1. Wanneer mag een controle plaatsvinden?

Noch inzake de directe belastingen, noch inzake de BTW bestaat er een bepaling die de controleambtenaren verplicht om hun bezoek vooraf aan te kondigen. Nochtans wordt een onverwachte controle vanuit efficiëntieoverwegingen niet aangemoedigd door de interne richtlijnen. Volgens de administratieve richtlijnen is een niet-aangekondigde controle enkel opportuun om de volgende zaken na te kijken: a) de inschrijvingen in het dagontvangstenboek; b) in het algemeen wanneer er aanwijzingen zijn dat de belastingplichtige

fraudeert en er bij een onverwachte controle de mogelijkheid bestaat om hem te ‘verrassen’. Dit is bv. het geval bij handelingen zonder een factuur. De beslissing of een niet-aangekondigde controle aangewezen is, wordt over gelaten aan de verantwoordelijkheid van het diensthoofd. Niettegenstaande er dus in principe geen rem staat op onverwachte controles, zijn er toch een aantal beperkingen waarmee de controleurs rekening moeten houden.

1.1.

Tijdens de werkuren

Een belastingcontrole ‘ter plaatse’ (in de beroepslokalen) mag enkel uitgevoerd worden tijdens de uren waarop er een werkzaamheid uitgeoefend wordt. Dit hoeft niet noodzakelijk tijdens de normale werkuren te zijn. Het volstaat ook dat de eigenlijke activiteit niet uitgeoefend wordt, maar dat men bv. aan de boekhouding werkt (Comm. IB 319/8). De fiscus heeft alleen toegang tot particuliere woningen of bewoonde lokalen tussen vijf uur ‘s morgens en negen uur ‘s avonds en met een machtiging van een rechter van de politierechtbanken.

1.2.

Tijdens het weekend?

Het gebeurt dat controleurs tijdens het weekend vaststellingen doen. Op zich is dit geen probleem, op voorwaarde dat uw zaak open is. De controleur mag niet verwachten dat u bv. terugkeert van uw vakantie aan zee om uw zaak te openen.

© Houd uw belastingcontrole onder controle,

87

6 Onverwachte belastingcontrole

1. Wanneer mag een controle plaatsvinden?

1.2.1. Toevallig of doelgericht?

6

De controles kunnen toevallig zijn, bv. wanneer de controleur gezellig een dagje gaat winkelen met zijn vrouw. Hij geeft zijn ogen dan goed de kost en hij noteert alles wat hem nuttig lijkt voor een latere taxatie.

Onverwachte belastingcontrole

De controles kunnen echter evengoed doelgericht zijn. De controleur kan er dus speciaal op uit trekken tijdens het weekend om echte controles te doen, bv. met het oog op een latere, grondige controle. Heeft u bv. een eenmanszaak en ziet hij uw wagen (waarop er reclame staat) ergens aan zee, dan kan hij dat aangrijpen om de omvang van het beroepsgebruik van die wagen te betwisten. Hij zal zijn vaststellingen overigens ook doorgeven aan zijn collega’s (bv. de belastingcontroleur geeft het door aan zijn collega van de BTW en omgekeerd).

1.2.2. Mag hij een controle doen? De controleur mag in het weekend in principe alles doen wat hij ook tijdens zijn ‘normale’ werkuren mag doen, dus ook inzage van uw boekhouding vragen, de aflevering van ontvangstbewijzen nagaan (de BTW-bonnetjes in de horecasector), kijken of u wel een factuur uitreikt aan professionele klanten die zich proberen voor te doen als particulieren, de inventaris controleren, enz.

1.2.3. Waarde van die vaststellingen? De waarde van vaststellingen in het weekend is net dezelfde als die van vaststellingen tijdens de week.

1.2.4. Premiejagers? Er bestaan wel opsporingsdiensten die de specifieke opdracht hebben om vast stellingen te doen in het weekend en ’s avonds en die daar bovendien extra voor betaald worden. Zo talrijk zijn die echter ook niet en ze richten zich in de eerste plaats op opvallende evenementen (bv. beurzen, happenings, …). Krijgt u ze toch over de vloer, dan kan dat vervelend zijn, maar het hoeft niet per se een probleem te zijn.

1.2.5. Omzetverhoging? De waarde van die vaststellingen is beperkt tot het moment waarop ze gedaan zijn. Heeft de controleur bv. gezien dat op een bepaalde zaterdag 200 klanten uw zaak bezocht hebben, dan mag hij er alleen van uitgaan dat; dat enkel op die bepaalde zaterdag zo was en dus niet dat, dat elke zaterdag zo is. Die zaterdag kan bv. uw opendeurdag geweest zijn of net in de koopjesperiode vallen. Die dag

88


is dus uiteraard niet representatief voor een volledig jaar. Bovendien bewijst het bezoek van klanten niet dat die klanten ook echt iets gekocht hebben.

6

1.3.1. Uitgebreider? Hoewel inzake de BTW artikel 63 van het BTW-Wetboek benadrukt dat het bezoekrecht in de beroepslokalen op elk tijdstip uitgeoefend kan worden, wordt er aangenomen dat er enkel buiten de normale werkuren gecontroleerd kan worden in de mate waarin er ernstige vermoedens bestaan dat er buiten de normale uren niet-aangegeven activiteiten verricht worden. Als er geen indicaties zijn van niet-aangegeven activiteiten, dan blijft het bezoekrecht beperkt tot de normale werkuren.

1.3.2. Nieuwe BTW-plichtigen opsporen Met het oog op het opsporen van niet-geregistreerde BTW-plichtigen mag het bezoekrecht ook uitgeoefend worden tegenover personen die niet geregistreerd zijn als BTW-plichtige, maar die op grond van artikel 4 van het BTW-Wetboek in feite toch als belastingplichtige aangemerkt moeten worden. In dergelijke gevallen moet de Administratie wel over ernstige vermoedens beschikken dat er bepaalde belastbare activiteiten uitgeoefend worden.


89


1.3. Inzake de BTW


6

2. Bezoekrecht of zoekrecht

2.1.

BTW-ambtenaren mogen meer

Volgens Cassatie mag de belastingambtenaar in het kader van een BTWonderzoek een ‘controle’ uitoefenen in de beroepslokalen in de meest ruime zin van het woord (Arr. Cass.16 december 2003). Met andere woorden, ze mogen alle ‘boeken en stukken’ controleren die ze bv. in uw kantoor of uw werkplaats vinden. Zij hoeven dus niets te vragen en ze kunnen naar hartenlust laden opentrekken, frigo’s openen, enz. Dit is in ieder geval een duidelijke stellingname van Cassatie.

Let

op!

Zodra het om een privélokaal gaat, moeten ook de BTW-ambtenaren

voor de deur blijven staan.

2.2. Directe Belastingen: bezoekrecht is geen zoekrecht 2.2.1. Principe Het onderzoek door een belastingambtenaar op basis van de BTWwetgeving is ruimer dan het onderzoek op basis van de directe belastingen. Een ambtenaar die een onderzoek uitvoert in het kader van de directe belastingen, heeft dus veel beperktere onderzoeksbevoegdheden. De ambtenaar van de Belastingen heeft immers alleen een ‘visitatierecht’, zoals dat heet. De belastingambtenaar kan dus uiteraard ook onverwacht op controle komen in de beroepslokalen, maar hij mag enkel rondkijken en dingen vragen. Zo kan hij vragen om bepaalde boekhoudkundige stukken voor te leggen, maar als hij vraagt om het kaftje in te kijken waar ‘zwart’ op staat, dan kan de belastingplichtige dit weigeren: “Oh ja, dat is ons geheime marketingplan voor Zwart-Afrika, … dit is helemaal geen boekhoudstuk.”. Hier is er dus geen sprake van dat de ambtenaar de schuiven en de kasten opentrekt. Voorbeeld schending In de loop van de controle stelt één van de fiscale ambtenaren vast dat zich in een bureaulade op het kantoor van de zaakvoerder samenvattingen bevinden van de dagelijkse kasverrichtingen (zgn. Z-rapporten van het

90


kasregister). De fiscale ambtenaar neemt deze stukken rechtstreeks uit de lade en vat onmiddellijk het onderzoek aan.

6

In het voorliggende geval blijkt volgens het Hof dat de onderzoekers onmiddellijk tot het onderzoek van de betwiste stukken zijn overgegaan. De onderzoekers hebben zich deze bescheiden niet laten voorleggen.

de belastingplichtige niet spontaan en vrijwillig aan de fiscus werden overhandigd. Het Hof besluit daarom dat de fiscus de dagafschriften van de kassa van de belastingplichtige niet voor taxatiedoeleinden kon gebruiken. Met dit onwettig bewijsmateriaal mocht geen rekening worden gehouden bij het vestigen van de taxaties (Antwerpen 13 maart 2001).

Langs de andere kant mag het controlerecht ook niet zinledig worden gemaakt. Zij lijkt het Hof van Cassatie aan te nemen dat de controleur kennis kan nemen van alle stukken die “ter beschikking staan” in de beroepslokalen, en die dus binnen het gezichtsveld van de controleur staan (Cass., 12 september 2008). In die optiek zou een kaft die op een rek staat wel ter hand mogen worden genomen door de controleur, maar een kaft die in een gesloten kast staat niet. Een belastingcontrole is met andere woorden geen huiszoeking. Men mag niet zomaar kasten en laden opentrekken, vuilnisbakken omkieperen en de inhoud bekijken, enz. Een echte huiszoeking kan alleen na het afleveren van een machtiging door de politierechter of (als er in het kanton geen politierechter is) van de vrederechter. Dit is een zeer uitzonderlijke situatie. Noteer dat als beschermingskledij noodzakelijk is om de beroepslokalen te betreden, de belastingplichtige verplicht is deze beschermkledij ter beschikking te stellen (Vr. en Antw. Kamer, 1971-72, p. 1314, vraag nr. 122, Goemans). Het voorgaande geldt onverminderd voor BBI-ambtenaren. Bij een gezamenlijke AOIF-controle waar BTW en Directe Belastingen samen de controle doen, heeft de BTW-ambtenaar meer mogelijkheden, en mag bv. wel een kaft uit het rek nemen. Zijn collega van de Directe Belastingen moet dan de andere kant opkijken… Uit het voorgaande (onduidelijkheid over reikwijdte, ver schillende bevoegdheden DB-BTW, …) blijkt dat een wetswijziging wenselijk is. Tijdens een bezoek mogen de ambtenaren foto’s trekken van de beroeps lokalen, zonder evenwel de privacy van private personen te schenden (pv 11 juli 2005).


91


Het Hof komt daarom tot de conclusie dat de betwiste documenten door

2.2.2. Een controleur in uw vuilnisbak

6

Stel, een carwashuitbater krijgt een aangekondigde controle. Tijdens de controle worden de boeken van de BTW-bonnetjes grondig geanalyseerd. Plots tovert de BTW-controleur een vijftal blanco bonnetjes tevoorschijn. Vanwaar komen die?


Wat bleek nu? De twee belastingambtenaren hadden twee weken vóór de controle op een avond de carwash bezocht en ze hadden toen even de vuilniscontainer doorzocht. Dit kan dus helemaal niet! Een belastingcontrole is immers geen huis zoeking. Men mag dus niet zomaar kasten en laden opentrekken, vuilnisbakken omkieperen en de inhoud bekijken, enz. Een echte huiszoeking kan enkel en alleen na het afleveren van een machtiging door de politierechter of (als er in het kanton geen politierechter is) door de vrederechter. Dit is echter een zeer uitzonderlijke situatie.

2.2.3. Heeft u geen helm? Stel dat een belastingcontroleur een ruimte wil betreden (bijvoorbeeld een fabriekshal) waarin veiligheidskledij noodzakelijk is. Kunt u dan zeggen: “Sorry, ik heb geen veiligheidshelm meer, kom morgen eens terug.”? Neen, als beschermingskledij noodzakelijk is om de beroepslokalen te betreden, dan is de belastingplichtige verplicht om deze beschermingskledij ter beschikking te stellen (Vr. en Antw., Kamer, 1971-72, p. 1.314, Vr. nr. 122, Goemans).

2.3. Identificatie / aanstellingsbewijs De wet vereist dat de ambtenaren voorzien zijn van hun aanstellingsbewijs. (art. 319, eerste lid, WIB 92). Wanneer een ambtenaar zijn identiteit en functie heeft bekendgemaakt, en de toegang heeft verkregen van de belastingplichtige tot de beroepslokalen, kan niet worden gesteld dat het bezoek van de ambtenaar onregelmatig was (Arr. Cass., 17 februari 2005 en 12 september 2008). Het aanstellingsbewijs moet met andere woorden niet ‘spontaan’ worden getoond. De wet eist enkel dat de ambtenaar moeten “voorzien zijn van hun aanstellingsbewijs”.

2.4.

Onverwacht of aangekondigd

Een bezoek van de controleur kan aangekondigd of onverwacht plaatsvinden. Nochtans wordt een onverwachte controle vanuit efficiëntieoverwegingen door de interne richtlijnen niet aangemoedigd.

92


Volgens de administratieve richtlijnen is een niet-aangekondigde controle enkel opportuun om volgende zaken na te kijken:

6

a) de inschrijvingen in het dagontvangstenboek; b) in het algemeen, wanneer er aanwijzingen zijn dat de belastingplichtige

verrassen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij handelingen zonder factuur.

2.5. En de BBI? Voor alle duidelijkheid vermelden we nog dat het geen belang heeft of het om BBIof om BTW-ambtenaren gaat. Een BBI-ambtenaar mag dus niet meer dan een gewone ambtenaar, ook niet als het onderzoek gebeurt door een BBI-ambtenaar in plaats van door een lokale opsporingsagent.

2.6.

Wat bij gezamenlijke controles?

De vraag is dan wat er gebeurt tijdens de gevreesde AOIF-controles waarbij de BTW en de Directe Belastingen samen de controle doen. De BTW-ambtenaar mag dan het geviseerde kaftje ‘zwart’ wél uit het rek nemen en bekijken, maar… zijn collega van de Directe Belastingen mag dit niet. Die laatste zal dan echter wel eens meekijken over zijn schouder zeker… ?


93


fraudeert en er bij een onverwachte controle de mogelijkheid bestaat hem te

1. Wanneer mag een controle plaatsvinden?

Recommend Documents