M een t 94 t 010 • 267 22 42
P o stbu s 7 0012 3000 K P R o tterdam
in fo @ rek en k am er.ro tterdam .n l w w w .rek en k am er.ro tterdam .n l
Gem een te Rotterd am Gem een teraad d.t.k.v. de G riffie Coolsin gel 40 3011 A D RO TTERD A M
datu m 22 jun i 2010
pagin a 1 van 10
o n s k en m erk
RR/10 - 121/PH /EE/W G/CS betreft
O n d erzoek Tw eed e Kam er verkiezin gen
Geacht raad slid , M et m ijn brief van 7 m ei 2010, k en m erk RR/10 - 92/PH /EE/CS, heb ik u geïn form eerd over het o n d erzoek d at d e reken kam er zou gaan uitvoeren n aar het verlo op in Rotterd am van d e Tw eed e Kam er verkiezin gen van 9 jun i 2010. D eze b rief bevat d e uitk om sten van d it o n d erzoek. aan leidin g H et is in het belan g van d e stad Ro tterd am en in het bijzon d er van haar in w on ers d at verkiezin gen in Rotterd am o rd elijk verlop en , d at alle kiesgerechtigd en hun stem kun n en uitbren gen , d at zij d aarin hun eigen keuze kun n en m aken en d at zij d at kun n en d oen zo n d er d at an d eren d aar k en n is van kun n en n em en of d aar in vlo ed op kun n en uitoefen en . D it bleek m et d e gem een teraad sverkiezin gen in Rotterd am van 3 m aart d it jaar on vold o en d e gew aarbo rgd . D e Com m issie to t O n d erzo ek van d e Gelo ofsbrieven (CO G) heeft o m d ie red en een o n d erzoek uitgevoerd n aar d e on regelm atighed en ro n d om d eze verkiezin gen . O ok heeft d e CO G d e burgem eester gevraagd een hertellin g uit te voeren van alle stem bussen . D e com m issie heeft o p 17 m aart 2010 haar rap p ort over het verloo p van d eze verkiezin gen en d e uitslag gep resen teerd . D e com m issie heeft in het rap p o rt een groo t aan tal aan bevelin gen op gen om en ter verbeterin g van het p roces. H et o n o rd elijk verlo op van d e gem een teraad sverkiezin gen en d e vraag of het college in staat zou zijn om n og voor d e verkiezin gen van 9 jun i vold oen d e m aatregelen te n em en om d eze w el o rd elijk te laten lop en , w aren vo or d e Reken kam er Rotterd am aan leid in g vo or d it o n d erzoek. do el van h et o n derzo ek D oel van het on d erzoek w as vast te stellen d at het college n aar aan leid in g van d e on regelm atighed en bij d e gem een teraad sverkiezin gen van m aart d it jaar en het rap p ort van d e CO G hierover, vold oen d e m aatregelen heeft getroffen om d e Tw eed e Kam er verkiezin gen in Rotterd am ord elijk te laten verlo p en .
pro bleem stellin g en o n derzo ek sv ragen probleemstelling In w elke m ate heeft het college m aatregelen gen om en o m d e Tw eed e Kam er verkiezin gen in Rotterd am o rd elijk te laten verlo p en en in w elke m ate hebben d ie m aatregelen d aartoe geleid ? onderzoeksvragen W elk e risico’s bed reigen een go ed verloo p van d e verkiezin gen in Rotterd am ? W elk e m aatregelen zijn gen om en om d ie risico’s te m itigeren ? W aren d ie m aatregelen vold oen d e? Z ijn d e w aarb orgen in het p roces van d e verkiezin gen in Rotterd am vold oen d e om to t een betrouw bare uitslag van d e verkiezin gen te k om en ? datu m 22 jun i 2010
pagin a 2 van 10
reik w ijdte van h et o n derzo ek H et o n d erzo ek van d e reken kam er heeft zich gericht op d e m aatregelen d ie het college heeft getroffen o m d e verkiezin gen in Ro tterd am ord elijk te laten verlo p en en d eze tot een b etrouw bare uitkom st te laten leid en . H et o n d erzo ek betrof: d e aard van d e m aatregelen ; d e m ate w aarin d e m aatregelen vo orzien e risico’s tot een aan vaard baar n iveau teruggebracht kun n en w o rd en ; d e m ate w aarin d e m aatregelen in d e p raktijk zijn gebracht; d e m ate w aarin d eze hebben gefun ctio n eerd ; het o p lossen d verm ogen van d e o rgan isatie op m om en ten d at zich on d an ks d e m aatregelen p roblem en vo ord o en . V oo r het on d erzoek n aar d e risico ’s en m aatregelen heeft d e reken kam er zich vo or een belan grijk d eel gebaseerd o p het on d erzoek en d e aan bevelin gen van d e CO G. H et o n d erzo ek is n iet gericht o p d e in Ro tterd am uitgebrachte aan tallen stem m en . D ie m ogelijk heid had d e rek en kam er n iet, om d at het gaat om Tw eed e Kam er verkiezin gen w aarvoo r d e Kiesraad veran tw oo rd elijk heid d raagt. H aar o ord eel over d e b etrouw baarheid van d e uitslag baseert d e rek en kam er o p d e w aarbo rgen in het p roces. H ierin zit een m ate van on zekerheid , o m d at d e reken kam er geen steek p roeven heeft kun n en d oen op d e feitelijk e uitk om st. in h o u d van de brief D e reken kam er heeft aan d e han d van d ocum en ten en in terview s geïn ven tariseerd w elk e m aatregelen d e organ isatie heeft gen om en om een o rd elijk verloo p van d e verkiezin gen te w aarbo rgen . Z ij heeft d eze m aatregelen d o or m id d el van eigen w aarn em in g en in terview s getoetst in d e p rak tijk. D eze b rief geeft eerst d e con clusies en aan bevelin gen op basis van d it o n d erzoek en vervolgen s d e belan grijkste bevin d in gen vo or d e verschillen d e stap p en in het p ro ces. Gelet o p d e k orte d o orlo op tijd van het on d erzoek en d e toezeggin g o m k ort n a d e verkiezin gen m et een rap p ort te ko m en heeft d e rek en kam er ervoo r gek o zen o m n iet alle m aatregelen te b eschrijven en d aar com m en taar bij te geven . D eze brief is een rap p ortage op hoofd lijn en m et alleen d e belan grijkste b evin d in gen .
co n clu sies en aan bevelin gen conclusies H et college heeft goed e n o tie gen om en van het rap p o rt van d e CO G over d e on geregeld hed en bij d e gem een teraad sverk iezin gen in Rotterd am op 3 m aart 2010. Z ij heeft n aar aan leid in g d aarvan vold oen d e m aatregelen gen om en d ie het o rd elijk verlo op in Rotterd am van d e Tw eed e Kam er verk iezin gen op 9 jun i 2010 zoud en m oeten w aarbo rgen . D e m aatregelen heb ben in d e p raktijk voo r het overgro te d eel go ed gew erkt. M ed e d aard oo r zijn d e Tw eed e Kam er verkiezin gen in Rotterd am ord elijk verlo p en . M et red elijke zekerheid kan d aard oo r w ord en gesteld d at d e uitslag in Ro tterd am betrouw baar is. datu m 22 jun i 2010
pagin a
D e o rgan isatie heeft over het algem een ad eq uaat en tijd ig gereageerd o p in cid en ten . D eze in cid en ten heb ben geen m ateriële gevo lgen gehad vo or het verlo op en d e uitk om st van d e verkiezin gen in Ro tterd am .
3 van 10
In het p roces zijn con tro les en evaluatiem o m en ten in gebouw d d ie het m ogelijk m aken o m het p roces van verkiezin gen in Rotterd am verd er te verbeteren . aanbevelingen D e o rgan isatie heeft zich bij het o rgan iseren van d e Tw eed e Kam er verkiezin gen laten leid en d oo r d e ervarin gen tijd en s d e gem een teraad sverkiezin gen . N agen oeg alle d en kbare risico’s w aren uitgeslo ten via sp eciaal d aaro p gerichte m aatregelen . H iervo or zijn aan zien lijk e p erso n ele, m ateriële en fin an ciële m id d elen in gezet. H oew el d it goed heeft gew erkt, beveelt d e reken k am er aan om het geb ruikte d raaib oek n iet zon d er m eer in te zetten bij vo lgen d e verkiezin gen m aar reken in g te houd en m et d e aard van d ie verk iezin gen . D e b etrok ken heid van d e Ro tterd am se kiezer (m et alle uitin gen van d ien ) zal groter zijn n aarm ate d e verkiezin gen d ichter bij huis liggen : gem een teraad sverk iezin gen staan d ichter b ij d e kiezer d an Europ ese verkiezin gen . D e risico’s zullen verschillen . D aarm ee d ien t in d e d raaiboeken rek en in g te w o rd en geho ud en om een goed e balan s tussen d e kosten en het o rd elijk verlo op van d e baten te krijgen . D e o rgan isatie heeft vo o ral via d e backoffice bijgehoud en w elk e k n elp un ten zich tijd en s d e verkiezin gen heb ben vo orged aan . In p ut hierover is o ok verk regen uit d e in tak egesp rekk en d ie zijn gevoerd m et d e voo rzitters van d e stem bureaus en d o or con troles d ie zijn uitgevoerd in o p d racht van d e con troller. D e rek en kam er b eveelt aan hiervan gebruik te m aken o m d eze verkiezin gen te evalueren en op basis d aarvan het d raaibo ek voo r verkiezin gen in Rotterd am bij te stellen . D e reken kam er ad viseert in d it verban d teven s o m bij d e schriftelijke en m on d elin ge in structies van d e stem b ureauled en m eer n ad ruk kelijk aan d acht te b ested en aan d e red en voo r d e m aatregelen . D at het n iet is toegestaan o m m et m eer d an één p ersoo n in een stem ho k te staan is n iet van w ege d e p ers, zoals een keer w erd op gem erkt, m aar o m vrijheid van kiezen te w aarb orgen . Een vergelijk baar voo rbeeld betreft p erson en n aast of in d e buurt van het stem ho k d ie aan w ijzin gen geven o p w ie gestem d m oet w ord en . D ie staan w elisw aar n iet m et m eer in een stem hok m aar het gevolg is hetzelfd e. A n d erzijd s ad viseert d e reken kam er n iet te rigid e m et m aatregelen om te gaan , als d e lokale om stan d ighed en d ie n iet m ogelijk m ak en of als een an d ere op lossin g tot
het zelfd e resultaat leid t (ord elijk verlo op ). Een vo orb eeld hiervan is een stem bureau w aarbij geen van d e stem ho kjes w as in gericht voo r p erso n en in een rolstoel. D an is d e hulp van een stem bureaulid in het stem ho k lo gisch. V o orw aard e is w el d at hij/zij zich n iet m et d e k euze b em o eit. (D at w as bij d eze casus ook n iet het geval.) bevin din gen
datu m
algemeen H et college heeft d e ein d veran tw oo rd elijk heid vo or d e verkiezin gen van 9 jun i 2010 n eergelegd b ij d e regiegroep bestaan d e uit d e burgem eester, d e gem een tesecretaris en d e algem een d irecteur Publiekszaken Ro tterd am (PZ R). D e laatste w as am btelijk op d rachtgever voo r het p roject. D e p rojectorgan isatie sto n d o n d er leid in g van d e d irecteur Stad stoezicht (STZ ). V erd er w as een in tern co n tro leur aan gew ezen d ie d e voorbereid in g van d e verkiezin gen alsm ed e d e verkiezin gen zelf m o est co n troleren .
22 jun i 2010
pagin a 4 van 10
D e o rgan isatie is voo rtvaren d aan d e slag gegaan om d e verkiezin gen van 9 jun i 2010 goed te d oen verlo p en . Er is een d raaib oek o p gesteld d at vo orziet in een verd elin g van taken over w erk groep en d ie vo or d e uitvo erin g van d ie tak en in het leven zijn geroep en en een p lan n in g van alle tak en en activiteiten to t en m et het d oo rgeven van d e officiële uitslag. D e w erkgroep en rap p orteerd en p eriod iek over d e voo rtgan g. In d e rap p o rtages w erd b ijzon d ere aan d acht gevraagd vo or kn elp un ten d ie m o esten w o rd en op gelost. D e basis vo or d e activiteiten van d e p ro jecto rgan isatie lag bij het rap p o rt van d e CO G. A an vullen d d aaro p heeft d e o rgan isatie alle (overige) d en kbare risico’s geïn ven tariseerd en beo ord eeld of en zo ja w elke m aatregelen n o d ig zijn om d ie risico’s to t een aan vaard baar n iveau terug te d rin gen . D e reken kam er acht d eze in ven tarisatie vo lled ig. Z ij heeft geen an d ere risico’s gezien d ie het w en selijk m aakten het college/d e raad hiero p te w ijzen en te vragen aan vullen d e m aatregelen te n em en . rapport van de C O G D e CO G heeft op 17 m aart 2010 haar rap p o rt gep ubliceerd over het verlo o p van d e gem een teraad sverk iezin gen op 3 m aart 2010 in Rotterd am . In o n d erstaan d e tabel staan d e belan grijkste risico’s en aan b evelin gen uit d it rap p ort. D oo r m id d el van een vin k ( ) heeft d e reken k am er aan gegeven of het college op d at p un t m aatregelen heeft gen o m en en of d ie in o p zet vold oen d e zijn . Een x geeft aan d at (n og) geen m aatregelen zijn gen om en . Tabel: m ate w aarin aan b evelin gen CO G zijn vertaald in m aatregelen
! " # $
"
%&
'
(
"
datu m 22 jun i 2010
)
"
&
pagin a 5 van 10
"
" * " +,
"
'
" ' ' '
" -
" .
" / "0 '
" "' '
1
'
"
2 '
'
' " " ' -
3 "
"
'
' 4
'
"
4
'
4
'
'
. " . '
"
, 5 '
'
' 0 " "
""
" "
datu m
"
22 jun i 2010
*
'
"
"
"
pagin a 6 van 10
) '
26 ' ' 0
'
(
4 "
" "
7
1
"
" "
"
5 "
1 '
" "
" "
(
"
'
3
' 3
" " ' ' ' ' ' 7
4
In d e volgen d e p aragrafen gaat d e reken kam er in op d e verschillen d e fasen van het p roces en p er fase of d e gen om en m aatregelen in d e p raktijk zichtbaar w aren en o ok w erkten . stem m en D it on d erd eel van het p roces b etreft het fun ction eren van d e stem bureaus tussen 07.00 uur en 21.00 uur. D it o m vat het op en en , bevoo rrad en , bem en sen en in richten van d e stem bureaus alsm ed e d e p roced ures d ie m oeten w aarbo rgen d at alleen kiesgerechtigd en hun stem uitbren gen , d at zij d aarin hun eigen keuze kun n en m aken en d at zij d at kun n en d oen zo n d er d at an d eren d aar ken n is van k un n en n em en of d aar in vloed o p kun n en uito efen en . datu m 22 jun i 2010
pagin a 7 van 10
D e o rgan isatie heeft gelet o p d e ervarin gen van d e gem een teraad sverkiezin gen en d e eigen risico-in ven tarisatie besloten tot een gro ot aan tal m aatregelen ro n d om het stem m en . D e m aatregelen vo or d e d ag zelf betro ffen o n d er m eer het aan tal stem bureaus, d e gro otte van d e stem bureaus, d e in richtin g en d e b ezettin g ervan , d e beveiligin g en het in richten van een backoffice d ie vragen van d e stem bureaus kan bean tw oo rd en en aan vullen d e acties kan o n d ern em en in d ien d at n o d ig o f w en selijk is. D e rek en kam er heeft vastgesteld d at d eze m aatregelen op zichzelf vold oen d e zoud en m oeten zijn om het stem m en o rd elijk te d oen verlo p en en aan d e hiervo or gen oem d e voo rw aard en te vold o en . D e reken kam er heeft bij on geveer 100 stem bureaus geco n troleerd of d e stem bureaus aan d e eisen vold ed en en of het kiezen o rd elijk verliep . Z ij d eed d it d oo r m id d el van d irecte w aarn em in g en w aar m ogelijk (geen kiezers in stem bureau) d oo r m id d el van in terview s m et d e led en van het stem bureau, d e host en , in d ien van to ep assin g, d e bijzo n d ere op sp o rin gsam bten aren (B O A ) van S TZ . Con troleurs van PZ R heb ben ged uren d e d e d ag alle stem bureaus bezo cht. D e con trole w as w aard evo l om d at d oo r d e con troleurs ter p lek ke zaken ko n d en w o rd en bijgestuurd . U it het o n d erzo ek bleek d at b ij een groo t aan tal stem bureaus een d eel van d e m aatregelen n iet of n iet goed in d e p raktijk w aren gebracht. D oo r d e aard van d ie m aatregelen (d ie vaak ter m eerd ere zekerheid w aren ), d e flexibiliteit van d e aan w ezige led en van d e stem bureaus en acties van d e backoffice heeft d it geen gevolgen gehad voo r het ord elijk verlo op van het stem m en . W el is het m o gelijk d at een aan tal kiezers tijd elijk bij en kele stem bureaus geen stem heeft kun n en uitb ren gen . D at betrof situaties w aarbij het stem bureau te laat o p en d e en w aarbij het stem bureau en ige tijd zo n d er stem biljetten zat. In een aan tal gevallen vervuld en d e hosts hun taak n iet vo lled ig. Z ij con troleerd en n iet of kiezers alle n o d ige d ocum en ten bij zich had d en of verzuim d en d ie te con troleren . H et risico bleef in d ie gevallen bestaan d at d iscussies over d e ben o d igd e p ap ieren n iet buiten m aar in het stem bureau zo ud en w ord en gevoerd . D e rek en kam er heeft d aar o verigen s geen vo orb eeld en van gezien . D e reken kam er co n stateerd e d at het vierd e stem bureaulid (in tw ee shifts in totaal ruim 600 p erson en ) w ein ig toegevoegd e w aard e had . D it lid heeft to t taak A ) het bijhoud en van het aan tal in d e stem bus ged ep on eerd e biljetten , B ) het bijhoud en van het aan tal m en sen d at w eigert het stem biljet in d e stem bus te stek en en C) het aan tal kiezers d at het stem biljet teruggeeft.
H et aan tal bij A w o rd t achteraf bij d e tellin g vastgesteld . H et aan tal bij B heeft geen in vlo ed op d e uitslag van d e verkiezin gen m aar is een verklarin g voo r een verschil tussen het aan tal in gen o m en stem p assen en het aan tal uitgebrachte stem m en . H et aan tal kiezers d at w eigert het stem biljet in d e stem bus te stek en ko m t bo ven d ien erg w ein ig voo r. H et aan tal b ij C verlo op t via d e vo orzitter, d eze bew aart d e teruggegeven stem biljetten . D e reken kam er achtte het in vier gevallen n od ig om te escaleren n aar d e algem een d irecteur van PZ R. D rie k eer w erd er van buiten het stem hok getracht in vloed uit te oefen en o p d e kiezer, zo n d er d at led en van het stem bureau d aartegen op trad en en een m aal sto n d d e voo rzitter van het stem bureau een an d ere legitim atie to e d an form eel is toegestaan . D e algem een d irecteur van PZ R heeft n aar aan leid in g d aarvan d irect actie o n d ern om en . datu m 22 jun i 2010
pagin a 8 van 10
tellen van de stem m en D e reken kam er heeft bij vijf stem bureaus het telp roces b eo ord eeld . D aarbij heeft zij geen o n regelm atighed en gecon stateerd . D e stem m en w erd en geteld co n form d e in structies. N ad at d e totalen p er lijst beken d w aren , zijn d ie d o or d e voo rzitters d o orgebeld n aar d e cen trale o rgan isatie om ro n d m id d ern acht d e voo rlo p ige uitslag te kun n en p resen teren voo r Ro tterd am . D e reken kam er heeft verd er geco n stateerd d at d e stem b iljetten w erd en teruggesto p t in d e stem bussen , d at d ie w erd en afgeslo ten en n a m eld in g van d e voo rzitter w erd en op gehaald . V oo r het overd ragen van d e stem bussen w erd geteken d . D e p ro cessen -verbaal en overige relevan te stuk k en w erd en d o or d e voo rzitters in d e stem tas ged aan . in tak e pro cessen -verbaal M ed ew erkers van PZ R hebb en aan het ein d e van d e avo n d o p d e veertien d eelgem een tekan to ren d e p rocessen -verbaal in o n tvan gst gen om en . Z ij voerd en een con trole uit op d e volled igheid van d eze p rocessen -verbaal en hebb en d e voorzitter geïn terview d over d e gan g van zaken o p het stem bureau. D e co n troller heeft n aar tien d eelgem een ten con troleurs gestuurd o m d eze in take te m o n itoren en zo n od ig bij te sturen . D e reken kam er heeft d e in tak e w aargen o m en bij d e overige vier d eelgem een ten . Gelet o p d e on afhan k elijke rol van d e reken kam er is voo raf afgesp roken d at d e rek en kam er n iet zou in grijp en bij even tuele tek ortk o m in gen tijd en s d eze in take. A ls d e m ed ew erkers van PZ R fouten of o n volled ighed en con stateerd en in het p rocesverbaal d ien d e d e vo orzitter te w ord en gevraagd d eze te corrigeren of aan te vullen . D eze correcties m ochten geen b etrek kin g heb ben op d e uitslag, om d at d aarvoo r d e stem biljetten n o d ig zoud en zijn en d e stem bussen al w aren verzegeld . U it d e w aarn em in g van d e rek en kam er is geblek en d at d e in tak e verliep zoals w as voorgeschreven . D e rek en kam er heeft n iet o ok n og zelf d e p rocessen -verbaal geco n tro leerd . U it d e in tak egesp rekk en ko n d e reken kam er op m aken d at d e p rocessen -verbaal vaak on vo lled ig w aren op het p un t van on regelm atighed en d ie d o or to ed oen van d e stem bureauled en w aren voorgek om en . D it betrof bijvo orbeeld en k ele casus w aarbij d e vo orzitter vo orkw am d at m eer m en sen in een stem hok gin gen staan . D ergelijk in grijp en van d e vo orzitter d ien t in het p roces-verbaal te w ord en verm eld . O p
verzoek van d e m ed ew erkers van PZ R zijn d e d esbetreffen d e p rocessen -verbaal op d ie p un ten aan gevuld . O ok zijn fouten gem aak t bij het overn em en van tellin gen o p vervolg- en totaalblad en . V rijw el alle fouten of o n volled ighed en ko n d en w o rd en gecorrigeerd . D e voorzitter en m ed ew erk er van PZ R hebb en getek en d voo r het d efin itieve p rocesverbaal.
datu m 22 jun i 2010
pagin a 9 van 10
D e volgen d e d ag bleek d at d e in take n iet overal vlekk elo os is verlo p en . B ij d e in vo er van d e p rocessen verbaal in het verkiezin gssysteem bleek d at d eze n iet allem aal volled ig w aren in gevuld . B ij d e in take ’s avo n d s o p 9 jun i 2010 w as d it w el op gem erk t, m aar d e o n volk om en hed en ko n d en n iet ter p lekke op gelost w o rd en . N a kort on d erzoek bleek op 10 jun i 2010 d at d e en ige m ogelijkheid w as d e betreffen d e bussen o p n ieuw te tellen . D eze han d elw ijze is voo raf aan d e Kiesraad vo orgelegd en is geaccord eerd . in vo er in sy steem de organisatie van het invoerproces D e reken kam er heeft n a d e hertellin g van d e stem m en vo or d e gem een teraad sverk iezin gen gecon stateerd d at d e w aarbo rgen vo or een goed e verw erk in g van d e d ata in het verk iezin gssysteem n iet goed heb ben gew erk t1. Er blek en veel in vo erfouten te zijn gem aakt d ie n iet tijd ig zijn geco n stateerd . D e rek en kam er had d aarom bijzo n d ere aan d acht vo or d e in vo er van d e resultaten van d eze verkiezin gen van 9 jun i 2010. D e in voer vo n d op 10 jun i 2010 p laats op Co olsin gel 6. D e hele d ag w as hierbij steed s m in im aal één on d erzoek er van d e reken kam er aan w ezig. D e aan w ezige on d erzoek ers heb ben het p roces ter p lek ke geo bserveerd en verd uid elijken d e vragen over het p ro ces gesteld aan d e betrok ken am b ten aren . U it d ie w aarn em in gen is n aar voren gek om en d at in het in voerp roces ex tra w aarbo rgen zijn in geb ouw d om foutieve in voer te voo rk om en . N aast d e geb ruikelijke w aarbo rgen , zoals d ubbele in voer, zijn als b elan grijkste extra toegevoegd d e sep arate in voer van d e p rocessen verbaal in een Excel bestan d en het co rrigeren van geco n stateerd e verschillen in d e in voer d o or d e p rojectco n troller. Ron d en bij het in vo eren van d e p rocessen verbaal d ed en zich en kele p ro blem en voor, zoals p ro cessen -verbaal w aaro p d e stem resultaten n iet volled ig in gevuld w aren en het in d e p raktijk n iet w erk en van d e vergelijk in g tussen tw ee b estan d en . D e reken kam er heeft gecon stateerd d at d e organ isatie ad eq uaat op d eze p rob lem en heeft gereageerd . In het eerste vo orbeeld w erd in overleg m et d e Kiesraad beslo ten tot een hertellin g van d e d esbetreffen d e stem bussen en in het tw eed e vo o rbeeld w erd een p assen d e altern atieve vergelijkin g gem aakt. O p verzoek van d e p rojecto rgan isatie heeft d e reken kam er toezicht geho ud en o p d e hertellin g van d e bussen . Z ij heeft d aarbij geen o n regelm atighed en geco n stateerd . back o ffice D e gem een te had ged uren d e d e verkiezin gsd ag een back office in gericht. D eze w as van 6.15 uur to t sluitin g van d e laatste d eelgem een te telefo n isch b ereikb aar voo r vragen , verzoek en en o p m erkin gen van alle vo orzitters en vice-vo orzitters van d e 1
‘U itgeteld , toezicht hertellin g stem m en gem een teraad sverkiezin g Rotterd am 2010’ Reken kam er Rotterd am m aart 2010
stem lo kalen . D e (vice) vo orzitters had d en het telefoon n um m er eerd er sam en m et hun in fo rm atiep akk et o n tvan gen . B ij d e backoffice w erd en d e vragen aan gen om en d o or in houd elijke ex p erts van PZ R. In houd elijk e vragen w aaro p d e m ed ew erker van PZ R het an tw o ord n iet w ist en d e n iet-in houd elijke vragen (over bijvoo rb eeld lo gistiek of beveiligin g) w erd en via een bep erkt aan tal cen trale p erson en op geschaald n aar ex p erts van verschillen d e d ien sten . D aarn aast w as er co n tin ue één p erso on aan w ezig d ie als het n o d ig w as ko n o p schalen n aar d e d irectie.
datu m 22 jun i 2010
pagin a 10 van 10
Tijd en s d e op en in g van d e stem bureaus, d e w isselin g van d e bezettin g en het tellen van d e stem m en k w am en d e m eeste vragen b in n en , m et n am e over d e bezettin g. Led en d ie n iet op kw am en d agen , n aar verkeerd e bureaus w aren gegaan of o p het laatst had d en afgezegd m oesten w o rd en vervan gen d o or an d ere led en . H ier hield en zich o p d e p iekm o m en ten d rie m en sen fulltim e m ee bezig. B ij het sluiten van d e bureaus is een d eel van het bezettin gsp ro bleem o p gelost d o or m en sen van d e back office in te zetten bij het tellen van d e stem m en . H ierd o or w as d e b ezettin g van d e back office m in im aal, w aard o or d e back office in d e avon d uren slecht te bereiken w as. D it bleek o n d er m eer uit d e in terview s d ie d e reken kam er had m et led en van d e stem bureaus en uit kritiek van voo rzitters bij d e in take van d e p rocessen -verbaal. Er kw am en n aast vragen over d e bezettin g allerhan d e vragen en op m erkin gen bin n en . D eze w erd en zo goed als m ogelijk vastgelegd en gecategoriseerd d oo r d e m ed ew erk ers van d e backoffice. N aast vragen over d e b ezettin g van d e b ureaus gin g een groo t ged eelte van d e vragen over d e in d elin g van d e bureaus, d e stem biljetten d ie op raakten en het vol raken van d e stem bussen . D aarn aast w aren er vragen over caterin g, versto p t san itair, luid ruchtige buren e.d . V oo r elk p robleem w erd een op lossin g gezocht. Z o w erd gead viseerd over d e in d elin g van d e bureaus, w erd en stem biljetten aan gevuld en extra con tain ers lan gs gebracht. Er w erd co n tact gezocht m et d e caterin g en w aar n o d ig w erd Roteb n aar d e lo kalen gestuurd om het san itair te rep areren of S tad stoezicht om m et d e buren te p raten . to t slo t D e o rgan isatie heeft een gro te in sp an n in g geleverd o m d e Tw eed e Kam er verkiezin gen van 9 jun i 2010 in ied er geval in Rotterd am ord elijk te laten verlo p en . A lle bestaan d e p roced ures zijn tegen het licht gehoud en , een scala aan n ieuw e p roced ures is on tw ikk eld . O ok d e in richtin g en b ezettin g van d e stem bureaus heb ben w ijzigin gen on d ergaan . V eel m en sen zaten vo or het eerst o p een stem bureau. H et is d an ook n iet vreem d d at on d an ks alle in sp an n in gen en voorzorgen er to ch fouten zijn gem aakt. D an kzij alle w aarbo rgen d ie zijn in gebouw d in het p roces kan echter p er sald o terug gek eken w o rd en op verk iezin gen w aarbij alle Ro tterd am se kiezers in d e gelegen heid zijn gesteld om hun eigen stem uit te bren gen en w aarb ij sp rake is van een b etrouw bare uitslag. M et vrien d elijk e groet,
D rs. P. H ofstra RO CIA D irecteur
