b ouw r esearch
Keuzemodel voor afvalverwiidering van de bouwplaats Afweging van kosten- en milieu-aspecten tijdens de werkvoorbereiding
___-t
,.,.,,----
_ _,
!12
M2"
-,
__
I
Cl
--
\
;;:--
,....,.".-
... 0.10001
-
•
-
-.:::iJ
I.-...rt
_ ..-
·
- - - - 1. 00.:--'
I-
......
_ ( J I e [ " f_ _
".
__
,
--
;;:--
ja
• - , U2
' ...... .............. ,-,
Handleiding bij stappenplan en rekenmodel; een praktijkvoorbeeld ©Copyright SBR, Rotterdam
o$<J
".·
:::-,n __ (I .KZf l:.3C
.
1;1
-1
I
'
Rapporteur : ir . D.W Dicke, EGM onderzoek bv.
©Copyright SBR, Rotterdam
bouwresearch
Keuzemodel voor afvalverwiidering van de bouwplaats Afweging van kosten- en milieu-aspecten tijdens de werkvoorbereiding
::"-1_'''• .,.., ... k _ _
::::::::;to.• lIot . .. ' _
....
\toI ..
w_.,
Rotterdam 1994
©Copyright SBR, Rotterdam
DOELSTELLING STICHTING BOUWRESEARCH Stichting Bo uw research (SBR) verleent d e bo uwnij ve rheid hulp bij het voo rkomen en het oplossen va n knelpunten bij toepassing va n nie uwe inz ichten en ontw ikkelingen gericht op ve rbete ring va n kwaliteit, produkti viteit, a rbeid somsta ndighed en en zorg voor d e werkgelegenheid . Bela ng rijke doelstellingen zijn : • Het ve rza melen va n knelpunten en het waa rnemen va n releva nte ontw ikkelingenvoo r d e bou w nij ve rheid . • Het s timuleren va n d e coördina tie va n d e prog rammerin g van onderzoek. • Het leiding geven aa n onde rzoekp rojecten. • Het ve rspreide n en uitdragen va n de res ulta ten naa r alle geledingen van de bedrijfs ta k. De Stichting en dege nen die aa n deze p ublika tie hebben meegew erkt hebben een zo groot mogelijke zo rgv uldi gheid betrac ht bij het ve rwerken - naa r de laa tste inzichten - van de in deze publika tie opgenomen gegevens. De mogelijkheid d a t zich desondanks onjuisthed en in d eze publikatie kunnen bev inden ka n nie t wo rden uitgeslote n. Degene die va n deze publika tie gebruik maa kt aa nvaa rdt d aarvoo r het ris ico. De Stichting sluit, mede ten behoeve va n degenen die aan deze publika tie hebbe n meegewerkt, ied ere aa nsprakelijkheid uit voor schade die mocht voo rtvloeien uit het gebru ik va n in fo rma tie uit deze publika tie.
CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, OEN HAAG. Dicke , DW. Keuzemodel voor afvalverwijdering van de bouwplaats; afweging van kosten- en milieu-aspecten ti jdens de werkvoorbereid ing. handleiding bij stappenplan en rekenmodel , een praktijkvoorbeeld / [DW. Dicke). Rotterdam Stichting Bouwresearch. - (SBR-publ icatie ; 230d) Mei lil. opg. ISBN 90-5367- 132-3 NUG I 833 Trefw . afvalstoffen; bouwafval ; bouwbedrijf.
All e rechten voo rbe ho uden. N iets uit d eze uitgave mag worden verveelvo udigd ,opgeslage n in een gea uto ma tiseerd gegevensbesta nd, getra nsformeerd tot softwa re, of o penbaar gem aa kt, in enige vor m of op enige wijze, he tzij ele ktroni sch, mecha nisch, d oor fotokopieën, o pna men of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover he t ma ken va n ko pieën uit deze uitgave is toegestaa n o p g rond va n ar tikel 16b Aute urswet 1912 in verbinding met he t Besluit va n 23 a ug us tus 1985, Stb.471 en artikel 17 Auteurswet 1912, di ent me n de daa rvoo r we ttelijk ve rschuldi gde vergoedingen te vo ldoen aa n de Stichting Rep ro recht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen) . Voo r het overnem en van gedeelte(n) uit deze uitga ve in bloemlezingen, read ers en a nd e re compilatiewerken (a rtikel 16 Auteursw et 1912) dient u z ich te richten to t: Stichting Bouw resea rch, Postbus 1819, 3000 BV Rotterd am . No pa rt of this book may be reproduced in a ny fo rm by print, photoprint, microfilm , sto red in a da tabase or re trieval syste m, o r a ny other means w itho ut written permission from the Stichting Bo uw resea rch.
©Copyright SBR, Rotterdam
Inhoud
Woord vooraf
4
Introductie
5
Deel A: Keuzemodel
9
Inleiding bij deel A
10
A 1 Het principe
10
A2
Bepalen van soorten en hoeveelheden afval
12
A3
Ontwikkelen van alternatieven voor afvalverwijdering
13
A4
Berekenen van de kosten van alternatieven en keuze
18
Deel B: Praktijkvoorbeeld
25
Inleiding bij deel B
26
B1
Bepalen van soorten en hoeveelheden afval
26
B2
Ontwikkelen van alternatieven voor afvalverwijdering
27
B3
Berekenen van de kosten van alternatieven en keuze
30
Bijlagen
39
Literatuur
40
2
Begrippen en definities
41
3
Overzicht hergebruikmogelijkheden
44
4
Problemen bij scheiden achteraf
48
5
Overzicht chemisch afval
50
6
Tips voor afvalverwijdering
51
Stichting Bouwresearch
3
©Copyright SBR, Rotterdam
KEUZEMODEL VOOR AFVAL VERWIJDERING VAN OE BOUWPLAATS
Woord vooraf De tari eve n voor het verwerken van bouwafval zijn de afgelopen jaren zee r ste rk gestegen. De aa ndac ht voor all erl ei mili eu-effecten va n afva l is, en terecht, in de jaren '90 zee r groot. Gezocht wordt naar ee n sterke toenam e van hergebruik van restmaterial en. De uitga ngspunten zoa ls vastgelegd in het ' Implementati ep lan Bouwen sloopafva l' en de daa rop gebaseerd e mili euta akstellingen uit de ' Beleidsverklaring Milieuta akstellin gen Bouw 1995 ' van het Milieuberaad Bouw bevestigen dit. Voor de Stichting Bouwresearch redenen genoeg om een ree ks publikati es ove r bouwafval en mili eu te presenteren. De voll edi ge reeks bestaat uit:
Deel 230a: Deel 230b: Deel230c: Deel 230d:
Scheiding bouwafva l loont Bouwafvalstoffengids Bouwafva l, wat doe j e eraa n? Keuzemodel voor afva lverwijdering van de bouwplaats
Dit laatste deel uit de reeks bi edt een methode voor het bepalen van het meest gunsti ge alternatief voor verwijdering van bouwafva l. Kosten en mili eu-effecten van altern ati eve n kunnen globaal tege n elkaa r worden afgewogen. De methode kan voor elk bouwproj ect worden gebruikt. De publikati e is bedoeld als instrument voor diegenen di e bij bouwondern emin gen in de werkvoorbereiding werkzaam zijn . O m te voorkomen dat de inhoud van deze publikatie snel vero udert, z ijn - behalve in het rekenvoorbee ld - geen kostengegevens opgeno men. Wel wordt verwezen naa r orga ni saties en bedrijven, waar de nod ige actuele kostengegevens kunnen worden opgevraagd.
4 ©Copyright SBR, Rotterdam
Introductie Bouwen veroorzaakt afval Bouw- en sloopafva l maa kt ee n relati ef groot dee l uit van de afvalstroom in Nederl and . In 1990 o ntstond zo' n 14 miljoen ton bouw- en sloopafva l (RIVM). Een groot dee l van dit afval (ca. 67%) komt voor rekenin g van de bouwsector. Het andere deel wordt geprodu ceerd in de gww-sector . Het RIVM prognot iseert dat in het jaar 2000 c irca 16 miljoen ton bouw- en sloopafva l za l ontstaan . Dit betekent in 10 jaa r een toename va n ruim 11 % !
Afval veroorzaakt milieuschade De sc hade di e het afva l aan natuur en mili eu aa nbrengt is aa nzienlij k en wordt ook steeds mee r manifest. Denk aa n de toename va n het aa ntal stortp laatsen, met mogelijke gevolgen voor bodem- en waterverontre ini ging. De bodem word t hi erdoor ter plaatse in vele opzic hten onbruikbaa r. Doo r verbrand in g va n afval komen sc hadelijke stoffen in de lu cht. Het produceren van afva l is ee n ve rspi lling van materi aa l. Materia al waarvoo r in vee l geva ll en pr im aire grondstoffen aa n de aa rd e worden onttrokken. Bovend ien kost het opslaa n, vervoeren en verwerke n va n afval vee l energie.
Het beleid van de overheid Het beleid van de overheid in za ke preve nti e en hergebruik van afva lstoffen in de bouw is vastge legd in het ' Implementati epl an Bouw- en sloopafva l' en de 'Beleid sverk larin g Milieutaakstellin gen Bouw 1995' van het Milieuberaad Bouw. Het be leid ri cht zich op 5% reducti e van afva lstoffen in het jaa r 2000. Van het dan nog vrijkomende afva l moet 95% worden bewerkt voor hergebruik . Doordat afv al ontstaat tijdens bewe rkin g za l uiteindelijk 90% worden hergebruikt en 10% worden verwerkt. Dit is ni et all een overheidsbe leid . In de genoemde beleidsve rkl arin g z ijn deze taakste llingen door ve le overkoepe lende orga ni sa ti es uit de bouw waaro nder het AVBB - onde rsc hreve n. Dit is door midd el va n handtekeningen van de betrokken orga ni sati es vastge legd. De hergebruikdoelste lling kan all ee n word en bereikt door een goede afva lsc heidin g aa n de bron, du s op de bouwp laats.
Afvalscheiding op de bouwplaats In het algemeen ge ld t dat het sc heiden van afva l op de bouwpla ats met het oog op hergebruik va n het mater iaa l een belangrijk voordee l voor het mili eu op levert. D aa rn aast heeft afva lsc heiding op de bo uwpla ats bovendi en nog een aa ntal b ijkomende voorde len:
Stichting Bouwresearch
5 ©Copyright SBR, Rotterdam
KEUZEMODEL VOOR AFVAL VERWIJDERING VAN OE BOUWPLAATS
-
sc heidin g op de bouwplaats geeft inzi c ht in het te veel ingekochte materia al, extreem vee l breuk, e.d. Als al het afva l in éé n con tain er verdwijnt, valt dit niet op. Containers met apa rte fracties geven dit in zicht wel. Dit geeft via nacalcu latie de mogelijkheid tot 'good hou sekeep in g', preventie bij vo lgende projecten en daardoor kostenbespar ing;
-
door nu al met een verdergaande (da n wettelijk verplichte) sc heiding op de bouwplaats te beginn en, loopt het bedrijf vooruit op toekomsti ge wetgeving. Nu kan een bedrijf nog erva rin g opdoen en eens een fout maken, zonder dat dit grote juridisc he gevolgen heeft. In de toekomst zullen de wettelijke voorschriften voor sc heiding veel strenger z ijn . Dan is die spee lruimte er ni et meer. Ervaring met ee n verregaande sc heiding van bouwafval is dan van groot belang voor het bedrijf;
-
ee n bedrijf dat mili eum aatrege len nee mt krijgt ee n positiever im ago. Mil ieu wordt ee n steeds belangrijker onderwerp. Bedrijven die investeren in milieum aa trege len, investere n in ee n beter imago;
-
sc heidin g van bouwafval leidt tot een sc ho nere en daardoor veiliger bouwplaats. Er is minder kans op o ngelukken, het werk kan effic iënter worden uitgevoerd ;
-
rommel op de bouwplaats trekt rommel aa n. Er o ntstaat daardoor mee r afva l, waardoor de afvalkosten hoger worden.
Bij elk project kunnen er ec hter omstandigheden z ijn di e de keuze voor ee n optimale scheiding op de bouwplaats beperken.
Het ene project is het andere niet Het ene project is dan ook het andere ni et. Welke vorm va n afva lverwijd erin g voor een bepaald project financieel het gun st igste is, moet per project worden bekeken. Vanuit de maatsc happelijke verantwoordelijkheid di e betrokkenen in het bouwproces hebben voor de milieu-effecten van de bouw, mag de keuze van de vorm va n afva lverw ijderin g ec hter ni et all een worden gebaseerd op een financiële afweg ing. Dat in veel geva ll en door afva lsc heidin g op kosten kan worden bespaard voorkomt overigens dat financiële afwegingen co nfli cteren met mili eu-afweg in gen. Welke vorm van afva lverwijderin g (sc heiding op de bouwplaats of ac hteraf, de mate van afva lsc heidin g, hergebru ikmoge lijkheden, ... ) voor een bouwproject het meest passend is, wordt in het algemeen onvo ldoe nde o nderzoc ht. Het gevolg is dat vaa k voo r de bekende manier van verw ijderin g wordt gekoze n (sc heidin g van gevaarlijk afval en de rest, vervolgens storten en verbranden), terwijl dat all een al uit oogp unt van kosten een onverstandige besliss ing is. Men is ni et voldoende bekend met de mogelijkheden die er zij n om kostenbesparend én milieubewust met bouwafval om te gaan . Bovendien: ee n systematisc he aa npak ontb reekt.
6
©Copyright SBR, Rotterdam
Het doel van deze publikatie Het doe l va n deze publikati e is ee n bijdrage te leve ren aa n het in z icht in de mogelijkheden en o nmoge lijkheden di e er zijn om kostenbesparend en mili eubewu st met bouwafval o m te gaa n. De publikati e geeft daa rtoe een systemati ek aa n w aa rm ee, voo rd at met de uitvoerin g van de bo uw wordt begonnen, het fin anc iee l en mili eutec hnisc h meest aa ntrekkelijke altern atief voo r afvalverwijderin g kan wo rd en gevo nden. Door de systemati sc he benaderi ng komt u vanze lf de moge lijkheden en onmogelijkh eden tege n. Daa rn aast bi edt de publ ikatie ee n rekenmethode voor het bepalen van de afval kosten. De systemati ek en rekenmethode drage n bij tot een bewu ste keuze van een passende vorm va n afv alverwijderin g.
De opbouw van de publikatie De publikati e bestaa t uit twee delen : -
in strument
-
handl eid in g
Het in strument bi edt de mogelijkh eid o m het meest gun sti ge alternati ef voor afvalverwijderin g van de bo uwpl aats te bepalen. Hierbij kunnen kosten en mili eu-effecten tege n elkaa r worden afgew oge n. Het bestaa t uit ee n stappenpl an en ee n rekenmodel. Het stappenpl an bi edt ee n afweg in gsproces, w aa rm ee rea li stisc he altern ati even voo r afval verwijderin g kunn en wo rden bepaa ld. M et behulp van het rekenmodel word en de kosten va n de altern ati eve n bepaa ld . Dit kan met behulp van de losse fo rmuli eren, maa r ook met het bij geleverd e sprea dsheet-rekenm odel o p di skette (ExceI4 .0 forWindow s of Lotu s 123, versie 2.2). Beide ve rsies va n het rekenmodel zijn uitgeru st met een bekn opte helpfun ctie. In de voorli ggende handl eiding is ee n systemati ek aa ngegeven, w aa rmee u tot de keuze van ee n altern ati ef voo r afvalverwijderin g kunt ko men. Daa rn aast is een methode aa ngegeven, vo lgens we lke
de afval kosten kunnen w o rd en berekend . Aansluitend is ee n voorbee ld uitgew erkt van de wij ze w aa rop in de praktijk met de systemati ek kan word en gewerkt.
Het gebruik van de publikatie Het instrument kunt u gebruiken o m tot een keuze van een altern ati ef voo r afva lve rw ijderin g te ko men en de kosten daa rvan te berekenen. Voo r het berekenen van de koste n wordt aa ngeraden gebruik te maken van het o p di skette bij geleverde rekenmodel. Het voo rdee l hi erva n is dat u zich kunt beperk en tot het in voeren va n de benodi gde gegev ens. De berekeningen wo rd en auto mati sc h uitgevoerd. Bovendi en krij gt u daa rbij ook vanze lf grafi eken, di e in zic ht geven in de hoogte va n de ve rsc hill ende kostenposten. Printen va n ee n berekenin g levert hetze lfde bee ld o p als de indelin g van de fo rmuli eren in het dri eluik . Aanbevo len wordt de hand leiding all een als nas lagwerk te gebruiken. Stichting Bouwresearch
7 ©Copyright SBR, Rotterdam
KEUZEMODEL VOOR AFVAL VERWIJDERING VAN DE BOUWPLAA TS
8 ©Copyright SBR, Rotterdam
