Workshop: wat bezielt je als therapeut? Spiritualiteit als meerwaarde in de therapeutische relatie Katleen Maenhaut 22/11/07 * mezelf even voorstellen: CCT dagbehandeling (+ FMS en MC)+pastoraat in gezondheidszorg 1. Werkvorm Jullie hebben gekozen voor deze workshop”. Mijn nieuwsgierigheid: wat heeft jullie (in godsnaam) bezield heeft om de studiedag te volgen, en waarom deze workshop ? Wie daarover iets wil, krijgt daar straks nog wel de gelegenheid toe… Jullie nieuwsgierigheid is waarschijnlijk eerder: Wat mogen we hier van u hier verwachten het komende anderhalf uur? Het is letterlijk een ‘workshop’, een werkwinkel. Wat bedoel ik daarmee? Het is ‘zomaar’ een winkel waarin je voor een bepaald prijskaartje (je 50euro inschrijvingsgeld)kant-en-klare afgewerkte produkten kan vinden. Het is ook geen boekenwinkel of een website waar je allerlei voorgedrukte informatie over het onderwerp spiritualiteit kan vinden. Het heeft meer iets van een markt waar ieder eigen kwalitieve produkten kanen aan elkaar, waar ingespeeld wordt op vraag en aanbod, waar niet cash betaald wordt maar via ruilhandel zaken uitgewisseld worden, én het doet ook denken aan een doe-het-zelf zaak waar je allerlei materiaal, gereedschappen, grondstoffen, handvatten en handleidingen kan vergaren om bij het buitenstappen zelf aan de slag te kunnen in je persoonlijk leven en werk. Wat wordt er nu precies aangeboden in deze werkwinkel die anderhalf uur open is? Niet: de schilderijen – niet te koop! Wel, ik wil jullie het eerste half uurtje laten proeven (bij wijze van aperetief .. of degustief ..) van enkele ervaringen met spiritualiteit in mijn persoonlijk leven en op professioneel vlak. Met deze kijk op spiritualiteit bied ik één van de vele invalshoeken aan naar spiritualiteit te kijken en hoe ermee aan de slag te gaan in therapie (max 30 min) Na een kort moment van stilte is er vervolgens een klein uurtje om samen aan de slag te gaan, om een varieteit aan ervaringen en invalshoeken met elkaar te uit te wisselen in de vorm van een wat beperkte groepssessie (over de concrete vormgeving daarvan straks meer.)Nadien kan er nog wat afsluitend gedeeld worden. De werkwinkel sluit om 15.15. met een symbolische ruilhandel (maar ook dat zal gaandeweg ook wel concretere vormen aannemen)
1. Een persoonlijke kijk op spiritualiteit als één van de vele invalshoeken Spiritualiteit heeft voor mij te maken met enerzijds een beweging naar binnen: naar mijn diepste levenkern, waar mijn bezieling zetelt mij en mij kompas biedt in het leven én waar mijn innerlijk weten mij bewust maakt van de levenswaarden waarvoor ik ga staan! (als een steunpilaar) én daarmee gepaard gaande een beweging naar buiten: het mij verbonden voelen en weten (lett religare= terug binden/verbinden) met wat/wie mij omgeeft, verwonderd doet staan, mij overstijgt (niet te vatten is in pos.wetensch. termen) 1.1. Vier bronnen van inspiratie Concreet: In de loop van mijn levensgeschiedenis (prille jeugd) heb ik vier bronnen verzameld die mij verder geïnspireerd hebben in mijn volwassen leven: a) Mijn verbondenheid met de natuur en de verwondering voor de natuur , alle vormen van leven (fine tuning natuurwetten) en het heelal: soms spirituele ervaring van opgenomen te zijn in – en deel uit te maken van – het grote heel-al: vb Peru Een voorbeeldje: enkele jaren geleden gingen we met het gezin naar Peru, de laatste gezinsreis voor het ‘lege nest’ definitief zijn intrede zou doen: kinderen die het huis uitgingen en tegelijk een relatie die op zijn einde liep. Mij bewust van deze fase in mijn leven waren we met z’n allen aan het varen in een rubberbootje op de Amazonerivier en werd ons de gelegenheid geboden om vanop een 5m hoge rots het water in te springen: na enige aarzeling bekom ik de rots, telde tot drie, gilde en sprong toe het water in; ik beschreef volgende spirituele ervaringvan Leven metr een grote L in mijn dagboek: Doodsangst Een schreeuw uit heel mijn lijf Het donkere diepe water in .. In de schoot van moeder aarde Zwevend in het vruchtwater van de Amazone Voor even tijdloos,zalige eeuwigheid … Door licht en lucht naar boven gedreven Levensadem inblazen Mijn God, dank dat ik leef!
b)Mijn verbondenheid met wat mensen ten diepste beweegt zowel in hun lijden en ellende als in hun gedrevenheid en bezieling: soms bijna spirituele ervaring: Contact met mensen die ik écht ontmoeten mag, in hun authentiek én uniek zijn, en in hun heel eenvoudig mens-zijn: het zijn ontmoetingen op zielsniveau ‘soulmates zijn’: mijn ziel die zich verbindt met het zieleleven van een andere, en de andere die mij op haar/zijn beurt be-zielt. Dergelijke ontmoetingen hebben soms ook het karakter van een wedergeboorte, soms van mezelf, soms van de andere (vrienden/cl) kunnen me zo ontroeren dat ik een diepe liefde voel die mijn bevattingsvermogen te boven gaat: ik noem het Gods liefde die door mij heen stroomt, .. of is het het hart van het Heel-al dat ik dan kloppen voel…? Er zullen wel meerdere namen zijn voor deze niet in positief wetenschappelijke termen te defininiëren ervaring, het zijn zovele pogingen om het onnoembare van deze spirituele ervaring van Liefde met een grote L(= in de betekenis van ‘re’ + ‘liga’= opnieuw binden, verbinden) onder woorden te brengen. c) mijn verbondenheid met de god van mijn leven. ik ben gelovig, ik kan niet ‘niet geloven’, hoe vreemd dat misschien voor sommigen ook klinkt: God is voor mij een persoonlijke God die ik ontmoet temidden van mensen, natuur en stilte – soms ervaar ik daarin zijn nabijheid en is deze ontmoeting voor mij een spirituele ervaring van Geloof en Vertrouwen (cfr vorige vb) Ö spiritualiteit als geïntegreerd in de dagelijkse realiteit en niet als levensvreemd en zweverig d) en last but not least: mijn verbondenheid met de levenswaarden waarvoor ik sta: voor mij is dat authenticiteit: echt en waarachtig in het leven willen staan: dat elke mens het recht heeft ten volle te mogen zijn en gewaardeerd te worden in wie hij/zij in wezen (in zijn diepste kern) is
1.2 verlies aan bezieling (burn out/depressie) Hoe gemotiveerd ik vaak geweest ben in mijn inzet naar werk en gezin, ik bleef ook niet gespaard van tegenslagen, conflicten, ziekte, ..Het werd me op een gegeven moment teveel.. en verloor het contact met mijn bronnen van inspiratie. Het zijn niet alleen onze patiënten/cliënten die het ‘leven’ op één of andere moment niet meer aankunnen. Het kan ons zelf ook overkomen. Ik vind het belangijk om ook over deze duistere periode van mijn leven wat te delen, het verlies van zin, het uitgedoofd zijn,burn-out, depsressie.Delen met u als hulpverleners in de hoop iets te kunnen bieden ‘ter preventie van’, maar eveneens om te tonen hoe de innerlijke zoektocht naar het (her)ontdekken van eigen spiritualiteit en bezieling zowel voor de cliënt als voor de hulpverlener net gevonden kan worden in en doorheen de crisis periodes in ons leven: periode van verlies, angsten, depressie, trauma.. Een tiental jaar geleden overkwam het mij, het was of het gewicht op mijn schouders steeds zwaarder werd, dat er lood in mijn schoenen zat om naar patiënten toe te stappen – ik werkte toen nog als ziekenhuispastor– ik kreeg allerlei lichamelijke kwalen, toenemende vermoeidheid ook. Ik wou het niet geloven, depressie, dat kan niet, dat mocht ik. Ik voelde me op alle vlakken falen: het was niet alleen een burn out op het werk, er was meer aan de hand, maar ook dat duurde even voor ik dat onder ogen zag. Mijn leven leek één puinhoop …Ik plooide me terug op mezelf als een slak die zich in haar slakkenhuis verbergt en beschermt : schilderij 2 ik ging –eerst onbewust, later heel expliciet – diep vanbinnen op zoek ging naar mijn innerlijke bronnen 3 ik vertrouwde me in die zoektocht toe aan een therapeut, die ook voeling had met mijn geloofsovertuiging, tenslotte was ik- zeker ook als pastor – altijd geinspireerd geweest door het christelijke geloof. Het is een woestijnperiode geweest, ook op geloofsvlak (cfr verhaaltje: voetsporen in het zand) 4 Ik begon ook te schilderen en kleien: daarin kon ik ongeremd en zonder woorden, uiting geven aan alle pijn die mijn innerlijke krachtbronnen had bedolven onder een te grote puinhoop vulkaanuitbarsting 5 Daarnaast bracht ik uren door in mijn tuin, een stukje vertrouwde en veilige natuur om me heen, waar ik tot rust kwam en oog bleef hebben voor nog een beetje schoonheid die ik ervarean kon ondanks alle leed 6 Later waagde ik me ook–weliswaar veilig omgeven door mijn slakkenhuis – in goed gezelschap aan wandelingen: vaak in stilte
samen met mensen die ruimte lieten voor zowel de stilte, de tranen als het stamelend tot woorden komen. Dit alles heeft me getroost én geheeld .. me een heel nieuwe kijk-meer spirituele kijk op het leven geboden: het heeft me geleerd ‘heel’ te leven, leven met alle facetten van het leven: vreugde én verdriet, enthousiasme en teleurstelling, liefde en intense woede (haat), licht en schaduw, doodsangst en levensvreugde, eigen kracht en machteloze overgave, geven én ontvangen én verliezen én vinden: leren leven met de schoonheid én het lijden die beide het leven de moeite waard maken, ja ook het lijden .. want het is doorheen het lijden geweest en het me gedragen weten door natuur, soumates en de gode van mijn leven …dat ik de levenszin herontdekt heb!! Ik weet nu – en dat is een innerlijk weten/niet pos. wetenschappelijk aantoonbaar- dat het leven de moeite waard. Deze diepe bron van innerlijk weten heeft mij opnieuw de geestdrift, inspiratie, bezieling zin geschonken om –nu als psychotherapeut– terug op tocht te gaan met en me in te zetten voor anderen die op zoek zijn naar hun innerlijke levensbron of verdwaald zijn of kwijt zijn onder het puin van hun geestelijke en /of lichamelijke pijnen en kwalen.
2. Eigen bezieling en spiritualiteit als meerwaarde in de therapeutische relatie Hoe kan nu de persoonlijke bezieling van de hulpverlener een meerwaarde zijn in de therapeutische relatie? Ik geef enkele aanzetten en enkele voorbeelden om de resterende tijd te besteden aan het uitwisselen van jullie ervaringen hierrond. 2.1. Mensen tot leven wekken Een collega verwoordde de bezieling voor mijn werk eens als volgt: “ik ervaar bij u een gedrevenheid met mensen die méér is dan professioneel met je werk bezig zijn”. Wat precies dat‘méér’ was, kon hij niet zo duiden, maar ik glimlachte in stilte en wist wat waarover hij het had: ik heb een gedrevenheid in mij om mensen ‘tot leven-s-zin’ te wekken – ik besef dat dit een ambitieuze uitspraak .. en ik heb geaarzeld ze hier zo luidop te poneren … en toch geloof ik erin dat in elke mens een diepere levenskern – een verlangen tot leven – in se aanwezig is, maar dat deze levenskern, dit verlangen tot leven, kan verlamd geraken, uitgedoofd, of erger nog stukgemaakt of zelfs kan afsterven door allerlei omstandigheden: trauma’s, aanhoudende destructieve of conflictueuse relaties, ziekte, handicap, psychische beperkingen, verlies van belangrijke derden …Dit geloof, deze hoop en liefde voor het leven die ik in mij draag, drijft mij in mijn werk als hulpverlener. 2.2. De meerwaarde Doel van elke vorm van hulpverlening, is de cl die vorm van hulp/begeleiding bieden waardoor hij zijn/haar leven terug aankan – hoe beperkt of getekend dat ook is . Voor de therapeut betekent dit : de cl bijstaan in zijn persoonlijke groei, zorgen voor het psychische welzijn, en het leren leven met de eigen mogelijkheden en beperkingen. In dit begeleidingsproces wil ik – als spiritueel bewogen therapeut- ook graag een “méér” bieden: nl het aanboren van innerlijke krachtbronnen die de cl niet alleen leert omgaan met zijn leed, maar hem/haar net die extra (spirituele) dimensie bieden die hem/haar terug en-thou-siast kan maken in het leven, hem/haar terug levensvreugde kan bieden door te ontdekken wat écht de moeite waarde is om voor te leven: een authentiek en uniek leven, geschreven op maat van de cl zelf –én door hem/haarzelf geschreven- en dat niet beperkt blijft tot overleven m.n. een leven dat draaglijk is (evt ondersteund door medicatie). Let wel, hiermee wil ik niets afdoen van de wezenlijke taak van elke hulpverlener om het leven van de cl terug hanteerbaar en draaglijk te maken! Maar ik geloof erin dat
er vaak ‘iets méér’ mogelijk is, wat ik de meerwaarde van de spirituele dimemsie in de therapeutische relatie noem. Het is niet altijd mogelijk en ook niet altijd noodzakelijk, én het vraagt van de cl. én van de th vaak de moed en het vermogen om doorheen de existentiële pijn te gaan en de vraag naar de levenszin/onzin onder ogen te zien (let wel: zowel voor de cl als voor de th!). Marie-Luise Katschnitz beschrijft dit tekenend in volgend versje: ‘Blijf niet staan bij de pijngrens, hou niet in, Ga nog één woord verder, een ademtocht, nog boven jezelf uit’ 2.3. De (moordende)puinhoop opruimen + opnieuw verbinden (religare) In deze ontmoeting met wat in de cl ‘geestelijk aan het sterven is of afgestorven lijkt’ probeer ik vooreerst contact te maken met het ‘iets’ dat die concrete mens verhinderd om te leven: onder welk puin en pijn ligt de innerlijke levensbron bedolven? Aan de hand van het contact maken met deze ‘puinhoop’, het delen en uiten van de belevingen en gedachten hierrond, wordt zorgvuldig de weg vrijgemaakt naar de onderliggende voedzame levensbron die als lava gestold is of als de rotsblok die de waterbron toegedekt heeft. 2.3.1. Het in contact ervaren van een th die geen enkele gedachte en gevoel veroordeelt maar uitnodigt om er ruimte en erkenning aan te geven, is meebouwen aan één van de spirituele fundamenten van de cl zelf: nl dat hij/zij zich opnieuw -of soms ook voor het eerst- durft te verbinden (religare) met zijn diepste zelf en wat in hem/haar wel nog lééft (en dus niét dood is!). Tegelijk wordt aan een tweede fundament gewerkt van de spirituele dimensie: nl het zich durven verbinden op zielsniveau met iemand, mn de therapeut. Vervolg vignet Inge (33j/psychotisch verleden/van paranoia naar opgenomen in liefde 2.3.2. De aandacht die we in de begeleiding ook steeds hebben voor steunfiguren en ondersteunende activiteiten reiken soms onverwacht verder dan onmiddellijke directe omgeving. Het vraagt van de th ook hierin bewust op zoek gaan naar meer spiritueel getinte houvasten en steunfiguren die niet altijd op het eerste zicht ter sprake komen en die soms wat transparantie van de therapeut vragen: Vignet Lieve: “ en als je dan ga wandelen, kan je dan van wat je rondom je waarneemt, genieten van de stilte, of van de vogels die fluiten, de kleur van de bloemen, het geritsel van de bladeren in de bomen …” Vaak
komen mensen er zelf niet bij, zijn er zich niet zo bewust van, hebben er nooit bewust oor of oog voor gehad .. of net wel, maar brengen het niet onder woorden: zou de th datw el waardevol genoeg vinden?hoor ik ze soms stilletjes denken. Zo had k onlangs een cl met een burn out die vond dat ze elke dag ‘moest’ wandelen en gaan zwemmen: toen ik haar vroeg of ze er ook van kon genieten, viel ze uit de lucht –het was meer een moeten dan het ontdekken van wat wandelen en zwemmen hoe zou kunnen bieden. De volgende sessie vertelt ze enthousiast over hoe deugddoend de stilte van het bos was en helend de streling van het warme water op haar natte huis bij het zwemmen. Vignet vervolg Lore: moeder was chronisch depressief gelukkig was er grootmoeder, daar kon ze altijd bij terecht, die zag het wel als haar iets scheelde, er hoefden niet veel woorden voor; grootmoeder maakte dan pannekoeken voor haar of stopte haar warm onder een dekentje, grootmoeder ook die breide terwijl ze TV keek, grootmoeder die naaide, hield van lekker koken .. De zesjarige Lore was heel kwaad toen grootmoeder stierf en zij niet naar de begrafenis mocht. Sindsdien praat ze niet meer over grootmoeder. Cl leert hoe ze grootmoeder terug wat “levendig en nabij”kan maken door zz te verwennen met een pannekoek of zelf troost te ervaren door zich warm toe te dekken met een oud dekentje. Lore herleeft, heeft zich ingesghreven voor een naaicursus, is beginnen breien, ..haar ogven stralen als ze het vertelt, ze is en-thousiast! 2.3.3. Soms ben ik wat vaag of meer expliciet transparant over mijn geloofsbeleving als ik vermoed dat dit iets te bieden heeft aan de cl (bv als –het ervaren van steun of in een rouwverwerking) maar soms opent het onvermoede spirituele gesprekstof. Vignet Diane: de begeleidning van een cl met een incestverleden: zij verneemt dat ik vroeger ziekenhuispastor was – dat wekt bij haar net geen vertrouwen op – ze heeft als kindje zo vaak tot G od gebeden op haar knietjes aan haar bed, maar God heeft haar niet kunnen beschermen tegen haar vader .. ze stelt me ook op de proef: waarom zijt gij therapeut geworden? Ik merkte dat het voor haar belangrijk was in het opbouwen van een vertrouwensband met mij en met enige begrensde transparantie deel ik iets van zowel mijn huidige bezieling als mijn vroegere zoektocht om doorheen kwetsuren de weg te vinden naar een leven dat voor mij de moeite waard is – ik vertel ook kort hoe oa mijn geloof daarin voor mij een steun geweest is. Ze herademt, vertrouwt zich steeds meer toe, vertelt o er de puinhoop van haar leven en haar verlangen naar een eigen leven, de zoektocht naar zichzelf, het zich durven toevertrouwen aan mensen …
en aan het leven zelf. De begeleiding is intens geweest ‘tot op het bot’, de cl. herleeft, neemt haar leven in handen en kan bij het afscheid een ‘kruisje’ op haar voorhoofd in ontvangst nemen ‘God zegene en beware je”. Het gebaar ontroert haar, ze recht haar schouders en stapt letterlijk het leven tegemoet: ze gaat zich herscholen en wil opvoedster worden .. 2.3.4 heling = als het leven terug gaat stromen in ons (bezieling), in verbinding met .. en omgeven door ..: ingebed in het grote heel-al (Nav tekst van Martha Nussbaum, bij het sterven van mijn ouders) Uiteindelijk brengt het zich opnieuw verbinden met zichzelf, met de hulpverlener, met de natuur, met de eigen geschiedenis, met belangrijke derden, met de eigen religie … de cl ook in contact met een vierde fundament: bewustwording van de eigen levenswaarden. Want ent deze maken de weg vrij voor vernieuwde levensinzet, levensvreugde, gedrevenheid, enthousiasme, bezieling. Misschien kan je wel als volgt stellen: uit de intensiteit van de beleving van gebeurtenissen – positeif of negatief – zijn vaak belangrijke levenswaarden af te leiden. De hulpverlener kan de cl bijstaan om terug voeling te krijgen met enzidch bewust te worden van de dieperliggende levenswaarden: bv hoe groter verdriet om iets of iemant, hoe groter de liefde en de waardering voor de gemiste persoon of voor wat men verloren heeft (betekenis van werk, levensdromen en verwachtingen); hoe intenser de woede (bv tav incestueuze vader), hoe meer betekenis, waarde de persoon hecht aan een ouderrfiguur die wel bescherming biedt en gernzen respecteert hoe groter het leed om onrecht , hoe groter de waarde van rechtvaardigheid, en het opkomen voor respect en eerlijkheid. Zo ook: hoe enthousiaster iemand vertelt over een hobby, een job, een persoon, hoe waardevoller dit werk, deze persoon is voor de betrokkene: “waar het hart van vol is …” Eens de cl contact maakt met deze diepere verborgen levenswaarden, zie je de cl ook lijfelijk ‘tot leven komen’ en tot actie: ogen die gaan stralen, een glimlach die verschijnt, handen die beginnen bewegen, mensen die opstaan en terug de schop in handen nemen om in de tuin te werken, die zich opnieuw engageren in een werkgroep, die terug de naaimachine van onder het stof halen, opnieuw gaan solliciteren, mensen die opnieuw (of voor het eerst) verliefd worden, vrouwen die voor het eerst zwanger worden … Het zijn zovele signalen van -soms een heel klein stukje -leven dat terug gaat stromen, bezield raakt en geheeld wordt : als mensen terug enthousiast kunnen zijn om wat of wie ook.
DEEL II: groepsessie Spiritualiteit is echter een heel breed begrip dat vanuit vele invalshoeken kan belicht worden: vanuit je eigen invalshoek putten uit elkaar bronnen via ruilhandel wat kunnen opsteken van elkaar . 1. Enkele min. stilte: terugblik/raakpunten met eigen leven en werkervaringen/wat noteren roze kaarten 2. Ik wil hiervoor 8 mensen uitnodigen die hierover ong 20 min willen delen in een kleine kring – de andere mensen nodig ik uit in een grotere kring eromheen te zitten, luisterend, inspiratie opdoend .. 3. na een 20 min zal ik andere mensen uitnodigen die mee in de kleine kring iets willen delen. 4. Nadien resten nog een 10 min voor de mensen uit de grotere kring die nog afsluitend iets willen delen. Aandachtspunten voor begeleider 5. verduidelijken mijn positie: geen gesprekspartner/ wel procesbegeleider 6. doel groepsgesprek: het delen van eigen ervaring: als wat de titel bij je oproept: wat bezielt je als th + eigen spiritualiteit als meerwaarde in de th rel 7. luid genoeg praten 8. zorgen dat ook cl bespreking aan bod komt naast eigen bezieling 9. aandacht voor wissel van personen 10. aandacht voor verhouding mannen-vrouwen 11. ‘rationaliseren’ kan even, ook belevingsaspect aan bod brengen Materiaal 12. 2 schildersezels 13. schilderijen en kleiwerken? 14. 40 stoelen 15. géén tafels – één is voldoende 16. ruimte om één cirkel te kunnen vormen 17. 1 losse microfoon 18. 50X5=250 steekkaarten
Inspirerende literatuur GRUN ANSELM, Je eigen spritualiteit ontdekken. GRÜN ANSELM, Innerlkijke rust. Hoe kom ik in harmonie met mezelf. Lannoo/Kok, Tielt, 1999 GRÜN ANSELM, Kom naaar de bron. Lanno, Tielt, 1998. VAN MIDDELAAR PIET, Spiritualiteit en zorgverlening. Pleidooi voor een warmere zorgverlening/gezondheidszorg (?) VAN DER VLOET JOHAN, Zinvol omgaan met angst. De vruchtbare leegte. Altiora, Averbode, 2006 PETERSEN PETER, Therapie als kunst. De essentie van genezing. Vrij Geestesleven, Zeist, 1990 COELHO PAULO, De alchemist, Arbeidspers, Amsterdam-Antwerpen, 2005 COEHLO PAULO, De vijfde Berg, Amsterdam-Antwerpen, 2006 KAYZER WIM, Het boel van de schoonheid en de troost. Olympus, 2006 WEYENS RIA, Van wonde naar verwondering. Hoe omgaan met innerlijke pijn?. Carmelitana, Gent, 2000. STROEKEN HARRY, Het zoeken naar zin. Psychotherapie en existentiële vragen. Boom, Amsterdam, 1999. Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie ‘(jg 45 nr 3 2007) Tekst Emmy van Deurzen: existentiële therapie en de zoektocht naar geluk. Studiedag 2007: Grenzen in Psychotherapie: tot hier en niet verder.
Eigen bezieling van de therapeut. Spiritualiteit als meerwaarde in de therapeutische relatie Katleen Maenhaut 22/11/07
Inleiding: Werkvorm DEEL I 1. Een persoonlijke kijk op spiritualiteit als één van de vele invalshoeken Spiritualiteit:
- een beweging naar binnen: bezieling (kompas) + innerlijk weten (intuïtie) fundament voor levenswaarden -> levensvisie -> levenshouding - een beweging naar buiten: verbonden (lett religare= terug binden/verbinden): wat mij verwondert, omgeeft en overstijgt 1.1. Vier bronnen van inspiratie = vier spirituele ervaringen, gebaseerd op schoonheid en lijden a) verbondenheid met en verwondering voor de natuur + opgenomen in het heel-al vb van sp. erv. van Leven b) verbondenheid met mensen vb van sp. erv. van Liefde c) verbondenheid met ‘de god’ van mijn leven.Vb van sp.erv. Hoop d) verbondenheid met de levenswaarden sp.erv. van Geloof in de mens: echt en waarachtig mens mogen zijn: mogen zijn wie je in wezen bent!=> respect! -> opmerking: a+b+c: vanuit ervaring van schoonheid ontstaan d: ontstaan vanuit ervaringen van lijden en kwetsuren (‘vanuit ‘lelijkheid’) zuivere (schone) levenswaarden en-visie ontwikkelen 1.2. Verlies aan bezieling (burn out/depressie): levenscrisis als KANS Ervaring: puinhoop -> vulkaanuitbarsting! 1. binnenin op zoek gaan naar innerlijke bronnen -> slakkenhuis 2. toevertrouwen aan een therapeut 3. schilderen en kleien 4. toevertrouwen aan de natuur om me heen 5. in goed gezelschap
Een nieuwe spirituele kijk op het leven: niet zoeken naar geluk / wel zoektocht naar betekenis van schoonheid +lijden Î ‘heling: leren leven met alle facetten van het leven => vernieuwde geestdrift, inspiratie, bezieling! 2.Eigen bezieling en spiritualiteit als meerwaarde in de therapeutische relatie 2.1. Bezieling als th: Mensen tot leven-s-zin wekken -> geloof in de mens: diepere levenskern in se aanwezig! 2.2. De meerwaarde Doel: a) elke hulpverlening: bijstand: leven draaglijk, hanteerbaar, leefbaar b) het méér:het aanboren van innerlijke krachtbronnen: meer levensvreugde, levenskwaliteit: ‘Blijf niet staan bij de pijngrens, hou niet in, Ga nog één woord verder, een ademtocht, nog boven jezelf uit’ -> uitdaging en MOED van th + cl doorheen de existentiële pijn 2.3. De puinhoop opruimen + opnieuw verbinden (religare) 2.3.1+2. opnieuw verbinden (religare) met het diepste zelf + zich durven verbinden op zielsniveau met iemand vb Inge 2.3.3. steunfiguren en ondersteunende activiteiten: Spiritueel getinte houvasten en steunfiguren over de dood heen: vb Lieve 2.3.4. ‘god’ inbrengen: onvermoede spirituele gesprekstof vbDiane 2.3.5. bewustwording van de eigen levenswaarden vb vervolg Diane -> uitdaging voor de th: transparantie ‘op maat’<-> taboesfeer Stilte DEEL II groepsinteractie
