?-.\fí) N e de rlands e
Ve
wsMcfr
r e nigin g
vo
LtretFlnetudledag
or Lib e lle n s tudie
l{ maart zOW
LlteratuurovenÍcht
Xm
Van de redactie:
De N VL-N i euwsb Íiet as hèl mededelingenblad van de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie. ISSNr 1387 - 4470 Verschijnt vier maal per jaar. Oplage 425 exemplaren Foto voorkant: gebroken Paringswiel el eg ans)
lanïaanlje U sch nu ra
Kopiisluitingsdatum volgend nummer: 1 juni2009 Redacliei RoeloÍ Jan Koops & Tím van den Brcek
Redactie-adres
Zoals jullie mogelijk gemerkt hebben, zijn er in 2008 geen vier, maar drie NVL-Nieuwsbrieven uitgebracht. Er was zo weinig kopij ingestuurd dat de redactie samen met het bestuur besloten heeft om de NVL-Nieuwsbrief van december 2008 niet uit te brengen. Dit nummer is mede dankzij de NVL ledenvergadering op 14 maart 2009 weer goed gevuld. Om de nieuwsbrieÍ toch zo goed mogelijk gevuld te houden willen we hier nogmaals benadrukken dat deze verenigingnieuwsbrieÍ de plaats is voor alles wat maar met libellen te maken heeft. Stuur dus leuke wetenswaardigheden (hoe klein ook)
gewoon op!
Bii de voorkant:
Deze Íoto is ingezonden door René Manger. Het betreft een paring van Lantaarntje waarbij het vrouwtje alleen nog verbonden is met het legapparaat aan het mannetie. Soms hief het vrouwtje zich op maar miste de gÍip van het mannetje achter
de kop. Het duurde zeker een kwartier totdat de diertjes uiteindelijk loslieten. Heb je zelÍ een leuke foto die een keer op de voorkant mag prijken, stuur deze dan naar de redactie!!!
Roelof Jan Koops
Bosrandweg 13 7722 DalÍsen
[email protected]
Nederlandse Vereniging voo. Libêllenstudie (NVL) Voorzitter: Evêrt Ruiler Secretarisr Thamara.Hesselink Penningmeester: Willem"Jan Hoeffnagel
Redaclievertegenwoordigêí: Robert Ketêlaar Waarnemingen-coórdinator: vacant Jeugdbondvertegenwoordiger: Douwe Schut
Postadres NVL Thamara Hesselink Lange Akkers 33 6666 HB HETEREN E-mail: thamaí
[email protected]
ma Li bel len stud ieda g 2009
3
Agenda algemene tede nvergaderi ng
4
Notulen ALV 2008
4
Jaarveslag 2(nB
6
lnsectenkapmen van de jeugdbonden voor 2009
o
Literatuurcvefzicht libellennpporten 2008
10
P rcgram
Lidmaatschap NVL Leden en
€
20,00
25jaar) €
10,00
bibliotheken
Jongeren (Vm
Nedeíland €
Buiten 22,00 Lid voor het leven (min.) € 400,00 Genoemde bedragen graag oveímaken op giro 76.'Í5.700 t.n.v. Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie te Kortenhoef. Buitenlandse leden gebruiken het IBAN Nummer: NL05 PSTB 0007 6157 00 E-mail: w.j.a.hoeffnagel @ hccnêt.nl
N V UVI i n de
rctichti nglElg exc u rsieprog nm
Libellen als prooi van de wespenspin
Leden ontvangen zowel de
NvL-Nieuwsbriet als de Brachytron. Internet: www.brach!,tron.nl E-mail Libellennieuwscirkel:
htto://pets.qrouos.vahoo.com/ oroup/Libeliennieuwsbrieí/
NVL-Nieuwsbrief nummer 1 (Jrg 13), februari
2oo9
ma
2009
13
15
LIBELLENSTUDIEDAG 14 MAART 2009. ECODROME. ZWOLLE
PRO6RÁ,lfiAltA
10.00 Áankomst (koffie stoot klaor) 10.30 Opening dogvoorzitter Robert Keteloor 10.35 àe Donkere Woterjuffer in Duitslond, Joop Bouwmon 11.0O Libellen en hun hobitot, Wilco Verberk Stichting Borgerveen
11.30
Kofficpauze
11.40 Libellen von de Oisterwijkse vennen. Douwe Schut 12.00 lrtystery Quiz.
ïm
Ternoot
12.10 Álgemene Ledenvergodering
13.00
Lunchpouzc
13.30 Quiz-ontknoping
13.40 Libellen en loaglondbeken in Vloanderen, 6eert De Knijff 14.
10
De Libellen von Surincme, Kees
14.40
Mostert
Thccpauzc
15.00 Potpourri (oonmelden bij dogvoorzitter) 1ó.00 Áfsluiting door dogvoorzittar
In de pouze is er de mogelijkheid
om de uitgebreide boekenstond von Wil Meijs te bezoeken. Deze is de gehele dog oonwezig. Doornoost is er de mogelijkheid om bekenden te spreken en te netwerken.
NVL-Nieuwsbrief nummer I (Jrg í3), februari
2009
ALGEMENE LEDENVERGADERING 14 MAART De voorlopige agenda ziet er als
1. 2. 3. 4. 5.
volt uit:
Eus van der Burg, Harm Niesen, Roelof Jan Koops,Vincent Kalkman, Willem-Jan HoeÍfnageL Douwe Schut , Robeft Ketelaar, Eveft Ruiter, René Manger.
Opening Mededelingen Notulen ALV 29 maart 2008
Atwezig met kennisgeving: Evelien Conemans, Frank Bos, André Hospers
Vaststellen Financieel verslag
1.
Verslag Kascommissie (Karin Uilhoorn,
om 1 1:55 uur. De voorzitter heet de aanwezioe
Michiel van der Weijde)
6. 7. 8. 9.
2OO9
leden welkom.
Vaststellennieuwekascommissie
2. Mededêlingen De KNNV Libellenwerkgroep ZuidKennemerland bestaat l0 jaar en heeft dit jaar een speciaal programma gemaakt waarbij iedereen welkom is.
Begroting 2009
VaststellingJaarverslagBestuur Bestuursverkiezing (zie jaarverslag bestuur)
10. Meerjarenplan 11. Rondvraag 12. AÍsluiiing
Opening
Voor opmerkingen uit de zaal is nu een interruptiemicroÍoon aanwezig.
(zie website)
3, Notulen ALV van 31 maari 2007 Job Teeuwen merkt op dat hij niet degene was die de vraag over de Postbank had gesteld, maar Rob van de Haterd. Willem-Jan (penningmeester) merkt naar aanleiding hiervan op dat de ASN rekening aangevraagd is,
Aanwezig (volgens presentieliist): Bas Boerman , Nico Dekker,Jaap Tromp, Herman de Heer, Leo van Beest, Rien Melis, Hugo van der Slot,Theo Muusse, Anne Hueber, Hans van Stijn, Eeíie van Stijn, Karin Uilhoorn, Ep van Hijun, JoÍdi Strijdhorst, Ruud de Man, Hans Meulenbelt,Petet Krijnen, Frank Baardman, Els Prins, Ben Prins, Dolf Ramaker, Peter Hoppenbrouwen, Ria Vogels, Koos Middelkamp , Marian Schut, Kees Goudsmits, Arthur van Dulmen, David Tempelman, Rob SchrijvershoÍ, Antoine van der Heijden, Jetty Keegstra, Thamara Hesselink, Fam. Zeegers, Hans Schinkel, Bram Kuijper, Bram Koese, Joachim van der Valk, Gerl Veurínk, Arjen Drost,Ronald Reuderink, Gerard Abbingh, Rob van de Haterd, Victor Mensing, Peer Busink, Ernst-Jan van Haaí ten,Justen van Dukze,Peter de kqaker, Marten van Bracht, Marcel Wasscher, Geert de Knijf, Karin Verspui, Tineke Kramer,Ad Mol, Kina Mekkes-de Jonge, Harry Mekkes, Jan -Joost Mekkes, Tjeerd du Bois, Sebastiaan Moedt, Rombout de Wijs, Marijke Roos, Paul Schrijvershof, Peter van Veelen, Daphne Flierman, Ewoud van de Ploeg, Henk Bunjes, Peter Geene, Job Teeuwen, Ton Elzerman, David Scarse, Mathtijs Courbois, Marjan Peterse, Tieneke de Groot, Michiel van de Weide. Weia Reinboud, Jaap Bouwman, Dick Groenendijk,Menno Hornman, Peter de Knijff, Johan van 't Bosch,
Nvl-NieuwsbrleÍ
maar dat het proces langer duurt dan wenselijk is omdat eerst de gegevens van het NVL bestuur bij de Kamer van Koophandel geactualiseerd worden. De notulen zrln vastgesteld en de notulist wordt bedankt.
4. Financieel verslag. Willem-Jan HoeÍÍnagel geeÍt een toelichting m.b.v. PowerPoint. Het vermogen van de vereniging is in 2007 gedaald door de inhaalslag voor de vervaardiging van de Brachytrons en door het niet versturen van acceptgirokaarten zijn de inkomsten van de contributie € 1600 lager uitgekomen. De Paedisca DVD is bekostigd uit de post Jubileum. De subsidies van de Noordse winterjuÍfer Brachytron moeten nog ontvangen worden. Het eigen vermogen zal in 2008 € 8100 bedragen. Dê doelstelling is om het eigen vermogen uiteindelijk op € 10.000 te hebben. De aanwezige leden gaan akkoord met deze doelstelling. 5. Verslag kascommissie De kascommissie heeft de Íinanciële stukken ingezien en in orde bevonden en stelt de vergadering voor het bestuur decharge te verlenen, wat door de aanwezige leden wordt overgenomen. Karin Uilhoorn en Rob van de Haterd worden bedankt voor hun werk als kascommissie. Michiel van de Weide zal in de kascommissie zitting nemen evenals Karin Uilhoorn.
nummer
I (Jrg l3), februari
2009
5
Job Teeuwen is reserve.
vanaÍ 2008:
6. Begroting voor 2008 Leden: van € 13 naar € 20 De Vermogenspositie is dusdanig dat contribu- Jeugdleden: van € 7 naar € 10 tieverhoging nodig is. De inhaalslag van de Leden Buitenland: van € 18 naat €22. Brachytron is in 2007 in gang gezet. Voor de Íinanciering is aanspraak gemaakt op de finanDe aanwezige leden gaan akkoord met dit ciële reserve. Aangezien de Brachytron een voorstel. belangrijke Íactor is in de begroting geeft Robert Ketelaar (hoofdredacteuÍ Brachytron) een 7. Vaststelling BestuursveÍslag toelichting over de toekomst plannen. Het tiidEvert geeÍt een toelichting op het BestuursverschriÍt zal voortaan in kleur worden uitgebracht slag van 2007. Het Bestuursverslag wordt vasten regelmatiger verschijnen. Ook zullen vaste gesteld. VictoÍ Mensing: zou meer willen weten rubrieken worden opgenomen en wordt elk over de ledenontwikkeling van de aÍgelopen nummer dikker. Consequentie is dat de kosten jaren. Antwoord Willem-Jan: De vereniging is zullen stijgen. Willem-Jan geeft aan dat de kosten voor de Brachytron in kleur 80 % hoger zul- van 150 leden tijdens de oprichtjng gegroeid naaí 425 leden. Er is sprake geweest van een len worden en dat dê contribuiie van 13 euro gestage groei. Dit onderwerp zal in een komenuiteÍndelijk naar 26 euro zal moeten gaan om de NVL NieuwsbrieÍ nader worden toeoelicht geheel kostendekkend te werken. 8. Bestuursbêleid Evert (voorzitter) stelt voor om punt 9 (coniributieverhoging) van de vergadering nu te Evert geeft aan dat dê samenwerking met De bespreken. Het bestuur stelt het volgende voor: Vlinderstichting en EIS Nederland zal worden verstevigd. Het aantal regionale werkgroepen 1 ,Het jaarlijkse bedrag dat wordt ontvangen van zal worden bevorderd en een nieuw conceptDe Vlinderstichting en EIS Nedeíand te verho- meerjarenplan zal worden gepresenteerd. Verder zal de NVL zich meer op het buitenland gen. (Belgiê, Duitsland) richten. 2.Door ledenwerving meer Íinanciële middelen te verkrijgen. Met de komende actualisatie libellenatlas (Brachytron) wordt in een grote oplage 9. Vaststelling NVL Richtliinen naar alle waarnemers in Nederland een NVL Enkele mensen hebben schriftelijk gereageerd flyer meegezonden. op de Richtlijnen zoals die opnieuw door Wil3.Contributie stapsgewijs van € 13 naar € 20 te Iem-Jan zin opgesteld en gepubliceerd in de NVL NieuwsbrieÍ. De bedoeling is dat in deze verhogen. Vraag Gerard Abbingh: Wanneer je gestemd zal worden oÍ de leden vergadering het contributiebedrag vergelijkt met buitenlandse llbellenorganisaties is € 20 euro laag te noe- zich wel oÍ niet willen conformeren aan de oDgestelde Bichtlijnen. men. Waarom verhogen we niet gelijk naar € 20 in plaats van stapsgewijs? Vincent Kalkman merkt op dat het voor hem belangrijk is dat er de mogelijkheid blijÍt om liReacties uit de zaal: bellen te verzamelen en dan vooral in het buiDolÍ RamakeÍ: stelt voor de NVL NieuwsbrieÍ per e-mail te verzenden om de kosten te verla- tenland. Voor goêd onderzoek moet je verzamelen. Om dit te leren zul je mensen in NedeÍgen. Het bestuur zal dit bespreken. land de mogelijkheid mogen geven om te vangen. Het NVL bestuur is tegen het verzamelen Job Teeuwen: ls de Postcodeloterij geen goede van libellen in Nedeíand. Vincent pleil voor een sponsor? Antwoord Vincent Kalkman: De Postpaar kleine aanpassingen voor het vangen van codeloterij geeft voor verenigingen in dit situalibellen in het buitenland en komt binnenkort ties geen geld. Tevens merkt hij op dat een NVL NieuwsbrieÍ via internet niet goed gelezen met een voorstel hiervoor. Het NVL bestuur wijst erop dat het 'richtlijnen' betreÍt en dat een wordt en is het wellicht beter om het aantal ieder een bepaalde vrijheid heeÍt. 'papierennieuwsbrieven per jaar van vier naar twee terug te brengen om een besparing te beRob van de Haterd: Onderzoek naar libellen bij retKen. waterschappen gebeurt meestal door het vanTot slot wordt er vanuit de zaal verzocht om het gen en determinatie van larven. bedrag voor jeugdleden laag te houden. Het bestuur vraagt goedkeuring aan de aanwezigen Tim Termaat Tekstuele aanpassing; Op pagina 12 bij "BeÍacht grote terughoudendheid ... het voor de onderstaande contributieverhoging NVL-Nieuwsbrief nummer 1 (Jrg 13), februari
2oog
woord 'doorgeven' te verwijderen. Marian Peterse: zou graag het woord 'exemplaar' vervangen zien door 'individu'. Uitkomst na het stemmen van de aanwezigen in de zaal: Het stuk over de Richtlijnen voor ÍotograÍeren en onderzoeken van libellen wordt na stemming aangenomen. Hel voorstel van Vincent Kalkman zal worden gepubliceerd alvorens het in de delinitieve versie van de Richtliinen zal worden geplaatst.
opkomst tijdens de studiedag en de alv was goed, zil het wat minder dan in 2007 (het jubileumlaar). Helaas moest Adrian Parr als gastspreker veÊ
stek lalen gaan. Gelukkig had hij wel voor een goed alternatieÍ gezorgd met een door hem zelÍ ingesproken powerpoinlvoorstelling. De overige lezingen en presenlaties waren ook van hoog niveau en de sÍeer was als vanouds ontsDannen en gezellig.
Na het jubileum zijn we ons weer gaan richten op de toekomst. Dat moest ook wel, want het meerjarenplan 2004 - 2008 liep ten einde. Inmiddels heeft een nieuw meerjarenplan het licht treedt aÍ als secretaris (sinds 2003) en wordt gezien. Dit plan (meeriarenplan 2009 - 2013) is namens het bestuur door Eveft Buiter en Rote downloaden oD onze site. Het staat vol van bert Ketelaar bedankt voor zijn taak als secreta- ambitieuze plannen en als bestuur zijn we bijris. Vervolgens worden twee nieuwe bestuurszonder nieuwsgierig naar de reacties van de leden voorgedragen en bij acclamatie geïnstal- leden.
0. Bestuursverkiezing Willem-Jan (penningmeester) is herkiesbaar (sinds 2005) maar blijft aan. René Manger 1
teero.
Secretaris: Thamara Hesselink Contaclpersoon VS/ElS: Theo l\4uusse De Íunctie van activiteitêncoórdinator is nog vacant. Niemand uit de zaal meldt zich voor deze Íunctie. 1 1. Rondvraag Vincent Kalkman: ln 2OO7 zijn 25 mensen op het libellenkamp in Boemeniè geweest. Dit jaar
wordt er een internationaal libellenkamp georganiseerd op Sardiniè (ltaliê). Een epistel daarover wordt onder aanwezigen uitgedeeld. Job Teeuwen vraagt oÍ het betalen van de buitenlandse libellenbladen nog via de NVL wordt gedaan. Willem-Jan: Tegenwoordig worden voor buitenlandse betalingstransacties door de banken geen kosten meer in rekening gebracht en daarom zullen de leden hun betalinqen voortaan zelÍ moeten regelen.
Sluiting. Om 1 3:00 uur sluit de voorzitter de vergadering. Verslag: René Manger
ln 2008 is de NVL via diverse media weer onder de aandacht geweest, er zijn diverse excursies georganiseerd en er verschenen weer goed gevulde nieuwsbrieven en brachytrons. Het ledênaantal is behoorlijk gestegen en daardoor steeg ook de NVL weer een plaatsje op de ranglijst van Vara's Vroege Vogels. Dat laatste is een volstrekt onbelangrijk gegeven afgezet tegen het feit dat er een vrij grote groep leden is die verzuimd de contributie te betalen. Een fenomeen waar veel verenigingen mee te kampen, maar daarom niet een mindere zorg. Bij deze roept het bestuur al haar leden op om hier aandacht aan te schenken. De NVL probeert op alle Íronten een kwaliteitsslag te maken (zie ambities in meerjarenplan) en heeÍt dat in de aÍgelopen jaren ook waargemaakt (Brachytron), maar kan daarbij niel zonder de steun van haar leden.
Samenstelling bestuur Het bestuur was in 2008 als volgt samengesteld:
Voorzitter
Jaarverslag 2008 NVL-Bestuur
Evert Ruiter (sinds 2003, herkozen 25.03.06, aÍtredend in 2009. herkiesbaar)
Algemeen
Thamara Hesselink (sinds 2008, aÍtredend in
Secretaris In tegenstelling tot 2007, het jubileumjaar, was 2008 een vrij rustig jaar. Tijdens de algemene ledenvergadering moesten wel lwee knopen worden doorgehakt. De ene betroÍ de richtlijnen ten aanzien vangen en verzamelen van libellen en de andere betroÍ de verhoging van de conlributie. Het bestuur is tevreden over het resultaat. Met dank aan alle aanwezioe leden. De
2011)
Penningmeester Willem-Jan HoeÍÍnagel (sinds 2005, herkozen in 2008, aftredênd in 2009, niet herkiesbaar)
Bestuurslid Íedactie Robert Ketelaar (sinds 2004, herkozen 3.1.03. 2007. aÍtredend in 2010)
Nvl-Nieuwsbrief nummer í (Jrg 13), februari
2009
Jeugdbondsvertegenwoordiger Douwe Schut (sinds 2006, aÍtredend in 2009, niet herkiesbaar)
Waarnêmingen coórdinator Vacant Tijdens de ALV op 29 maart 2008 is Thamara Hesselink aangetreden als de nieuwe secretaris. Zij heett de Íunctie over genomen van Bené Manger, waarbij de taken zorgvuldig zijn overgedragen. De voornaamste taak van de secretaris is het contact tussen het besiuur en de leden sturen en te notuleren ti.idens de (bestuur) vergaderingen. Na de ALV is het bestuur tijdens twee vergaderingen samengekomen en er is in de lussentijd veelvuldig e-mail contact geweest om lopende zaken te bespreken en/oÍ om gezamenlijk als bestuur beslissingen te nêmen. Tijdens de ALV van 14 maart 2009 zullen zowel de huidige penningmeester als de jeugdbondsvertegenwoordiger aÍtreden. Beide personen zijn niet herkiesbaar. Het bestuur wil voor het invullen van deze Íuncties respectievelijk de volgende personen voordragen: Allart Kooiman en Matthijs Courbois. Zonder tegenkandidaten (graag aanmelden voor 1 maart) zullen beide personen tijdens de ALV van 14 maart worden geïnstalleerd. Wanneer er legenkandidaten zijn dan
zal er tijdens de ALV over de kandidatuur worden gestemd. Ook de voorzitter is aftredend in 2009. In principe stelt de voorzitler zich herkiesbaar. Mochten zich leden voor deze functie kandidaat willen stellen, dan kunnen zij dat kenbaar maken voor 1 maart 2009.
Financiën Over het boekjaar 2008 is een winst gêboekt van € 1 510,Zoals reeds aangegeven in het algemene deel (zie boven) loopt het voor wat betreft de inning van de contributie niel naar believen. Desondanks is de verwachting dat het (na een herinneringsactie) wel goed zal komen. ln verband met een aantal bijzondere uitgaven van Brachytron (zie verdeÍop in dit verslag), zijn er meer subsidies verworven. Daarnaast hebben deze uitgaven er toe geleidt dat er behoorlijk wat extra verkoop is geweest. In verband met het Íeit dat de nota voor 2007 van het Ecodrome pas in 2008 is betaald, lijken de kosten voor de studiedag veel hoger dan ze in werkelijkheid zijn. Het bedrag zoals genoemd bij 'periodieken' valt hoger uit in verband met een Íoutieve betaling. Dit is inmiddels gecorrigeerd. De begroting voor 2009 wordt gepresenteerd door Willem Jan Hoeffnagel tijdens de ALV op 14 maart.
Rekening van Baten en Lasten 2008
LasÍen
Barcn Subsrdres Contn butie
Verkoop Rente
€ 5.954.54 € 8.850.34 € 4.011.49 € 14.84
BeStUUr
Studiedag Pen odreken Activiteiten Betaalde rente
Winst+^refliesTotaal
Íotaal
€ í8.831,21
€ 507,67
€ 1 662.75 € 14.837.33 € 312.71 € 0.08
€ 1.510.67 € 18.83Í,21
Ovenicht rekeningen
€000
KAS
Postrekenrng Piusrekening ASN bank
Totaal
€
1 578.03
€ 15.05 € I 070.00 € 10.663,08
Balans 2008 Actíva lnventans Nog te ontvangen
Kas Postrekenrng Plusrekenrng
ASN Bank Totaal
2008 € 0.00 € 0.00 € 0.00 € 1 578.03 € 15.05 € I 070.00
€'t0.663,08'
2007 € 0.00 € 0.00 € 0.00 € 4 7 44.20 € 4 408.21 € 0.00 € 9. t 52,41
Passlva Schulden
Eigen vernogen Totaal
2008 € 0.00
2007 € 0.00
€ 10.663 08 € I 152 41 € 10.663.08 C 9.152.41
Brachytron
nieuwsbrieven zijn, soms met een kleine vertraging, verstuurd naar de leden. De redactie van dactie van Brachytron een bewogen jaar waarin de NvL-NieuwsbrieÍ valt op dat de inzending heel veel is gebeurd. Twee redactieleden vervan kopij sterk wisselt. Om toch plezier te blijlieten na een zeer lange staat van dienst de ven houden aan het maken van de nieuwsbrief redactie. Rob van de Haterd heeft acht jaargan- roept de redactie dan ook op om nieuwtjes en gen de vormgeving van Brachytron voor zijn weetjes (hoe klein ook) door te sturen aan de rekening genomen. redactie(zie coloÍon). Het jaar 2008 was voor Brachytron en de re-
Veel uurtjes in de avonden, soms onder enige stress, maar altiid lukte het Rob weer om de Brachytron netjes en leesbaar bij de leden te brengen. Zijn vormgevingstaken zijn overgenomen door René Manger. Ook Karin Uilhoorn is na acht jaargangen gestopt met haar redactiewerk. Karin is gedurende al die jaren een constante en zeer belangrijke Íactor in de redactie geweest. Altijd consciëniieus, altijd scherp, en altijd bereid om een auteur te helpen bij het schrijven. De redactie zoek nog naar een ervaren redacteur als vervanging voor Karin. De redactie en het bestuur van de NVL willen Rob en Karin ook op deze plaats heel hartelijk bedanken voor hun inzet!
Website In 2007 is de webslte libellen.org vernieuwd naar brachytron.nl. Toch is Libellen.org naast brachytron.nl nog steeds operationeel (zie jaarverslag 2007). Nieuw is dat de píovider de opslagcapaciteit van brachytron.nl elk jaar met 1 Gigabite gratis verhoogt. Dit betekent dat brachytron.nl in de toekomst geen opslagcapaciteit problemen zal kennen. ln 2007 zijn alle NVL nieuwsbrieven op de website geplaatst. In 2008 zijn alle oude Brachytron artikelen (108 stuks) als PDF Íile op de website geplaatst. Evenals in 2007 werd in 2008 de NVL website gemiddeld per maand ruim 600 maal bezocht. Sinds 2006 waren ongeveer 80 70 van de bezoekers van brachytron.nl afkomstig uit Neder land. De overige bezoekers kwamen uit 62 landen. wàarvan 90% uit Eurooa.
De redactie heeÍt in 2008 verdere stappen gezet om Brachytron samen met de Libellenvereniging Vlaanderen uÍt te geven. Daarvoor zijn gesprekken gevoerd met een delegatie uit Bezoekers Views Vlaanderen en ligt er momenteel een blauw2006 (vanaf 939 1.474 druk klaar. Op het moment van schrijven van dit 2Qg7 8.502 13.448 jaarverslag is er inhoudelijk overeenstemming 2008 7.988 13.473 om hiermee door te gaan, maar bepalen de Íinanciële mogelijkheden de wijze waarop de nieuwe Brachytron eruit komt te zien. Contact met de leugdbonden In 2008 is het contact me zowel NJN als JNM In het aÍgelopen jaar verscheen 1 nummer van minder intensief geweest als de jaren daarvoor. Brachytron, maar dit was wel een driedubbeldik De structuur is echter onveranderd gebleven, nummer in kleur met een actualisatie van de het contact verloopt via één vast contactperverspreiding van de Nederlandse libellen. Dit soon per bond. De vraag naar kennis is vanuit nummer is tot stand gekomen door een ÍinancF de beide jeugdbonden onveranderd en de beele bijdrage van De Vlinderstichting en EISlangrijkste reden voor het onderhouden van Nederland, waarvoor grote dank. Op dit mocontacten. Helaas is het aantal mensen dat ment loopt het verschijnen van Brachytron één gering. De jaargang, oÍwel twee nummers achter. Dit heeft vanuit de NJN/JNM zich aanmeld NVL heeÍt haar activiteiten aangekondigd via diverse oorzaken, tijdgebrek binnen de redactie de kanalen van beide jeugdbonden. Zo heeft de is daarvan de belangrijkste. Beide nummers aankondiging van de libellenstudiedag en exzijn overigens redelijk ver gevorderd zodat ze cursies in zowel de AMOEBA als de TRIAS snel (vèàr de zomer) moeten kunnen verschijgestaan. Voor de komende jaren wordt getracht nen. het contact tussen de NVL en de NJN en JNM vast te leggen in het Meerjarenplan. Hierin zijn NVL-Nieuwsbrief minimale de doelstelling opgenomen die per jaar De NVL-NieuwsbrieÍ is aÍgelopen drie maal jaar gerealiseerd dienen te worden. Het belanguitgekomen. Voor het decembernummer was zo weinig kopij aangeleverd, dat de redactie en rijkste is om de NVL bekend te maken en te houden. Aanvullend kunnen (gezamenlijke) het bestuur besloten hebben deze vierde activiteiten zoals excursies, lezingen en worknieuwsbrief niet uit te brengen. De overige shops gehouden worden.
Jaar
okt)
NVL-Nieuwsbrlef nummer'Í (Jrg í3), februari
2oo9
Insectenkampen van de jeugdbonden in 2009 De jeugdbonden voor natuurstudie, NJN en JNM, zijn voor en door jongeren van 12 tot 25 jaar. ldeaal als je natuur leuk vindt
ên eens een weekendje op stap wilt met leeÍtijdsgenoten. De NVL is deels uit de jeugdbonden ontstaan en veel actieve ledên zijn bil de jeugdbonden begonnen. De jeugdbondên, vooral de insectenwerkgroepen, zijn de ideale pool voor toekomstige libellenkenners. Ben oÍ ken je iemand van 12-25? Kijk voor meer inÍo en activiteteiten eens op jnm.nl of njn.nl Het insecten aanbod voor 2009:
10-13 april Kaderkamp Libellenlarven en waterwantsen, Drentse Aa Bij de Jeugdbondsuitgeverij komen er tabellen voor libellenlaÊ ven en waterwantsen uit. De jeugdbonden organiseren daarom een aantal lezingen over deze soortgroepen. De lezingen worden op doordeweekse avonden gegeven, centraal in het land. We sluiten de serie lezingen aÍ met een kamp om alle nieuwe kennis meteen toe te kunnen passen. InÍo: Vasco Tenner, vasco @tenner.nl, 06-49516766
20-24 mei Hemelvaartskamp Libellen en vlinders in de Achterhoek. InÍo: Jan te Roller, mailvoorjan
@
gmail.com, 06-26939394
12-14 iuni Nachtvlinderweekend Wageningen 's Nachts het bos in voor nachtvlinders. InÍo: Fiona van der Burgt, Íionavdburgt@ gmail.com, 06-23491898
iuni Libellen aan de Linge Rivierrombouten, bÍuine korenbouten en meer, Iangs de rivieren rond Gorkum. InÍo: Willem Schulle,
[email protected], 0 l 83-633061 12-14
19-21 luni Vlinderweekend Midden-BÍabant Vlinders zoeken in natuurgebied de Mortelen. InÍo: Vasco Tenner, vasco @tenner.nl, 06-49516766
o
lil.
26-28 iuni Voorzomerkamp Hoge Venen Spectaculaire soorten in het oosten van België. Info: Mecu Ginting,
[email protected], 06-40848806
0
iuni Insecten op het DwingeleÍveld Met een loopkeverspecialist de hei op.lnÍo: Jacomijn de croot, j-g-degroot@ tele2. nl, 06-2687 5452 26-28
14-21 iuli & 26 iuli - 2 augustus Zomerkampen Terschelling Vlinders, vogels, eigenlijk alle leuke en mooie natuur. Speciaal geschikt als je nog nooit met de jeugdbond mee geweest bent. InÍo: zomerkamp.njn.nl 3-10 augustus Zomerkamp Veluwe Vlinders en libellen vangen, sprinkhanen bekijken! Erg geschikt om als 12-jarige voor het eerst met de jeugdbond mee te gaan. lnÍo: Martje Erkelens, zomerkamp.nl,
[email protected], 06-19415992 18-20 septêmber Nazomerkamp Niimegen Stoere, zeldzame sprinkhanen en het laatste restje zomer InÍo: Martje Erkelens, mn.eÍ
[email protected], 06-19415992
Matthiis Courbois
NVL-NieuwsbrieÍ nummer 1 (Jrg 13), februari
2009
10
Literatuuroverzicht libelle
rten 2008
In de NvL-NieuwsbrieÍ van december 2008 0aargang 12 nummer drie) slond een overzicht van in 2007 verschenen en nieuw ontvangen rapporten met gegevens over libellen zoals die in de bibliotheek van De Vlinderstichting aanwezig zijn. Dit was het zevende literatuuroverzicht. In dit huidige (achtste dus alwêer) overzicht zijn alle nieuwe titels opgenomen die binnengekomen zijn
gedurende het kalenderjaar 2008. Voor alle duidelijkheid, het geldt hier dus overzichten van het jaar 2008 zelÍ, of van publicaties uit andere jaren die in het jaar 2008 bij de bibliotheek van De Vlinderstichting zijn ingeschreven. Het is traditie dat (soms met een haperingetje) jaarlijks een dergelijk overzicht in de NVL-nieuwsbrieÍ verschijnt. In zijn algemeenheid geldt dat goed bekende en toegankelijke publicaties niet in dit overzicht ver-
meld staan. Het gaat dus voornamelijk om de zogenaamde wat 'grijze' literatuur. Libellenboeken zijn dus niet opgenomen en ook de artikelen uit de Brachytron zulje dus tevergeeÍs zoeken. Verder is geprobeerd om de lijst zo relevant mogelijk voor de Nederlandse situatie te laten zijn. Dus buitenlandse publicaties worden alleen opgenomen als ze directe rêlevantie voor Nederland hebben. Verder kenmerkt de lijst zich door een grote diversiteit. Sommige rapporten zijn regionale inventarisaties oÍ beheerplannen. Andere publicaties zijn meer beleidsmatig van karakter en besteden slechts kort aandacht aan libellen. Alle publicaties zijn in principe vrij toegankelÍjk voor leden van de NVL, waarnemers van E|S-Nederland en donateurs van De Vlinderstichting. ledereen kan ze (na aÍspraak) inzien op het kantoor van De Vlinderstichting. De contactpersoon hiervoor is bibliothecaris Bernard Kranênbarg (contactadres: zie hieronder). Uiteraard kun je tijdens een eventueel bezoek ook de collectie libellenboeken inkiiken (oÍ stiekem een ander boek natuurlijk).
Tot slot willen we alle inzenders van libellenrapporten en literatuuÍ van harte bedanken. Ook in het komende jaar ontvangen we weer graag aljullie publicaties. We zorgen dat ze in de bestanden van de bibliotheek terechtkomen en gepubliceerd worden in dergelijke overzichten. Hierdoor is de literatuur ook meteen toêgankelijk voor iedereen die daarin geïnteresseerd is. Bernard Kranenbarg & Dick Groenendijk De Vlindersiichting
Postbus 506 6700 AM WAGENINGEN
0317-467346 bernard.kranenbarg @vlinderstichting.nl
\h \"irfder5rirhr;nq
Oonk, M.M,A.; Giesen, T.G. (1998): Reproductietoets voor libellen in de Overasseltse en Hatertse Vennen. - Giesen & Geurts, Ulft: SBB Geldeíand, Arnhem Kleine, J.; Eêrde, K. van (2000): Fauna-inventarisatie Dwingelderveld en omgeving 1999. - J. Kleine, Dwingeloo
Abbingh, G. (2002): Libellen van het Fochteloerveen in 2002 : een verslag van de monitoringwerkzaamheden in het Kleine Veen. - eigen uitgave auteur, Assen Abbingh, G. (2003): Libellen van het Fochteloêrveen in 2003 : een verslag van de monitoringresultaten in hel Kleine Veen, een deelgebied van het Fochteloërveen in 2003; met een verslag van een eendaags onderzoek naar het voorkomen van de Noordse glazenmaket Aeshna subarc,ba bij de Drentse Weg. - eigen uitgave auleur, Assen Abbingh, G. (2005): Libellen van het Fochteloèrveen in 2004 :een verslag van de monitoringresultaten in het Kleine Veen, een deelgebied van het Fochteloërveen in 2004; met een verslag van een eendaags onderzoek naar het voorkomen van de Noordse glazenmaker Aeshna subarcÍlca in het Kleine Veen. - eigên uitgave auteur, Assen Abbingh, G. (2005): Libellen van het Fochteloërveen in 2005. - eigen uitgave auteur, Assen Slot, H. van der (2006): Libelleninventarisatie De Pan 2006. - leigen uitgave auteur, s.l.] NVL-Nieuwsbrief nummêr I (Jrg Í3), februari
2OOg
'11
Abbingh, G. (2007): Libellen van hei Fochteloërveen in 2006 : een verslag van de monitoringresultaten in het Kleine Veen, een deelgebied van het Fochteloërveen in 2006; met een verslag van het onderzoek in recent gegraven vêenputjes waarin op een tweetal plaatsen de Noordse glazenmaker Áeshna subarctica is aangetrofÍen. - eigen uitgave auteur, Assen Bouwman, J.H.; Kalkman, V.J. (2007): OBN-faunamonitoÍing 2007i libellen en dagvlinders in terreinen van Natuurmonumenten. (Rapport VS2OO7.24') - De Vlinderstichting, Wageningen Bouwman, J,H.; Kalkman, V.J.; Boer, E.P. de (2007): Verspreidingsonderzoek libellen 2007. (Rapport VS2007.38)(E1S2007-10) - De Vlinderstichting, Wageningen & EIS-Nederland, Leiden Bouwman, J.H.; Kalkman, V.J.; Kleunen, A. van; Struilk, R.P,J.H. (2007): Beleidsmonitoring OBNJauna in het Hollands duin (Noordwijk, Coepelduinen en Berkheide). (Rapportnummer 2007 .05') - VOFF Stichting Veldonderzoek Flora en Fauna, Nijmegen Kfeine,
J.
(2007): Fauna-inventarisatie Nationaal Park Dwingelderveld en omgeving 2OO7. - J.
Kleine, Dwingeloo
Libellenwerkgroep Fryslán'De HynstebiteÍ' (2007): Wandelen in de Wyldemark : een tocht door de wereld van libellen. - Staatsbosbeheer, Oudemirdum & De Vlinderstichting, Wageningen Linde, B. te; Berg, L.-J. van den (2007): Inventarisatie Natura 2000 gebied 59: Teeselinkven 2007 : vegetatie, habitattypen en habitatrichtlijnsoorten. - Stichting Berglinde, [s.1.] Peters, B.; Kurstlens, G. (2007): Rivierenland in ontwikkeling : Deel ll: resultaten van natuurontwikkeling in het rivierengebied. - Bureau Drift, Berg en Dal & Kurstjens Ecologisch Adviesbureau, Beek-Ubbergen
Raaiimakêrs, H. ([2007]): Libellen monitoring in het Harderbos in 2007. - eigen uitgave auteur, Harderwijk
Slol, H. van deÍ (2007): Libelleninventarisatie De Pan 2007. - leigen uitgave auteur, s.l.] Slot, H. van der (2007): Libelleninventarisatie Vogelpoel 2007. - leigen uitgave auteur, s.l.] TombeuÍ, F.L.L. ([2007]): Staatsnatuurreservaat Canisvliet : vogels vlinders libellen, jaarrapport 2006-2007. - Werkgroep 'Behoud Canisvliet' p/a Jan Sanderse, Sas van Gent VliegênthaÍt, A.; Vries, H.H. de (2007): Meer leefgebied voor de groene glazenmaker in Flevoland. (Rapport VS2007 .49) - De Vlinderstichting, Wageningen Vliegenthart, A.; Vries, H.H. de (2007): Meer leeÍgebied voor de groene glazenmaker in de polder Mastenbroek. (Rapport VS2007.50) De Vlinderstichting, Wageningen
Vries, H.H. de (2007): Voorlichting groene glazenmaker Noord-Nederland. (Rapport VS2007.521 - De Vlinderstichting, Wageningen Vries, H.H. de (2007): Slootbeheer voor de groene glazenmaker in omgeving Wieden : procesverslag. (Rapport VS2007.01) - De Vlinderstichting, Wageningen Vries, H.H. de (2007): De groene glazenmaker beter in beeld. (Rapport VS2007.53) - De Vlinderstichting, Wageningen Abbingh, G. (2008): Libellen van het Fochteloërveen in 2007:een verslag van de monitoringresuliaten in het Kleine Veen, een deelgebied van het Fochteloërveen in 2007; met een verslag van het ontdêkkên van nieuwe soorten in de Vloeivelden en de vondst van talrijke huidjes van de Noordse glazenmaker in recent gegraven veenputjes in het Kleine Veen. - eigen uitgave auteur, Assen
NVL-Niêuwsbrief nummer í (Jrg'13), februari
2009
Bouwman, J.H.; Groenendijk, D. (2008): Uitvoering maatregelen hoogveenglanslibel Wooldse Veen. (Rapport VS2008.09) - De Vlinderstichting, Wageningen Bouwman, J.H.; Termaat, T. (2008): Libellen in terreinen van het Limburgs Landschap. (Rapport VS2008.27) - De Vlinderstichting, Wageningen IDutch Butterfly Conservation] (2008): International Symposium Monitoring DragonÍlies in Europe : programme & abstracts : 13- 14 June 2008 - Wageningen, The Netherlands. [+] Retrospective view on the International Symposium on Monitoring DragonÍlies in Europe :Wageningen, the Netherlands; 13-14 June 2008. - [4] p. - [De Vlinderstichting, Wageningen] Faasen, T.; Hanhart, ca, Maarheeze
K. (2008): Vooronderzoek OBN Klokkentorenven en omgeving. - Ecologi-
Giesen & Geurts (2008): De libellen, sprinkhanen en krekels van Beekvliet, Heidenhoekse Vloed en Grote Bêek : onderzoek naar het voorkomen van imago's in Beekvliet, Heidenhoekse Vloed en Grote Beek en exuvia in de Heidenhoekse Vloed. - Staatsbosbeheer Reoio Oost. Deventer: Giesen & Geuns. Ulft
Goudsmits, K.; DelÍt, J. van (2008): Libellen in de Keersopperdrêef bij Dommelen. - eigen uitgave auteurs, Doorn & Den Bosch Groenendiik, D. (2008): Voortgang SBP hoogveenglanslibel 2007. (Rapport V52008.28) - De Vlinderstichting, Wageningen
Groenendiik, D. (2008): Uitvoering maatregelen hoogveenglanslibel in Noord-Brabant. (Rapport VS2008.33) - De Vlinderstichting, Wageningen Grootzwagers, F. (contactpêrsoon) (2008): Resultate-n vlindertellingen Boswachterij Dorst De Langstraat Dê Bekken.- Vlinderwerkgroep Natuurvereniging "Ken en Geniet", Dongen Grootzwagers, F. (contactpersoon) (2008): Resultaten vlindertellingen Oosterheide. - Vlinderwerkgroep Natuurvereniging "Ken en Geniet", Dongen Grootzwagers, F. (contactpersoon) (2008): Resultaten vlindertellingen overige waarnemingen. - Vlinderwerkgroep Natuurvereniging "Ken en Geniet", Dongen [Grootzwagers, F. (contactpersoon)] (2008): Inventarisatiegegevens natuurwaarden :van het bedrijÍ van Fam. Smulders, Van Haestrechtstraat 17, Kaatsheuvel. [+] Inventarisatiegegevens natuurwaarden : van het bedrijÍ van Fam. Dankers, Nieuwe Weg 3, Dongen. - [Vlinderwerkgroep "Ken en Geniet", Dongenl Hueber,
A. (2008): Libellen onderzoek : verslag
ve auteur, s.l.l
DHZ 2008 [+] verslag SBB 2008. - [eigen uitga-
Raaiimakers, H. (2008): Libellenmonitoring op de Landgoed Appel in 2007: crote perceel, Depot perceel en de Hoefijzerven. - eigen uitgave auteur, Harderwijk Raaiimakers, H. (2008): Libellen monitoring op het Wisselseveen en de heideven op de Tongerenseheide en nieuw in op de Smitsveen in 2007. - eigen uitgave auteur, Harderwijk Raaiimakers, H. (2008): Libellenmonitoring bil de Veedrinkputten op Landgoed Staverden in 2007. - leigen uitgave auteu4, Harderwijk
Baailmakers, H. ([2008]): Libellen monitoring op de Oldenaller noord en zuid en Withaag in 2004,2005,2006, en 2007. - eigen uitgave auteur, Harderwijk Raaiimakers, H. ([20081): Libellen monitoring in het Harderbos in 2008 : en tevens libellen dichtheidsonderzoek per locatie in het Harderbos in 2008. - eigen uitgave auteur, Harderwijk
Nvl-Nieuwsbrief
nummer
I
(Jrg 13), februari 2009
13
Raaiimakers, H. ([2008]): Monitoring van weidebeekjuffers op de achterste wei bij stadsweide van 2008 : ook mel vermeldÍng van de aantallen uit voorgaande jaren. - [Eigen uitgave auteur, Harderwijkl Raaijmakers, H. ([2008]): Libellen monitoring op de Oldenaller noord en zuid in 2008. - eigen uitgave auteur, Harderwijk
Riipkema, B. (2008): Onidek vlinders & libellen : op pad in 25 bijzondere gebieden. (De natuur dichtbij) - KNNV Uitgeverij, Zeist
Rintjêma, S; Jager, H.J,; Boer, E.P. de (2008): Inventarisatiejaarverslag lt Fryske Gea 2OO7. It Fryske Gea - aÍdeling Natuurkwaliteit, [Olterterp]
SchrijvershoÍ, P.; Beek, R. van; Vuik, D.; Jong, J.W. de (2008): Atlasproject Krimpenerwaard 2007 : inventarisatierapport vlinders en libêllen. - Natuur- en Vogelwerkgroep De krimpenerwaard (NVWK), [s.1.]
Smeets, H.; Willink, G. (2008): Groene werkgids: onderhoud van watergangen waterkeringen wegen. - WateÍschap Rivierenland, Tiel Swaay, C.A.M. van; Groenendiik, D.; Plate, C.L. (2008): Vlinders en libellen geteld: jaarverslag 2007. (Rappod VS2008.11) - De Vlinderstichting, Wageningen Termaat, T. (2008): Libellen van zeventien beken op en rond de Veluwe : nulmeting. (Rappod VS2008.01) - De Vlinderstichting, Wageningen
Trigt, T. van; Velzen, J.-W. van (2008): Determinatietabel voor de libellenlarvenhuidjes van Nederland : deel JuÍÍers - Zygoptera : met meer dan honderd tekeningen. - Cerci & Epiproct, Haarlem
Verspui, K.; Berkel, A. van; Haterd, R. van de; Nie, M. de; Veling, K. (2008): Libellen tussen Lek & Linge. - Natuur- en Vogelwacht Culemborg (NVWC), Culemborg VÍies, H.H. de; BremeÍ, P.; BÍuiin, B. de; Koks, B.; Kragten, S.; BossenaaÍ, A.J.; Termaat, T.; Thissen, J.; ZollingeÍ, R. (2008): Uitwerking leeÍgebiedenbenadering Flevoland voor soorten. (Bapport VS2008.38) - De Vlinderstichting, Wageningen Wely, A. van (samenstelling) (2008): Fauna van de Hoge Veluwe in 2007 : waarnemingen van de kleine Íauna. - Faunawerkgroep van de Vereniging 'Vrienden van de Hoge Veluwe', [s.1.]
NVUVLINDERSTICHTING/EIS EXCUSRIESPROG RAMMA 2OO9 Excursie naar de libellencollectie van Naturalis (vriidag 6 en 13 maart) De libellencollectie van het Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis is een van de belangrijkste en best onderhouden libellencollecties in de wereld. Normaal gesproken is de collectie ontoegankelijk voor publiek maar speciaal voor NVL-leden wordt er een tweetal excursies naar de collectie georganiseerd. De bezoeken aan de collectie duren ongeveer een uur en bieden kans om te zien hoe de collectie is georganiseerd en hoe de collectie gebruikt wordt. Natuurlijk is er ook kans om een aantal van de spectaculaire en bijzondere soorten te bekijken. Per excursie kunnen ertien personen mee. Opgave uiterlijk op woensdag 4 maart bij Vincent Kalkman: kalkman @ naturalis.nl. De excursie begint om 14.00. De excursie is gratis maar mensen die vooraf oÍ achteraf het museum willen bezoeken dienen daarvoor wel eên kaartje te kopen. Naturalis heeft tevens êen erg uitgebreide bibliotheek die voor vrijwilligers toegankelijk is. Het is mogelijk om in de bibliotheek een korte rondleiding te krijgen en te leren hoe literatuur kan worden gezocht. Laat hel even weten als je hierin geïnteresseerd bent. Excursie naar De WeerÍibben, Overilssel (zaterdag 9 mei) Op het eerste gezicht lijkt het niet een bijzonder mooie soort. Toch wordt hij door libellenkenners erg gewaardeerd om zijn mooiê blauwgroen, zijn gedrag, zijn biotoop en natuurlijk om zijn zeldNVL-Nieuwsbrief nummer 1 (Jrg í3), februari
2009
14
zaamheid. We hebben het natuurlijk over de Donkere waterjuÍleÍ Coenag on armatum. Deze zeldzaamheid is in Nederland alleen op enkele plekken in De Weerribben te vinden. Dit gebied js in het begin van het libellenseizoen een van de leukste gebieden om te bezoeken mêt naast de Donkere waterjuÍÍer soorten als Noordse winterjuffer en grote aantallen uitsluipende Smaragdlibellen Cordulea aenea en Glassnijders Brachytron pratense. Opgeven voor deze excursie moet voor woensdag 29 april bij Jaap Bouwman (jaap, bouwman @ vlinderstichting.nl). Na opgave ontvang jê de inÍormatie over waar en hoe laat de excursie begint.
Excursie Delleboersterheide, Friesland (zondag 21 iuni) Vroeger lagen de rijkste libellengebieden van Nederland allemaal in het zuiden. De DelleboeÊ sterheide heeft daar verandering in gebracht. Met een Íijne mix van noordelijke oudgedienden, zuidelijke nieuwkomers en zelÍs een 'uitgestorven' soort is dit gebied een van de rijkste libellengebieden van Nederland. De 'uitgestorven' soort is de Oostelijke witsnuillibel Leucorrhinia albifrons die hier sinds enkele jaren een florerende populatie heeÍt. Dit jaar vinden er twee excursie plaats in de top van de vliegtijd van deze soort en is er dus voor iedereen kans om deze soorl te zien zonder illegaal het gebied in te gaan. Mensen die mee willen moeten zich uiterlijk .10.30 voor donderdag 11 juni opgeven bij lt Fryske Gea: 0512-381448. De excursie begint om bij de kerk van Oldeberkoop. Excursie Delleboersterheide, Friesland (vriidag 26 iuni) Zie bovenstaande aankondiging. Mensen die mee willen moeten zich uiterlijk voor dinsdag 16 juni opgeven bij lt Fryske Gea: 0512-381448. De excursie begint om 10.30 bij de kerk van OldeDerKoop.
ExcuÍsie naar Cadzand, Zeeland (zalerdag 4 juli) Op zaterdag 4 juli 2009 zal er een excursie plaalsvinden naar de omgeving van Cadzand in Zeeuws Vlaanderen. Het hooÍddoel van de excursie is natuurlijk de GaffelwaterjuÍf eÍ Coenagrion scitulum. Het veldwerk zal geleid worden door drie ervaren libellenkijkers uit de regio. De excursie begint om halÍ elÍ, zodai de mensen die van ver komen ook op tijd kunnen zijn. We verzamelen op de grote parkeerplaats beneden aan de dijk bij het grote strandhotel aan de Vlamingpolderweg te Cadzand-Bad (Amersfoortcoordinaten: 016,73-378,72). Wanneer je Cadzand inrijdt over de ringdijk Noord, ga je bovenaan op de dijk rechts en dan gelijk weer rechts. De volgende plaatsen zullen worden bezocht: Cadzand, Retranchement en als afsluiter Hulst. Naast de GafÍelwaterjuÍÍer hebben we ook goede kans op Vuurlibellen en Zwervende Heidelibellen. Opgeven voor de excursie moet uiterlijk op woensdag 1 juli en kan per email bij
[email protected] oÍ via 06-13669329.
Excursie Lindevallei, Friesland (zondag 5 iuli)
De Lindevallei is als libellengebied minder populair dan De Weerribben en De Wieden. Dit is eigenlijk onterecht aangezien bijna alle laageveensoorten ook in De Lindevallei zijn te vinden. Specialiteit van het gebied zijn de grote aantallen van de Gevlekte glanslibel die in het gebied voorkomen. De excursie vindt plaats in de top van de vliegtijd van deze soort en biedt dus een ideale mogelijkheid om bekend te worden mel deze toch wel een beetjes geheimzinnige soort. Mensen die mee willen moeten zich uiterlijk voor donderdag 25 juni opgeven bij lt Fryske Gea: 0512-381448. De excursie begint om 10.30 bij de P. Blessebrug, (brug over de linde tussen Wolvega en De Blesse).
Excursie Kempen, BÍabant (zondag 23 augustus) samen met Libellenvereniging Vlaanderen De Kempense heidelibel Sympetrum depressiusculum heeft een erg late vliegtijd en bereikt de lop van zijn vliegtijd terwijl andere libellen al op hun retour zijn. Het is tevens een van de weinige libellen die zowel in Nederland en België achteruit li.lkt te gaan. Tijdens de laatste excursie van hetjaar wordt het gebied Het Hageven/De Plateau bezocht. We zullen proberen een indruk te krijgen van de talrijkheid van de Kempense heidelibel. Een andere leuke soort die we tijdens deze excursie waarschijnlijk zullen tegenkomen is de Bandheidelibel Sympetrum pedemontanum.We verzamelen om 10.30 bij Bezoekerscentrum De Wulp van het Hageven. Opgeven voor de excursie moet uiterlijk op donderdag 13 augustus en kan per email bij Vincent Kalkman (kalkman @ naturalis.nl) oÍ bij Geert de KnijÍ (geert.deknijÍ@ inbo.be).
NVL-Nleuwsbrief nummer 1 (Jrg í3), februari
2009
tc
LIBELLEN ALS PROOIVAN DE WESPSPIN Sinds een aantal jaren kom ik op een moerasheideterreintje en een (verdrogend) blauwgraslandje aan de noordoostkant van de stad Utrecht, de wespspin Argiope bruennichl tegen. De laatste jaren bevinden zich hier soms tientallen vrouMjesspinnen (moerasheide 7-8-2006: 41 spinnen; blauwgrasland: 6-82008: 62 spinnen). De meest voorkomende prooien in het web van de spin zijn volgens de literatuur sprinkhanen (van der Linden, 2000). De wespspin vangt die prooien in haar wielweb, dat in gras- en struikvegetatie relatieÍ dicht bij de grond hangt. Karakteristiek voor het web is de zigzagband van boven naar beneden, het stabilimentum. Mijn waarnemingen in bovengenoemde twee terreinen laten een opmerkelijk verschil in prooisoorten zien: op het blauwgrasland zijn het voornamêlijk sprinkhanen, op de moerasheide vooral heidelibellen (steenrode en bloedrode heidelibel). De vegetatiestructuur van de terreinen is nogal verschillend: Op het blauwgrasland is de vegetatie vanaf eind juli, als de vrouwtjesspinnen in hun web zitten, geslotên en hoog. De spinnen weten op de een oÍ andere manier in de gras- en zeggeve- We spe nspi n (8. J. Koops) getatie een diep kommetje te maken waarin het web hangt. De kleine sprinkhanen zitten vaak laag in de ruige vegetatie en springen hierdoor makkelijk in het web. De heídelibellen vliegen echter boven de vegetatie en blijven hier uit het web van de wespspin.
Op de moerasheide is de vegetatie over het geheel afwisselender qua hoogte en vaak wat meer open. De spinnen maken hier hun web in de hogere vegetatie, op de grens van hoog en laag oÍ tegen het gagelstruweel aan. Heidelibellen vliegen dwais door de ijle vegetatie heen en belanden zo in het web van een wespspin. De kleine sprinkhanen daarentegen zitten in de lagere, wat minder ijle vegetatie, waardoor ze minder kans lopen in êen web terecht te komen. Drie maal ben ik een grotere prooi tegengekomen, een waar de wespspin voor meerdere dagen genoeg aan gehad moet hebben. Dat betrof een keer een grote groene sabelsprinkhaan (7-82006, moerasheide) en een maal een vrouwtie moerassprinkhaan (4-9-2006, moerasheide). De moerassprinkhaan had ik twee jaar eerder, in 2004, voor het eerst gezien en gehoord op de moerasheide, maar de twee daaropvolgende jaren niet meer. Het vrouwtje in het web van de wespspin kan een enkele zwerver geweest zijn, of ze vormde het bewijs dat de moerassprinkhaan toch in hele kleine aantallen aanwezig was. De jaren erna, in 2007 en 2008, zat er in elk geval een kleine populatie op de moerasheide. De derde grote en voor mij meest onverwachte prooi, eveneens op de moerasheide (en ook op 4-9-2006), betrof een bruine glazenmaker. Deze zat in een web dat zich laag bij de grond dicht tegen het gagelstruweel aan bevond. Hoe deze glazenmaker in het web verzeild is geraakt, is mij
een raadsel. De enige andere libellensoort (afgezien dus van heidelibellen en deze bruine glazenmaker) die ik ooil in een wespspinnenweb gevonden heb was een lantaarntje (blauwgrasland, 23-7-2008).
lk ben benieuwd hoe vaak er grotere prooien in de webben gevonden worden. lk vermoed dat grotere insecten minder vaak laag in de vegetatie zitten en zich waarschijnlijk makkelijker los kunnen rukken uit het web. Dat het deze drie insecten niet gelukt is, komt misschien omdat ze in het stabilimentum gevlogen of gesprongen zijn en dit wellicht steviger is dan de rest van het web. Misschien ook hebben ze de pech gehad dat de wespspin direct bovenop haar buit sprong... Marian Peterse (marianpeterse@ gmail.com) Literatuur Jaap van der Linden,2OOO. De opmars van de wêspenspin argiope bruennichi in Nederland. In: Nederlandse Faunistische Mededelingen ll- 2000.
NvL-Nleuwsbrief nummer 1 (Jrg 13), februari
2009
Afzender:
f.
Hesselink, Lange Akkers 33, 6666 HB HETEREN
o
ÍzflS uLlt/
TNT Post
Pays'Bas
12
17
11
l6
lr |. i. r( i:l. L frl. f- Li ,,, .1 . ,. rr \ L1r,ll l;(l,rij!. ,|,!L|I:::Ili:r'
1,1,,
Libellenwerkgroepen in NedeÍland, tevens ziin de gecombineerde Vlinder- en libellenweÍkgÍoêpen genoemd L Libellenwerkgroêp Lirhbuíg
15. Alphen aan dên
Leo van Beesl Nachtegaallaan 15, 3362 NK Sliedíecht
Dhr. J.T. Hermans HeÍtestraal21, 6067 ER Linne
Dinky van Berkel Kromme Aaíweg 3a, 2403 NB Alphên
2. Insectênwerkgrcep KNNV ApoldooÍn Koos líiddelkamp Kervelslraat 14,7322 PT Apeldoorn
L Vlinder-en libèllenwêÍkgroep Nieuwkoop
16, Hoeksche Waard
Noorden
Henk Bunjes
Paul van Hoek
Spuidijk 11,3262 LH Oud-Beijeíand Websile: $,ww.hwl.nl
1
-
Insectenwerkgroep Alblassèrwaard
MolensÍaat 37, 2461 AE Ter AaÍ 3. Vlinder-en
Rlin
td
Rijn
libellenwerkgroep Brabant
Oost
1
Dick Rakhorst Fokkershoêk 29, 5473 VD Heeswijk 4. Inseclenwerkgroep Culemboíg Annelte van Bêíkel AkkeMinde 9, 4102 JJ Culemborg Websile: www.nvwc.nl
0. Libellenwerkgroep Overijssel
EveÍt Ruiler
HoutmansÍaat 10,8023 EA Zwolle Website:http://overijssel.libellen.nl (in vooÍber.)
17.
Krimpenerwaerd
PaulSchri,veíshoÍ coíellisÍaat 14,2901 KB Capette a/d tJssel Websiler www,nvwk-nl
11. VlindeFen libellenwerkgrcep Rotterdam Maurice BackeÍra, 8utêau stadsnatuur
18. Mark ên Leii
F'dam
Ghil4, 5111 ED Baarle"Nassau
Poslbus 23452,3001 KL Rotterdam
5. Libellènweíkgroep Drenthe Gerard Abbingh Lange Houl6, 9408 DB Assen
Websile: htlp J/dÍenthe.libellen.nl 6. Libellenwerkgroep Friesland De Hynstebi-
12.
Inseclenwerkgroep KNNV Waterwêg
Noord Jan ScheÍfeís, Van der Hoevenst€at 2,2671 EG Naaldwijk
teí
13.
E. Peieí de Boer Posibus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag Websiier www.hynstebitêr.nl
\^{w vhnlbz€eland
7. Vllnaler-ên
libellenwerkgroep Groningen
'Slad en ommelaand' Bas van de Weteíing Lichtboei 259 9732 KD GÍoningen Wêbsite: http://groningen.libellen-nl
Vlinder-ên libellenwerkgroep Zeèland
20. Zeeuws-Vlaandercn (Oost) Joop de BakkeÍ Pastoor Willemsslraal 5, 4586 AJ Lamswaarde 21. Noordoost-Overijssel EgbêÍt Pullen Rembrandisiraat 82, 7771 XJ Hardenbeíg
home,hetnet.nl/-m,pullen DonkeísÍaat 42 4463 VW GOES Website: nl
14. Lib€llen$rerkgÍoep Zuid-Kennêmeíand F. Koning [,1. Hobbemastraat 37, 2102 BJ Heemstede
www.knnv.nl/haa em/libellenweÍkgÍoep.hlm
22. Utrecht (stad) stEA Website: http://home.planet-nl/-slea.utÍechv 23. Vlinder en Libellenwerkgroêp Goolen
VechtstÍeek Contactpers. Hans van Oosierhout Loodsdrechtseweg 31 1215 JI| Hilversum
[email protected]
