1. Categorie Personen Minister André Rouvoet (Jeugd & Gezin) Maurice de Hond Mark Rutte Minister Rouvoet Minister Rouvoet (CU) van Jeugd & Gezin is genomineerd voor zijn plannen voor vergaande risicoprofilering van de jeugd en zijn visie op het gebruik van het Elektronisch Kinddossier. Rouvoet wil dat kinderen "vanaf de geboorte" worden gevolgd. "Behalve de gezondheid van het kind wordt ook de gezinssituatie waarin het opgroeit bekeken, inclusief de risico’s", zo stelt de minister van Jeugd & Gezin op zijn weblog. Rouvoet ziet het systeem van de deelgemeente Hoogvliet in Rotterdam als het voorbeeld hoe het overal moet. "Het inkijkje in de aanpak van het Centrum voor Jeugd en Gezin JONG in de Rotterdamse deelgemeente Hoogvliet [...] geeft wat mij betreft precies weer hoe het in de toekomst overal zou moeten gaan. Vanaf de geboorte wordt een kind gevolgd. Behalve de gezondheid van het kind wordt ook de gezinssituatie waarin het opgroeit bekeken, inclusief de risico’s." Het volgen van kinderen gebeurt in Hoogvliet door het opbouwen van grote hoeveelheden persoonsgegevens en het ontwikkelen en toepassen van risicoprofielen. In Hoogvliet worden blijkens het NRC van 12 juli jl. al "van elke baby vanaf de geboorte gegevens in een elektronisch dossier bijgehouden.” Deze gegevens staan “online voor iedereen in het Centrum en bevat allerhande informatie: lichamelijke en medische gegevens, de gezinssituatie, en later over de school en de psychosociale gezondheid". Een medewerker van het centrum stelt daarover in hetzelfde bericht: "Een kind dat veel verhuist, een suïcidale vader heeft of een ernstig zieke moeder houden wij hiermee goed in de gaten." De risico’s waar het bij de nieuwe gegevensverzameling om gaat zijn ruim gedefinieerd. Elke situatie in de gesteldheid, de opvoeding, het gezin, of de omgeving van het kind lijkt aanleiding te kunnen zijn voor alarmbellen bij de betrokken instanties. Het doel is dat kinderen veilig opgroeien, niet mishandeld worden of afglijden naar de criminaliteit. Het kan gaan om opgroei- en opvoedproblemen. Speciale aandacht krijgen ouders die verantwoordelijk zijn voor risico's door langdurig werkloosheid, echtscheiding, overspannenheid, verslaving of gevangenschap. Gezien de alomvattendheid van de problematiek moet gezegd worden dat het Rouvoet en andere betrokkenen aan ambitie niet ontbreekt. De jury laakt het vertrouwen in de mogelijkheid dit soort problemen op te lossen door ongericht grote hoeveelheden gegevens te registreren Het Elektronisch Kinddossier (EKD) is dit jaar apart genomineerd voor een Big Brother Award in de categorie voorstellen. Het ministerie beweert dat het EKD weinig aan de privacy situatie verandert, omdat het slechts een elektronische versie van al bestaande dossiers is. Er is echter van alles mis met het EKD. De plannen voor het EKD komen er op neer dat op termijn van de gehele Nederlandse bevolking onder de 35 jaar verplicht een geweldige hoeveelheid medische, sociale, en relationele gegevens centraal zullen worden afgenomen door en opgeslagen bij de overheid. De jury vindt het vertrouwen van Rouvoet in gecentraliseerde gegevensverzamelingen en profilering zorgelijk. Met de risicoprofilering en het EKD wordt elk kind potentieel probleem kind. Dit soort omvangrijke gegevensverzamelingen en verwerkingen maken kinderen niet
beter en gaan onvermijdelijk zorgen voor grote inbreuken op de privacy. Met de nominatie wil de jury nadrukkelijk niet het belang van een goede jeugdgezondheidszorg ter discussie stellen. Risicos inschatten om grote problemen te voorkomen, Rouwvoet (18.07.2007) http://www.jeugdengezin.nl/organisatie/minister-rouvoet/weblog/overzicht/risicos-inschattenom-grote-problemen-te-voorkomen.asp Hoogvliet houdt elk kind in de gaten (12.07.2007) NRC Handelsblad, niet digitaal beschikbaar Knuffelt u uw kind? Het gezin en de Christelijke maakbaarheid (06.07.2007) Aukje van Roessel, De Groene Amsterdammer, niet digitaal beschikbaar Wie de jeugd heeft... (Het Parool, 05.07.2007), Karin Spaink (03.07.2007) http://blogger.xs4all.nl/kspaink/archive/2007/07/03/254668.aspx Maurice de Hond Maurice de Hond is door de jury genomineerd voor de privacy-inbreuk die hij maakte door het openbaar beschuldigen van de zogenaamde 'klusjesman' in de Deventer moordzaak. In de spraakmakende Deventer moordzaak was volgens hem de verkeerde man achter de tralies gekomen. In zijn pogingen aan te tonen dat justitie gefaald had, ging hij echter zo ver de klusjesman publiekelijk te beschuldigen. Het aantonen dat iemand anders schuldig is voor een daad is natuurlijk het ultieme bewijs voor de onschuld van iemand die voor die daad in de gevangenis zit. Ook kinderen kennen deze truc. Er is door De Hond volgens de rechter "een waar mediaoffensief ontketend [...] waartegen [beschuldigde] zich niet of amper kan verdedigen." Het is dan ook vooral dit gebruik van de media als kanaal voor het uiten van de beschuldigingen en het aansturen op een volkstribunaal over een Nederlandse burger, dat zorgelijk is vanuit het oogpunt van de privacy. Dit staat los van de waarde die het heeft dat De Hond de aandacht vestigt op misstanden bij justitieel en gerechtelijk onderzoek. Zo oordeelt ook de rechter: "zolang iemand niet door een rechter is veroordeeld, dient hij niet publiekelijk als moordenaar te worden bestempeld. Voor zover het eventueel falen van het openbaar ministerie aan de orde wordt gesteld is dat iets wat als ernstige misstand kan worden aangemerkt waaraan ruchtbaarheid mag worden gegeven. In dat verband gaat het bij herhaling en op indringende wijze in het openbaar aanwijzen van een ander [...] als de dader echter te ver." Helaas kreeg De Hond uiteindelijk misschien ook wel de meeste aandacht vanwege zijn ongeremde en vergaande beschuldigingen aan het adres van de 'klusjesman' van de weduwe Wittenberg. Deze man was in het politie-onderzoek reeds uitgesloten als dader. Toch kon De Hond het niet laten om allerlei onderzoeken te vorderen, zelf beschuldigingen te uiten, bewijzen te zoeken en daarmee de 'klusjesman' ernstig in zijn privacy aan te tasten. Maurice de Hond moet schadevergoeding betalen aan klusjesman (25.04.2007) http://rechtennieuws.nl/14275/maurice-de-hond-moet-schadevergoeding-betalen-aanklusjesman.html
Uitspraak Rechtbank Amsterdam (25.04.2007) http://www.rechtspraak.nl/ljn.asp?ljn=BA3691 Inval in huis Maurice de Hond na e-mailkraak (14.02.2007) http://www.nrc.nl/binnenland/article629602.ece/Inval_in_huis_van_Maurice_de_Hond_na_emailkraak De website 'Geen Onschuldigen Vast' http://www.geenonschuldigenvast.nl/ Mark Rutte Mark Rutte is door de jury genomineerd voor zijn reactie op de uitspraak over discriminatie bij controles uitkeringsfraude. In 2003 vraagt Mark Rutte, dan staatssecretaris van Sociale Zaken, de Nederlandse gemeenten gericht controle te doen naar uitkeringsfraude door Nederlanders van Somalische afkomst. De rechtbank Haarlem tikt begin 2007 de gemeente Haarlem en in het verlengde daarvan ook de staatssecretaris op de vingers. De opdracht betreft discriminatie naar ras, aldus de rechter. En er zijn geen objectieve en of redelijke gronden die deze discriminatie kunnen rechtvaardigen. Mark Rutte, ondertussen fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer, weet het beter dan de rechter: "Die brief had niets met rassendiscriminiatie te maken, maar alles met fraudebestrijding," en "ik sta nog steeds volledig achter die brief en de bijbehorende strijd tegen uitkeringsfraude." De uitspraak van de Rechtbank Haarlem maakt inzichtelijk wat er precies gebeurt is. Een man is door twee rapporteurs van de sectie fraudebestrijding op straat verzocht zich te identificeren. Hij is aangesproken "vanwege zijn huidskleur en het spreken van een vreemde taal en niet omdat de rapporteurs eiser kenden of wisten dat hij voldeed aan het onderzoeksprofiel van bijstandsgerechtigde van Somalische afkomst." De man heeft na tegenstribbelen uiteindelijk zijn naam en adres opgegeven, die voorkwamen op de lijst van bijstandsgerechtigden van Somalische afkomst die de controleurs bij zich hadden. Er wordt vervolgens een huiscontrole gedaan en de uitkering wordt, wederom onterecht zo oordeelt de rechtbank, gestopt. De groep personen van Somalische afkomst die naar aanleiding van de brief van Rutte gecontroleerd moet worden, betreft zo'n 25.000 mensen. Ook al betreft het slechts een kleine minderheid van deze groep die met uitkering naar Engeland zou vertrekken, stelt de brief dat er toch gericht controle moet plaatsvinden. Deze redenering komt erop neer dat de meerderheid van de uitkeringsgerechtigden van Somalische afkomst er puur vanwege hun afkomst en zonder dat er een grond is hun uitkering in te trekken, onderworpen is aan extra controles. De reactie van Rutte gaat hieraan voorbij. Het gevolg is echter dat grote groepen mensen onterecht gestigmatiseerd worden door hun persoonsgegevens over afkomst. Dit kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn van de gegevensbestanden van de overheid. Het voorkomen van discriminatie is dan ook een van de achterliggende doelen van de bescherming van dit soort persoonsgegevens. Rutte krijgt een nominatie voor het blijven verdedigen van dit soort ongelegitimeerde racistische controles. Uitspraak Rechtbank Haarlem (08.05.2007) http://www.rechtspraak.nl/ljn.asp?ljn=BA5410
Rutte zette aan tot rassendiscriminatie (19.05.2007) http://www.volkskrant.nl/binnenland/article426970.ece/Rechtbank_Rutte_zette_aan_tot_discr iminatie Reactie Rutte (19.05.2007) http://www.vvd.nl/index.aspx?FilterId=974&ChapterId=1147&ContentId=6736 Rutte pleit voor gericht onderzoek naar fraude (21.05.2007) http://www.overheidsportal.nl/content.jsp?objectid=32460 2. Categorie Overheid/Instellingen Belastingdienst De Nederlandsche Bank Het PNR Data Agreement Belastingdienst De Belastingdienst is genomineerd voor het advies over het gebruik van de DigiD van de buren. DigiD is een recent ingevoerde strikt persoonlijke gebruikersnaam met wachtwoord om veilige communicatie op te zetten met de online overheid. Het is een elektronisch identiteitsbewijs waarmee via internet transacties met de overheid kunnen worden verricht. NRC Next berichtte op 4 april 2007 echter dat bij aangifte van belastingen volgens de Belastingdienst ook de DigiD 'van de buurman' kon worden gebruikt. De Belastingdienst bleek dit advies te geven als er problemen waren met het gebruik iemands eigen DigiD. Dit terwijl DigiD daar natuurlijk echt niet voor bedoeld is. Om de website van DigiD maar eens te citeren: "Meestal wisselt u [..] vertrouwelijke gegevens uit. Om ervoor te zorgen dat die gegevens alleen met u worden uitgewisseld, willen overheidsinstellingen zeker weten dat u ook echt bent wie u beweert te zijn. Anders gezegd: overheidsinstellingen willen uw identiteit kunnen vaststellen. Zo controleren overheidsinstellingen dat anderen niet namens u handelen." De jury vindt het advies van de Belastingdienst dom en getuigen van weinig begrip voor informatiebeveiliging. Het advies maakt ook duidelijk dat er bij de Belastingdienst te weinig begrip is voor privacy in een digitale omgeving. Privacy komt dan juist neer op het beschermen van de digitale identiteit. De douane geeft ook niet het advies om bij verlies van het eigen paspoort op het paspoort van de buren te reizen. Is de identiteit van de persoon die de toch zeer vertrouwelijke gegevens verzendt voor de Belastingdienst nu wel of niet van belang? Op Kamervragen werd als volgt gereageerd. "Er is geen sprake van inbreuk op beveiliging van persoonsgegevens: het gaat hier om het inzenden van gegevens door een belastingplichtige en niet om het inzien of ophalen van gegevens; er is dus geen enkel risico dat de gegevens van een belastingplichtige langs deze weg bij anderen bekend worden. In de gevallen waar een overheidsorganisatie een burger in staat stelt om de gegevens die de overheid beheert in te zien of te wijzigen, is het niet mogelijk om dit met de DigiD van een derde te doen."
Het hangt er dus blijkbaar van af. Deze argumentatie kan maar moeilijk geruststellen. Eerdere berichten over de matige beveiliging van het DigiD geven eveneens reden tot zorgen. Transparantie bij identiteitsmanagement is noodzakelijk ter bescherming van de privacy. De Belastingdienst maakt er een potje van als ze mensen adviseert hun vertrouwelijke elektronisch verkeer met de overheid met het strikt persoonlijke DigiD van de buren te doen. Advies was verkeerd. Overheid erkent fout met DigiD (04.04.2007) http://www.nrc.nl/binnenland/article678968.ece/Overheid_erkent_fout_met_DigiD Website DigiD http://www.digid.nl Kamervragen over het advies van de Belastingdienst over het gebruik van DigiD (Kortenhorst) (03.05.2007) http://www.bigbrotherawards.nl/docs/KamervragenBelastingdienstDigiD(Kortenhorst).pdf Op de veiligheid van DigiD is genoeg af te dingen (27.02.2007) http://sync.nl/op-de-veiligheid-van-digid-is-genoeg-af-te-dingen/ Beveiliging DigiD te zwak voor belastingaangifte (14.04.2006) http://www.nu.nl/news/713339/50/'Beveiliging_DigiD_te_zwak_voor_belastingaangifte'.html De Nederlandsche Bank De Nederlandsche Bank (DNB) is genomineerd voor het stilhouden van de SWIFT-affaire en het niet willen behartigen van de privacy van de Nederlandse burger. Al in 2002 wordt de president van DNB, evenals de presidenten van de nationale banken van de andere zogenaamde G10-landen, door de Amerikaanse Centrale Bank op de hoogte gesteld van de gegevensverstrekking aan de US Treasury. Dat blijkt als vanaf 2006 de SWIFT-affaire bekend wordt. Jarenlang zijn door SWIFT en Nederlandse banken, buiten de daarvoor geldende verdragen, via de achterdeur financiële gegevens overgedragen aan de Amerikaanse overheid. De gegevensverstrekkingen, die op verschillende punten in strijd blijken te zijn met de bescherming van persoonsgegevens, zijn door DNB slechts gemeld aan de minister van Financiën en verder stilgehouden. Het CBP heeft geklaagt over dit stilhouden van de collegatoezichthouder. DNB verweert zich mede met de mededeling dat de privacy van de klanten van Nederlandse banken niet in haar takenpakket zit. Waarom heeft DNB of de minister niet meteen een onderzoek door het CBP en/of de Europese toezichthouders voor de privacy laten doen? Het moet toch meteen duidelijk zijn geweest dat dit geheime programma tenminste op gespannen voet stond met de beperkingen op verstrekkingen van persoonsgegevens en de informatieplicht aan de klant over het gebruik van zijn of haar financiële gegevens. Oud-minister Zalm wil in zijn antwoorden aan de Tweede Kamer in 2006 geen juridisch oordeel geven over eventuele strijdigheid met de Europese en nationale wetgeving op het gebied van de bescherming van persoonsgegevens, omdat er ondertussen diverse onderzoeken lopen. Enerzijds een onderzoek van de Belgische privacytoezichthouder, anderzijds een zelfstandig onderzoek van de Europese toezichthouder. "Uiteindelijk is het aan de toezichthouders en mogelijk de rechter om te oordelen in hoeverre het gegevensverstrekkingsprogramma in lijn is met de Europese en nationale wetgeving,"
aldus Zalm. Die onderzoeken hadden natuurlijk meteen in 2002 kunnen plaatsvinden en daar had DNB voor kunnen zorgen. De jury wil met de nominatie voor De Nederlandsche Bank een signaal afgeven. Als één van de belangrijkste onafhankelijke toezichthouders, ook al is dat niet de privacytoezichthouder, onze privacywetgeving niet meer serieus neemt, zijn kop in het zand steekt en de Nederlandse burger in de steek laat, is dat een schande en buitengewoon slecht voor de stand van privacy in Nederland. CIA kijkt via achterdeur mee bij banken, NRC Handelsblad, 10.03.2007 http://www.nrc.nl/economie/article654464.ece/CIA_kijkt_via_achterdeur_mee_bij_banken Brief van de ministers van Financiën en Justitie, Betalingsverkeer (27.06.2007) http://www.bigbrotherawards.nl/docs/BriefBetalingsverkeerSWIFT.pdf Kamervragen over het verstrekken van vertrouwelijke bankgegevens door SWIFT aan de CIA (Van Bommel en De Wit (beiden SP)) (21.09.2006) http://www.bigbrotherawards.nl/docs/KamervragenSWIFT.pdf Europe's banks must inform customers of US snooping (27.06.2007) http://www.theregister.co.uk/2007/06/27/swift-disclosure_rules_for-european_banks/ Het PNR Data Agreement De Nederlandse regering, in het bijzonder de verantwoordelijken bij het ministerie van Justitie, zijn genomineerd voor het nieuwe Passenger Name Record (PNR) Data Agreement dat momenteel bij de Raad van State ligt voor advies en daarna naar de Tweede Kamer gaat ter ratificatie. Het verstrekken van passagiersgegevens door luchtvaartmaatschapppijen aan de VS staat al sinds het begin op gespannen voet met de bescherming van de privacy. Het oude verdrag bevatte onvoldoende waarborgen voor de privacy. Het is ondertussen door de Europese rechter ongeldig verklaard. Met het nieuwe verdrag, dat het oude door verdrag moet gaan vervangen, is het er alleen maar erger op geworden. De Nederlandse regering en andere Europese regeringen hebben zich onvoldoende ingezet voor de privacy van de Europese burger. De onderhandelingen met de VS zijn achter gesloten deuren gevoerd. Democratische controle is bijna onmogelijk gemaakt tot het moment dat alleen nog maar nee gezegd kan worden. Het Europese parlement is in meerderheid tegen maar heeft geen bindend stemrecht. Sinds enkele jaren verplicht de Amerikaanse overheid luchtvaartmaatschappijen voor vertrek gegevens af te staan over de passagiers die reizen naar de VS. Het gaat om grote hoeveelheden gegevens. Dit bracht de luchtvaartmaatschappijen in een spagaat. Enerzijds moeten zij voldoen aan de Europese privacyregulering, anderzijds moeten ze voldoen aan de nieuwe eisen van de VS om passagiersvluchten uit te kunnen voeren naar de VS. De Europese Commissie dacht dit probleem te hebben opgelost door het sluiten van een overeenkomst, maar het Europese Hof van Justitie in Luxemburg vernietigt deze in 2006. De Europese Commissie had hier helemaal niet de bevoegdheid toe. Het nieuwe verdrag biedt nog minder rechtsbescherming voor de Europese burger dan het oude verdrag. Volgens een meerderheid van 90% van het Europese parlement is het verdrag "substantively flawed as regards legal certainty, data protection and legal redress for EU citizens, in particular by open and vague definitions and many possibilities for exceptions."
Het verdrag verviervoudigt de periode dat de data worden bewaard: van 3,5 naar 15 jaar. Dit geldt ook voor de data die al in het bezit zijn van de Amerikaanse overheden. Zelfs na 15 jaar is er geen garantie dat de data daadwerkelijk vernietigd moeten worden. De vermindering in de hoeveelheid data van 36 naar 19 is slechts cosmetisch van aard. Datavelden zijn samengevoegd of voorzien van een andere naam. Onder de data die worden verstrekt, bevinden zich ook gevoelige gegevens zoals over etniciteit, religie of politieke opvattingen. Ook deze gevoelige gegevens mogen in bijzondere gevallen worden gebruikt door het Department of Homeland Security. Ten slotte worden de data 7 jaar lang in een 'actieve analytische database' bewaard die data mining en massale profilering mogelijk maakt. De jury kent de nominatie toe vanwege het niet actief aandringen van de Nederlandse overheid in de onderhandelingen op adequate rechtsbescherming. De jury wil met de nominatie ook aandacht vragen voor het probleem dat steeds vaker beslissingen met ingrijpende gevolgen voor de privacy op internationaal niveau, buiten het bereik van degelijke democratische controle genomen worden. Resolutie Europees Parlement (10.07.2007) http://quintessenz.org/doqs/000100003894/2007_07_11_EUparl_PNR_joint%20resolution.pdf EC cuts replacement deal with US on passenger data (26.07.2007) http://www.theregister.co.uk/2007/07/26/ec_us_passenger_data_deal Verslag algemeen overleg van 31 mei 2007 over PNR Data Agreement (11.07.2007) http://www.bigbrotherawards.nl/docs/VerslagoverlegPNRDataAgreement.pdf 3. Categorie Bedrijven NS Google Schiphol De Nederlandse Spoorwegen De Nederlands Spoorwegen is genomineerd voor de privacyschendingen ten gevolge van de OV-chipkaart. De NS lapt de verschillende adviezen over een goede bescherming van de privacy in het kader van een elektronische OV-chipkaart systeem aan haar laars. Iedere houder van een voordeelurenkaart wordt gedwongen voortaan te reizen met een persoonlijke chipkaart die standaard alle reisbewegingen registreert. De opgeslagen gegevens worden vervolgens op individueel niveau gebruikt voor marketingdoeleinden. Een en ander is volgens het CBP in strijd met de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Om deze schendingen te voorkomen moet de kaarthouder zelf in actie komen. Het systeem is erop gericht zo min mogelijk mensen gebruik te laten maken van een anonieme kaart. Door het verplichte gebruik van een persoonsgebonden OV-chipkaart voor houders van kortingsproducten is het voor de vaste OV-reiziger voortaan kiezen tussen 'anoniem' reizen dan wel reizen zonder korting. De anonieme reiziger kan ook geen gebruik maken van de geld-terugmogelijkheid. Het is wederom kiezen tussen anoniem reizen en geld
terug. Het financieel benadelen van mensen die graag met een anonieme kaart willen reizen, is voor de jury niet acceptabel. Er zijn gerechtvaardigde redenen om gebruik te willen blijven maken van het openbaar vervoer zonder dat het persoonlijke reisgedrag wordt opgeslagen in een database. Het aansturen op complete databases met het reisgedrag van alle OV-reizigers moet ook in een bredere context geplaatst worden. Sinds 1 januari 2006 geldt de Wet vorderen gegevens die het makkelijk maakt voor Justitie deze gegevens op te vragen (ook van niet-verdachte burgers) in het kader van strafrechtelijk onderzoek. Er ligt momenteel een wetsvoorstel ter behandeling in de Kamer dat de AIVD de bevoegdheid geeft hele gegevensbestanden op te vragen bij de vervoerssector. De AIVD kan zich met deze nieuwe bevoegdheden heerlijk uitleven op de door de OV-chipkaart gegenereerde bestanden. Het megaproject loopt al jaren terwijl er van alles mis blijft vanuit het oogpunt van de privacy. De NS heeft altijd erg vaag gedaan over het systeem en lijkt zich steeds stroef opgesteld te hebben in de verschillende gesprekken met het CBP. In 2006 moest de minister eraan te pas komen. "Sinds maart zijn door mijn ministerie gesprekken gevoerd met de NS en het CBP. Deze gesprekken zijn gescheiden verlopen omdat er na 2 jaar overleg tussen partijen op korte termijn geen uitzicht was op onderlinge vooruitgang op deelonderwerpen", aldus voormalig minister Peijs in de bijlage bij het GO-besluit voor de Chipkaart in juni 2006. Het College Bescherming Persoonsgegevens heeft meerdere malen aangegeven dat het systeem in strijd is met de wet en heeft nog steeds kritiek op de kaart: "Naar het oordeel van het CBP bestaat er op voorhand geen reden om van iedereen alle reisgegevens voor langere tijd vast te leggen. [...] alleen samengevoegde reisgegevens die niet meer herleidbaar zijn tot individuele personen [mogen] gebruikt worden voor marketing doeleinden." De vraag is waarom de invoering van de kaart niet wordt stopgezet tot deze problemen opgelost zijn. Afgaande op de berichtgeving van dit jaar en de rapporten van consumenten- en reizigersorganisaties lijkt de invoering van de kaart over het geheel genomen contrair de claim: "het leven wordt steeds gemakkelijker". De jury vindt de OV-Chipkaart een voorbeeld bij uitstek hoe het niet moet. Burgers wordt een persoonsgebonden kaart door de strot geduwd. Keuze voor anonimiteit wordt op allerlei manieren lastig gemaakt. Er wordt geen openheid gegeven over het gebruik van de gegevens en het voldoen aan de privacywetgeving wordt meer gezien als deel van de PR dan als een echte wettelijke verplichting. De NS verdienen daarom de nominatie voor de Big Brother Award. CBP advies over de chipkaart & privacy (maart 2006) http://www.cbpweb.nl/downloads_overig/z2004-0850_ov_chipkrt_visie_CBP.pdf OV-Chipkaart in het kort, CBP, laatst gezien (14.08.2007) http://www.cbpweb.nl/downloads_th_dossier/ovc_inhetkort.pdf?refer=true&theme=green Openbaar vervoer / NS schendt privacy met ov-chipkaart (19.04.2007) http://www.trouw.nl/hetnieuws/economie/article693129.ece/Openbaar_vervoer_NS_schendt_ privacy_met_ov-chipkaart OV-chipkaart van start zonder duidelijkheid over privacy (21.06.2006) http://www.bof.nl/nieuwsbrief/nieuwsbrief_2006_13.html
OV-chipkaart door Tweede Kamer ondanks privacy bezwaren (05.07.2006) http://www.bof.nl/nieuwsbrief/nieuwsbrief_2006_14.html Website Translink http://www.translink.nl Website van Groenlinks over de problemen bij de invoering van de OV-chipkaart in Rotterdam http://www.ov-chipklacht.nl/ Google Google krijgt een nominatie voor de excessieve aggregatie van gebruiksgegevens. Het Amerikaanse bedrijf baart mensen zorgen vanwege de database met gebruikersgegevens die het verzamelt. Google heeft in Nederland een marktaandeel van meer dan negentig procent. Google heeft dus van bijna iedere Nederlander die zoekmachines gebruikt (en dat zijn er veel), gegevens over waar hij of zij in geïnteresseerd is. Zoekopdrachten kunnen redelijk onschuldig zijn, zoals het zoeken van informatie over een speelfilm. Uit onderzoek blijkt echter dat mensen Google ook gebruiken voor veel gevoeligere zaken, zoals informatie over zeer specifieke medische afwijkingen, informatie met als doel een mening te vormen over politiek, en natuurlijk informatie over je kennissen, collega's en relaties. Uit de AOL-zaak in de VS bleek dat de geregistreerde zoekopdrachten herleid kunnen worden tot de gebruiker. Het lukte journalisten van de New York Times gebruikers te identificeren uit geanonimiseerde series zoekopdrachten. Google heeft daarnaast een hele reeks andere persoonlijke diensten, zoals Gmail, Google Desktop, iGoogle. Het bedrijf wil in de toekomst nog veel meer weten van haar gebruikers dan het nu al weet, meldt het NRC 7 augustus jl. Met de recente overname van het grootste online advertentiebedrijf ter wereld, DoubleClick, met een schat aan click stream data, komt het al een eind in de richting. De overname is nog niet definitief. Google's privacybeleid is nog in ontwikkeling. Het bedrijf stelde een aantal jaar geleden nog dat de gebruiksgegevens van de zoekdienst van Google geen persoonsgegevens waren. Ondertussen is het van die lijn afgestapt. De Europese privacytoezichthouders willen nog meer informatie hebben van Google over de manier waarop de wettelijke voorschriften ten aanzien van persoonsgegevens worden nageleefd. Er is inderdaad nog veel te veel onduidelijk. Wat doet Google nu precies met al deze gegevens? Waar ter wereld slaat Google al deze gebruiksgegevens eigenlijk op? Alleen in de VS, of op verschillende plaatsen? Hoe ver is Google gevorderd met data mining op deze gebruiksgegevens en welke kennis over onze behoeftes, interesses, voorkeuren en intenties heeft het bedrijf al kunnen achterhalen? Dat de Amerikaanse en andere geheime diensten wel eens via de achterdeur, zonder dat Google daar iets over zou mogen zeggen, gegevens van Google over het zoekgedrag van de Nederlandse bevolking zouden kunnen achterhalen is een bijkomend probleem. Een recente wetswijziging in de VS van de Foreign Intelligence Security Act maakt dit gevaar nog reëler. Deze wetswijziging, waar D66 ondertussen kamervragen over heeft gesteld, maakt het de Amerikaanse veiligheidsdiensten nog een stuk makkelijker om gegevens op te vragen.
Google's global privacy council, Peter Fleisscher, doet zijn best het privacybeleid van Google uit te leggen aan het publiek. Er blijkt echter vaak een addertje onder het gras te zitten. Google behoudt zich het recht voor haar privacybeleid te wijzigen en laat elk toekomstig gebruik van gegevens open. De recente beperking van de levensduur van het Google-cookie, van 30 naar 2 jaar is eigenlijk bijna irrelevant, aangezien het cookie steeds ververst wordt en bij geregeld gebruik van Google dus nooit veroudert. Het anonimiseren van de logs na 18 maanden lost het probleem van de gevoeligheid van de opgeslagen zoekopdrachten niet op en de gekozen termijn is wel erg lang. Tenslotte doet Google in de brief van 10 juni 2007 aan de Europese privacytoezichthouders pogingen om de bewaartermijn te legitimeren met een verwijzing naar de dataretentierichtlijn en het belang van de gegevens voor de opsporing van strafbare feiten. Deze richtlijn is echter helemaal niet van toepassing op de zoekservice van Google. Google lijkt daarmee bijna te solliciteren naar het invoeren van dataretentieverplichtingen voor aanbieders van zoekmachines. Daarmee brengt Google het privacy belang van gebruikers nog verder in gevaar. Om bovenstaande redenen nomineert de jury Google voor een Big Brother Award. Het privacy beleid van Google (14.10.2005) http://www.google.com/intl/en/privacy.html Taking steps to further improve our privacy practices (13.04.2007) http://googleblog.blogspot.com/2007/03/taking-steps-to-further-improve-our.html A Face Is Exposed for AOL Searcher No. 4417749 (09.08.2006) http://www.nytimes.com/2006/08/09/technology/09aol.html?ei=5088&en=996f61c946da4d3 4&ex=1312776000&adxnnl=1&partner=rssnyt&emc=&adxnnlx=1186914896oi5YFS69DdGmxaApzTpm9w Zoekmachine is een nieuwsgierig Aagje (07.08.2007) http://www.nrc.nl/media/article749622.ece/Zoekmachine_is_een_nieuwsgierig_aagje Brief van Europese privacytoezichthouder aan Google (16.05.2007) http://www.cbpweb.nl/downloads_overig/pb_20080725_brief%20van%20WP29_dd2007051 6.pdf?refer=true&theme=purple Brief van Google aan Europese privacy toezichthouder (10.06.2007) http://www.cbpweb.nl/downloads_overig/pb_20080725_brief_van_Google_dd20070610.pdf? refer=true&theme=purple Google volgens Privacy International grootste dreiging voor privacy online (09.06.2007) http://www.privacyinternational.org/article.shtml?cmd[347]=x-347-553961 Analysis: New Law Gives Government Six Months to Turn Internet and Phone Systems into Permanent Spying Architecture (06.08.2007) http://blog.wired.com/27bstroke6/2007/08/analysis-new-la.html Privacy concerns dog Google-DoubleClick deal (17.04.2007) http://news.com.com/Privacy+concerns+dog+Google-DoubleClick+deal/2100-1024_36177029.html
Search engines dealing with privacy standards (01.08.2007) http://www.edri.org/edrigram/number5.15/search-engine-privacy Schiphol Schiphol is genomineerd voor de introductie van een bodyscanner voor het fouilleren van passagiers bij het inchecken. De bodyscanner scant iemand in 3 seconden. Door de kleren heen zijn de contouren van het lichaam zichtbaar - zo goed dat het iets wegheeft van een naaktfoto. De beelden worden niet opgeslagen. Ook staat er geen printer naast de analist om beelden te bewaren. Het apparaat wordt sinds het voorjaar van 2007 getest op de luchthaven. De bodyscanner moet niet verward worden met de bodyscanner die gebruikt wordt voor bolletjesslikkers. Gebruikers kunnen nu nog kiezen of ze de scanner of de gewone procedure willen gebruiken. De scan blijkt uit de berichtgeving nog niet de beoogde wachttijd te verminderen. Het Algemeen Dagblad bekeek het ter plaatse: "De eerste passagiers laten zich gedwee door het apparaat leiden. Een jochie krijgt maar net zijn voeten op de twee gele stickers die voor hem net niet te ver uit elkaar zitten. 'Armen omhoog alsjeblieft', krijgt hij te horen. Drie seconden wachten. Stilstaan. Scan. En klaar. Of toch niet. Een beveiliger luistert via zijn 'oortje' naar de beeldanalist die even verderop de scans bekijkt. Toch nog even fouilleren. Het blijkt niets bijzonders te zijn. Veel passagiers moeten, ondanks de scanner, alsnog worden gefouilleerd. Telefoons, sleutels, het is telkens iets." Kwalijk vanuit privacyperspectief is de gebrekkige informatie die Schiphol gebruikers geeft. Weten gebruikers wel dat ze min of meer naakt worden gezien? De informatie lijkt erg minimaal. Ook is er sprake van kromme privacyretoriek: de "privacybeschermende maatregelen" die zijn getroffen zijn dat het hoofd niet op de foto komt en dat de medewerker die het bekijkt "ver weg" in een andere ruimte zit "zodat oogcontact niet mogelijk is". Dat laatste zou volgens de jury juist als privacybedreigender gezien kunnen worden. Je kunt immers niet zien wie je in de gaten houdt, en hoe. Word je uitgelachen of extra bekeken als je grote borsten hebt? Wordt het hoofd toch niet even meegenomen als er een filmster langskomt? Wie houdt toezicht op de kijkers? Het lijkt de bedoeling de bodyscanner grootschalig in te voeren eind 2007. Daar is op zich niet zoveel tegen, mits er adequate voorlichting is aan passagiers, die bij voorkeur een alternatief moeten houden, en mits er adequaat onafhankelijk toezicht is op de toezichthouders. De jury is gezien de bovengenoemde argumenten niet overtuigd van een privacyvriendelijke invoering van de bodyscanner en nomineert daarom Schiphol voor een Big Brother Award. De Bodyscan voor iedereen (video), 15.08.2007 http://www.depers.nl/video/?ID=257710&ref=rss BODYSCAN Drie seconden gluren maakt met de hand onderzoeken overbodig - Schiphol 'fouilleert' met scan (16.05.2007) Algemeen Dagblad, niet digitaal beschikbaar.
4. Categorie Voorstellen Implementatie bewaarplicht verkeersgegevens Elektronisch Kinddossier Uitbreiding bevoegdheden AIVD Implementatievoorstel bewaarplicht verkeersgegevens Nadat de bewaarplicht in 2004 een BBA had gewonnen en in 2005 het voorstel voor een centrale database voor de gegevens een nominatie kreeg is nu het wetsvoorstel om de bewaarplicht te implementeren genomineerd. Het genomineerde concept bewaarplicht verkeersgegevens is eind 2006 door de regering publiek gemaakt. Het voorstel gaat volledig voorbij aan het debat dat de afgelopen jaren in Nederland is gevoerd. Door velen is gewezen op de onaanvaardbare privacy-inbreuk die algemene dataretentie betekent. Het weet de gekozen termijnen niet te legitimeren en gaat voorbij aan de bredere Europese ontwikkelingen. De bewaarplicht is een al jaren durend schimmig politiek spel met onze fundamentele rechten. De nominatie voor het voorstel richt zich in het bijzonder op de gekozen bewaartermijn van 18 maanden voor telecommunicatie en Internet gegevens. Het voorstel kiest hier bijna voor de maximum termijn die de Europese dataretentie richtlijn voorschrijft. Dit is om meerdere redenen onaanvaardbaar. Ten eerste is de noodzakelijkheid van een algemene bewaarplicht vanuit het oogpunt van de opsporing van strafbare feiten überhaupt nooit aangetoond. Het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens vereist dit. De richtlijn is volgens velen dan ook in strijd met dit belangrijkste mensenrechtenverdrag. In verscheidene landen in Europa, waaronder Ierland en buurland Duitsland, worden om die reden procedures tegen de richtlijn en de implemantatiewetgeving voorbereid. Een onderzoek van de Erasmus universiteit uit 2005 -het enige onderzoek naar de noodzaak van een bewaarplicht- toont aan dat nut en noodzaak van een bewaarplicht niet aanwezig zijn. Uit het onderzoek blijkt dat de gevraagde gegevens steeds aanwezig waren als daar in verband met een strafrechtelijk onderzoek om werd gevraagd. Het onderzoek komt op basis van een wensenlijstje van justitie dan toch tot de aanbeveling dat een bewaartermijn van 1 jaar "wenselijk is". Een langere bewaartermijn dan een jaar lijkt daarmee in ieder geval uitgesloten, nu het EVRM volgens vaste rechtspraak meer vraagt dan wenselijkheid, namelijk noodzakelijkheid. De regering zegt nu dat er aanleiding is deze wenselijke termijn nog eens met een half jaar te verlengen maar geeft hier geen geldige redenen voor. Mochten we dan uit moeten gaan van de rechtmatigheid van de richtlijn, dan is een minimale bewaartermijn van 6 maanden dus de enige juiste optie. Hiermee zou Nederland ook aansluiten bij ons belangrijkste buurland, Duitsland waar ook voor deze termijn is gekozen. Zoals het CBP opmerkt in het advies over het voorstel staat een bewaartermijn van achttien maanden ook in schril contrast met de herhaalde verzekeringen van de vorige minister van Justitie aan de Tweede Kamer. Donner stelde dat Nederland een bewaartermijn nastreefde van twaalf maanden voor telefoniedata en zes maanden voor internetdata. "Ik heb aangegeven dat ik in ieder geval voor Nederland de ruimte wilde voor een bewaartermijn van een jaar, en voor internetgegevens voor een termijn van een half jaar. Dat is gerealiseerd; dat kan nu. Dat andere lidstaten in hun nationale wetgeving eventueel langere termijnen vaststellen, moeten zij weten.” Tijdens dit debat (Handelingen II 2005-2006, blz. 3405) nam een ruime Kamermeerderheid een motie aan ter afkeuring van de richtlijn (Motie-Dittrich c.s. , 23 490,
nr. 407), met name omdat er een langere bewaartermijn dan twaalf maanden mogelijk werd gemaakt. De jury wil met de nominatie voor de bewaarplicht wederom de aandacht vestigen op de vergaande privacyinbreuk die met het realiseren van de bewaarplicht wordt gemaakt. De jury is van mening dat door de politiek acht geslagen moet worden op de ontwikkelingen in ons omringende landen. In meerdere landen wordt de algemene bewaarplicht aangevochten vanwege strijd met onze fundamentele rechten. Concept wetsvoorstel bewaarplicht telecommunicatiegegevens (11.12.2006) http://www.minez.nl/dsc?c=getobject&s=obj&objectid=149506&!dsname=EZInternet&isapi dir=/gvisapi/ Concept memorie van toelichting bewaarplicht telecommunicatiegegevens (11.12.2007) http://www.minez.nl/dsc?c=getobject&s=obj&objectid=149507&!dsname=EZInternet&isapi dir=/gvisapi/ Brief CBP bij advies over concept wetsvoorstel (22.01.2007) http://www.cbpweb.nl/downloads_adv/z2006-01542_1.pdf?refer=true&theme=purple Advies CBP over concept wetsvoorstel (22.01.2007) http://www.cbpweb.nl/downloads_adv/z2006-01542_2.pdf?refer=true&theme=purple Procedure tegen de richtlijn van Digital Rights Ireland (14.09.2006) http://www.digitalrights.ie/2006/09/14/dri-brings-legal-action-over-mass-surveillance/ Campagne tegen Data retentie van AK Vorrat in Duitsland http://www.vorratsdatenspeicherung.de/index.php Elektronisch Kinddossier Het Elektronisch Kinddossier (EKD) is genomineerd in de categorie voorstellen. Onder het motto "Geen kind buiten beeld" werkt de stichting EKD momenteel aan de bundeling van alle beschikbare gegevens in de jeugdgezondheidszorg (JGZ) in het EKD. Het EKD moet een gecentraliseerde databank worden met medische gegevens van alle Nederlandse kinderen van 0 tot 19. De jury is zeer bezorgd over de huidige plannen voor het Elektronisch Kinddossier. De jury is van mening dat het hier om meer gaat dan alleen het optimaliseren van de informatiepositie van de overheid in het kader van de jeugdgezondheidszorg. De invloed en risico’s van een algemene en gecentraliseerde profilering van de jeugd door middel van een uitdijende en onvoldoende gecontroleerde dataverzameling zijn niet te onderschatten. Kinderen zullen door het systeem in hun gedrag – in plaats tijd en context – worden gevolgd, gestuurd en beïnvloed. De overheid loopt het gevaar te stigmatiseren en stereotyperen in plaats van dat werkelijk zorg wordt verleend waar dat nodig is. Met de nominatie wil de jury nadrukkelijk niet het belang van een goede jeugdgezondheidszorg ter discussie stellen. Het ministerie beweert dat het EKD weinig aan de privacysituatie gaat veranderen, omdat het slechts een elektronische versie is van al bestaande dossiers. Er is echter van alles mis met het
EKD. De plannen voor het EKD komen er op neer dat op termijn van de gehele Nederlandse bevolking onder de 35 jaar verplicht een geweldige hoeveelheid medische, sociale en relationele gegevens centraal zullen worden afgenomen door en opgeslagen bij de overheid. Daar komt op dit moment bij dat de toegang minder restrictief gemaakt gaat worden dan mogelijk is. Over de rechten op inzage, verwijdering en verbetering is onvoldoende nagedacht. Het EKD staat onder voortdurende politieke druk om nog breder te worden ingezet, toegankelijk te worden voor nog meer instanties. Kortom, het EKD lijkt meer op een ramp voor de privacy. Een oplossing of nieuw probleem? Het grote probleem in de jeugdzorggezondheidszorg is dat er veel organisaties naast elkaar bestaan die allemaal tot taak hebben risico’s te signaleren en kinderen te begeleiden. Ieder van deze parallel opererende instanties heeft natuurlijk zijn eigen gegevensverzameling opgebouwd. Door gebrekkige informatie-uitwisseling gebeurt het soms dat bij geen van de betrokken instanties een volledig beeld van een kind aanwezig is. Dit, zo beweert men, heeft geleid tot de tragedie van het Maasmeisje. Om iedere organisatie toegang tot volledige informatie te verschaffen, kwam er het plan voor centrale informatieopslag. Het valt natuurlijk te bezien of zo'n systeem het werkelijke euvel weet aan te pakken. Immers, ook een centrale gegevensverzameling zal niet helpen het onderliggende probleem van ontbrekende hiërarchieën en verantwoordelijkheden te vervangen. Het is verder de vraag of het systeem niet dermate veel potentiële risicogevallen gaat genereren, dat de JGZ er onmogelijk mee om kan gaan. Het kinddossier wordt immers ingevoerd voor alle kinderen in Nederland. In de nota over het gezinsbeleid van 2006 staat nota bene dat het met 95 procent van de gezinnen in Nederland goed gaat. De vraag dringt zich op waarom de invoering van het dossier en de inspanningen van de Jeugdzorg zich niet beperken tot de kinderen waarbij zich problemen voordoen, en of de oplossing die het kabinet propageert niet betekent dat de beschikbare arbeidskracht wordt ingezet in het beschrijven en vastleggen van problemen in plaats van het oplossen ervan. De doelen van het EKD zijn blijkens de brief van het minsiterie van VWS d.d. 21 april 2006: • het beter en sneller signaleren door de verschillende jeugdgezondheidszorgorganisaties van (gezins)risico’s bij het opgroeien; • voorkomen dat kinderen buiten beeld raken, ook als ze niet voor onderzoek komen; • beter en sneller ontsluiten van relevante informatie aan andere zorgverleners; • beter volgen van kinderen in risico-omstandigheden; • sneller en meer informatie te vergaren over ontwikkelingen bij de jeugd, zowel lokaal als landelijk. Een centraal systeem Zoals aangestipt, is een van de grote problemen met de plannen voor het EKD vanuit het oogpunt van privacy de centralisatie van het systeem. Hiervan worden door het ministerie steeds de voordelen belicht. Het ministerie verdedigt centralisatie in de brief van 21 april 2006 bijvoorbeeld op grond van de financieel-technische voordelen, de mogelijkheid het systeem beter en sneller in te voeren en op termijn ook beter te handhaven, de betere mogelijkheden om kinderen niet uit het oog te verliezen, de voordelen met het oog op de uitwisselbaarheid binnen de sector, en de betere basis voor toekomstige uitwisseling met andere zorgsectoren en de verwijsindex. Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) is zeer kritisch over deze argumentatie voor een centraal systeem. Het stelt terecht dat een opsomming van voordelen niet afdoende is voor het aantonen voor de noodzaak van centralisatie. "De noodzaak van het centraal opslaan van medische gegevens van - op termijn - de gehele bevolking gedurende enige tientallen
jaren is naar het oordeel van het CBP niet afdoende onderbouwd", aldus het advies van het CBP van 7 juni 2007. De bewaartermijn is inderdaad zo lang dat het in combinatie met de breedte van de dataset gaat om gehele levens die in het EKD terecht gaan komen. Het EKD is immers in gebruik vanaf de geboorte tot het 19de levensjaar en het plan is de gegevens daarna nog eens 15 jaar te bewaren. Een schat aan gevoelige data, en iedereen wil toegang Een ander probleem is de hoeveelheid en soort data die in het dossier zou moeten worden opgenomen. In maart 2007 is door de betrokken instanties de concept dataset beschreven. De dataset beperkt zich niet tot klassieke medische data. Onder het mom van psycho-sociale screening, zullen er tal van gegevens worden opgenomen over leefstijl van ouders en het gedrag van het kind. Naast data over ziektes zullen er ook data over taalontwikkeling, geweld, agressie, pesten en gepest worden op school worden bewaard. Ook de geloofsovertuiging van ouders moet, om maar een voorbeeld te noemen, blijkens de dataset gezien worden als medische data. De breedte en onduidelijke afbakening van de dataset vormt een ernstige bedreiging voor de privacy. De dataset is zo omvangrijk dat het EKD een ware schatkist voor medisch, sociaal, psychologisch en wellicht ook commercieel onderzoek zal worden. Een volgend probleem is de toegang tot het dossier. Bij gebrek aan een wettelijke regeling is het tot nu toe onduidelijk wie precies welke vorm van toegang zal krijgen. Net als bij het Elektronisch Patientendossier lijkt deze toegang echter ruim te worden opgezet. Het ministerie meldt dat alleen medewerkers van de JGZ toegang tot het EKD zullen krijgen. Maar dit betreft al een grote groep mensen. Verder blijkt dat een nog grotere groep informatie aan het dossier kan toevoegen. "Verschillende instanties kunnen signalen aan het dossier toevoegen zonder dat ze het dossier kunnen inzien. De privacy van het kind wordt zo bewaakt terwijl de jeugdgezondheidszorg snel weet heeft van problemen en snel hulp kan bieden." Gegevens zullen door medische specialisten beetje bij beetje worden ingevoerd. Het is waarschijnlijk dat dit verplicht wordt gesteld. Gegevens over een procedure m.b.t. controle van de input ontbreken volledig. Er is daarmee een groot risico dat individuele, niet-getoetste opmerkingen waar - anders dan aan medische diagnoses - elke objectieve grond aan ontbreekt in het dossier terecht komen. Dit speelde bijvoorbeeld bij een vergelijkbaar project in Almere. Het EKD zal primair gebruikt worden door personen in de JGZ. Maar de intentie is duidelijk dat dit gebruik niet tot jeugdzorgmedewerkers beperkt blijft. Er zijn al concrete plannen om de data aan leerplichtambtenaren ter beschikking te stellen. Gezien de algemene heilsverwachting die spreekt uit de plannen voor het EKD, moet er ernstig rekening mee worden gehouden dat het primaire gebruik steeds zal worden uitgebreid. Deze inschatting lijkt ook gerechtvaardigd op grond van een aantal andere factoren. Een van de argumenten van het ministerie voor centralisatie is dat het voordelen heeft voor de uitwisselbaarheid binnen de sector en de betere basis voor toekomstige uitwisseling met andere zorgsectoren en de verwijsindex. De verwijsindex is toegankelijk voor alle instanties die met een kind te maken hebben, dus ook instanties buiten de JGZ zoals scholen, politie etc. De wethouders jeugd en gezin van de 4 grote steden hebben reeds aangedrongen op samenvoeging van het EKD en de Verwijsindex. De dossiers zijn ook in geanonimiseerde vorm zowel waardevol als gevoelig. Het Centraal Bureau voor de Statistiek en andere overheidsinstanties belast met beleidsontwikkeling zullen geanonimiseerde data ontvangen ten behoeve van onderzoek. Het ministerie is hier duidelijk over: "Een ander doel van het EKD is inzicht geven in de gezondheidssituatie en de gezondheidsrisico's van groepen kinderen. Alle individuele kinddossiers leveren samen een
schat aan informatie over normaalwaarden van gezonde kinderen. Daarmee ontstaat een accurater beeld van wat wel en niet gezond is. Deze kennis helpt mee de jeugdgezondheidszorg te verbeteren." Er is sprake van het anonimiseren van de gegevens voor secundair gebruik. Toch mag worden verwacht dat profilering op bepaalde groepen zal plaatsvinden, met de mogelijkheid van stigmatisering tot gevolg. Tot slot De privacy is in de plannen en voorbereiding op de invoering van het EKD zeer onvoldoende meegenomen. Het lijkt een bijkomende randvoorwaarde te zijn geweest waar later nog eens naar gekeken zou kunnen worden. Anders dan in het geval van het Verwijsindex, waar informatieplicht, toegang en verwijdering van data duidelijk is geregeld, bestaat voor het EKD nog geen wettelijke grondslag of regeling die rekening houdt met de eisen van de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Regelingen over notificatie, inzage en gegevensverwijdering ontbreken, terwijl dit juist omdat het specialistische medische gegevens betreft, extra nodig is hier aandacht aan te besteden. Het kan voor individuen erg lastig worden om data te laten verwijderen die op een “foutieve medische analyse” berusten. De planning voorziet dat het systeem op 1 oktober 2007 operationeel is en dat het dossier op 1 januari 2008 wordt ingevoerd. Per brief aan de Kamer van 5 juli 2007 heeft minister Rouvoet laten weten, dat deze planning nog niet gegarandeerd is. Gezien de grote bezwaren vanuit het oogpunt van de privacy van de Nederlandse burger en het kind in het bijzonder, dient er opnieuw grondig naar de plannen gekeken te worden. De huidige plannen krijgen een nominatie voor een Big Brother Award. Website Stichting Elektronisch Kinddossier (EKD) http://www.ekd.nl Snelle invoering van het Elektronisch Kinddossier (12.04.2006) http://www.bof.nl/nieuwsbrief/nieuwsbrief_2006_8.html Nota gezinsbeleid (31.03.2006) http://www.minvws.nl/images/nota-gezinsbeleid_tcm10-85548.pdf Brief Ministerie VWS over de stand van zaken bij het EKD (21.04.2006) http://www.minvws.nl/images/kinddossier_tcm19-97952.pdf Advies CBP over het EKD (07.06.2007) http://www.cbpweb.nl/downloads_adv/z2006-00781.pdf?refer=true&theme=purple De landelijke verwijsindex http://www.verwijsindex.nl Stelling van de wethouders van de 4 grote steden (12.07.2007) http://www.zorgwelzijn.nl/nieuws/id560186281/elektronisch_kinddossier_is_een_stap_terug.html Risicos inschatten om grote problemen te voorkomen (18.07.2007) http://www.jeugdengezin.nl/organisatie/minister-rouvoet/weblog/overzicht/risicos-inschattenom-grote-problemen-te-voorkomen.asp
De geplande dataset van het EKD (03.05.2007) (xls) http://www.ekd.nl/uploaded/FILES/htmlcontent/Basis%20Dataset%20JGZ%20v2.0.xls Hoogvliet houdt elk kind in de gaten (12.07.2007) NRC, Niet digitaal beschikbaar Wie de jeugd heeft... (Het Parool, 5 juli 2007), Karin Spaink (03.07.2007) http://blogger.xs4all.nl/kspaink/archive/2007/07/03/254668.aspx Uitbreiding Bevoegdheden AIVD Het wetsvoorstel dat nieuwe bevoegdheden introduceert voor de AIVD is genomineerd vanwege de vergaande inbreuk op de informationele privacy en de kennelijke plannen voor vergaande data mining. De wetswijziging heeft minimale politieke en publieke aandacht gekregen. Het wetsvoorstel, een wijziging op de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 (WIV), ligt momenteel bij de Tweede Kamer. De wijziging introduceert een verruiming van de bestaande bevoegdheden van de AIVD. Er wordt een informatieverplichting ingevoerd voor het vertrekken van gegevens aan de AIVD. Zo zal de AIVD in de telecomsector, de financiële sector en de vervoerssector gegevens en ook hele bestanden kunnen gaan vorderen. De nieuwe bevoegdheden moeten het mogelijk maken "verschillende aspecten van het gedrag van [..] personen en organisaties" in kaart te brengen. "Daarbij staan met name de aspecten identificatie, verplaatsing, communicatie en financieren centraal." Met de bevoegdheden kan de AIVD op grote(re) schaal gaan doen aan data mining. De bevoegdheden gehele databases op te vragen stellen de bewaarplicht voor verkeersgegevens in de telecommunicatiesector en de databases die de OV-Chipkaart gaan genereren in een heel ander daglicht. De Raad van State stelde onder meer vraagtekens bij de noodzaak van het grootschalig invoeren van een informatieverplichting en het nalaten van het vragen van een advies aan het College bescherming persoonsgegevens (CBP). De Tweede Kamer heeft de discussie over de verhouding met het recht op privacy, artikel 10 van de Nederlandse Grondwet en artikel 8 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, beperkt tot de vraag of inderdaad advies gevraagd had moeten worden aan het CBP, maar lijkt er niet op aan te sturen dat dit alsnog gebeurt. Dat is jammer, aangezien het wetsvoorstel in elk geval feitelijk van grote betekenis is voor de relatie tussen burgers en houders van hun gegevens. Het CBP is in Nederland de organisatie bij uitstek om over het belang van de burger bij de bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer te adviseren. Op dit moment werkt de AIVD met uitzondering van de telecomsector geheel op basis van vrijwillige arrangementen, zoals convenanten. Het voorstel doorbreekt dit tot nu toe geldende beginsel van vrijwilligheid door het opleggen van nieuwe informatieverplichtingen in de financiële en vervoerssector. Voor het beginsel van vrijwilligheid was nog niet lang geleden bij de totstandkoming van de WIV nog nadrukkelijk gekozen. De Raad van State stelt vraagtekens bij de noodzaak van deze koerswijziging. "Enerzijds wordt in de memorie van toelichting opgemerkt dat de afhankelijkheid van (louter) vrijwillige medewerking in het licht van de te beschermen belangen niet meer wenselijk is. Anderzijds wordt opgemerkt dat daarmee niet gezegd is dat bestaande vrijwillige arrangementen van artikel 17 WIV niet zouden voldoen. [..] Dit roept de vraag op waarom en met het oog op welke gevallen het [..]
thans nodig wordt geacht de mogelijkheid in te voeren bepaalde bestuursorganen en instanties een informatieverplichting op te leggen." Het wetsvoorstel past in een trend de vrijwillige verstrekking te doorbreken om de toegang tot bestaande gegevensbestanden af te dwingen. Sinds het inwerkingtreden van de veel bekritiseerde Wet bevoegdheden vorderen gegevens op 1 januari 2006 geldt ook ten aanzien van de opsporing van strafbare feiten een algemene plicht gegevens te verstrekken aan justitie in het kader van de strafvordering. De jury wil met de nominatie de hard nodige aandacht vestigen op de voorgestelde nieuwe bevoegdheden en het risico van doorgeschoten data mining door de AIVD. “Politieke discussie over voor- en nadelen van toepassing van nieuwe technieken zoals data mining wordt ten onrechte niet gevoerd”, zo concludeert ook het zeer recente rapport ‘Data voor Daadkracht’ dat in opdracht van de ministeries van Binnenlandse Zaken, Justitie en Defensie is opgesteld. Het rapport besteedt ruim aandacht aan de nieuwe bevoegdheden en de vergaringsdrift van de AIVD. “Nut en noodzaak van het fysiek binnenhalen van aantallen databases ten behoeve van het veiligheidsdomein verdienen nader onderzoek”, zo stellen de onderzoekers. Zij laten zich ook uit over de negatieve gevolgen van de politieke en bestuurlijke nadruk op veiligheid van de afgelopen jaren. “Het risico dat een onbalans tussen privacy en veiligheid ontstaat wordt door de overheid onvoldoende onder ogen gezien.” Voorstel opvragen bestanden AIVD naar Tweede Kamer (24.05.2006) http://www.bof.nl/nieuwsbrief/nieuwsbrief_2006_11.html Ter Horst: inwinnen gegevens door politie en inlichtingendiensten uit databestanden goed geregeld (30.08.2007) http://www.bzk.nl/actueel?ActItmIdt=108219 Rapport ‘Data voor Daadkracht’ (30.08.2007) http://www.bzk.nl/aspx/download.aspx?file=/contents/pages/89605/datavoordaadkracht.pdf
