de uitdaging voor decaan Gerrit Kroesen zijn kudde bijeen te houden in deze diaspora. Tom vatte het gevoelen van de medewerkers samen als ‘Ze vragen zich wel eens weemoedig af hoe het hun collega’s op andere locaties vergaat, maar de kamers zijn comfortabel”. Dit deed mij denken aan Tobler’s Eerste wet van de geografie: ‘Everything is related to everything else, but near things are more related to each other’. Deze beschrijft een algemeen principe dat ook sterk opgaat wanneer we sociale interactie beschouwen. Zo sterk zelfs dat het een stempel drukt op met wie wij samenwerken en publiceren. Wat bepaalt of wij een collega-onderzoeker uitnodigen met ons te werken? Is dat het resultaat van een gedegen reflectie op zaken als het hebben van gedeelde interesses en complementaire expertise, en het gegeven dat je goed met elkaar kunt sparren? Nou, decennia aan onderzoek laten zien dat de werkelijkheid wat banaler in elkaar zit. Robert Kraut, een Amerikaanse sociaal psycholoog, deed hier in de jaren negentig heel wat onderzoek naar. Hij vond dat de kans dat twee wetenschappers samenwerken drastisch daalt wanneer zij zelfs maar op een andere verdieping hun werkplek hebben. De kans dat zij met

UR-podium Elk jaar stromen er meer nieuwe studenten in aan de TU/e. Gaan studeren is een grote stap en de meeste studenten komen niet uit de buurt van Eindhoven vandaan. De Eindhovense Studentenraad vindt het belangrijk dat alle studenten hun weg kunnen vinden op de TU/e, maar ook in Eindhoven. Daarom brengen wij jaarlijks het Studentenhandboek uit. In deze handige gids staan niet alleen de rechten en plichten die een student heeft, maar we helpen

elkaar over werk praten neemt exponentieel af met het toenemen van de afstand tussen hun werkplekken. Bovendien geldt dat hoe meer mensen interacteren, hoe meer men elkaar mag. En omdat we liefst samenwerken met mensen die we mogen verhoogt dan weer de kans op samenwerking. Kraut stelde het al in 1988: wetenschap is een fundamenteel sociaal proces. De gebouwen waarin wij werken scheppen de kaders voor dat sociale proces. Fysieke nabijheid beïnvloedt zowel de kwantiteit als de kwaliteit van onderlinge communicatie en daarmee van samenwerking. Het langdurig uiteenrijten van een gemeenschap kan dus heel serieuze gevolgen hebben voor de interne synergie. Net zoals overigens het te dicht opeen pakken van collega’s in een kleine ruimte, een uitdaging die voor deze decaan wellicht ook nog in het verschiet ligt. Maar daarover later meer…

Hoe verder van elkaar af, hoe minder je praat over werk

Yvonne de Kort | universitair hoofddocent Omgevingspsychologie

Nieuw op de universiteit

je ook je draai te vinden in een nieuwe stad. Want waar ga je heen met klachten, hoe werkt de medezeggenschap, waar ga je heen als je psychische klachten hebt, hoe kom je aan studieboeken, een woning, waar zitten de supermarkten en nog veel meer antwoorden op vragen die studenten bezighouden. Veel handige, nuttige, leuke en zeker ook praktische informatie. Het staat bol van alles wat een student moet weten. Niet alleen

nieuwe studenten; ook de oudere student kan er veel aan hebben. Je kunt de gids digitaal vinden op www.eindhovensestudentenraad.nl. We wensen alle (nieuwe) studenten een geweldige studietijd en hopen dat jullie ons weten te vinden als dit nodig is!

Christian Fr edrix, Eind

hovense St ud

entenraad

12 | Uitgelicht

3 oktober 2013

Uitgelicht | 13

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Hoe ‘gezellig’ mag het worden? 1 september inschrijven, maar formeel mag het nog tot 1 oktober.

Tekst | Judith van Gaal Foto | Bart van Overbeeke Illustratie | David Ernst

Marieke de Voogd deelt de zalen in bij Dienst Interne Zaken. Aan haar de taak om per semester zo’n tweeduizend ‘activiteiten’ in te roosteren. Werkcolleges, hoor­ colleges, notebookcolleges. Platte zalen, amphizalen of zalen die geschikt zijn voor proefopstellingen. Mogelijkheden te over. Per definitie lastig, maar met de toegenomen studentaantallen ziet De Voogd in het rooster ‘steeds meer onmogelijke situaties opduiken’. Ze krijgt begin juni vanuit de faculteiten hun programma en het geschatte aantal studenten. Vervolgens gaat zij zalen toewijzen. “De grote hoorcolleges zijn bijna niet meer in te plannen.

Noodgedwongen op de trap zitten in de collegezaal of via een videoverbinding in een andere zaal het college volgen. De collegezalen van de TU/e puilden uit bij de start van dit collegejaar. Kan de student van de toekomst nog wel een plekje bemachtigen in de collegebanken? En waar zitten de moeilijkheden bij het inroosteren van de vakken?

Woensdagochtend, tegen kwart voor negen. Studenten krioelen onderin het Auditorium door elkaar en gaan de collegezalen in. Wie op tijd is, kan Calculus volgen in collegezaal 2. Mét docent. Voorin de zaal zijn tafels bijgezet. Laatkomers zitten in de beduidend legere zaal 6, waar ze zijn aangewezen op het doorgeluste videocollege. Deze oplossing is ad hoc bedacht, toen voor 130 studenten geen plek bleek tijdens het eerste college van Calculus. Dr.ir. Lex Lemmens, dean van het Bachelor College, baalt er nog van dat studenten dat college moesten missen. “Dat is geen prettige eerste kennismaking met de TU/e.” Een verkeerde inschatting van het aantal studenten, verklaren zowel hij als ing. Maartje Hoop, centraal coördinator onderwijsverroostering. Hoop: “We hadden er niet op gerekend dat zoveel tweedejaars het vak nog moesten volgen. Die moeten zich wel inschrijven, maar dat kan ook nog later, als het rooster al klaar is. Daar komt bij dat ze vorig jaar niet fysiek aanwezig hoefden te zijn en nu wel. Daar hadden we niet direct bij stilgestaan.”

De TU/e loopt eerder dan verwacht tegen grenzen aan Hoewel niet iedereen gecharmeerd is van videocolleges (‘Daar betalen we geen collegegeld voor’), lijken de meeste eerstejaars nu -enkele weken later- geen problemen meer te hebben met de drukte. Eerstejaars Industrial Design Caro Heesakkers vindt dat ‘het nu wel weer te doen is’. “Er zitten nog altijd veel mensen in de zaal bij aanvang van een college. Dan is het zoeken naar een plekje. Maar naarmate het later is en de concentratie afneemt, gaan meer studenten naar huis. En dat foutje in het begin, dat is ze vergeven.” BMT-studenten Roderick Oosterwijk en Eva van Aalen hebben het

videocollege gevolgd en nee, dat is niet ideaal. “Maar als het bij een enkel college blijft, is het te doen.” Nu is het probleem enigszins verholpen, maar de betrokken partijen zien het voor de toekomst somber in. De TU/e loopt tegen grenzen aan, en dat is eerder dan verwacht, stelt dean Lex Lemmens. “We hadden wel verwacht dat we zouden groeien, maar niet zo snel al zo hard. Het doel was 1.500 nieuwe studenten in 2015 en nu zijn het er al 1.600 in 2013. En ja, de komst van het Bachelor College heeft daarin een belangrijke rol gespeeld. Die zorgt voor groeistuipjes. Anders was het geleidelijker gegaan.” Ook de roostermakers -zowel centraal als bij de faculteitenconstateren dat een grens is bereikt. Ze hebben het stuk voor stuk ontzettend druk. Ze zijn deels nog de brandjes aan het blussen van begin dit collegejaar, terwijl ze ook al snel hun roosters op orde moeten hebben voor het volgende semester. Toegepaste Natuurwetenschappen en het USE-basisvak zijn de volgende grote obstakels, stellen Lex Lemmens en verschillende roostermakers. Faculteiten moeten hun roosters voor het eerste semester van het nieuwe collegejaar klaar hebben op 1 juni. Bij elke faculteit spelen verschillende facetten een rol bij het opstellen van de roosters, vertelt Maartje Hoop. “Bij sommige faculteiten werken relatief veel parttime docenten. Bij bepaalde faculteiten speelt de beschikbaarheid van practicaruimtes een belangrijke rol. De meeste opleidingen willen het liefst ’s ochtends college en ’s middags practicum. Maar als iedere faculteit dat wil, heb je een probleem. Niet alle opleidingen verzorgen een basisvak. En de mankracht verschilt per studentenadministratie.” Hoe dan ook maken de toegenomen studentaantallen het voor iedere faculteit lastiger. Niet alleen het inroosteren van vakken wordt steeds moeilijker.

“Grote hoorcolleges zijn bijna niet meer in te plannen” We hebben aan de TU/e maar één zaal voor 300 personen en één voor 280. Terwijl meerdere faculteiten die zalen willen. Dat is nu alleen op te lossen met doorlussen via de videocolleges. Geen ideale oplossing. We hebben nu drie vaste videosystemen, twee mobiele en één reserve. Dat is beperkt.” Volgens Lex Lemmens druisen die grote hoorcolleges juist in tegen het idee van het Bachelor College. “We hebben gezegd dat er ideaal gezien 150 studenten een college bijwonen. Maar wij kunnen ook geen docenten uit een hoge hoed toveren.” Bijkomende moeilijkheid bij het maken van roosters zijn de keuzevakken binnen het Bachelor College. Lemmens: “Studenten moeten wel hun studiepakket opgeven, maar we weten dan nog niet wanneer ze een bepaald vak volgen. We zijn bezig met een planningsapp, hopelijk is die in december klaar. We moeten tegelijkertijd niet vergeten dat we pas een jaar met het Bachelor College bezig zijn en dat alles nog in ontwikkeling is.” Ook plek bieden aan tentamens en diploma-uitreikingen is in toenemende mate een uitdaging. Elle van den Hurk maakt de roosters bij Wiskunde & Informatica. Zij ziet de groeiende behoefte aan grote zalen als het lastigste onderdeel. “Ik maak een kwalitatief goed rooster dat studeerbaar is. En vervolgens heb ik de zaal er dan niet voor. Ik merk dat ik ga schuiven

met de marges. Eerst gaf ik wat meer studenten op. Maar nu denk je soms als 295 studenten zich hebben aangemeld voor een vak -terwijl er maximaal 300 in een collegezaal passen- dat je de gok maar moet nemen. De komst van het Bachelor College heeft het vaststellen van de studentenaantallen niet gemakkelijker gemaakt. Eerst konden we nog op basis van onze ervaring een schatting geven.

Nu kan dat niet omdat we pas met het nieuwe onderwijssysteem zijn begonnen. In juni moeten we al zeggen hoeveel studenten we in september verwachten. Terwijl ze zich dan nog niet eens hebben aangemeld. Dat is onmogelijk.” Even nadat ze dit verteld heeft, loopt een student haar kamer binnen om zich alsnog aan te melden voor Calculus. In principe moeten studenten zich voor

Maar het is heus niet alleen maar kommer en kwel bij het maken van de roosters. Sommige aspecten hebben het werk juist gemakkelijker gemaakt. Roostermakers zijn erg positief over de komst van het programma Syllabus Plus. Zowel centraal als aan de faculteiten wordt sinds september 2010 met hetzelfde systeem gewerkt. Daardoor kunnen de roostermakers alles bij elkaar zien. Het systeem wijst automatisch

zalen toe nadat zalencoördinator De Voogd de gewenste zaalfacili­ teiten heeft ingevoerd. Zij ziet in één oogopslag de conflicten. “Daarvoor hadden we wel eens dubbelboekingen. Nu nauwelijks nog.” Ook het werken met ‘timeslots’ -vaste tijdblokken binnen het Bachelor College om voor studenten meer keuzevrijheid te realiserenzien sommige roostermakers als voordeel. Elle van den Hurk van W&I: “Dat is meer bindend. Ik hoef minder vaak met docenten in discussie.” Dat er oplossingen moeten komen voor het gebrek aan goede facili­ teiten om de toegenomen toestroom op te vangen, is voor alle partijen klip en klaar. Ook het College van Bestuur ziet de urgentie en daarom heeft collegelid mr. Jo van Ham onlangs een taskforce ingesteld. “Het CvB had er behoefte aan om advies te krijgen voor de situatie op middellange- en langetermijn”, laat Van Ham in een reactie weten. Lemmens, het hoofd van Dienst Interne Zaken, het hoofd van Dienst Huisvesting, twee directeuren bedrijfsvoering en twee opleidingsdirecteuren gaan hun tanden zetten in het probleem. Ze moeten nog samenkomen en hopen voor het einde van dit kalenderjaar concreet advies te kunnen uitbrengen, vertelt Lemmens. De dean van het Bachelor College wil naar een ‘robuustere oplossing’. “Ik heb verschillende ideeën, die ik wil aandragen. We moeten kijken of we naar de avond kunnen. Of dat we extra docenten kunnen inzetten. Of dat we naar een andere didactiek gaan.” Zijn voorkeur ligt bij het laatste. “Het verzorgen van weblectures is volgens mij het onderwijs van de toekomst (zie ook het achtergrondverhaal hierover in de vorige Cursor). Het zou niet mijn advies zijn om bij de renovatie van het Hoofdgebouw grote zalen in te plannen.” Lemmens ziet ook geen heil in het instellen van een numerus fixus voor opleidingen. “Dat doe je als je de kwaliteit van het onderwijs niet meer kunt garanderen. En dat kunnen we nog wel.” Colleges geven buiten het TU/e-terrein valt voor Lemmens in principe af vanwege het gebrek aan onder­ wijsfaciliteiten op die plekken. Geen tafeltjes voor studenten, geen borden voor docenten. “En bij Fontys zit ook alles vol.” Volgens collegelid Van Ham wordt qua oplossingen niets op voorhand uitgesloten en blijft het CvB vasthouden aan de ambitie om het aantal studenten te laten groeien. “Groei is nodig in verband met de grote maatschappelijke vraag naar ingenieurs. Het CvB heeft geen

bovengrenzen gesteld en vooralsnog doet zich een situatie met bovengrenzen niet voor. Aanpassing van de bouwplannen van de TU/e (bijvoorbeeld het bouwen van extra collegezalen, red.) lijkt niet aan de orde.”

“Avondcolleges lossen onze problemen niet meteen op” Lemmens opperde enkele maanden geleden al in een overleg met de opleidingsdirecteuren om te overwegen avondcolleges te gaan geven. “Daar waren ze terughoudend in”, stelt hij. “Ze hadden argumenten

als dat studenten dan nog laat met de trein terug naar Maastricht moeten.” Inmiddels worden aan de TU/e mondjesmaat avondcolleges gegeven en wat vaker worden (her-) tentamens in het weekend gezet. Onder meer de faculteit Electrical Engineering verwacht meer te doen in de avond. “In het nieuwe gebouw FLUX zal weinig ruimte zijn om alle OGO-projecten in de normale werkuren te doen. Met de sterke stijging van het aantal eerstejaars bij EE en TN zullen we meer in de avond moeten doen”, stelt prof. dr.ir. Bart Smolders, opleidings­ directeur bij EE. Zeker niet iedere docent en student zal gecharmeerd zijn van college geven of krijgen in de avond. Toch zijn er ook bij die dat geen probleem

vinden. Dr.ir. Rob Broekmeulen is universitair docent bij IE&IS en gaf in 2006 nog avondcollege. “Sommige studenten waren toen juist enthousiast. Ze konden bijvoorbeeld overdag een bijbaan hebben. Ik kan me ook voorstellen dat studenten overdag willen sporten, bijvoorbeeld roeien. Avondcolleges lossen het probleem bij onze faculteit overigens niet meteen op. Het blijven grote aantallen. Of je moet je college zowel overdag als ’s avonds geven.” Broekmeulen zou er ook geen problemen mee hebben in een zaal met beperkte voorzieningen te staan. “Studenten moeten bij mij vooral goed kunnen luisteren.”

Zie ook de poll-uitslag op pagina 2 van deze Cursor.

Wat er aan een collegejaar vooraf gaat… Voordat het collegejaar in september van start gaat, is al een berg werk verzet. •D  e opleidingsdirecteuren moeten zorgen dat ze 1 februari het onderwijsprogramma klaar hebben. Docenten moeten daarna hun vakinformatie doorgeven. • Rond 1 maart worden ‘timeslots’ toegekend aan vakken binnen het Bachelor College. •D  e vakkengids moet 1 april klaar zijn. Dan is onder meer bekend hoeveel uur voor een vak staat en welke onderwijsvorm wordt gegeven. • Voor 1 juni moeten faculteiten de vakken hebben ingeroosterd. Studentaantallen moeten dan bekend zijn. •B  innen het Bachelor College moeten studenten zich wel aanmelden, daarbuiten niet. De aantallen daarbuiten worden geschat op basis van eerdere ervaringen. • Na 1 juni worden de zalen toegekend door de zalencoördinator. • De laatste week van augustus worden studentaantallen gecontroleerd. De centrale roostercoördinator begeleidt dit hele proces.

14 | Focus

3 oktober 2013

Focus | 15

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Het Mekka van het kajakken Interviews | Norbine Schalij Groepsfoto | Bart van Overbeeke Foto’s | Okawa

V.l.n.r.: Irene Kaashoek, Harm Elbertsen (gaat niet mee naar Uganda), Polo van Ooij, Bram Nibbeling en Tim Bouwens.

De leden van de Eindhovense Studenten Kano Vereniging Okawa komen geregeld in het buitenland, op zoek naar wild water. In oktober ondernemen negen kajakkers een wel heel bijzondere tocht. Ze gaan naar de Witte Nijl in Uganda om daar wereldberoemde golven te bedwingen.

Dichtstbijzijnde stad | Wil je even internetten, moet je naar de dokter of heb je iets nodig van de markt, dan moet je naar Jinja, na hoofdstad Kampala de grootste stad van het land. Daar doe je twee uur over.

Wie, wat, waar en wanneer? Irene Kaashoek, Tom Vrancken, Bram Nibbeling, Tim Bouwens, Ellen van Kleij, Martijn Doornbusch, René Boom, Sander Giunta d’Albani en Polo van Ooij gaan varen op de Witte Nijl van 8 tot 19 oktober en van 10 tot 22 oktober. Ze gaan in twee groepen omdat er maximaal vijf kano’s mee mogen in het vliegtuig. Ze bivakkeren op ‘Hairy Lemon’, een eilandje in de Witte Nijl waar overal -je gelooft het niet- harige citroenachtige vruchten op de grond liggen. Waarom hier? In dit stuk Witte Nijl zitten twee van de beroemdste golven van de wereld. De ‘Nile special’ (vernoemd naar het lokale bier) waar je als een surfer met je kajak overheen vliegt. En de ‘Club wave’ die de naam draagt van het andere biermerk ter plaatse. Hier komen kajakkers van over de hele wereld naartoe. Grote kajakmerken testen hier hun prototypes.

Kampioenen | Nederlands kampioen Freestyle (2012), voormalig bondscoach freestyle : René Boom Nederlands kampioen vlakkebaan: Tom Vrancken 3de Nederlands kampioen afvaart (2012), wereldkampioen Raften(2011) : Ellen van Kleij Noordwest-Europees Freestyle cup kampioen (2012), 4de West Duitse kampioenschappen(2012): Polo van Ooij 3de West Duitse kampioenschappen(2012): Irene Kaashoek

Waarom gaat Okawa in Uganda trainen? Voorzitter en Electrical Engineeringstudent Polo van Ooij: “We nemen freestyle boten mee om onze freestyle skills op golven te kunnen verbeteren, nieuwe moves te leren en golfgevoel te creëren. Ook het bootgevoel en het lezen van groot water is een groot aandachtspunt als we daar zijn. We varen op wildwater niveau variërend tussen ww III - ww V. Deze combinatie is weinig te vinden in Europa, en enkel met zeldzame waterstanden. Het niveau van de vereniging is, ondanks dat sommige Uganda-deelnemers nog maar twee tot drie jaar kajakken, erg hoog. Nederland kent geen andere kajakvereniging met gemiddeld zo hoog kajakniveau.”

Voor je er bent | Vliegen van Brussel (Brussels Airlines vervoert kano’s zonder extra kosten, maar neemt er slechts vijf mee per vlucht) naar Entebbe aan de noordwestkust van Victoria Lake met een overstap in Rwanda. Dan met de taxi naar ‘Hairy Lemon’. Op dit eiland wonen slechts vier Ugandezen die al vele kajakkers uit de hele wereld ontvingen en verzorgden.

Voorbereiding | Sinds begin september wordt er serieus gewerkt aan het sterker maken van de schouders. Niemand wil dat die uit de kom schieten tijdens het peddelen. Een trainingsweek: een- of tweemaal in het krachthonk van SSC en twee- tot driemaal per week in de boot. Daarvan tweemaal in het zwembad en liefst nog een keer in Duisburg (D), wat toch al gauw anderhalf uur rijden is.

In de wind geslagen tips | Van het ministerie van Buitenlandse zaken: ‘Niet-essentiële reizen naar bepaalde gebieden worden ontraden’ en ‘Ga nooit in het donker met een vreemde in de taxi’. Van de GGD: ‘Kom niet in de buurt van water en draag in ieder geval geen natte kleren’.

Kosten | Deelnemers betalen inclusief reis, voedsel, inentingen, en alles wat maar nodig is, ongeveer 1.200 euro. Eng momentje | “Wanneer je in de nacht alle spullen -waaronder alle kajaks en paspoortenen jezelf in een houten kano laadt, en je hoort de Witte Nijl donderen. Je ziet niets, je weet dat er krokodillen en slangen in het water zitten, en je weet niet of de volgeladen boot het houdt. Dan heb je wel een eng momentje”, herinnert Polo van Ooij zich van vorig jaar.

De campsite | Vanuit de campsite trekken de kajakkers elke dag naar de golven. Die zijn stroomopwaarts peddelend te bereiken. Maar soms gaan ze achterop een boda-boda (een brommertje) naar stroomversnellingen die wat verder weg liggen. De kajak op de knieën, een peddel in de rechterhand, een camera in de linkerhand en ondertussen hopend dat ze er niet afvallen.

Ik ga op reis en ik neem mee… | Voor negen personen kajaks, peddels, helmen, shirts met UV-bescherming, hooggesloten schoenen (tegen slangenbeten), spatzeilen, tenten en andere slaapspullen, zwemvesten en een skippybal (zie: skippybal). En verder zo weinig mogelijk want het moet allemaal in het vliegtuig en de taxi passen.

Merken | Sander en Tim hebben een JacksonKayak, Rockstar • Bram en Polo hebben een Wave Sport ProjectX • Ellen en Martijn hebben een Wave Sport Project • René heeft een Dagger Jitsu • Tom heeft een Fluid Flirt • Irene heeft een Pyranya Jed-eye Vorig jaar is de Kaotik II, ontworpen door René, als prototype getest door Polo, René, Bram en Bart Verkoeijen (die dit jaar niet meegaat). De boot is eenmaal gerepareerd, maar wel goed genoeg bevonden. Hij ligt nu in de winkels.

Skippybal | De bal gaat mee achterin de boot om het drijfvermogen te vergroten. Stel dat je uit je kajak kiepert, dan zou de boot zomaar onder water kunnen verdwijnen, meegetrokken door de sterke stroom. De Witte Nijl is een ‘hoogvolume rivier’. Door de Waal (vlak water) in Nederland stroomt ongeveer 1.200 m3 water per seconde, maar door de Witte Nijl (wildwater) gaat 3.000 m3 water per seconde. En, om het dicht bij huis te houden: het water in de Dommel stroomt 14m3 per seconden. De bal gaat niet mee terug naar Eindhoven, daar zijn de Ugandese kinderen immens blij mee.

Bekijk hier een filmpje van de reis van vorig jaar: http://ow.ly/oWq5Y

16 | Uitgelicht

3 oktober 2013

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Uitgelicht | 17

Prof.dr. Cees Midden (63):

“Wetenschapper nog altijd gezien als baken van objectiviteit” Psycholoog Cees Midden is sinds 1991 als hoogleraar human technology interaction aan de TU/e verbonden. Belangrijk onderzoeksthema in zijn groep: hoe kun je gezonder, duurzamer of veiliger gedrag stimuleren door in de omgeving waarin mensen dagelijks verkeren slimme persuasive technology in te bouwen?

“Ik ben opgegroeid in Rijswijk. Mijn vader werkte voor Het Binnenhof, een typisch Haagse, katholieke krant. Ik zat op de HBS. De jaren zestig waren een fantastische tijd voor jongeren en Den Haag was zo’n beetje het centrum van de Nederlandse popcultuur. Ik ben opgegroeid met de muziek van de Golden Earring, Sandy Coast, Motions en Q65. Op mijn zeventiende kocht ik een brommer. Een zogenaamde Haagse Puch. Een hoog open stuur, een afgezaagd achterspatbord en een speciaal rond achterlichtje, dat we een bloedblaar noemden. We keken met enig dedain naar de provincialen uit het Westland met hun Zündapp of Kreidler. Die brommer heb ik nog steeds in de garage staan. Tot de derde klas was ik een vrij middelmatige leerling. Daarna kwam ik beter in mijn vel te zitten en ik heb mijn examen vrij makkelijk gehaald. Ik las graag. Orwell, Huxley, Gerard Reve. Ik weet nog goed welke impact het werk van Jan Wolkers op mij had. Geen boeken om thuis aan tafel uit voor te lezen, zal ik maar zeggen. Mijn ouders vonden studeren belangrijk. Ik voelde me al snel aangetrokken tot de studie psychologie en begon in 1969 in Leiden. Eind jaren zestig was dat nog niet de populaire studie die het vanaf de jaren zeventig zou worden. Ik vond menselijk gedrag en de psyche fascinerend. Er waren inspirerende hoogleraren zoals de fenomenoloog Van den Berg die zich probeerde in te leven in de subjectieve beleving. Welke invloed heeft de omgeving op de mens? Maar overigens was het vooral behaviorisme wat de klok sloeg. Ik ben in 1976 afgestudeerd als sociaal psycholoog. Het was de tijd van de energiecrisis. De politiek vond dat er meer aandacht moest komen voor de maatschappelijke aspecten van energievoorziening. Het ECN, het energieonderzoekcentrum Nederland in Petten, maakte daar werk van. Ik was de eerste sociale wetenschapper die in die technische omgeving aan de slag ging. Een van mijn eerste studies was een experiment om energiebesparend gedrag te bevorderen. We pasten bekende principes uit de psychologische leertheorie toe. Sommige proefpersonen kregen wekelijks feed-

back over hun energiegebruik. Soms in relatie tot hun eigen vroegere gebruik, soms in relatie tot dat van hun buren. In een andere setting stelden we proefpersonen een financiële beloning in het vooruitzicht. De individuele feedback over het eigen gebruik of dat van anderen bleek uitermate effectief. De beloningen voegden er niet zoveel aan toe. Het was een van de eerste experimenten op dit gebied in Europa, goedkoop in de uitvoering en de resultaten waren ook nog eens relevant. Ik kon er over publiceren en het was voor mij dus een mooie binnenkomer bij ECN.

Je kunt niet vaststellen hoe veilig ‘veilig genoeg’ is Later groeide mijn interesse voor onderzoek naar de perceptie van risico’s rond energieproblematiek. Bijvoorbeeld rond de opslag van radioactief afval. Hoe komen mensen tot een oordeel over een risico? We vergeleken de oordelen van leken met die van experts en probeerden te begrijpen waarom daar zo’n discrepantie in zat. Leken hebben per definitie minder inhoudelijke kennis dan experts, maar ontwikkelen vaak intuïtieve oordelen die niet gespeend zijn van rationaliteit. Onderzoek liet zien dat leken wel degelijk afwegingen maken tussen voordelen, nadelen, risico’s en economische effecten. Maar de scheiding tussen de rationele deskundige en de emotionele leek was complexer dan we dachten. Eigenlijk bestond er geen wetenschappelijke theorie om te beoordelen of een risicodragende activiteit acceptabel was of niet. Ook technische risicoanalyses boden geen houvast: uiteindelijk hoort daar namelijk altijd een subjectief waardeoordeel bij. Je kunt op grond van wetenschappelijke criteria niet vaststellen hoe veilig ‘veilig genoeg’ is. Dat was een eyeopener. Via internet is de laatste jaren een emancipatie van het lekenpubliek ontstaan. Leken kunnen zich beter informeren. Het risico bestaat wel dat mensen te snel tot conclusies komen. Een huisarts is inmiddels

zijn status als autoriteit voor een groot deel kwijt. Mensen zoeken op internet naar een verklaring voor symptomen en melden zich vervolgens bij de huisarts met de mededeling dat ze deze of gene kwaal onder de leden hebben. Wanneer de dokter hen dan meedeelt dat hij een ander oordeel heeft en hen de gevraagde medicijnen onthoudt, worden mensen boos. Ik vind het prima dat wetenschap kritisch gevolgd wordt door de media. Ik ben lid van een commissie van het Rathenau Instituut die zich buigt over het publieke vertrouwen in de wetenschap. Over de hele linie kun je constateren dat autoriteit betwijfeld wordt. Dat geldt voor politici, bankiers, priesters en medici. Wetenschappers worden weliswaar steeds kritischer bekeken, maar gelden in vergelijking met andere beroepsgroepen nog steeds als baken van objectiviteit en neutraliteit, ondanks vreselijke affaires zoals die rond Diederik Stapel. De wetenschappelijke methode streeft naar zoveel mogelijk objectiviteit. Daarom moet de opvatting bestreden worden dat ‘wetenschap ook maar een mening is’. Eigenlijk draait het in mijn eigen onderzoek om de fundamentele vraag ‘hoe gaan mensen om met onzekerheid?’. Dat hangt samen met controle, beheersing van je omgeving, vertrouwen. Daar ligt misschien wel de kern van mijn wetenschappelijke interesse. Evolutionair is dat een heel basale vraag. De mens heeft altijd moeten overleven in een onzekere omgeving vol gevaren en heeft in de loop der evolutie geleerd om daar voor een belangrijk deel automatisch op te reageren. Ons emotioneel systeem werkt als een managementsysteem dat is gebouwd om te reageren op gevaar. Als je in een bos een beer tegenkomt, hoef je echt niet na te denken: jouw emotieve systeem reageert onmiddellijk Er wordt adrenaline geproduceerd, je amygdala wordt actief. Voordat je cortex iets heeft kunnen bedenken, ben je al weggerend. We hebben in onze samenleving echter te maken met een nieuw soort gevaren waar dat oude fysiologische systeem minder effectief op reageert. Hoe zou ons systeem moeten reageren op klimaatrisico’s? Rationeel kunnen we allerlei informatie

verzamelen, maar het blijft een abstracte ver-van-mijn-bedshow. We delen het risico wereldwijd met ontelbaar veel mensen, maar hebben er individueel weinig grip op. Ik denk dat we als mensheid slecht geëquipeerd zijn om met langetermijnrisico’s om te gaan. De beleving van de zwaarte van een bepaald gevolg neemt af naarmate het verder in de tijd ligt. Dat geldt bij individuen al voor roken of drinken: het onmiddellijke genot weegt veel zwaarder dan het langetermijnrisico. Het inschatten van het risico van de opslag van radioactief afval is nog veel complexer.

Er is een cultuuromslag van de eerste orde nodig Kunnen duurzaamheidproblemen opgelost worden met techniek of met het veranderen van menselijk gedrag? Veel te lang is volgehouden dat in kwesties rond duurzaamheid de technische fix en de meer gedragsmatige fix langs gescheiden paden lopen. Eigenlijk hebben ze alles met elkaar te maken. Het gedrag van mensen wordt in sterke mate beïnvloed door hun omgeving. Mensen proberen zich aan hun omgeving aan te passen en nemen gedragsbeslissingen op grond van de opties die hun omgeving biedt. De beste kans om mensen tot duurzaam gedrag te stimuleren is dus om de omgeving zo in te richten dat dit met zo weinig mogelijk moeite gerealiseerd kan worden. We leven niet meer in de natuur, maar in een technische wereld. De uitdaging is nu om onze omgeving zó te ontwerpen dat die bijna automatisch stimuleert tot duurzaam gedrag. Soms werkt dit automatisch. Wanneer je snelwegen superbreed maakt, gaan mensen harder rijden. Houd je ze smaller, dan daalt de gemiddelde snelheid. Zo kunnen we in onze apparatuur allerlei interfaces inbouwen, die mensen helpen om zich duurzamer te gedragen. Dat heet persuasive technology. We experimenteren in onze groep met intelligente interfaces in verwarmingssystemen. We gebruiken bijvoorbeeld

artificiële agenten in de vorm van displays of robotjes die mensen feedback geven. Liefst op een heel simpele manier. We zien dat dergelijke feedback effectief is, mits het ontwerp eenvoudig en intuïtief gebruikt kan worden en geen irritatie oproept. De laatste vijf jaren dringt ook binnen de TU/e het besef door dat we hier meer mee moeten. De Human Technology Interaction-benadering -hoe je verbinding maakt tussen fundamentele sociaal wetenschappelijke kennis en aan de andere kant technologische vraagstukken- wordt nu herkend als een productieve aanpak. Binnen de technologische wereld is er echt een kentering opgetreden. Collega’s van andere faculteiten kloppen bij ons aan. Ik merk ook enthousiasme bij het bedrijfsleven. Bij Philips bijvoorbeeld is het besef doorgedrongen dat de klant cruciaal is om succesvolle duurzame producten te maken. Ik ben lid van een landelijke commissie om duurzaam gedrag te bevorderen. We gaan het niet redden met technologie alleen. Er is een cultuuromslag van de eerste orde nodig. Ik ben helemaal geen pessimist van nature, maar succes op de korte termijn zie ik niet zo snel. Mensen moeten een afweging maken tussen het directe individuele eigenbelang en het langetermijn ecologische belang. Dat pakt nu nog vaak verkeerd uit voor het milieu. Voor onze discipline is het Bachelor College van de TU/e geweldig. Het aandeel gedragswetenschappen in het curriculum is groter geworden en beter geïntegreerd. Voor onze nieuwe major psychologie en technologie bestaat veel belangstelling. We zijn begonnen met 46 studenten en hebben er dit jaar 75. Dat is prachtig. Over een jaar of twee ga ik met emeritaat. Ik ben van plan een boek te schrijven over persuasive technology. Het wordt nu tijd om de resultaten van jarenlang onderzoek bij elkaar te brengen.”

Interview | Joep Huiskamp Foto | Bart van Overbeeke

Sinds 1994 verscheen in het relatieblad Matrix de rubriek ‘De Vonk’, waarin de drijfveren, passies en ambities van TU/e-hoogleraren worden beschreven. Sinds Matrix eind 2011 overging in het nieuwe relatieblad Slash wordt de reeks voortgezet in Cursor. Dit portret van Cees Midden is nummer 76 in de reeks.

18 | Universiteitsberichten

3 oktober 2013

ALGEMEEN Training ‘Using technology in teaching’ This workshop discusses a number of good practices in the area of using IT recourses during the lessons. The advantages and disadvantages of various IT applications are discussed. Each teacher presents a plan to the other teachers of how he/she will implement the IT application of his/her choice. The course will take place on 23 October, 2013. More information can be obtained from Esther Vinken (phone 3117; email [email protected] ). For all DPO/ Teach training More information at the website DPO ‘Career and Development’. Registration is possible at tue. opleidingsportaal.nl. Participation by teaching staff of the TU/e is free of charge.

MENS Bureau voor Promoties en Plechtigheden | Promoties Maandag 7 oktober, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. J.P.C.M. van Doornmalen - Gomez Hoyos (TN) Promotor(en): prof.dr.ir. K. Kopinga Voorzitter: prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen Titel proefschrift: “Surface steam sterilization: Steam penetration in narrow channels”

Dinsdag 8 oktober, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. J. Bokhove (ST) Promotor(en): prof.dr.ir. A.B. de Haan en Voorzitter: prof.dr.ir. J.C. Schouten Titel proefschrift: “Solvent impregnated resins for selective cyanopyridine trace recovery from aqueous streams” Dinsdag 8 oktober, 16:00 uur, CZ5: promotie ir. N. de Jonge (BMT) Promotor(en): prof.dr. C.V.C. Bouten en prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens Voorzitter: prof.dr. P.A.J. Hilbers Titel proefschrift: “Guiding collagen orientation at the micro-level in engineered cardiovascular tissues” Woensdag 9 oktober, 16:00 uur, CZ5: promotie M.J.M. Roeloffzen MSc (W&I) Promotor(en): prof.dr. M.T. de Berg en prof.dr. B. Speckmann Voorzitter: prof.dr. E.H.L. Aarts Titel proefschrift: “Kinetic Data Structures in the Black-Box Model” Donderdag 10 oktober, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. M.H. van Marion (BMT) Promotor(en): prof.dr. C.V.C. Bouten en Voorzitter: prof.dr. P.A.J. Hilbers Titel proefschrift: “The interplay between the extracellular environment and cardiomyocyte progenitor cells for material based cardiac repair”

UNIVERSITEITSBERICHTEN

Maandag 14 oktober, 16:00 uur, CZ4: promotie D. Özçelik Buskermolen MSc (ID) Promotor(en): prof.dr.ir. J.H. Eggen Voorzitter: prof.dr.ir. A.C. Brombacher Titel proefschrift: “Co-Constructing Stories Exploring early design concepts with users” Maandag 14 oktober, 16:00 uur, CZ5: promotie ir. Y. He (EE) Promotor(en): prof.dr. H. Corporaal en prof.dr.ir. P.P. Jonker Voorzitter: prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx Titel proefschrift: “Low Power Architectures for Streaming Applications” Dinsdag 15 oktober, 16.00 uur, CZ4: promotie A. Yahiaoui (B) Promotor(en): prof.dr.ir. J.L.M. Hensen Voorzitter: prof.dr.ir. W.F. Schaefer Titel proefschrift: “A Distributed Dynamic Simulation Mechanism for Buildings Automation and Control Systems”

Woensdag 16 oktober, 16:00 uur, CZ4: promotie A.J. Rijke MSc (TN) Promotor(en): prof.dr.ir. M. Haverlag en prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen Voorzitter: prof.dr. H.J.H. Clercx Titel proefschrift: “The Power Balance of Ceramic Metal-Halide High Intensity Discharge Lamps” Woensdag 16 oktober, 16:00 uur, CZ5: promotie E.W. Barega MSc (ST) Promotor(en): prof.dr.ir. A.B. de Haan Voorzitter: prof.dr. D.J. Broer Titel proefschrift: “Electric field enhanced coalescence for intensified entrainment reduction” Donderdag 17 oktober, 16:00 uur, CZ4: promotie H. Bocanegra Evans MSc (TN) Promotor(en): prof.dr.ir. G.J.F. van Heijst en prof.dr.ir. W. van de Water Voorzitter: prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen Titel proefschrift: “Glowing droplets A diagnostic for particle-laden flows” Afscheidscollege Klaas Kopinga Vrijdag 18 oktober, 16:00 uur, BZ/ SZ: afscheidscollege prof.dr.ir. K. Kopinga (TN) – hl Voorzitter: prof.dr.ir. C.J. van Duijn Titel: “Is meten wel weten?”

DIVERSEN VHTO | Werkervaring op doen in Europa: GetMobile

Het Europese project GetMobile stimuleert kleine bedrijven in Europa om meer vrouwen voor traineeships en stages aan te nemen en brengt vrouwen met deze bedrijven in contact. Heb jij net een bèta/technische studie afgerond? Meld je dan aan voor de ‘Get Connected Zone’, een online platform waar: - Recent afgestudeerde vrouwelijke bèta’s een stageplek in Europa kunnen vinden - Organisaties een geschikte stage-kandidaat kunnen vinden.

A Big Thank You, Once Again!

Vergroot je Europese netwerk! Aanmelden via http://getmobile project.eu/get-connected-zone/ Maak meisjes enthousiast voor een bèta/technische studie Meld je dan aan voor de online rolmodellendatabase Spiegelbeeld, met daarin meer dan 1.900 vrouwen die werken/studeren in bèta/ techniek of ICT. Als professional uit deze sectoren geef je in het basisonderwijs of voortgezet onderwijs dan voorlichting over jouw opleiding of beroep in bètawetenschappen, techniek of ICT. Aanmelden via www.spiegelbeeld.net

Ook een bericht plaatsen op deze pagina? Mail het bericht (maximaal 100 woorden) dan naar [email protected].

Advertentie

Research Scientists / PhD Positions The PhD positions are for a research project on micro-mechanical analysis and condition monitoring techniques for fibre reinforced plastic materials. The results are aimed for future implementation in wind turbine rotor blade development, design and maintenance.

Knowledge Centre WMC is a research institute for materials, components and structures, performing research projects for the European and Dutch governments, as well as for the international industry. Our researchers are working on fundamental and applied research and are actively involved in (inter)national standardization committees. For materials research, a state-of-the-art laboratory with analysis equipment and test frames ranging from 1N up to 3500kN is available. Components and very large structures for wind, offshore, civil, transport and other areas of application are tested at our large testing facility with a dedicated strong floor. WMC is situated at a unique location on the border of the IJsselmeer, which enables the transport of large structures to the facility. To expand our team we are looking for creative and enthusiastic new colleagues.

Research Scientist / Technical Project Manager

Last week, the TU/e was declared best Dutch university by Elsevier magazine. Not only did the TU/e’s programs have the best scores, but more than forty percent of the Dutch professors indicated we have the most top-level programs on offer. We are proud of this result, which is no doubt the result of the commitment and drive of our staff and students. In short, a big thanks to you all! Executive Board Arno Peels, President Hans van Duijn, Rector magnificus Jo van Ham, Vice president

The main task is research into the behaviour of heavily loaded structures. This includes experiments on full scale structures, such as rotor blades, support structures for large wind turbines, structures for the oil and gas industry, civil engineering etc.

More information:

www.wmc.eu

Where innovation starts

20 | Student

Clmn

3 oktober 2013

Aanschuiven bij V.l.n.r: Joost Vrijhoef, Koen Harthoorn, Timo van Dooremaal, Max Konings, Job Visser, Simon Riezebos, Willem Bongers (& poes HeMa), Tom Klyn, Werner Hofmeester, Arjen Franken.

paprikasoep (Vooraf) Van gele en rode paprika’s, want dat zijn de dispuutskleuren. Fruit twee sjalotjes, twee knoflooktenen en 11 paprika’s in een beetje olie. Voeg drie liter kippenbouillon en 3 dl slagroom toe. Koken tot het zacht is. Pureren met staafmixer.

Bor de Kock student Softw are Science en Web Science

krokante kabeljauw

Uitstel

(Hoofdgerecht) Leg de kabeljauw (2,5 kilo van de markt) op een handdoek want de vis moet goed droog zijn. Meng paneermeel, Parmezaanse kaas, zeezout, paprikapoeder, peterselie, tijm, citroensap, een gesnipperd sjalotje met olijfolie tot een dikke prut waarmee je de vis insmeert. Na een kwartier in de oven op slechts 150 graden moet dat krokant worden (volgens Smulweb). Bijgerecht 1: rucolasalade met komkommer, tomaat, citroenrasp, rode ui en appel. Eigengemaakte dressing. Bijgerecht 2: Bak 2,4 kilo krieltjes die vooraf gemarineerd zijn in paprikapoeder, zout, peper en olijfolie. Neem daar de tijd voor. Dessert: om binnen het vastgestelde budget van 5 euro te blijven, zit er niet meer in dan een perenijsje.

Het recente nieuws over de verbouwing van het Hoofdgebouw -of liever gezegd, het mogelijk uitblijven daarvan- heeft iets van een klucht: het CvB komt niet met een datum, en ook niet met een datum waarop die bekendgemaakt wordt, maar met de aankondiging dat er eind dit jaar mogelijk een aankondiging komt van de datum waarop het aankondigen van de startdatum van de renovatie plaatsvindt. Wat? Echt. Momenteel is HG een gigantisch karkas: hoewel de gevel van het grotendeels lege gebouw oorspronkelijk aansloot bij de andere TU-gebouwen, springt die er 57 jaar later uit als verouderd en viezig. Naast het glanzende Vertigo, MetaForum, Helix en straks ook Flux is het gebouw een grijsbruin brokstuk in het centrum van de Groene Loper. Daarbij mist qua interieur ook aansluiting bij de TU van nu: de faculteit ID zit in een serie ruimtes die van ellende uit elkaar vallen, en waar W&I vorig jaar mocht vertrekken is er voor hen nog geen redding in zicht.

Wat is het voor een huis? Al sinds 1957 is dit huis aan de Rodenbachlaan ingericht als studentenhuis voor dispuut Jupiter van het Eindhovens Studenten Corps. Het astrologisch teken van Jupiter is dat symbool dat je op de voorgevel, de dasspeld en de muren ziet en dat lijkt op getal 21. Na de dispuutsontgroening krijgen de members een speld. Fellows (zo noemen zij hun reünisten, op dit moment 110 personen) mogen de speld houden. Er wonen negen mensen en de kat HeMa. De meesten studeren bedrijfskunde (aan TU/e of bij Fontys), maar er zitten ook twee werktuigbouwkundestudenten en een IE&IS-student aan tafel. Op dinsdagavond komt het hele dispuut (15 members, er wonen er ook nog wat om de hoek) eten. En dan wordt er volgens hoge culinaire standaard gekookt. Vandaag zijn er 11 eters. Wat eten ze dan? Koks Arjen Franken (2dejaars TB) en Koen Harthoorn (alleen bekend als Sjohn, 8stejaars W) zijn al vanaf 16.00 uur bezig. En toen waren ze al op de markt geweest. Zijn er huisregels? Huisbaas David Belgers (2dejaars Sustainable Innovation) somt ze op. De belangrijkste: ‘tv’s zijn knorrig.’ Er komen dus geen tv’s in. En indien toch; dan gaan ze vanaf het balkon zo hard mogelijk naar beneden. Ook: Als je hier komt wonen, dan geef je een kamerborrel. Eerder was er nog een ‘optie 2’ en die bestond uit ‘kaal gaan’. “Maar dat is de laffe variant, dus dat doen we niet meer.” En: de deur mag alleen op slot als je een vrouw, anders dan je moeder, op je kamer hebt. Is er een motto? Ne Jupiter Quidem Omnibus oftewel Jupiter is niet voor iedereen.

Heeft het huis een specialiteit op culinair gebied? Ja, de dispuutsaté. Het recept moet natuurlijk geheim blijven, maar wel is bekend dat een dag van te voren de stokjes in water worden geweekt en het kippenvlees in een marinade. De dispuutsaté wordt al tien jaar lang bij speciale gelegenheden (denk aan de Intro, na-examendagen, zomerse dagen) geserveerd. Is het contact met de buren in orde? Eerstejaars lopen met oud- en nieuw de hele straat af met oliebollen, net zoals ze eerder naar de directe buren zijn geweest met cake. Ze zijn zichtbaar tijdens het straatfeest dat de buurt organiseert. En, as we speak, komt er een buurjongetje langs om clubactieloten te verkopen. “Wat kosten ze?” “Drie euro.” “Dan nemen we er zeven!” Dispuut Jupiter is dol op het getal 21.

je Wil jij ook met genoten culinaire huis k? in deze rubrie Mail dan naar l [email protected]

Waar zijn ze trots op? “Als dispuut kijken we kritisch om ons heen”, zegt Wibo (eigenlijk Willem). “Bij het tiende lustrum van de universiteit stond er kunst langs het Limbopad. Een soort helix van staal, zes meter hoog. Tijdelijk. Toen het weg was belden we met STU: “Het is van ons collegegeld betaald en dan vinden we het jammer dat het nu ergens staat weg te stoffen. Mogen wij het niet hebben?” En ja, we mochten het halen.” Een heel gedoe, met een botenwagen van Thêta. En nu staat het in de tuin van dispuut Jupiter. En het stuk dat eraf moest om het door het huis te trekken is het onderstel van een statafel geworden. Interview | Norbine Schalij Foto’s | Bart van Overbeeke

TU es

Wat is de meest bijzondere gebeurtenis sinds je in Eindhoven studeert? Er is geen specifiek moment dat ik me kan herinneren dat bijzonder is. Wel is de complete ervaring bij Industrial Design waarin je je visie en identiteit ontwikkelt voor mij bijzonder. Wat moet je als student in Eindhoven zeker hebben gedaan? De Dutch Design Week bezoeken in oktober. Dan kun je goed zien hoe de design- en technologiewereld verbonden worden en hoe onze studie (en dus ook de TU/e) daar een deel van uitmaakt.

Hoe kan het dat er nu opeens een financieringsprobleem ontstaat? Wat Peels “doorschuiven in tijd” noemt, komt neer op het uitstellen van het project, dat ook een heleboel indirecte effecten heeft op de universiteit en de campus. Immers, hoe eerder in het nieuwe HG plaats is voor IE&IS, hoe eerder we verder kunnen gaan. Het afstoten van het Paviljoen wordt op deze manier wéér op de lange baan geschoven, zoals al 52 jaar gebeurt, en ook dat gebouw biedt geen studieomgeving zoals je die anno 2013 verwacht. Binnen het Campus 2020-project zijn er de afgelopen jaren prachtige gebouwen verrezen op het TU-terrein, en is de leefbaarheid van de groenere campus enorm verbeterd. Het Hoofdgebouw is geen puntje op de i: door z’n centrale ligging is het een van de grootste stappen die nog gemaakt moeten worden voordat het grote project echt eens af is, en daarmee ook een belangrijke factor die van Campus 2020 zomaar Campus 2025 of 2030 kan maken. En dat benadeelt de hele universiteit.

Student | 21

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Als je jezelf een keer kon -laten- teleporteren, waar zou je dan naartoe gaan? Ik zou mezelf graag naar New York laten teleporteren. New York staat voor mij symbool voor identiteit en persoonlijkheid. Wat zou je na je bachelor of master willen doen? Na mijn bachelordiploma zou de meest ideale optie zijn om een deeltijdstudie (grafisch design) te kunnen combineren met een (parttime) baan. Geld verdienen en werkervaring opbouwen in een. Welk onderwerp/probleem zou je als eerste aanpakken als je op de stoel van de minister-president zit? Ik heb totaal geen politieke blik. Als student vind ik natuurlijk dat de studiefinanciering een schenking moet blijven. Met wie zou je graag een biertje willen drinken? Op het gebied van design zou dat zeker Kees Overbeeke zijn. Helaas is dit niet meer mogelijk. Ik heb Kees nooit leren kennen en pas naderhand allerlei interessante papers gelezen waarbij hij betrokken was.

Jolien Dabekaussen (21 jaar) Derdejaars student Industrial Design

Foto | Bart van Overbeeke

Wie is jouw grootste held en waarom? Mijn heldin is op dit moment mijn moeder, omdat ze zich de laatste jaren super ontwikkelt. Ze werkt en volgt een opleiding tegelijkertijd, iets wat ik nooit van haar verwacht had.

Jolien verv angt de v ra ‘Wie is jo uw groots ag te held en waaro m?’ door ‘Waardoo rw geïnspire ord jij erd?’ (FvO )

En hoe is het in San Diego? Studenten van de TU/e gaan steeds vaker voor hun studie naar het buitenland. Voor stage of voor het verrichten van onderzoek, omdat het verplicht is of omdat ze het leuk vinden. Cursorlezers kunnen iedere twee weken over de schouder van een TU/e-student in het buitenland meekijken.

San Diego, the best place to be in the States. Waarom? Simpel: atijd lekker weer, het heeft prachtige langgerekte stranden, de beste surfcondities, de meest fitte en aardigste mensen van Amerika en niet te vergeten een van de betere universiteiten. Mijn naam is Jasper en ik ben de gelukkige man die voor 4,4 maanden aan de University of California San Diego verblijft voor een stage. Ik studeer Medical Engineering en doe een project bij de Cardiac Mechanics Research Group over Cardiac Resynchronization Therapy (pacemakers). Voor éénderde van de patiënten heeft een pacemaker helaas geen effect en daarom willen ze met behulp van de eindige-elementenmethode uitvogelen waarom dit zo is. Mijn taak is om de geometrie van het hart van deze patiënten te maken en om de parameters van het model te bepalen. Genoeg over mijn project en nu meer over ‘the Californian lifestyle’. Ik woon in een supergezellig internationaal studentenhuis met zes anderen (Amerikanen, Duitsers en Noren). We trekken veel met elkaar op en elke dag is hier wel iets te doen: Flirty Monday, Taco Tuesday, Goldfish-race Wednesday, Thirsty Thursday en in het weekend is er ‘errwhere’ party. Naast de gezellige avonden probeer ik zo veel mogelijk te surfen. In de ochtend zijn de condities het beste en als je geluk hebt, kom je een groepje dolfijnen tegen, echt fantastisch (behalve de eerste keer, want toen dacht ik dat het haaien waren). ’s Avonds is het prachtig om te surfen, want dan kun je genieten van een spectaculaire zonsondergang. Na ruim een maand heb ik al een hoop meegemaakt. Onder andere Los Angeles, Las Vegas, de Grand Canyon, American College Football (met knappe cheerleaders) en house parties (inclusief beer pong-toernooien met red cups). Ik ben benieuwd wat de komende maanden me nog brengen. Naast een tweeweekse roadtrip op het eind wil ik sowieso ‘The Californian Double’ doen (snowboarden en surfen op dezelfde dag)!

Jas studpener Jansen, Enginte Medical ering Vind jij het ook leuk om een bijdrage te leveren aan deze rubriek en ben jij dit collegejaar in het buitenland? Stuur dan een mailtje naar [email protected].

Sounds amazing? Get off your lazy ass and go for a semester abroad! Cheers! Lees alle buitenlandervaringen online op www.cursor.tue.nl

22 | Mens

3 oktober 2013

Jos Elfring “Als je eenmaal zit, kom je niet meer in beweging”

Every day unti l Sunday October, Sunday till Th ursday: 19.00 -2 2.30h, Friday and Satu rday: 19.00-23 :30h, all over Eindh oven

13

Lichtjesroute

Eindhoven com Eindhoven frommemorates the liberation of the Lichtjesrou the second World War with attached to lamte. All kinds of light ornamen on other locatiopposts but also in a pond ants, or car and enjo ns in Eindhoven. Go by bicy d cle y the light!

Entrance fee: no www.lichtjesroune te.nl

Thursday

3

21.00h, October,

U/e Gaslab, T

don’t TU/e and Eindhoven so you Cursor collects all events at , nts eve ic , athletic and academ have to: symposiums, films lish Eng in are nts eve announced and parties. The in English nce here. or language is of no importa

ghtest Cleery of the bri Jono McIs’ announced himeadsvoonceals and beamutiieful

g Ja g soul-tin m, ‘There ing, mon with 2011 albu of artists bringinomething in com is voice for one thhow ’s ry e le C p s h e c ro s m M ’s c a o t o h re S n n e e . e h Jo Marriott usic. If h apart. T n emerg lights in ang to electronic m also truly standsry worthy of Steveeffortlessly over , e ti e rs h v ri a , li w o e e ld lak es Davis , it s song ly -eyed sou ed at ‘Mil d James B ll at once Woon an convincing, blue ly atmospheric a was once describ p in one exquisite an utterlyand introspective ctions. ‘There Is’ head wrapped u es. uplifting lly timeless produyn, Fink and Radio it better ourselv his equa Attack, John Mart couldn’t have said Massive album’, and we here: produced ee tickets n.nl/ fr r u o y e servere , reserv fee: none://www.kaartjesret=40 Entrance c je http ro p aspx? sg/order.-eindhoven.nl le ra e n e diumg www.stu

floor, TU/e ditorium, 1st u A r, e b m e v o N w (2013)

3 October – 1m then (1976) until no

llec/e built up a co venties the TUd hang them in their se e th e nc Si ry an fiek’). nd van de Gra m the Art libra technique, d - fro te c e raphic Art (‘Maan borrow these artworks froic variety, use of colour and G n e n th o of c th rt on at A s ca nM l manifestatio y famous artists. Employeekable works, showing a them t. rt of the nationa man mar riod in Dutch Ar pa re ks pe t as or g os n w in m g at tio e in in bi th ud hi sc s cl fa Ex ow in a , sh es ks d ifi or te pl w ec t em Ar nn tion of Graphicll year. The exhibition Art CoGraphic Art. The collection ex offices for a fu cially for the Month of the compiled espe .nl ndvandegrafiek ne • www.maa no e: fe ce an Entr

Thursday

Friday

4 October, 15.00h,

Lecture un

iversit

filmzaal De

Zwarte Doo s

y professo , TU/e Title lecture: r R e ‘C n on é ve J rt a in nssen g Solar Ener Solar energy gy demand. Org has an enormous poten with Organic Materials an ti ’ al ic for satisfying solar cells ar lifetime, and e mak the fu energy. They technology and have a ing rapid advances in teture global energy tr p ue re se p ro nt m fa ise to becom rms of efficiency, scinating op logical devel e discuss how opment. The lecture willportunities for scientific a source of renewable high mobiliti new organic semiconducgive an introduction to research and technoes for charge or s can furthertors with extended opticaganic solar cells and en ha nc e Language: En the performan l absorption and ce. Entrance fee: glish www.tue.nl/ none icms Ir. Jos Elfring werkt als promovendus in het roboticalab en maakt deel uit van het RoboCup@Home-team voor zorgrobots. Daarnaast heeft de werktuigbouwer de afgelopen maanden bijna dagelijks hardgelopen, zo’n honderd kilometer in de week. Het grote doel: op zondag 13 oktober de Marathon van Eindhoven binnen tweeënhalf uur afleggen. Bijna zes jaar loopt Elfring (28) inmiddels hard, en het is uitgegroeid tot een passie. Vijf jaar geleden liep hij voor het eerst de marathon van Eindhoven, een jaar later deed hij dat nogmaals. “De eerste keer was het nog recreatief, zoals zoveel mensen die een keer een marathon willen uitlopen. In die tijd deed ik het allemaal alleen op basis van trainingsschema’s die ik op internet vond. Later kwam ik bij de Dommelloop trainer Ton van Hoesel van atletiekvereniging Asterix tegen en ben ik bij hem gaan trainen. Onder meer op de baan en ook kortere afstanden. Dat is ook een goede training voor de marathon.” Elfring pakt zijn hobby steeds serieuzer aan. Een kennis maakt nu trainingschema’s op maat voor hem. Toch eindigde dit voorjaar

de eerste poging om onder de tweeënhalf uur te lopen in een klein drama, vertelt hij. “Het voorjaar was heel koud, maar de dag van de marathon was relatief warm en vochtig. Ik merkte al meteen dat het moeizaam ging. In een marathon moeten de eerste twintig tot dertig kilometers heel makkelijk gaan.”

Rotterdam was een nare ervaring Na 39 kilometer, dus op drie kilometer van de finish, ging het mis. “Ik begon te zwalken en struikelde een beetje. Iemand van de organisatie die langs de kant stond, kwam het parcours op en zei dat ik beter even kon gaan zitten. Maar als je eenmaal zit, kom je niet meer in beweging. Ze hebben me toen ter plekke aan het infuus gelegd en me daarna naar de EHBO-tent gebracht. Ik was nog wel aanspreekbaar, maar voelde me echt niet goed.” Al met al was Rotterdam voor hem een nare ervaring. Ook voor zijn familie. “Mijn ouders en vriendin

stonden langs de kant. Mijn vriendin had op 35 kilometer nog wat te drinken aangereikt, dus die verwachtte me niet al te veel later bij de finish. Een half uur later was ik nog niet binnen. Je kunt je voorstellen dat ze erg ongerust waren. Ik had uiteraard geen telefoon bij me tijdens het lopen, dus ze vonden me pas anderhalf uur later.” Het vocht deed zijn werk en een paar uur later voelde de werktuigbouwer zich al een stuk beter. “Ik heb het daarna wel even heel rustig aan gedaan. Pas na twee weken heb ik voorzichtig weer wat gelopen en het heeft nog lang geduurd voordat ik weer in vorm was.” Inmiddels is Elfring weer in topconditie. Half september liep hij op marathontempo een wedstrijd over dertig kilometer en dat ging hem gemakkelijk af. Elfring heeft de getallen uiteraard paraat: “Bij een hartslag van 162 slagen per minuut loop ik 17,1 kilometer per uur. Dat kan ik de hele marathon volhouden.” Hij loopt met een horloge met GPS en een hartslagmeter. De cijfermatige aspecten van het hardlopen -de trainingsschema’s, hartslag-

metingen en snelheidsgemiddeldenspreken de techneut aan. “Je bent echt op jezelf aangewezen in deze sport. Ik ben veel bezig met cijfers, meten en doelen stellen. Het is heel mooi om te zien dat je vooruit gaat.”

Elfring loopt 17,1 km per uur bij 162 slagen per minuut Als promovendus houdt de geboren Venrayer zich bezig met het wereldbeeld van robots. Die hebben in principe geen flauw idee van wat er zich buiten hun directe gezichtsveld afspeelt. “Ik probeer de omgeving van de robot in modellen te vatten, zodat ze, net als mensen, als het ware een intuïtie kunnen ontwikkelen voor waar mensen zijn en hoe ze bewegen.” De kennis die hij opdoet, past hij als lid van het RoboCup@Home-team direct toe op zorgrobot AMIGO. Hoewel hij zowel aan zijn promotie als aan het hardlopen veel tijd kwijt is, vallen werk en hobby goed te combineren, vindt de promovendus. “Het voordeel van hardlopen is dat

je heel flexibel bent. Je kunt het overal en altijd doen. Het is fysiek inspannend, maar mentaal kom ik er van tot rust. Zeker tijdens de minder inspannende trainingen heb je alle tijd om je gedachten te ordenen. Soms los ik al lopend zelfs problemen uit mijn onderzoek op.” Als Elfring inderdaad binnen tweeënhalf uur finisht, is hij daarmee waarschijnlijk de snelste TU/e’er en maakt hij een goede kans om in de top tien te eindigen van het Nederlands Kampioenschap, dat net als vorig jaar gekoppeld is aan de Eindhovense marathon. Zit er ooit een plek in de echte top van Nederland in voor hem? “Ik verwacht dat de kampioen onder de twee uur vijftien zal lopen. Dat ga ik nooit halen, denk ik. Maar ik word nog wel steeds beter. De Nederlands kampioene van vorig jaar, Miranda Boonstra , was al veertig. En ik ben nu 28, dus ik heb nog de tijd.”

Interview | Tom Jeltes Foto | Bart van Overbeeke

8

nesday esday , Wed Tu , y a d n o M 0h, October, 20.0 s, TU/e De Zwarte Doo

9

7

Wednesd ay Oct ob Blauwe Z aal Audit er, 12.40-13.35h, orium, TU The Bee /e Cris

9

i

s Bees and on our fo bumblebees have od and ag pollinators riculture been dying on a the bees, we have. There , because these inmass scale. This h diminish such as the spreaare many factors thsects are the mosas serious impact t importa the use oing biodiversity. Thd of diseases, mo at contribute to th nt recently bf modern pesticid e main source of notonous agricult e death of dr. Jeroen anned two varieties, especially so-c the problem howeure, and Jeroen va van der Sluijs thises of the pesticidealled neonicotino ver, lies in of Innova n der Sluijs is Ass is not enough. , but according toid. The EU speaker Sciences,tion, Environmentaociate Professor a t a th l t a e th n d D e e E C partment ne opernicus Sustaina Institute orgy the Reseable Development (U f rc U h ). Cluste He co Dealing w ith Risks r Energy and Glob ordinates and Unce rtainties. al Change: Entrance fee: none . Register fo www.stud r this lecture here iumgenera : le-eindho ven.nl

Frances Ha

explores New comic fable that , and redemption. n er od m a is n, failure Frances Ha t she doesn’t p, class, ambitio York, friendshi Gerwig) lives in New York, bu entice for a Frances (Greta apartment. Frances is an apprer. Frances really have an , but she is not really a danc en’t really dance companyd named Sophie, but they arheadlong has a best frien ore. Frances throws herself ity dwindles. speaking anyms, even as their possible realbut lives her into her dream so much more than she has Frances wants untable joy and lightness. life with unacco subtitles ish with Dutch lid), students Language: Engl ice: 7, 50 euro (Plazapas is va of a studentn Pr tio e: presenta Entrance fe ol students. pay 3,50 euro on applies to scho so al is Th . rd ca doos.nl/en www.dezwarte

Donderdag

10 oktober, 20.30 uur, Gaslab, TU/e-terrein

Gastlab: Fresku

Gastlab is een programma waarin één persoon de hoofdrol speelt. Ditmaal Fresku : the man, the myth, the rapper, the comedian, de lintworm. Interview én de wereldpremière van een nieuwe documentaire over deze bekende Eindhovenaar. Entree: gratis voor studenten, vijf euro voor anderen. Reserveren voor een (gratis) kaartje kan hier: http://www.kaartjesreserveren.nl/sg/order. aspx?project=40

13

Sunday centre of Ei

Octob ndhove er, 10.00-17.0 0h n

De Lag e Eindho Landen Mar athon ven 20 The 30th 1 3 edit

ion of D Landen e takes p Marathon Ein Lage la c e o n Sunda dhoven ber 13th will be o . The followin y OctoDe Lage rganized on thg events DELA Es Landen Mara at day: Halve M tafette maraththon, Run and arathon, De L on, Eindho the Trudo Minage Landen Be and a faven will again b i Marathon. N drijvenloop, IA tras and ntastic atmos e overflowing aturally, the c K City course, DJ’s are statiophere. Over fift with sports a enter of and spe working hard ned at regula y live bands, ctivities o r to ctators alike. motivate andintervals alongrchesenterta Entranc in particthe ipants www.m e fee: none arathon eindhov en.nl