Nummer
:
10-07.2009
Onderwerp
:
Aanbiedingsbrief kredietcrisis
Korte inhoud :
Uw raad wordt geïnformeerd over mogelijke maatregelen die de gemeente Eemsmond kan nemen in verband met de kredietcrisis. Dit naar aanleiding van de motie van de Partij van de Arbeid.
Uithuizen, 14 mei 2009.
AAN DE RAAD. Inleiding Door de fractie van de Partij van de Arbeid is in de raadsvergadering van 26 februari 2009 een motie voorgelegd aan de raad over versneld uitvoeren van gemeentelijke projecten. Daarin wordt het college gevraagd een aanbiedingsbrief aan de gemeenteraad van de gemeente Eemsmond te doen toekomen met daarin de mogelijke projecten die versneld kunnen worden uitgevoerd en dit te bespreken in de raadsvergadering van 28 mei 2009. Met dit voorstel geeft ons college uitvoering aan deze motie. Wij gaan eerst in op de inhoud van de motie. Vervolgens lichten wij de huidige economische situatie toe, met aansluitende de gevolgen hiervan voor onze gemeente. Ten slotte gaan wij in op de mogelijkheden die de gemeente heeft met betrekking tot de aanpak van de crisis in Eemsmond. Inhoud van de motie Door de fractie van de Partij van de Arbeid is geconstateerd dat: - de gevolgen van de financiële crisis en de recessie steeds duidelijker worden; - ook bedrijven in de gemeente Eemsmond daarvan de gevolgen zullen ondervinden; - een aantal bedrijven daardoor in 2009 in zwaar weer terecht kan komen; - de werkgelegenheid in de gemeente daardoor sterk onder druk kan komen te staan; - de gemeente de komende jaren diverse (o.a. infrastructurele)projecten zal uitvoeren; - de middelen daartoe (deels) al zijn gereserveerd c.q. beschikbaar zijn in reserves en anderszins verkregen of te verkrijgen baten; - de gemeente een impuls kan geven aan deze bedrijven en de werkgelegenheid door deze projecten versneld uit te voeren; - de gemeente door aanbestedingsregels slechts beperkt kan aansturen op aanbesteding binnen de gemeente Eemsmond, maar dat een besluit daartoe ook een signaal naar andere gemeenten in de regio kan zijn en als meerdere gemeenten meedoen, de bedrijven en werknemers in de gemeente Eemsmond zullen mee profiteren. Het college wordt gevraagd om een aanbiedingsbrief aan de gemeenteraad van de gemeente Eemsmond te doen toekomen met daarin de mogelijke projecten
2
die versneld kunnen worden uitgevoerd en dit te bespreken in de raadsvergadering van 28 mei 2009. Huidige economische situatie De internationale kredietcrisis heeft de economie de afgelopen maanden in snel tempo getroffen. Bedrijven verkeren in zwaar weer en zijn genoodzaakt werknemers te ontslaan. Faillissementen en ontslagen lopen op en zullen nog toenemen. Economische achteruitgang vertaalt zich met enige vertraging in een verslechtering van de arbeidsmarktsituatie. Ook in de bouw gaat het slecht. De huizenmarkt stagneert en daardoor ook de ontwikkelingen in de bouw en exploitatieopzetten. De verwachtingen zijn somber. De crisis kan wellicht een aantal jaren duren. Wel is duidelijk, dat er sprake is van een vertrouwensprobleem bij consumenten en producenten. De economische crisis treft ook de gemeente. De gevolgen zijn nog niet te overzien, maar wel is duidelijk, dat ook de gemeenten dit gaan merken. Daarnaast wordt ook gekeken naar de gemeente als overheidsorgaan, waar acties van worden verwacht in het kader van deze crisis. Impulsen aan bedrijven en werkgelegenheid, ondersteuning bij de verslechterende omstandigheden van de inwoners. Dit betekent, dat gezocht moet worden naar een balans tussen enerzijds de mogelijkheid om de financiële gevolgen op te kunnen vangen en anderzijds naar de mogelijkheden om de gewenste impulsen te kunnen geven. Financiële gevolgen voor de gemeente De VNG en IPO hebben op 17 april 2009 afspraken gemaakt over het bestrijden van de economische crisis. Het akkoord biedt gemeenten voor de jaren 2009-2011 financiële rust en zekerheid. De accressen voor deze jaren zijn nu al vastgesteld in plaats van jaarlijks. Er volgt in deze jaren ook geen nacalculatie. De behoedzaamheidsreserve is afgeschaft. Een en ander wordt verwerkt in de meicirculaire. Nog niet duidelijk is wanneer deze zal verschijnen. Enkele punten uit het akkoord willen wij hier noemen: - de gemeenten ontvangen 90 mln extra in 2009 en 2010, bovenop de vast gestelde accressen voor 2009-2011; - de gemeenten ontvangen extra geld voor de invoering van de Wabo; - het Rijk staat een EMU-tekort toe aan gemeenten tot 0,6% in 2009 en tot 0,7% in 2010. Dit biedt extra investeringsruimte om de economie te stimuleren met eigen projecten; - gemeenten zetten zich in om stijging van de lokale belastingen zo veel mogelijk te voorkomen; - nader overleg vindt plaats over invulling van onderdelen van het rijksstimuleringsbudget zoals investeringsbudget stedelijke vernieuwing (ISV), Besluit locatiegebonden subsidie (BLS), renovatie en bouw van schoolgebouwen, schuldhulpverlening, jeugdwerkloosheid en extra investeringen in huizen, voorzieningen etc. Naast dit akkoord merkt de gemeente de financiële gevolgen ook op andere onderdelen van de begroting. Hieronder geven wij een korte opsomming van de grootste risico’s voor onze gemeente: - Bijstand: de verwachting is, dat het aantal bijstandsgerechtigden in de loop van 2009 verder toeneemt. Nu al (1 april) bedraagt het aantal bijstandsgerechtigden 330, tegen nog geen 300 op 1 januari 2009. Er ligt een af spraak, dat de gemeenten een deel van de extra kosten zelf zullen betalen (eigenrisico bijstand). Landelijk gaat het om ruim 163 mln. Voor onze gemeente betekent dit ruim € 140.000,-. Bij de voorjaarsnota wordt bijge-
3
raamd voor de bijstandsuitgaven en het verstrekken van leningen aan zelf standigen. - Grondexploitaties: de huizenmarkt stagneert evenals de bouw. Dit heeft gevolgen voor de exploitatie van bestemmingsplannen. Bij de herziening van de exploitatieopzetten hebben wij een verlaging van de kavelprijs voorgesteld. Hierdoor daalt het exploitatiesaldo. Dit bedrag is in de voorziening exploitatieopzetten gestort. Bij aanhoudende stagnatie zullen mogelijk de uit gifteschema’s aangepast moeten worden. Dit leidt dan tot een negatief resultaat. Hiervoor is een claim gelegd op de algemene reserve. - Kwijtschelding: als het financieel minder gaat met onze burgers, zal ook vaker terecht een beroep worden gedaan op kwijtschelding. Een toename met 50% betekent een extra last van € 25.000,-. Ten slotte maken wij nog enkele opmerkingen over onderwerpen waar mogelijk risico’s uit voort vloeien, maar waarbij wij inschatten dat deze risico’s minimaal zijn, gelet op de ontwikkelingen binnen onze gemeente. Dit betreft dividendontvangsten, bouwleges en opbrengsten OZB. Bij de voorjaarsnota houden wij, voor zover mogelijk, met de ontwikkelingen rekening. Aanpak economische crisis in Eemsmond De Partij van de Arbeid heeft verzocht om aan te geven welke projecten mogelijk versneld kunnen worden uitgevoerd. Wij hebben gemeend de aanpak van de crisis iets breder op te moeten pakken en ook andere mogelijkheden te moeten belichten, zonder nu direct met pasklare oplossingen te komen. Hiermee geven wij aan, dat wij als gemeente op meerdere terreinen willen kijken welke maatregelen wij kunnen nemen. Er bestaat echter geen wondermiddel om de crisis te bestrijden. Zeker niet alleen een middel van Eemsmond. Maar maatregelen kunnen wel de diepte en lengte van de recessie beïnvloeden. Dat geldt ook voor de maatregelen van onze gemeente. Wel zullen wij rekening moeten houden met onze eigen financiële positie. De gemeente beschikt over incidentele middelen, maar in structurele zin zal het beleid afgestemd moeten worden op de zekerheid van de baten. Met andere woorden: wij moeten geen voorschot nemen op baten welke nog onzeker zijn. Hieronder lichten wij een aantal mogelijke maatregelen nader toe. Versnellen investeringen De gemeente Eemsmond kent een hoog investeringsniveau. Dit wordt duidelijk aan de hand van onderstaand overzicht. Jaar investering kapitaallast 2007 € 4.295.127 € 297.068 2008 € 12.722.048 € 790.936 2009 € 9.561.725 € 521.876 2010 € 6.864.803 € 302.010 2011 € 1.401.534 € 60.512 2012 € 1.303.034 € 60.335 De gemeente heeft hiermee de laatste jaren al een geweldige impuls gegeven. Op dit moment zijn veel investeringen nog in uitvoering. Tot en met april 2009 staat nog een bedrag van € 23 mln open om te worden uitgevoerd (lijst ligt ter inzage). Wij willen enkele grotere investeringen noemen: jongerencentrum Uit huizen, centrumvoorziening Uithuizen, uitvoering fietspadenplan 2004, multifunctionele sportaccommodatie Uithuizen renovatiesportvoorzieningen 2008 en 2009, GRP Rioleringen 2008 en 2009, Huisvesting OBS Brunwerd, Huisvesting HHC Warffum en Uithuizen.
4
Nu al kan worden gesteld dat dit niet allemaal zal worden gerealiseerd in 2009. Enerzijds door de afhankelijkheid van derden en anderzijds door de beschikbare capaciteit. Wij merken ook, dat bij de civiele werken en in de bouw op dit moment veel werk ligt. Zoveel dat niet alles op korte termijn kan worden uitgevoerd. Wat betreft de eigen capaciteit kan gedacht worden aan extra inhuur van medewerkers, die versnelt deze zaken kunnen oppakken. Deze inhuurkrachten moeten ook aangestuurd worden. Ook daarvoor ontbreekt de capaciteit binnen onze organisatie. Toch hebben wij nog eens kritisch gekeken naar de toekomstige investeringen. Onze bevindingen willen wij hieronder melden: - In 2009 staat het herijken van het wegonderhoud op de rol door het wegenbeheer van het niveau “basis” naar “goed” te brengen met ingang van 2010. Het is daarom lastig, zo niet onmogelijk nu al uitspraken te doen over te nemen onderhoudsmaatregelen; - Verder staat in 2009 een actualisering van het gemeentelijk rioleringsplan (GRP) en het waterplan gepland, hetgeen zal moeten leiden tot een verbreed GRP. Vooruitlopend hierop is het lastig vervroegde werkzaamheden te plannen in 2009; - De provincie heeft voor de uitvoering van het fietspad Rottum-Usquert 50% subsidie toegekend verdeeld over 2009 en 2010. Als gevolg hiervan kan het grondwerk in 2009 worden uitgevoerd. Hiervoor staat een afzonderlijk voorstel op de agenda voor de raad; - In het kader van de renovatie van sportvoorzieningen staat de aanleg van een parkeerterrein in Uithuizermeeden gepland voor 2010. Deze kan ook naar voren gehaald worden; - Een nieuwe investering, welke nog niet in de begroting is opgenomen, betreft energiebesparende maatregelen voor o.a. sportaccommodaties. Deze investeringen zouden versneld opgepakt kunnen worden. Gedacht wordt aan een regeling waaraan een maximum van € 200.000,- wordt gekoppeld. Dit betekent werk voor bedrijven in onze gemeente en besparingen voor sportverenigingen. Er ligt al een verzoek van de vv Corenos voor een bijdrage van € 44.000,- voor energiebesparende maatregelen. Vooruitlopend op de regeling stellen wij u voor vv Corenos een subsidie te verlenen van € 44.000,-. - Ook kijken wij nog naar de mogelijkheden om investeringen in het kader van de uitvoering jongerenvoorziening te versnellen. Ook daarin is de gemeente in sommige gevallen afhankelijk van derden; - De privatisering van de sportaccommodaties in Uithuizermeeden en Warffum leveren indirect een bijdrage aan de werkgelegenheid in de bouw. Hoewel het hier om activiteiten van derden gaat, kan de gemeente een stimulerende rol spelen; - Hoewel de besluitvorming nog moet worden afgerond, kan ook de investering in het dorpscentrum Usquert een impuls geven. Dit plan omvat mede voorzieningen voor jongeren en aanpassing van kleedaccommodatie. Sociale voorzieningen en Arbeidsmarkt De daling van het aantal bijstandsgerechtigden is al voorbij. Het aantal neemt nu weer toe. De uitstroom is nog steeds op orde, maar de instroom neemt toe. De gemeente is er voor om te zorgen dat de werklozen weer aan het werk komen. Daarin mogen en moeten wij ook investeren. Bijzondere aandacht hier bij verdienen de jongeren, de ZZPérs (zelfstandigen zonder personeel) en de ondernemers.
5
Gedacht wordt aan de volgende maatregelen: - ondernemers, die hulp nodig hebben als gevolg van de crisis, wijzen op de mogelijkheid van het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (BBZ), wijzen op de mogelijkheid van microfinanciering en ondersteuning bij dreigende faillissementen; - stimuleringsmaatregelen schuldhulpverlening; - bestrijding jeugdwerkloosheid. Vooral over de laatste twee onderwerpen worden nog nader overleg gevoerd met het Rijk om hiervoor extra middelen beschikbaar te stellen via een stimuleringsbudget. Op de arbeidsmarkt hebben wij te maken met maatregelen op de korte termijn en op de lange termijn. Op dit moment richten wij ons specifiek op de korte termijn. Er zijn nog veel onvervulde vacatures en de werkloosheid stijgt. Door middel van intensieve bemiddeling moeten wij bewerkstelligen dat mensen die hun baan verliezen zo snel mogelijk aan een nieuwe baan worden geholpen. Op meerdere plaatsen zien wij mobiliteitscentra ontstaan. Het is goed om dit verder te stimuleren. In het kader van armoedebestrijding zijn wij bezig om het minimabeleid aan te passen. Voorgesteld wordt om de inkomensgrenzen van de regelingen op te trekken naar 120%. Verder wordt er ook nog gekeken naar de seniorenregeling en het niveau van de langdurigheidtoeslag. Wat betreft de jeugdwerkloosheid kennen wij al de sluitende aanpak of Waddenmodel. Stimuleren bouwsector De bouwsector staat in deze crisis zwaar onder druk. De huizenverkoop stagneert en daardoor ook de bouw van nieuwe woningen. De doorstroming is er niet. Het is de moeite waard te kijken naar stimulerende maatregelen, samen met de corporaties. Doel hiervan is de woningbouwproductie op gang houden, de bedrijven overeind houden, de werkgelegenheid in stand houden en ver trouwen bij de kopers te herstellen. Wij denken hierbij aan: - eventuele bijdragen aan projectmatige inzet van starterslening; - in samenwerking met ontwikkelaars geven van overbruggingsgaranties en/of verkoopgaranties; - een gesprek met de corporaties praten het instellen van een garantiefonds (KoopGarant, verkoopgaranties). Bij de herziening van de exploitatieopzetten is u al voorgesteld de grondprijs te verlagen. Wij zijn ons er van bewust, dat onze maatregelen slecht een druppel is op een gloeiende plaat. Maar toch zullen wij, samen met de corporaties en ontwikkelaars moeten kijken hoe wij in deze periode de bouw kunnen stimuleren. Bijna geen maatregel is volkomen eenzijdig. De gezamenlijkheid is een uitgangspunt bij de uitwerking van de maatregelen. We doen het samen of we doen het niet. Afsluiting Wij zijn in onze aanbiedingsbrief verder gegaan dan in de motie werd gevraagd. Dit omdat de kredietcrisis ons raakt en wij van mening zijn, dat de gemeente hier een actieve rol in moet en kan spelen. U zult begrijpen, dat veel zaken nog opgestart moeten worden, maar wij willen aangeven dat het menens is. De crisis raakt ons allemaal, nu of later. En wij mogen als overheid niet stil zitten, maar zullen moeten doen wat in ons vermogen ligt. Wij zullen daarvoor wel de mogelijkheid moeten krijgen. Het Rijk geeft extra middelen en deze zullen wij hiervoor moeten aanwenden. Maar ook de ge-
6
meente zelf moet bereid zijn middelen vrij te maken om maatregelen te ontwikkelen in de strijd tegen de kredietcrisis. Zo als gezegd kunnen we het niet alleen en zullen wij op alle terreinen onze partners moeten zoeken en samen de schouders er onder moeten zetten. Wij zullen u als raad blijven informeren over de voortgang. Samenvatting Met dit voorstel hebben wij uw raad uitvoerig geïnformeerd over de gevolgen van de kredietcrisis en de mogelijkheden en onmogelijkheden voor de gemeente. Samenvattend stellen wij u voor: - discussie te voeren over de door ons aangegeven mogelijkheden; - kennisnemen van het feit, dat er bij civiele werken en in de bouw op dit moment veel werk is, met weinig mogelijkheden om investeringen versneld uit te voeren; - zoeken naar mogelijkheden voor stimuleringsmaatregelen schuldhulpverlening, bestrijding jeugdwerkloosheid en ondersteuning van ondernemers bij dreigende faillissementen; - een regeling opstellen voor energiebesparende maatregelen aan o.a. sportaccommodaties. - vooruitlopend op deze regeling vv Corenos een subsidie te verlenen voor het aanbrengen van energiebesparende maatregelen van € 44.000,- en dit bedrag te dekken uit de algemene reserve; - met de partners in de bouwsector te praten over mogelijkheden van garanties bij de bouw; - eerst volledig inzicht te hebben in de financiële gevolgen van de kredietcrisis voor onze gemeente. Dit inzicht is er bij de voor- en najaarsnota 2009; - bij de najaarsnota met nadere voorstellen te komen of zoveel eerder als nodig is. - Bij een volgend agendapunt te besluiten om de uitvoering van het fietspad Rottum-Usquert naar voren te halen. Dit betreft een investering van € 700.000,-. - Deze informatie voor kennisgeving aan te nemen. Vervolgprocedure Afhankelijk van de discussie in de raad, zal het college met uitgewerkte voor stellen komen inclusief de financiële gevolgen. Burgemeester en wethouders van de gemeente Eemsmond,
M. van Beek, burgemeester
W.J.M. Haarsma, secretaris
