1 - april 2012 ISSN

Pieterskerk Leiden

vriendenbericht

04/12

jaargang 19/1 - april 2012 ISSN 1387-9952

2 vriendenbericht > column en colofon

column

Het voorjaar is begonnen In september 2011 sloot ik mijn column af met de wens u te mogen begroeten bij de Maria Vespers van Monteverdi. In dit Vriendenbericht vindt u een advertentie voor de komende Maria Vespers.

Frieke Hurkmans

colofon

De lange traditie zet zich voort met één van de

berg werk verzet en het is een waar genot om met

meest gerenommeerde muziekgezelschappen, het

deze groep mensen te mogen samenwerken.

Nederlands Kamerkoor. De Pieterskerk is oprecht trots op deze nieuwe samenwerking.

Maar wat niet door ons leken kan worden schoon-

Waar wij ook erg trots op zijn, is dat de Pieterskerk

uit Soest, specialist in orgelrestauratie, is daar be-

Het Vriendenbericht is een uitgave van de

Leiden sinds begin 2012 officieel de status van

gin januari mee begonnen. Ieder onderdeel van

Stichting Vrienden van de Pieterskerk en

leerbedrijf heeft ontvangen. Het hele jaar door zijn

het Engelse orgel wordt vakkundig onderhanden

verschijnt tweemaal per jaar.

studenten van verschillende opleidingen actief

genomen en waar nodig gerestaureerd. Het terug-

tijdens langere of kortere stages. Zo zijn iedere

plaatsen van het orgelwerk zal een jaar in beslag

Redactie

twee weken jongeren van de Praktijkschool bezig

nemen. In de najaar editie van het Vriendenbericht

Joop Maat (hoofdred.), Josse Moers en

met het vervullen van hun maatschappelijke stage

ziet u een fotoreportage om u een idee te geven

Monique Roscher.

en maken zij rondom de Pieterskerk schoon. Fijn

van deze bijzondere werkzaamheden.

gemaakt, is het Thomas Hill orgel. De firma Elbertse

voor de Pieterskerk én de buren. Daarnaast lopen

Bijdrage van

studenten van ROC’s en Hogescholen ieder drie

Wat niet meer gerestaureerd kan worden is de toren

Frieke Hurkmans

tot vier maanden stage bij de sales afdeling. Een

van de Pieterskerk die in de nacht van 4 op 5 maart

nieuwe generatie maakt op deze manier kennis met

1512 instortte, nu 500 jaar geleden. De Leidsche

Foto’s/illustraties

de rijke en bijzondere geschiedenis van de Pieters-

Vereniging van Postzegelverzamelaars presenteer-

Claudia Claas, RAL, architektenburo

kerk. Het enthousiasme van deze jongeren is aan-

de ter gelegenheid daarvan een speciale postzegel.

Veldman Rietbroek Smit

stekelijk en het is iedere keer weer een feest nieuwe

Een fantastisch cadeau aan de Pieterskerk. Samen

stagiaires te mogen begeleiden.

met de ontwerper van de postzegel, had ik de eer

Vormgeving en Druk

de eerste zegels uit te mogen reiken aan de oudste

Valetti, Claudia Claas

Dat enthousiasme was er ook tijdens de vroege

inwoner van Leiden, mevrouw Langezaal (107 jaar).

Drukkerij van der Linden.

voorjaarsschoonmaak in het laatste weekeinde van

Op de website van de Pieterskerk kunt u foto’s zien

februari. De vloer van de Pieterskerk was al een paar

van deze ontmoeting en kunt u de postzegel bestel-

Redactieadres

weken daarvoor in de bijenwas gezet, misschien

len (www.pieterskerk.com). Verderop in het Vrien-

Stichting Vrienden van de Pieterskerk

heeft u de blinkende foto op de voorpagina van

denbericht kunt u een artikel over de toren lezen.

Antwoordnummer 12052 VC Leiden

het Leidsch Dagblad gezien… Nu was het de beurt

Bureau: Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden

aan het koor, het koorhek, de monumenten en de

Samen met de hulp van velen en niet in de laatste

T 071 512 43 19, [email protected]

lampen. Een vaste kern vrijwilligers, kantoormede-

plaats van u, de Vrienden van de Pieterskerk, schit-

www.pieterskerk.com Bank: 88 15 28 307

werkers en hun partners, stagiaires en freelancers,

tert in het hart van Leiden een fantastisch monu-

gingen aan de slag. De jongste schoonmaakkracht

ment. U bent altijd welkom om met eigen ogen uw

© Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande

was acht jaar en de oudste bijna negenenzeventig.

Pieterskerk te bewonderen.

toestemming van de uitgever worden openbaar

Terwijl de deuren open stonden voor bezoekers,

gemaakt of verveelvoudigd.

werden met de plumeau in de hand vragen beant-

Frieke Hurkmans

woord en rondleidingen verzorgd. Er is een enorme

Directeur Pieterskerk Leiden

Interview met Kim van Goethem < vriendenbericht 3

Interview met receptioniste Kim van Goethem

‘De Pieterskerk heeft een enorme aantrekkingskracht’ Kim van Goethem (22) werkt als receptioniste bij de Pieterskerk en doet dit met plezier. ‘Ik heb het naar mijn zin en deze parttime baan is een goede aanvulling op mijn studie.’ Een interview over het werk van Kim en haar ervaringen met de Pieterskerk.

Vertel, hoe kwam je voor het eerst in aanraking met de Pieterskerk?

Het is een job met verschillende taken. Op die

“Dat was in 2008. Leiden leek me de perfecte plek

Heb je het een beetje naar je zin?

manier blijft het leuk werken.”

om te gaan wonen en studeren. Op mijn achttiende ben ik hier naartoe verhuisd en ging geschiedenis

“Zeker. Ik kan me geen beter werk voorstellen. Ook in

studeren. Via de openingsceremonie van het acad-

verband met mijn studie. Dit is een goede aanvulling

emisch jaar en mijn propedeuse-uitreiking maakte

daarop. Wij werken in een relatief klein team. Soms

ik kennis met de Pieterskerk. Het liet een grote in-

is het puzzelen om alles rond te krijgen, er wordt

druk op mij achter. Als student geschiedenis vond

hard gewerkt en uiteindelijk lukt het altijd. Een monu-

ik bovendien dat ik er gewoon een keer langs

ment in stand houden is een moeilijke taak, met z’n

moest gaan. Nu werk ik er een aantal dagen in de

allen werken we daar hard aan. Het is een gezellig

week. Kan niet beter.”

bedrijf om voor te werken en ik wil nog even blijven.”

Je werkt op dit moment ruim een half jaar hier. Wat zijn jouw werkzaamheden?

Wat is er bijzonder aan deze kerk? “De Pieterskerk is officieel geen echte kerk meer.

“Die zijn heel divers. Ik zit bijvoorbeeld achter de

Toch worden bezoekers stil als ze de kerk binnen-

receptie. In de winter is de receptie in de kerk

komen en slaan velen nog een kruisje. De kerk

dagelijks open tussen 13:30 – 16:00 uur en tijdens

heeft een enorme aantrekkingskracht. Daarnaast is

de zomertijd van 10:00 – 16:00. Verder beantwoord

de combinatie evenementen en kerk uniek te noe-

ik vragen via mail of te­ lefoon en voer ik onder-

men. Tijdens een van mijn eerste werkdagen had

steunende secretariële werkzaamheden uit. Daar-

fotograaf Erwin Olaf een fotoshoot (kijk op www.

naast houd ik de aan- en afmeldingen bij van de

flickr.com/photos/pieterskerk/sets/ voor foto’s) in

Vrienden en verstuur ik diverse mailingen.

de kerk. De kerk was speciaal aangekleed en mistig gemaakt. Ik wist niet wat ik zag. En tot slot: je

Het meeste van de tijd ben ik bezig met het te

werkt in een gebouw dat zo ontzettend oud is. Het

woord staan van bezoekers. Ik geef ze informatie

idee dat het er al staat vanaf ongeveer 1120. Dat

over de kerk, laat ze dingen zien en probeer soms

geeft een kick. De waarde en de overdonderende

bezoekers te werven als Vriend van de Pieterskerk.

grootte van de kerk zijn heel bijzonder.”

Naam: Kim van Goethem Leeftijd: 22 jaar Geboorteplaats: Hoofddorp Woonplaats: Leiden Hobby: Roeien Studie: Geschiedenis

4 vriendenbericht > 500 jaar torenloos

In het onlangs verschenen lijvige boekwerk over de Pieterskerk staat een boeiend stuk over de toren. Welke aanwijzingen hebben bouwhistorici gevonden in metselverbanden, kapconstructies, funderin-

500 jaar torenloos

Nieuw licht op de verdwenen toren van de Pieterskerk

gen, archieven en een schilderij? Wat vertellen zij over de verdwenen toren van de Pieterskerk? Het gebeurde in de nacht van 4 op 5 maart, even voor één uur. Stadssecretaris Henrick Florisz schrijft dat de toren naar het noorden toe viel. Eén persoon in het bijzonder moet de schrik van zijn leven hebben gehad; delen van het bouwwerk kwamen terecht op het huis en zelfs het bed van priester Symon Ewoutsz, die “in grooter vreesen van zijn lijff” was. Hij bleef “doir Godts sonderlinghe gracie” ongedeerd. Henrick beschrijft ook dat al tijdens de preek op 25 februari grote stukken steen naar beneden vielen. Mensen ontvluchtten de kerk, bang voor het instorten van de toren.

Torenstomp Geen slachtoffers dus en ook de schade aan de kerk bleef nog redelijk binnen de perken. In de toren had zich een vertrek bevonden waar belangrijke documenten werden bewaard. Meer dan een half jaar na de ramp werden er nog papieren uit de puinhopen gered. Wonderlijk genoeg bleef ook het orgel intact; het hing in de kerk tegen de oostelijke torenmuur. Daaruit wordt duidelijk dat een behoorlijke torenstomp was blijven staan. De klokken overleefden de ramp niet; ze braken en werden in 1513 omgesmolten tot één grote klok. Deze zogenaamde Salvatorklok kreeg een plek in een nieuwe, los van de kerk staande klokkenstoel. Het verklaart de naam van de huidige Kloksteeg.

Instabiel De toren van de Pieterskerk was in 1512 zeker meer dan 100 jaar oud en mogelijk rond 1442 nog verhoogd. Bouwrekeningen uit het begin van de 16de Vroeg 16de-eeuws schilderij waarop de Pieterskerk met een hoge toren en een half voltooid transept is weergegeven. (Leiden, Stedelijk Museum De Lakenhal)

eeuw ontbreken, maar het is goed mogelijk dat men in die tijd bezig was met een nieuwe boven-

Het moet een donderend geraas zijn

bouw. Deze kan instabiel zijn geworden waardoor hij uiteindelijk in de bewuste nacht bezweek.

geweest: het instorten van de Pieterskerktoren, nu 500 jaar geleden. Wonderlijk

Hoog en rijzig Hoe heeft de ingestorte toren er uitgezien? De enige afbeelding van de Pieterskerk met toren

genoeg vielen er geen slachtoffers, maar

dateert uit het begin van de 16de eeuw. Het gaat om een schilderij dat waarschijnlijk gemaakt is om

heel wat omwonenden zullen rechtop in

fondsen te werven voor de bouw van het transept. Dat bouwdeel staat er inderdaad half voltooid op.

bed hebben gezeten. Sindsdien heeft de

De toren is rijzig en hoog. Maar onder andere de resten van de torenfundering wijzen uit dat dit geen

Pieterskerk het zonder toren moeten doen.

reëel beeld geeft van de werkelijkheid. Een toren

Vervolg 500 jaar torenloos < vriendenbericht 5

Linksboven: Reconstructie van de Pieterskerk met toren rond 1500 Rechtsboven: Reconstructie van de Pieterskerk zonder toren rond 1565 (architektenburo VeldmanRietbroekSmit) Onder: Impressie van de situatie aan de westzijde van de Pieterskerk tussen ca. 1512 en ca. 1540: de torenromp is inpandig nog aanwezig (architektenburo VeldmanRietbroekSmit). A: Muurwerk torenromp B: De hoekkolommen van de toren. Na het verwijderen van de torenromp worden deze opgevuld. C: Na het instorten van de toren wordt al snel een dak geconstrueerd over het restant van de toren.

van een dergelijke hoogte en omvang zou een veel ruimer aangelegde en zwaardere fundering nodig hebben gehad.

C

Koning der zee Latere auteurs, uit de tijd dat de toren allang verdwenen was, hebben misschien dit schilderij voor ogen gehad toen ze een beeld schetsten van een ca. 100 meter hoge toren. Volgens de Leidse Jan Jansz Orlers (1570-1646) diende de toren als baken voor schippers op de Noordzee. Marcus van Vaernewijck heeft het in 1568 zelfs over “den koning van de zee”. De toren heeft wel gediend als observatiepost. Een rekening uit 1426 spreekt van een “huusgen op Sinte Pieters toorn”. Via een mast op dit huisje kon als noodsein een vuurkorf naar boven worden gehesen.

Zuivel Plannen voor herbouw zijn er mogelijk wel geweest. Gelovigen die een bijdrage leverden voor herstel van het bouwwerk kregen van de bisschop toestemming om tijdens de vastentijd zuivel te gebruiken. Maar al snel na de ramp kreeg de kerk een nieuwe westgevel en werd het dak van het schip tot aan die gevel doorgetrokken. Geen logische actie als er nog gedacht werd aan herbouw van de toren.

Balgenkamer Al die tijd bleef de overgebleven torenstomp staan, ín de kerk en mét het - weer opgelapte - orgel er aan. Rond 1540 wordt het restant van de toren afgebroken. Er komt een nieuw orgel, tegen de binnenwand aan de westzijde van de kerk. Voor een bijhorende balgenkamer wordt een aanbouw tegen de westgevel geplaatst. Dat wordt meteen de

B

A

6 vriendenbericht > Vervolg 500 jaar torenloos

nieuwe entreepartij die later (1637) nog een extra verdieping zal krijgen.

Hergebruik De bouwhistorici hebben resten van de toren teruggevonden in muurdelen aan de westkant van het schip. Oude torenbakstenen kregen een nieuwe plek, o.a. in het (noord)transept. Dat was immers nog niet af toen de toren instortte. In het schip is nog te zien hoe de twee driekwartkolommen die tegen de oostelijke hoeken van de toren stonden, na afbraak van de toren werden opgevuld. Zo konden ze dienst blijven doen. Verder was er met het verwijderen van de overgebleven torenmuren een extra kolommenpaar nodig om de dakconstructie te ondersteunen en de arcade tussen schip en zijbeuken door te laten lopen. Met het gereed komen van het transept had men op de plek waar transept en schip op elkaar aansloten twee kolommen over; inderdaad zijn deze hergebruikt; het zijn de twee meest westelijk staande kolommen.

Medio november werd de nieuwe, ruim 500 pagina’s tellende publicatie over de Pieterskerk Leiden gepresenteerd, uiteraard in de Pieterskerk. Het boek beschrijft de geschiedenis van de bouw en het gebruik van de kerk door de eeuwen heen. De prijs bedraagt € 59,50. Elizabeth den Hartog, John Veerman, Edward Grasman, Dirk Jan de Vries (redactie), De Pieterskerk in Leiden, Zwolle (uitgeverij WBOOKS) 2011.

Boven: Foto J. van Galen © Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Na het afbreken van de torenromp rond 1540 kreeg de westgevel van de kerk een aanbouw met op de 1ste verdieping de balgenkamer van het nieuwe orgel. Toen de Van Hagerbeers het orgel verbouwden, werd deze uitbouw in 1637 voorzien van een extra verdieping ten behoeve van een nieuwe balgenkamer. Onder: Plattegrond met de bouwfasen tussen 1390 en 1565 (architektenburo Veldman RietbroekSmit). De twee kolommen op de plek waar zuid- en noordtransept op het schip aansluiten worden na de afbraak van de torenromp ca. 1540 verplaatst naar het westen.

Kiki Rörsch-Douwes < vriendenbericht 7

Vormgeefster en typografe Kiki Rörsch-Douwes:

“Mensen samenbrengen, dat drijft me” eerste Uitmarkt. Dat was pionieren, en dat vind ik het leukst. Ik heb jarenlang bij het LUF, het Leids Universiteits Fonds, gewerkt. Daar heb ik veel ervaring opgedaan in het binnenhalen van sponsorgeld. Dat kwam bij de organisatie van de Uitmarkt goed van pas. In 1983 kreeg ik de buurman, toenmalig burgemeester Cees Goekoop, zo ver dat hij zijn 50ste verjaardag in de kerk ging vieren. Hij nodigde al zijn relaties uit, die konden de kerk komen bewonderen. Hoe konden we de kerk zo mooi en gezellig mogelijk maken? Ik heb toen bij een kaarsenmakerij in de buurt honderden waxinelichtjes gehaald en die op de randen rond de pilaren gezet. Dat gebeurt tot op de dag van vandaag, als er een evenement in de kerk is. Ik heb steeds geprobeerd praktische en goedkope oplossingen te bedenken. We hadden bijvoor-

Met kerken als geloofsgemeenschappen heeft Kiki Rörsch geen band.

beeld geen geld om alle vijfhonderd deelnemers

Wel met de functie van kerkgebouwen, namelijk mensen samenbrengen.

te geven. Toen ben ik met een groep klasgenoot-

aan een gigantisch muziekstuk elk een bloemetje jes van mijn dochter naar de Bollenstreek gereden om daar zakken vol narcissenkoppen op te halen.

“Van het moment af dat ik in Leiden ben gaan stu-

in voetenzakken in de ijzige kou. Maar ik heb daar

Na afloop van de voorstelling strooiden we die van

deren, ben ik daar mee bezig geweest. Het ­begon

ook heel mooie momenten gehad. Laat in de mid-

een hoge loopbrug in de kerk naar beneden: Echt

met het helpen opzetten van het LAK-theater, daar

dag, dan was ik na de openstelling alleen in de

een feest!

waren veel vrijwilligers bij. Daarna de organisatie

kerk, de zon kwam door de ramen, in de ruimte

van het eeuwfeest, toen de Leidse universiteit 400

alleen maar stilte... Dan stonden soms de tranen

Ik heb vorig jaar afscheid genomen van het be-

jaar bestond. Ik had toen zo’n driehonderd vrijwil-

in mijn ogen.

stuur, en het kost me geen moeite om me nergens meer mee te bemoeien, ook al kijk in vanuit mijn

ligers verzameld. Het startte met een theaterprogramma dat bedoeld was om stad en universiteit

De kerk is niet alleen een mooi gebouw, maar ook

werkkamer pal op de kerk. Het doet me goed om

dichter bij elkaar te brengen. En met een deel van

een prachtlocatie voor evenementen. Het bestuur

te weten dat die dooie klomp stenen van dertig

die groep vrijwilligers ben ik begonnen met de eer-

van de Vriendenstichting heeft mij toen gevraagd

jaar geleden zich tot het bruisend hart van de stad

ste activiteiten voor de P ­ ieterskerk.

of ik me wilde inzetten voor de organisatie van de

heeft ­ontwikkeld”.

Wij zijn hier komen wonen in 1978, ten tijde van de vorige restauratie. Ik raakte onder de indruk van dit prachtige gebouw, maar ik dacht wel: Wat zonde dat het altijd dicht is! En als je er eens mensen

Kiki Rörsch-Douwes (60).

uit zag komen, dan waren die allemaal gekleed

Vormgeefster en typografe. Was lid van het bestuur van de Stichting Vrienden van de Pieterskerk,

in driedelig grijs. Ik vond dat iedereen in die kerk

en van de Stichting Pieterskerk. Genoot het meest door zelf de handen uit de mouwen te steken.

moest komen. Ik ben toen naar de toenmalige be-

“Ook al zit ik tussen de generaals, ik blijf een soldaat”. Zette zich ruim dertig jaar op vele manieren

heerder gegaan en heb gevraagd of ik de kerk in

in voor de Pieterskerk. Verzorgde onder meer de lay-out van het Vriendenbericht en vervaardigde

het weekend als vrijwilliger mocht openstellen. Dat

talloze grafische ontwerpen voor activiteiten die in de kerk plaatsvonden.

mocht, en zo ben ik in de kerk begonnen. Soms

8 vriendenbericht > De Geefwet

Het ministerie van Financiën ondersteunt uw gift De Geefwet is ook van kracht voor de Pieterskerk Leiden Vanaf 1 januari 2012 is er een nieuwe wet van kracht die voor u, als Vriend van de Pieterskerk Leiden, interessant kan zijn. Het Ministerie van Financiën wil het geefgedrag van particulieren s­ timuleren met een aantal fiscaal gunstige maatregelen die in de nieuwe Geefwet zijn opgeno­­­­­­­­­­­­men. Deze Geefwet geldt voor culturele instellingen met een ANBI status (Algemeen Nut Beogende Instelling). De Stichting Pieterskerk Leiden is een monument met een dergelijke culturele ANBI status.

Extra giftenaftrek voor particulieren en bedrijven

gedane gift aftrekken. Dit betekent dat het bedrag

De Geefwet is gebaseerd op de rijke Nederlandse

wordt verhoogd met 25%. Deze extra aftrek wordt

traditie van particuliere vrijgevigheid en van filantro-

toegepast over maximaal € 5.000,= van de aan

pie in bredere zin. Uw vrijgevigheid is de Pieters-

culturele instellingen gedane giften.

van de gift voor de berekening van de giftenaftrek

kerk Leiden ten deel gevallen; als Vriend steunt u de Pieterskerk Leiden, een belangrijk Rijksmonu-

Bedrijven kunnen voor de vennootschapsbelasting

ment, in haar taak om cultureel erfgoed te behou-

1,5 keer het bedrag van de gedane gift in aftrek

den voor de huidige en toekomstige generaties.

brengen; Ook voor de vennootschapsbelasting geldt dat deze extra aftrek wordt toegepast over

Een gift aan een culturele instelling met ANBI sta-

maximaal € 5.000,= van de aan culturele instellingen

tus gaat tijdelijk een extra belastingvoordeel ople-

gedane giften. Deze extra giftenaftrek kan voor het

veren in de inkomstenbelasting. U kunt als belas-

eerst worden aangegeven bij de aangifte over het

tingplichtige namelijk 1,25 keer het bedrag van de

belastingjaar 2012. Deze aangifte doet men in 2013.

Rekenvoorbeeld voor particulieren: Zonder geefwet

Met geefwet

U schonk in 2011

€ 1.000

U schonk in 2012

€ 1.000

Uw aftrekpost in 2011

€ 1.000

Uw aftrekpost in 2012

€ 1.250

Fiscale teruggave bij 52 % tarief

€ 520

Fiscale teruggave bij 52 % tarief

€ 650

U betaalde in feite

€ 480

U betaalt in feite

€ 350

Optimaal gebruik maken van de Geefwet Wilt u optimaal van de Geefwet gebruikmaken en

Wilt u meer informatie over de Geefwet t.b.v. de

daarmee de Pieterskerk Leiden steunen, dan advi-

Pieterskerk Leiden, neemt u dan contact op met

seren wij u in 2012 een periodieke schenking voor

Frieke Hurkmans, via [email protected] of 071-

vijf jaar of meer af te spreken met de Pieterskerk

5124319 (ma-vr 10-16 uur).

Leiden. Periodieke giften zijn volledig aftrekbaar voor de inkomstenbelasting.

Maatschappelijke stage in de Pieterskerk & Samenwerking Nederlands Kamerkoor < vriendenbericht 9

Maatschappelijke stage in de

Pieterskerk Vanaf schooljaar 2011-2012 moeten alle scholieren in het voortgezet onderwijs verplicht minimaal 30 uur maatschappelijke stage lopen gedurende hun schoolloopbaan. Tijdens deze stage doen zij vrijwilligerswerk. Jongeren kunnen zo tijdens hun schooltijd kennismaken met de samenleving en daaraan een bijdrage leveren. De Pieterskerk Leiden is een stageplaats voor leerlingen van OCL Het Waterland, die iedere twee weken een ochtend komen helpen. Het Leidse Waterland is een school voor praktijkonderwijs. Na vier of vijf jaar halen leerlingen een praktijkdiploma dat perspectief biedt op werk. Leerlingen kunnen ook een diploma halen waarmee ze kunnen doorleren op een mbo. Het Waterland maakt deel uit van het Onderwijscentrum Leiden (OCL).

een prachtig uitzicht over Leiden. Daarna komen

in de Pieterskerk en tijdens de pauzes schuift ie-

iedere twee weken leerlingen een ochtend werken.

dereen in het gebouw aan. Aan het einde van de

Voorafgaand aan hun maatschappelijke stage

De werkzaamheden variëren van tuinonderhoud tot

maatschappelijke stage ontvangen de leerlingen

­ krij­gen de leerlingen een rondleiding door de

het schoonhouden van de monumenten. De huis-

een certificaat. Een fantastische manier om jonge

­Pieterskerk. Daarbij mag men ook naar het dak, met

meester van de Pieterskerk begeleidt de leerlingen

mensen kennis te laten maken met de Pieterskerk.

Pieterskerk start nieuwe samenwerking met Nederlands Kamerkoor De Pieterskerk Leiden kent een lange traditie van de Maria Vespers concerten. Met ingang van 2012 worden de Vespers uitgevoerd door het Nederlands Kamerkoor, dat dit jaar 75 jaar bestaat. Het Nederlands Kamerkoor maakt naast een optreden in Leiden, een tour door Nederland en Vlaanderen. De nieuwe chef-dirigent Risto Joost voert ook het Belgische B’Rock aan. B’Rock is een jonge groep specialisten in de wereld van de oude muziek en werd sinds zijn start in 2005 unaniem lovend onthaald door zowel de nationale als de internationale pers.

Claudio Monteverdi (1567-1643) – Il Vespro della Beata Vergine (1610) Monteverdi schreef zijn Vespro della Beata Vergine in een poging om een baan te bemachtigen bij de beroemde pauselijke kapel in Rome en droeg ze op aan paus Paulus V. Ondanks dat de Vespers door hun virtuositeit en kleurenrijkdom een grote indruk maakten, kreeg hij de baan niet. Maar uiteindelijk verwierf Monteverdi de positie van kapelmeester aan de San Marco in Venetië. Ook nu nog behoren de Vespers tot zijn meest populaire werken. Felle dramatiek, innige devotie en overrompelende instrumenten en stemmen smolt hij samen tot het mooiste wat de laat-renaissance te bieden heeft.

Maria Vespers

€ 5 euro korting

Zondag 9 september 2012

Voor de Vrienden van de Pieterskerk geldt de hele maand april een speciale kortingsprijs voor de Maria Ves-

Aanvang concert: 19:00 uur

pers. U betaalt in april €33 i.p.v. € 38. De kaarten zijn o.v.v. VRIENDPK-NKK, te koop via www.pieterskerk.com /evenementen of telefonisch via de Stadspodia 0900–900 1705 (ma-za t/m: 16.00-19.00 uur, 25 ct pm)

10 vriendenbericht > Nieuwe CD Van Hagerbeerorgel & Leo van Doeselaar

Nieuwe CD Op 15 april presenteerde Leo van Doeselaar, titulair organist van de Pieterskerk, zijn nieuwe Scheidemann-CD opgenomen op het Van Hagerbeerorgel. De CD is voor en na aanvang van het concert verkrijgbaar in de Pieterskerk. Heinrich Scheidemann (1595 - 1663) wordt geboren in de Noord-Duitse plaats Wohrden. Van 1611 tot 1614 studeert Heinrich in Amsterdam bij Jan Pieterszoon Sweelinck. Sweelick is erg gesteld op zijn student en draagt een motet aan hem op. In

Van Hagerbeerorgel & Leo van Doeselaar

tegenstelling tot zijn tijdgenoten beperkt Scheidemann zich voornamelijk tot het componeren van orgelmuziek. Het Van Hagerbeerorgel is het grootste orgel ter wereld in middentoonstemming; een uniek instrument. In 1636 sloot het stadsbestuur van Leiden een overeenkomst met de orgelmakers Van Hagerbeer voor de bouw van een nieuw orgel. In de loop der tijd is dit orgel steeds aangepast aan de veranderende muzikale smaak. Tussen 1943 en 1946 werd een poging gedaan om het orgel in zijn oorspronkelijke staat terug te brengen. Na verloop van tijd kwam er op deze restauratie echter veel kritiek, mede dankzij het voortschrijdende historische onderzoek naar de 17de-eeuwse orgelbouw. In de periode 1994-1998 onderging het orgel dan ook opnieuw een restauratie. Hiermee kreeg een uniek stadsorgel uit de Gouden Eeuw zijn oorspronkelijke glorie terug. Scheidemann CD - € 12,50, een speciale prijs voor aankoop via de Pieterskerk (excl. verzendkosten) De CD is vanaf 15 april ook te koop via de site van de Pieterskerk, www.pieterskerk.com.

Nieuwe bestuursstructuur < vriendenbericht 11

Frieke Hurkmans over veranderingen in bestuursstructuur.

De weg naar professionalisering De toestemming van de Minister van Cultuur is binnen. De weg naar een nieuwe bestuursstructuur van de Pieterskerk is vrij. Een structuur die past bij een professionele organisatie. De opbouw van het ‘bedrijf ’ Pieterskerk begon ruim dertig jaar geleden met de oprichting van de Stichting Pieterskerk Leiden. Terug in de tijd. 1974 om precies te zijn. De ge-

project worden ingehuurd. Dat is een belangrijke

meente Leiden en de universiteit Leiden nemen het

verandering. Het bespaart kosten en zorgt gelijk-

voortouw in het oprichten van de Stichting Pieters-

tijdig voor zeer hoogwaardige vakmanschap daar

kerk Leiden. Doel van de stichting is: het in goede

waar het nodig is.’ Hurkmans geeft een concreet

staat behouden van het eeuwenoude monument.

voorbeeld: ‘Onze huidige huismeester is freelan-

Noodzaak, omdat het monument door de Leidse

cer, een vakman van topklasse. Hij is timmerman-

Protestantse kerken wordt af gestoten vanwege

restaurateur, heeft gouden handen en wordt per

sterk teruglopende aantallen kerkgangers en de

project ingezet.’ Ook de bestuursstructuur veran-

slechte staat van het pand.

dert, ‘We zijn overgestapt naar op een Raad van Toezicht-model met een directeur-bestuurder.’,

Weg naar herstel

meldt Hurkmans.

De Pieterskerk maakt vervolgens grote stappen. Het organiseert evenementen, er komen inkomsten

Beschermheer

binnen en de weg naar herstel zet in. Vele vrijwil-

De burgemeester en de rector magnificus worden

ligers helpen mee. Tien jaar na de oprichting, in

beschermheren van de Pieterskerk.

1986, stelt de stichting het eerste personeelslid aan: Ton Boon. Deze betrokken vrijwilliger wordt di-

Frieke Hurkmans: ‘Het beschermheerschap is een

recteur van de Pieterskerk. Het betekent een eerste

volkomen informele positie, maar wel een hele be-

verandering en een allereerste stap op weg naar

langrijke. Een monument als de Pieterskerk moet

professionalisering.

gedragen worden door de belangrijke partners in de stad. Zonder de steun van Universiteit en ge-

De directeur zet, samen met het bestuur, de lijnen

meente Leiden is er geen bestaansrecht meer voor

vanaf dat moment uit. Ruim 24 jaar is Boon directeur

de kerk.’

Rogier van de Sande. Foto: Provincie Zuid-Holland

van de kerk. Met een twintigtal werknemers groeit de organisatie en in de periode van de restauratie

Laatste stap

2000-2010 is al die ondersteuning hard nodig.

‘De keuze voor een Raad van Toezicht is een stap in de richting van verdere professionalisering. Daar

Een nieuw gezicht

Medio 2010 neemt Frieke Hurkmans het stokje over

was zowel het vorige bestuur aan toe. Er zijn een

Rogier van de Sande (5 november 1966) is de

van Ton Boon, die als conservator aan het monu-

aantal bestuursleden bereid gevonden om mee

nieuwe voorzitter van de Raad van Toezicht. In

ment verbonden blijft. De volgende fase breekt

te gaan naar de Raad van Toezicht, dat zorgt voor

1995 rondde hij zijn studie politicologie af. Sinds

aan. Directeur Frieke Hurkmans vertelt, ‘Vorig jaar

een stabiele overgang. En er zijn drie nieuwe vak-

april 2011 is hij werkzaam als lid van het college

zijn we een nieuwe fase ingegaan. De bedrijfsvoe-

kundige bestuurders aangetrokken. Een mooie

van Gedeputeerde Staten in Zuid-Holland. Hier-

ring wordt verder geprofessionaliseerd en de per-

combinatie!’ De Pieterskerk werkt op deze manier

voor was hij wethouder van de Gemeente Lei-

soneelsstructuur is veranderd. Het bedrijf is nu ge-

toe naar een succesvolle en financieel gezonde

den. In het volgende Vriendenbericht staat een

baat bij een kleine vaste kern medewerkers. Daar

bedrijfsvoering, die in staat is het monument in ­

uitgebreid interview met Rogier van de Sande.

omheen staan zeer betrokken professionals die per

stand te houden.

agenda pieterskerk

Openstelling en rondleidingen: Wanneer er geen evenementen plaatsvinden is de Pieterskerk geopend voor publiek. Op maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur en op zaterdag en zondag van 13.30 tot 16.00 uur. Op zondagen kunt u deelnemen aan een rondleiding vanaf 14.00 uur. Op www.pieterskerk.com vindt u de data van actuele openstellingen en rondleidingen. Wilt u een rondleiding op een niet gepubliceerde datum of met een groep? Onze vrijwilligers zijn graag bereid u rond te leiden in de Pieterskerk. Voor meer informatie en reserveringen kunt u contact opnemen met de salesafdeling van de Pieterskerk via (071) 513 77 64 of een e-mail sturen naar [email protected] Parkeren: Wij adviseren u te parkeren op het Haagweg Parkeerterrein, kosten hiervoor zijn € 6,- per auto per dag inclusief vervoer naar en van de binnenstad. Zie voor meer informatie www.stadsparkeerplan.nl. Vanaf Leiden CS stoppen verschillende bussen op de Breestraat, op 2 minuten loopafstand van de Pieterskerk.

concerten & evenementen Ingang concerten e.d.: Pieterskerkhof 1A April 2012 za 14 Getijdendag Egidius College Aanvang 05:30 uur tot 20:00 uur toegang gratis www.leidsekoorboeken.nl zo 15 Presentatie CD Van Hagerbeer Leo van Doeselaar Aanvang 15:00 uur toegang gratis www.bachkoorholland.nl Mei 2012 vr 18 Premiere 3e Leidse Koorboek Aanvang 20.15 uur www.pieterskerk.com za 19 + Leiden Marathon zo 20 Aanvang 20.15 uur Inschrijving en informatie via: www.leidsekoorboeken.nl Juni 2012 zo 02 28e Leidse Orgeldagen Organist: Leo van Doeselaar Informatie via: www.stichtingorgelstadleiden.nl ma 04 Vrijheidslezing Spreker: Frans de Waal Aanvang: 15:00 uur Toegang na aanmelding gratis www.pieterskerk.com/evenementen

zo 08 Zomerorgelconcert Aanvang: 16:00 uur Informatie via: www.pieterskerk.com zo 15 Zomerorgelconcert Aanvang: 16:00 uur Informatie via: www.pieterskerk.com zo 22 Zomerorgelconcert Aanvang: 16:00 uur Informatie via: www.pieterskerk.com Augustus 2012 zo 05 Inlooporgelconcerten Aanvang: 15:00 uur Informatie via: www.pieterskerk.com zo 12 Inlooporgelconcerten Aanvang: 15:00 Informatie via: www.pieterskerk.com zo 19 Inlooporgelconcerten Aanvang: 15:00 Informatie via: www.pieterskerk.com September 2012 ma 03 Opening Academisch Jaar Aanvang: 15:00 uur www.leidenuniv.nl Za 08 + Open Monumentendagen Zo 09 (zo 9 sept. beperkte bezichtiging) toegang gratis www.pieterskerk.com Zo 09 Maria Verspers Nederlands Kamerkoor Aanvang: 19:00 uur Informatie via: www.pieterskerk.com Oktober 2012 zo 28 Cantatedienst - Collegium Musicum Aanvang: 19:00 uur www.stichtingcantate.nl November 2012 vr 23 + The dream of Gerontius - Edward Elgar za 24 Aanvang: 20:00 uur www.stichtinghippo.nl zo 25 Cantatedienst - Bachkoor BWV Middelburg Aanvang: 19:00 uur www.stichtingcantate.nl

za 30 Museumnacht ook in de Pieterskerk Informatie via: www.museumnachtleiden.nl Juli 2012 do t/m za Leidse Filmdagen - zomereditie 06 t/m 08 thema: Brazilië Aanvang: 22:00 uur Informatie via: www.pieterskerk.com

Pieterskerk Leiden Postadres Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden Bezoekadres Pieterskerkhof 1a, Leiden (071) 512 43 19 www.pieterskerk.com