Zutphen

Remonstrantse Gemeente Lochem/Zutphen NIEUWSBRIEF APRIL / JULI 2015

EB Ik trek mij terug en wacht. Dit is de tijd die niet verloren gaat: iedre minuut zet zich in toekomst om. Ik ben een oceaan van wachten, waterdun omhuld door ‘t ogenblik. Zuigende eb van het gemoed, dat de minuten trekt en dat de vloed diep in zijn duisternis bereidt. Er is geen tijd. Of is er niets dan tijd? Uit: ‘Gezichten en vergezichten’ van Vasalis

Passie en pasen In de vieringen van Goede Vrijdag en Paasmorgen lazen we uit het evangelie naar Johannes. Dit evangelie heeft twee woorden voor leven. Het ene verwijst naar het aardse leven, lijf en leden, het leven zoals dat zich aan ons voordoet. Het andere verwijst naar een hemels leven, een leven uit God geboren, het leven in vrede en vrijheid. De verhalen van passie en pasen zijn naar mijn idee de uitdrukking van het verlangen naar vrede en vrijheid. Daarmee wakkeren ze als vanzelf het verzet aan tegen onvrede en onvrijheid. De bron van dit verzet is de verbondenheid met (het) God(delijke). Met het ‘Niets dat alles worden wil’ (Jacob Böhme). Bijbelverhalen zijn levensverhalen. De litanie van het lijden dat op ons af komt via de media is momenteel heel indringend, beangstigend en schier eindeloos. Maar we hoeven niet ver weg. De geliefden die wij verloren aan de dood door ziekten, door toedoen van anderen, door toedoen van zichzelf, zijn de onontkoombare hoofdrolspelers in de verhalen die continu voorgelezen worden in ons eigen hoofd. Al die verhalen van ver weg en heel dichtbij, al onze verhalen resoneren mee in dat ene bijbelverhaal van leven naar dood naar leven. Het levensverhaal van Jezus van Nazareth is in de traditie vaak verteld als een verhaal van een God die zijn Zoon offert voor het heil van de mensen, een offer waardoor de mensen weer met God zouden worden verzoend. Want, zo zegt men, Hij is gestorven voor onze zonden. Deze uitleg is eerder een constructie van het verstand dan een ervaring van het hart. Wat zou die ervaring van het hart dan kunnen zijn? 2

Ik spreek veel mensen die op de een of andere manier een moment hebben beleefd waarin zij zich heel intens verbonden voelden met al wat is. Vaak zeer korte momenten, maar zo heftig, dat de datum en tijd en locatie voor altijd in het geheugen gegrift staat. Deze momenten zijn nauwelijks te beschrijven, maar wat ik vaak hoor zijn woorden als: ‘ik was één en al verbondenheid’, ‘de hemel ging even open’, ‘God glimlachte naar mij’. Deze ervaringen zijn een bron van energie en vreugde. Heilzaam, om dat oude woord te gebruiken. Wie zich door een dergelijke ervaring verbonden weet met God, die voelt dat onrechtvaardigheid en verdrukking nooit Gods bedoeling kan zijn. Die leeft in een wakkere houding van verzet. De uitdrukking in het Johannesevangelie voor deze levenshouding is eeuwig leven. Eeuwig leven is leven in het perspectief van vrede en vrijheid, nu. Wie wakker is geworden en leeft aan eigen angst voorbij, wie de toestand van onvrijheid en onvrede niet zomaar klakkeloos accepteert, die reikt naar het echte leven. Daarmee is de messiaanse beweging een ondermijnende beweging geworden. De eerste gemeenschappen van christenen probeerden zich op allerlei manieren aan de Romeinse cultus van de keizerverering te onttrekken. Door de geschiedenis heen zijn er velen geweest die juist van uit de verbondenheid met God en daardoor geborgen in de oergrond van het leven, hun leven hebben toegewijd aan vrede en vrijheid. Aan humaniteit in het hier en nu. Zo zouden wij ook in onze tijd kunnen nadenken over de mechanismen die onvrede en onvrijheid laten bestaan, ook in onze eigen samenleving. Ook wij zouden in wakkerheid kunnen leven en ageren tegen de ontwrichtende krachten in onze maatschappij. Kunnen we nog iets meer zeggen over de aard van dat verzet. Waar komt die houding van wakkerheid en actief streven naar vrede en vrijheid vandaan? De Duitse mysticus Jabob Böhme heeft dit op een heel eigen manier uitgedrukt. Hij zei: God is het Niets, dat alles wil worden. Böhme ziet het goddelijke als een beweging, iets dat uitvloeit en kan groeien. Als wij ons verbinden met God, of het goddelijke, gaan wij deel uitmaken van die beweging, van dat uitvloeien. Die beweging begint bij het Niets. Wij beginnen dus ook zelf met ons Niets, met dat deel van ons leven waar we alle regie en zelfverwerkelijking uit handen moeten geven. De mystiek traditie noemt dit teniet gaan. In dit Niets sta je met een ontkleed geloof. Alle beelden van God lossen op in beeldloosheid. Alle krachten die je als mens positie en aanzien geven veranderen in ego-loosheid. Dit zijn de kenmerken van het Niets dat alles worden wil. De verhalen van passie en pasen zijn de metaforen van de uitvloeiende beweging waarin het Niets alles wordt. Het verhaal waarin ook onze levensverhalen meeklinken. Ons leven is onderworpen aan de grillen van het menselijk tekort, en daar kun je heel cynisch van worden. Het evangelie volgens Johannes buigt dit cynisme, waarin we alle brute machtssystemen van onze wereld herkennen, om tot een mystieke weg. Een weg waarlangs elk mens, die verlangt naar echt leven, kan gaan. Het is de weg naar ons eigen Niets, om uiteindelijk uit te kunnen vloeien in de goddelijke beweging waarin deze wereld tot Gods schepping wordt. Henk van den Berg

3

Kerkdiensten Diensten Rem. gem. Lochem-Zutphen, Emmastraat 10, Lochem Aanvang 10.30 uur: iedere 1e en 3e zondag van de maand. Datum Voorganger Collectedoel Koster 02-04 19.30 uur. Ds. H. v.d. Berg Stichting Hulpverlening Witte Donderdag Lochemse Kerken (SHLK) 03-04 19.30 uur. Ds. H. v.d. Berg geen koster Goede Vrijdag 04-04 16.00 uur. Ds. H. v.d. Berg geen koster Meditatief moment 05-04 Ds. H. v.d. Berg, kinderkring Hospicegroep Mien/Janna/ Pasen ‘De Lelie’ Winterswijk Anke 19-04 Ds. J. Koornstra (Do) Hospicegroep Toto ‘De Lelie’ Winterswijk 03-05 Prof. Ds. P. Nissen, kinderkring Hospicegroep Piet/Marieke ‘De Lelie’ Winterswijk 24-05 Ds. H. v.d. Berg - Pinksteren Villa Achterstraat Lochem Ina Bevestiging kerkenraadsleden (crisisopvang kinderen) 07-06 Ds. H. v.d. Berg, kinderkring Villa Achterstraat Lochem Gonnie (crisisopvang kinderen) 14-06 10.00 uur. Oecumenische dienst RvK, lokatie: Openluchttheater (bij slecht weer Gudulakerk) 21-06 A.C. Thimm-Stelwagen (Do) Eigen diaconie 05-07 Dhr. H. Noordeman, kinderkring Vluchtelingenwerk O. Ned.- Ina Lochem (noodfonds) 19-07 Mevr. E. v.d. Schalk Vluchtelingenwerk O. Ned.- Toto Lochem (noodfonds) Vervoersdienst Een aantal leden is bereid om u op te halen voor de kerkdiensten en weer thuis te brengen. U kunt hen zelf bellen. Graag uiterlijk zaterdag voor de dienst. 02 april witte donderdag (‘s avonds): Margot Derkman (0575-559188) 05 april : Margot Derkman (0575-559188) 19 april : Carolyn van Weerd (06-38583000) 03 mei : Anke Henny (0573-253638) 24 mei : Carolyn van Weerd (06-38583000) 07 juni : Ina Lookman (0573-259295) 21 juni : Ina Lookman (0573-259295) 05 juli : Anke Henny (0573-253638) Algemeen reserve: Dolf Eshuis (0575-553695) (behalve op 19-04), Hajo Kruijff (0573-459723) en Gonnie Spaargaren (0575-527147). Diensten Rem. gemeente Doesburg, Aanvang 10.30 uur: iedere 1e en 3e zondag van de maand; 02-04 20.00 uur. Witte Donderdag. Ds. M. de Klerck-Bets 03-04 20.00 uur. Goede Vrijdag. Ds. C.M. Vos-Wiegand 05-04 Pasen. Ds. C.M. Vos-Wiegand 10-05 Ds. C.M. Vos-Wiegand 24-05 Pinksteren. Ds. M. de Klerck-Bets 14-06 Mevr. M. van Zoest 12-07 Ds. H. v.d. Berg 4

emonstranten Lochem/Zutphen Van de Kerkenraad Als ik dit schrijf is het voorjaar toch ineens begonnen, de avond wordt later donker, de vogels fluiten erop los! Voor mijzelf zitten de eerste kampeeractiviteiten er alweer aan te komen – voor wie het niet weet, ik ben een actieve scout, dus met het paasweekend kan ik helaas niet naar de kerk, omdat ik met mijn zoon kampeer op een scoutingterrein in Baarn. Ook een manier om creatieve mensen tegen te komen, die elkaar op een andere manier inspireren dan zoals wij het in onze gemeente doen. Dat het ’s nachts dan nog wel eens vriest nemen we voor lief: een kampvuurtje erbij en bijzondere gesprekken warmen je van buiten en binnen op. En daarin lijkt het dan ineens toch wel weer een beetje op ons, de Remonstranten: door onze betrokkenheid bij elkaar, de gesprekken die we voeren, de muziek die we horen en samen maken, de overdenkingen die we mee mogen maken… maar ook: de steun die we elkaar kunnen bieden in tijden van verdriet: allemaal voedsel voor de ziel en letterlijk: hartverwarmend! Ik ben blij en trots van zo’n gemeente deel uit te mogen maken! Deel uitmaken, dat is ook: samen delen. Niet alleen de mooie dingen die mogen gebeuren, ook de noodzakelijke dingen die ‘moeten’. Als bijlage bij deze nieuwsbrief vindt u de ‘Handenlijst’, ik had het er vorige keer ook al over. Laat alstublieft weten in welke vorm u een steentje kunt bijdragen om het vele kerkenwerk over wat meer mensen te verdelen. We ontvangen de lijst graag door een ieder ingevuld terug voor de Algemene Ledenvergadering op 23 april a.s. De kerkenraad is verheugd te kunnen melden dat zich 2 nieuwe leden beschikbaar willen stellen: Steven Bal als algemeen kerkenraadslid en Piet Zevenhuijzen als penningmeester. Voor mijzelf heb ik mij beraden op de interim-rol als voorzitter, die ik nu invul. Graag zou ik u willen voorstellen voor de komende jaren voorzitter van uw kerkenraad te blijven; dat “a.i.” kan er wat mij betreft nu wel af! Op de ALV vragen we graag uw instemming op deze benoemingen. Floris Zuidema treedt die vergadering af als penningmeester na 4 jaren tomeloze inzet, waarvoor wij hem heel veel dank verschuldigd zijn. Na de ALV is het voornemen de nieuwe kerkenraadsleden te bevestigen in de dienst op Pinsterzondag, 24 mei a.s. Wat was het een feest, toen Henk van den Berg op 1 februari echt onze vaste predikant werd! Een prachtige dienst, gestart door Ries Kassens met een mooie liturgie met woorden, samenzang en muziek door het blokfluitkwartet Quercus. Heel veel aanwezigen vanuit onze eigen gemeente, het koor Albe, familie en vrienden van Henk, gasten vanuit andere Remonstrantse en Doopsgezinde gemeenten en een prima vertegenwoordiging van de geloofsgemeenschappen in Lochem en omstreken. Ook was het plezierig vrijzinnige collega’s van het Apostolisch Genootschap in Lochem te ontmoeten. De felicitaties aan het eind van de dienst door Roelof Heeringa namens de Raad van Kerken Lochem-Laren-Barchem zijn zeer op prijs gesteld. Hiermee kwam ook de betekenis van samenwerking met de andere kerken duidelijk naar voren. 5

We groeien! Ondanks het verdrietige gegeven dat ons regelmatig gemeenteleden ontvallen (hetgeen niet verwonderlijk is gezien de grote groep ouderen in onze gemeente), zit er toch een kleine groei in het totale ledenbestand. Voor het gemak tel ik leden en vrienden dan even bij elkaar op. In Lochem verwelkomen we inmiddels 12 nieuwe vrienden, grotendeels als gevolg van de campagne. Verderop in deze nieuwsbrief leest u meer over de landelijke campagne en het vervolg hierop, houd met Pasen de media in de gaten! Wat leuk was om mee te maken was de landelijke ‘Dag van het Goddeeltje’ op 7 maart, waarin Lochem met maar liefst 5 mensen aanwezig was, onder wie 3 nieuwe vrienden. Een bijzondere manier om op deze dag verder met elkaar kennis te maken! De auteurs van de boekjes Goddeeltjes hielden allen een workshop, er was een lezing over het Higgs-deeltje/Cern en er is een nieuw filmpje voor de serie Deelexperimenten opgenomen, waarin u als het goed is nog wat Lochemse bekenden tegen gaat komen. Het filmpje komt kort voor Pasen online. Ik wens u een mooi voorjaar, waarin we elkaar ontmoeten, binnen en buiten de kerk! Hartelijke groet, Mieke van Elk – voorzitter (bijna niet meer a.i.) Kerkenraad

Diaconale Commissie Collectes 2 april: Stichting Hulpverlening Lochemse Kerken (SHLK) De SHLK heeft als werkgebied Lochem, Laren en Barchem. De bestuursleden komen uit de kerken die ook samenwerken in de Raad van Kerken van datzelfde gebied (St. Joseph Parochie, de Protestantse kerken van Lochem, Laren en Barchem en onze Remonstrantse gemeente). De stichting heeft drie hulpverleners in vrijwillige dienst, die altijd oproepbaar zijn voor hulpvragen daar, waar reguliere hulp niet mogelijk is. Het bestuur besluit op basis van het advies van de hulpverleners. De stichting is vertegenwoordigd in het Platform Minimabeleid van de gemeente. Daardoor bestaat er goed contact met collega-instellingen. Basisscholen kunnen jaarlijks een bedrag ontvangen voor kinderen die anders niet aan schoolactiviteiten kunnen meedoen. De stichting verzorgt ook jaarlijks ongeveer 80 kerstpakketten voor minderbedeelden in haar werkgebied. Graag uw steun voor dit belangrijke lokale diaconale werk. 5 april, 19 april en 3 mei: Hospicegroep ‘De Lelie’ Winterswijk De Hospicegroep ‘De Lelie’ in Winterswijk zet zich sinds 2005 in voor terminale zorg bij mensen aan huis en in het Hospice aan de Leliestraat. Het is een modern, ruim en licht gebouw, pas sinds een jaar in gebruik. Er zijn vier ruime gastenkamers met terras. Het Hospice ontvangt ongeveer 40 gasten per jaar. Er zijn twee professionele coördinatoren werkzaam. Het aantal opgeleide vrijwilligers is tachtig; een aantal van hen is zowel in het Hospice als voor de zorg aan huis inzetbaar. In het verzorgingsgebied van het Hospice wonen 130.000 mensen. Dit gebied valt gedeeltelijk samen met de regio van onze Remonstrantse gemeente. Net als in 6

Zutphen mag een gebrek aan financiën voor mensen geen belemmering zijn om in het Hospice te verblijven. Onze financiële steun zal via de Vrienden van de Hospicegroep in die richting worden aangewend. Graag uw ruimhartige steun. 24 mei en 7 juni: Villa Achterstraat, Lochem In een groot oud stadshuis aan de Achterstraat is in 2008 uit een particulier initiatief een stichting ontstaan die kinderen tussen 4 en 18 jaar die in een crisissituatie verkeren, opvangt. Er is plaats voor 10 kinderen. De duur is meestal 6 weken, maar een langere tijd is mogelijk. Ook residentiële opvang voor kinderen tussen 2 en 16 jaar behoort tot de mogelijkheden. Het team van villa Achterstraat bestaat uit 10 gediplomeerde medewerkers. Ieder teamlid is mentor van één van de kinderen en vormt het aanspreekpunt voor het kind zelf, voor de ouders/verzorgers en voor de instellingen, waarmee het kind te maken heeft. Men werkt nauw samen met een huisarts, een gedragsdeskundige en verschillende therapeuten. Een financiële steun voor dit prachtige (te)huis is zeer welkom. Voor iets extra’s is geen geld. 21 juni: Eigen diaconie Het omzien naar elkaar kan met uw financiële bijdrage aan het Diaconiefonds een veelzijdige invulling krijgen. Ten eerste is er de persoonlijke financiële hulp wanneer daar vraag naar is, rechtstreeks of via de Stichting Hulpverlening Lochemse Kerken, waaraan het Diaconiefonds jaarlijks bijdraagt. Privacy is daarbij verzekerd. Ten tweede draagt het Diaconiefonds bij aan de jaarlijkse theemiddag en de lopende actie voor de Voedselbank Zutphen-Lochem. In de derde plaats komt de betrokkenheid van onze kerkgemeenschap bij maatschappelijke noden tot uitdrukking in een aanvulling van de opbrengst van speerpuntcollectes met een bedrag uit het Diaconiefonds. Graag uw gift voor het diaconale werk van onze gemeente. 5 juli en 19 juli: Vluchtelingenwerk Oost Nederland/Lochem Voor dit doel collecteerde onze kerk in 2014 al een keer. Toen ging de opbrengst naar het Noodfonds, dat speciaal is ontstaan om extra kosten van gezinshereniging en reis- en andere kosten te kunnen dekken. In de herfst van vorig jaar kregen vele gezinnen van vluchtelingen de beschikking over een huis in Lochem of omgeving. Al is dan huisvesting geregeld, extra geld voor meubilering is niet zomaar beschikbaar. Vluchtelingenwerk springt dan bij. Een bijdrage aan dit Noodfonds is zeer welkom. Wanneer u niet in de gelegenheid bent geweest om aanwezig te zijn in de zondagse diensten, kunt u uw gift overmaken naar Remonstrantse Gemeente LochemZutphen, bankrekeningnr. NL79 INGB 0000 9523 02 onder vermelding van ‘Diaconie + doel’. Mededelingen De twee collectes in het begin van dit jaar voor de dagbesteding van verstandelijk gehandicapten in Lochem e.o. brachten een prachtig bedrag van totaal € 375.- op. “Een genereuze donatie”, reageerde één van de bestuursleden enthousiast.

7

Wie preekten de afgelopen tijd en waarover? 1 februari: ds. R. Kassens en ds. H. van den Berg: Intrededienst met blokfluitensemble Quercus en kerkkoor Albe. Lezingen: Deut. 18: 15-20. Liederen: 283, 833, 328, 62b, 527, 116 (TussenTijds) 15 februari: mevr. ds. C. Sieverink (Utrecht): Thema “Bidden”. Lezingen: 1 Samuel 16: 14-23 en Markus 5: 15-34. Liederen: 283,916,928, Taizélied, 422 1 maart: ds. H. van den Berg: Thema “Wat is leven?”. Lezingen: Johannes 18, 140. Liederen: 536,833, 587, 301a, 542 15 maart: ds. J. de Valk (Amsterdam): Thema “Schuld en la condition humaine”. Lezingen: Markus 14: 27-31 (Ik zal jou nooit verloochenen), Johannes 18: 12-18 en 25-27. Liederen: De Heer heeft mij gezien, 561, 587, Ga met ons mee.

Vervolg wervingscampagne ‘Remonstranten. Geloof begint bij jou’ Sinds de start in november jl. heeft de reclamecampagne voor de Remonstranten behoorlijk wat stof doen opwaaien. We kregen zeer veel publiciteit en de naamsbekendheid van onze kerk in de doelgroep is dankzij de campagne verdubbeld (van 3 naar 6%). Inmiddels konden we landelijk 200 nieuwe vrienden inschrijven, een mooi begin. In Lochem verwelkomen we inmiddels 12 nieuwe vrienden, grotendeels als gevolg van de campagne. We zijn er natuurlijk nog niet! In de eerste plaats moet de naamsbekendheid verder omhoog, reclame maken is ‘frapper toujours’ en in het marketingvak is bekend dat campagne voeren, hoe opvallend ook, een kwestie van volhouden is. Dat is voorzien in het beleidsplan dat een reikwijdte heeft tot in ieder geval de zomer van 2016. Een grotere naamsbekendheid is een voorwaarde voor verdere groei van het aantal vrienden en leden: pas bij 1.000 nieuwe vrienden kunnen we vaststellen dat de eerste mijlpaal is behaald. In de afgelopen weken hebben we de drie bestaande radiocommercials zeer regelmatig uitgezonden op NPO Radio 1, 2, 4 en 5. Met Pasen geven we een nieuwe invulling aan de campagne: - Op Goede Vrijdag en Stille Zaterdag (3 en 4 april) verschijnt op een zeer groot billboard langs de A5 (bij Amsterdam) een uiting met de tekst: ‘Mijn God heeft mij verlaten’; deze uiting wordt in de Paasnacht om 0.00 uur vervangen door een uiting met de tekst ‘Mijn God staat achter mij’. Uiteraard beide voorzien van de ‘pay off’: ‘Remonstranten. Geloof begint bij jou. Word vriend op Remonstranten. org’. - Aan het begin van de Stille Week passen we de landingspagina van de website Remonstranten.org aan: via teksten en afbeeldingen lichten we toe waarom deze dagen voor christenen zo belangrijk zijn. Op de site komt ook een filmpje dat afgelopen zaterdag is gemaakt tijdens de drukbezochte dag van het goddeeltje in Utrecht. We vroegen deelnemers aan de dag om te reageren op de twee uitingen ‘Mijn God heeft mij verlaten’ en ‘Mijn God staat achter mij’. Ook is er een opname te zien van de prachtige en ontroerende rap van de jonge moslim Youssef. Tenslotte komen er op de site Remonstrantse commentaren op lijden en opstanding, van de hand van Tjaard Barnard, rector van het Remonstrants Seminarie. Tom Harkema, coördinator wervingscampagne Remonstranten 8

Over de avondmaalsbeker(tjes) Regelmatig krijg ik de vraag hoe het toch zit met de kleine bekertjes die nog steeds in sommige Remonstrantse Gemeenten worden gebruikt bij de viering van het avondmaal. In dit stukje wil ik iets schrijven over het ontstaan van de gewoonte Avondmaal met bekertjes te vieren. Van oudsher wordt de maaltijd van de Heer gevierd met brood, dat in stukjes is gedeeld of in kleine stukjes is gebakken, en wijn, die in de beker wordt uitgeschonken. De stukjes brood worden uitgedeeld en de wijn wordt uit de beker gedronken. Het brood wordt ook wel in de wijn gedoopt. In de literatuur over de gang van zaken bij het vieren, is steeds sprake van een (of meerdere) beker(s) die rondgaat/n of van een beker waar men naar toe loopt. Toch zijn veel vrijzinnigen bekend met het verschijnsel dat er voor iedereen een apart bekertje beschikbaar is. Deze vorm van vieren is ontstaan in het begin van de 20ste eeuw. De Remonstrantse Broederschap had juist daarvoor een periode achter de rug waarin de vorm van de liturgie was teruggebracht tot een leerrede. Doop en avondmaal werden niet of nauwelijks meer gepraktiseerd, want deze rituelen verwezen naar zaken die buiten de waarneembare werkelijkheid lagen, en dat paste niet in een wereldbeschouwing waarin het rationalisme voorop stond. Vanaf ongeveer 1905 verandert de opvatting over de liturgie. Verschillende gemeenten voeren het avondmaal weer in. Het zal duidelijk zijn dat de gemeenteleden in dergelijke gemeenten niet meteen stonden te juichen bij deze ontwikkelingen. Om de argumenten tegen het avondmaal kracht bij te zetten voerde men aan dat het ritueel onhygiënisch was. Vandaar dat in de verschillende verslagen van de gemeenten, waarin de hernieuwde viering van het avondmaal werd gemeld, ook stond aangegeven dat men voor de vieringen kleine (meestal tinnen) bekertjes had aangeschaft. Dit als praktisch middel om de hernieuwde viering van het avondmaal aanvaardbaar te houden. Zo verkocht men bijvoorbeeld in Nieuwkoop het 17e eeuwse avondmaalstel om met dat geld kleine zilveren bekertjes aan te schaffen. In de Remonstrantse Broederschap is vanaf dat moment de avondmaalsviering voortdurend verder ontwikkeld, zowel wat betreft de uiterlijke vorm als het theologisch doordenken van dit veelzeggende ritueel. Van Holk schrijft in 1921 dat in de viering van het avondmaal eenheid ontstaat met de Christusfiguur en met de geloofsgemeenschap van alle tijden en alle plaatsen. De godsdienstoefening mag weer aanbiddingsamenkomst zijn. In de liturgiecommissie zijn wij ook met de vorm en de inhoud van de avondmaalsviering bezig. Uw opmerkingen en vragen worden hierbij zeer nadrukkelijk betrokken en wij stellen het dan ook erg op prijs als u ons laat weten hoe u de viering van het avondmaal ervaart. In de volgende Nieuwsbrief meer over de frequentie van vieren van het avondmaal. Henk van den Berg Bronnen: Riten en mythen, H.A.J. Wegman Van ‘verstoten kind’ tot belijdende kerk, Tjaard Barnard 9

4 mei nadert weer en we vonden een prachtig gedicht van Wisława Szymborska waarin zij naar voren brengt dat het leven gewoon verder gaat, wat er ook gebeurt.

De werkelijkheid eist De werkelijkheid eist dat men ook hierover zegt: het leven gaat door. Bij Cannae en Borodino, op Kosovo Polje en in Guernica Op een pleintje in Jericho is een benzinepomp, op de Witte Berg staan pas geschilderde bankjes. Van Pearl Harbour naar Hastings gaan brieven over en weer. Onder het oog van de leeuw van Chaeronea rijdt een vrachtwagen met meubels voorbij, terwijl over de bloeiende boomgaarden bij Verdun alleen een koufront aanrukt. Er is zoveel van Alles dat het Niets lang niet slecht wordt afgeschermd. Van de jachten in Actium klinkt dansmuziek en paren dansen op het dek in de zon. Er gebeurt voortdurend zoveel dat het overal moet gebeuren. Waar geen steen op de andere bleef wordt nu de ijscoman door kinderen belegerd. Waar Hiroshima was, is weer Hiroshima en de productie van veel dingen voor huishoudelijk gebruik. Onze vreselijke wereld is niet zonder verlokkingen, noch zonder ochtenden waarvoor het loont om te ontwaken. 10

Op de velden van Maciejowice is het gras groen en als meestal ligt op dat gras doorzichtige dauw. Misschien zijn er geen andere plaatsen dan slagvelden, die welke nog herinnerd worden, die welke al vergeten zijn, berkenbossen, cederbossen, sneeuw- en zandvlakten, iriserende moerassen en kloven waar de bitterste nederlagen zijn geleden en men vandaag in hoge nood onder een struikje hurkt. Wat de moraal hiervan is – waarschijnlijk geen. Wat werkelijk stroomt, is snel drogend bloed en altijd zijn er wel rivieren, wolken. In tragische bergpassen blaast de wind de hoed van ons hoofd en of we nu willen of niet we moeten er om lachen. Wisława Szymborska Uit: ‘Uitzicht met zandkorrel’

11

Daaraan gelijk Abbé Pierre (1912-2007) werd al bij zijn leven als een levende heilige in Frankrijk beschouwd door zijn werk, (de Emmausbeweging) voor armen, vluchtelingen en zwervers. Hij wist daarvoor mensen te inspireren zich ook voor deze verschoppelingen in te zetten. Dat had zulk een resultaat dat hij ook door verschillende regeringen in het buitenland gevraagd werd dergelijke centra daar mogelijk te maken. Emmausopvang is nu in alle continenten een begrip. Hoe is het mogelijk, vraag je je af, dat hij met dat trauma niet-van-zichzelf te kunnen houden zoveel liefde voor de naaste kon opbrengen? Wellicht doordat hij besefte bij de honderden malen dat hij de mis opdroeg in barakken, tenten of in armzalige wijken van grote steden, en mensen troostend of moedgevend toesprak, dat (Matt. 22, 38-40) de God, die mensen liefheeft, ook hem zelf liefhad en zijn trauma hem daarbij niet in de weg stond om te kunnen doen wat hij wilde doen. Door in de mis voor te gaan in het eerste gebod ‘God lief te hebben met geheel uw hart en met heel uw ziel en heel uw verstand’ was hij in staat het tweede gebod ‘daaraan gelijk’ (d.w.z. van even groot belang) ‘de naaste lief te hebben als uzelf’ vorm te geven, ofschoon hij wist niet van zichzelf te houden. (Matt. 22,38-40) Hoe houd ik eigenlijk van mijzelf? Joodse wijsheid helpt bij die lastige vraag door het woord ‘liefde’ te verhelderen als ‘solidariteit’ met mijzelf. Inderdaad, wie als de meesten van ons opgegroeid zijn in een ‘warm nest’, zal daaruit het besef meenemen ‘ik mag er zijn, ik wil er zijn’, ‘ík mag nooit mijzelf opgeven’, ‘ík mag in mijn leven een plaatsje in deze wereld opeisen om er te zijn.’ In onze jeugd gaan we daar ook vanzelfsprekend vanuit . Het leven vraagt dat ook van ons. Als we ouder worden, als je je werk verliest en je sollicitaties telkens op niets uitlopen, als je ernstig ziek wordt en je met de gevolgen daarvan moet leren leven of als je alleen komt te staan na het verlies van een dierbare naaste, dan wordt die vanzelfsprekendheid: ‘ík mag er zijn, ik wil er zijn’, vaak een opgave. Maar dan bemerken wij ook dat die solidariteit met jezelf, jezelf niet opgeven, voor jezelf opkomen, een gegeven, onmisbare, noodzakelijke kracht is. Het tweede gebod gaat daar ook vanuit, maar vraagt van ons dat in een gepast evenwicht te brengen met de solidariteit met onze naasten. Het gebod dringt er bij ons op aan dat steeds voor ogen te houden. De Open Brief van Abbé Pierre met zijn onbarmhartige zelfanalyse laat zien welk een strijd hij zijn leven lang voerde om een evenwicht te vinden en daartoe zichzelf te vinden door middel van zijn werk voor de verschoppelingen die op zijn pad kwamen. En zijn falen daarin. Er valt veel van hem te leren, ook al zijn wij van nature uitgerust met liefde - solidariteit met onszelf. Dat gegeven brengt onze strijd met zich mee dat gepaste evenwicht te vinden. Maar wat is ‘gepast’? Het eerste gebod is met het tweede zo nauw verweven doordat het ons de herhaalde buig- en strekoefeningen van het geloof voorhoudt, zoals ook de jogger die nodig heeft om zijn prestaties te verbeteren. Wat wij van Abbé kunnen leren is dat het in solidariteit met de ander ook altijd om ons zelf gaat. Het is een fundamenteel inzicht, waarvan ook telkens zij, die in hulporganisaties een tijdlang werkten, dankbaar getuigen.

12

En zelfs bijdragen aan ‘goede doelen’ - ook zonder in de prijzen te vallen! - ons een goed gevoel geven. Het gaat uiteindelijk in het leven om een eerlijk, ‘gepast’ evenwicht tussen de solidariteit met onszelf en met de ander. Daarom ontroert die laatste zin van Abbé Pierre: ‘ik probeerde dat, wil mij herinneren als de mens die ik was’. Joost Wery Abbé Pierre Uit: Frederic Lenoir, Handleiding voor een evenwichtige geest en een kalm gemoed. ‘Ik had een nauwe band met hem gedurende de laatste twintig jaar van zijn leven, omdat ik hem hielp bij het schrijven van drie van zijn boeken. Henri Grouès (zoals zijn echte naam luidde) was als kind gekwetst door de onverschilligheid van zijn moeder die niet wist hoe zij haar genegenheid moest uitdrukken. Hij heeft er veel onder geleden en heeft voortdurend liefde en erkenning gezocht bij anderen. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat zijn roeping om de allerarmsten te helpen, zijn streven naar vroomheid, de zelfopoffering die hij in de praktijk bracht in volledige zelfverloochening, goeddeels voortkwamen uit deze narcistische krenking . . . Hij was zich volledig bewust van zijn geïdealiseerde imago in de publieke opinie, die zowel een last als een lust voor hem was. Maar juist omdat hij een publiek persoon was, voelde de priester de behoefte voor zijn dood (in een openbare bekentenis, J. W. W.) tegen iedereen te zeggen dat zijn imago gedeeltelijk onecht was. Dat achter de mythe een zwakke, gekwetste man schuilging. Dat hij zoveel liefde had gegeven omdat hij zoveel behoefte aan liefde voelde. Dat hij wenste bemind te worden om wie hij was, niet om wat er over hem gezegd werd. Wat een prachtig lesje in menselijkheid! ‘We missen je, eerwaarde Pierre.’

Kinderkring Graag wil ik mij voorstellen. Mijn naam is Judith van Lookeren Campagne. In april dit jaar word ik zestien jaar oud en ik zit in de vierde klas van het gymnasium op het Staring College in Lochem. Sinds het begin van dit schooljaar begeleid ik de kinderkring. Zelf ging ik vroeger met veel plezier naar de kinderkring en nu ik ouder ben vind ik het heel leuk om de kinderkring te begeleiden. Ik probeer bij iedere kinderkring te werken met een thema, waar we een verhaaltje bij lezen en een leuk knutselwerkje bij maken. Ik vind het leuk om het met de kinderen te hebben over het thema van die week. Graag tot ziens bij de volgende dienst!

13

Herfstmarkt 2015 Het lijkt nog ver weg, maar toch ligt de datum voor de komende herfstmarkt al vast – zaterdag 7 november 2015. Zet u de datum vast in uw agenda?! Na de voorjaars schoonmaak kunt u uw overtollig geworden spullen inleveren bij de kerk. U kunt hiervoor contact opnemen met Aleid Zuidema, Gonnie Spaargaren (Zutphen e.o.) of Anke van Maanen. Voorwaarde is wel dat de spullen heel zijn. Wij nemen geen kinderspeelgoed en spelletjes meer in, want daar is op onze herfstmarkt geen vraag naar. Met de verkoop van boeken en LP’s zijn we ook gestopt, maar als u die wel in wil leveren dan verkopen we die door aan de handel. In de praktijk blijkt dat meer op te leveren voor het fonds dan het zelf aanbieden op de herfstmarkt en het kost de medewerkers minder werk, energie en tijd. Wij concentreren ons dit keer op de volgende ‘afels’: koffiehoek met wafels, soep en lunchbroodjes, kunst, brocante en antiek, jams en chutneys + andere zelf gemaakte eetbare zaken, textiel, nieuwe cadeau artikelen, 2e hands artikelen en ook het Rad van Avontuur gaat weer draaien met mooie prijzen die u kunt winnen. De voorbereidingscommissie heeft er weer zin in!! In de volgende Nieuwsbrief krijgt u meer informatie.

De ‘verkooptafel’ Na de kerkdiensten en bij andere activiteiten kunt u nog heerlijke jams en chutneys kopen uit de verkoopkast die in de koffieruimte staat. Ook staat daar nog een aantal nieuwe boeken te koop. De opbrengst is voor het onderhoudsfonds van de kerk. Ook staat er nog wijn, die per fles of per doos van 6 te koop is. Steun het onderhoudsfonds en koop bij de ‘verkooptafel!

Arminiusprogramma Langzamerhand komen we aan het eind van het Arminiusprogramma 2014-2015. Een aantal kringen is met een positief gevoel afgesloten, een enkele kring loopt nog even door. De laatste activiteit heeft plaats gevonden. We kijken terug op een zeer geslaagd Poëtisch Concert. Een wisselend aanbod van gedichten, die werden voorgedragen door een aantal leden afgewisseld met vioolmuziek van Adriaan Stoet. En na afloop werd er gezellig nagepraat met een (erg lekker) hapje en drankje. Over het Meander Kwartet leest u meer op pagina 16. Als laatste activiteit ‘de professorenlezing’ door dr. J.Magliano-Tromp. Hij gaf een heldere uitleg over de rol en de positie van de profeten in de bijbelse verhalen en hoe we die verhalen, door historici destijds opgeschreven, moeten lezen. De wijsheid, in het boek Spreuken beschreven, zijn ook door profeten gedane uitspraken, maar door historici opgeschreven. Een boeiende lezing door een (helaas) niet meer actieve docent. De Arminiuscommissie, dit jaar bestaande uit Gonnie Spaargaren, Carolyn van Weerd, Anke van Maanen en onze predikant, is al druk bezig met de voorbereidingen van het nieuwe seizoen. Anke van Maanen

14

De kerktuin Zowel in het afgelopen najaar als nu in het voorjaar is er flink gesnoeid in de kerktuin. De wel erg wild wordende klimop is ook flink terug gehaald en dat moet in de toekomst goed worden bijgehouden. Zo is er weer ‘lucht’ in de tuin en is de tuin ook weer beter bij te houden. Er is bemeste tuinaarde uitgeharkt en er zijn wat bodembedekkers geplant. Daarvan komen er nog wat meer bij in de komende tijd. We hopen dat de tuin nu ook wat minder als vuilnisbelt wordt gebruikt, want er kwam wel erg veel afval/rommel tevoorschijn!! In het vervolg zal er ieder najaar een ochtend met wat meer mensen moeten worden gesnoeid/gewerkt in de tuin, zo houden we het goed bij. Als u het leuk vindt om te helpen, laat het dan vooral weten. Tiny Piek en Anke van Maanen

Wij voor de ander: voedselbank Aan het begin van de Veertig dagen tijd begonnen we onder het motto ‘Wij voor de ander’ onze actie voor de Voedselbank Zutphen/Lochem: steun voor mensen die door omstandigheden niet voldoende in hun levensbehoeften kunnen voorzien. De Voedselbank schenkt hen wekelijks een gesorteerd pakket kosteloos ter beschikking gestelde levensmiddelen. Meer weten over de Voedselbank? Vraag ons, of zie de informatie bij de mand. We spraken af dat we deze periode bij al onze bijeenkomsten, ook bij de kringen en de lezing, wekelijks een product ‘uit onze keukenkast’, van onze ‘kelderplank’ of uit onze boodschappen zouden meebrengen voor de mand die steeds in de kerk gereed staat. Nou. Dat lukte. Dolf kon al op 6 maart één en op 20 maart twee volle manden bij de Voedselbank afleveren. Van alles kwam binnen en wordt dankbaar in ontvangst genomen: giften uit het hart, in grote variatie: mits houdbare producten, mits weinig zoetigheid en liever geen eigen gemaakte jam (hoe goed ook bedoeld), dat geeft met de Warenwet wat problemen. Dank voor alle bijdragen van jullie allemaal. Zaterdagmiddag, bij de professorenlezing over de profeten, lieten jullie ons, de Voedselbank, wat in de steek. Geen nood! We gaan door. Giften zijn welkom op Witte Donderdag, Goede vrijdag en vooral in de dienst op Paasmorgen! Doet u weer mee? Wat brengt u mee? Veel bijdragen maken één ruime gift. Hartelijk dank, hartelijke groet, Aleid Zuidema, diaconie, Dolf Eshuis. (Na Pasen sluiten we de actie af, de actie komt terug in de Adventstijd, dan voor de Voedselbank OostAchterhoek) 15

Sieben letzten Worte – Joseph Haydn ‘Indrukwekkend, dank.’ Deze woorden en een handdruk van één van de aanwezigen brengen beter dan iets anders het bijzondere karakter van die zondagmiddag 8 maart tot uitdrukking. Het Meanderkwartet speelde toen in onze kerk de zeven delen van Haydn’s werk, afgewisseld met teksten die ds. van den Berg hiervoor schreef en voordroeg. Ze sloten prachtig bij de kruiswoorden aan. Boven de kansel werden muziek en woord ondersteund door geprojecteerde afbeeldingen van schilderijen uit de Kruisweg van de stilte, van Armand Demeulemeester. Aan het begin klinkt helder en sonoor de Intrada, Maestoso e adagio. Dit kondigt de spanningsboog van zeven kleurrijke, gedragen delen (Sonata’s) aan, prachtig uitgevoerd door het Meanderkwartet. Is er nog iets extra vermeldenswaard? Dat is natuurlijk persoonlijk, maar ik werd bijzonder getroffen door de Intrada, Sonata IV (Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten) en Sonata VII (Vader, in uw handen leg ik mijn geest). Aansluitend aan Sonata VII klinkt meteen Il Terromoto, Presto e con tutta la forza (Aardbeving, snel en met alle beschikbare kracht), een stuk dat de aardbeving direct na Jezus’ overlijden uitbeeldt naar Mattheus 27:51 (‘Op dat moment scheurde in de tempel het voorhangsel van boven tot onder in tweeën, en de aarde beefde en de rotsen spleten’). Onthutst èn dankbaar blijft ieder stil zitten…… De goede akoestiek in onze kerk is elke keer weer een verrassing. Woorden en muziek samen. Laten we die blijven koesteren. Floris Zuidema

Herinnering: Geeft u uw emailadres nog aan ons door om onze post voortaan digitaal i.p.v. op papier te ontvangen? Ook als u de nieuwsbrief alleen als PDF wilt ontvangen, kunt u dit melden aan [email protected]

Remonstranten Lochem op social media Wist u dat onze gemeente ook actief is op social media? Nieuws, grappige wetenswaardigheden, foto’s van onze activiteiten en links naar interessant nieuws zijn hier te vinden: Twitter: @kerk_lochem Facebook: https://www.facebook.com/remonstrantenLochem Volgt en liket u ons ook even?

Herinnering: 23 april 20.00 uur: Algemene Ledenvergadering De stukken hiervoor ontvangt u begin april. 16

Albe

Alternatieve Liedgroep Boordevol Enthousiasme! Zin in zingen? Meld je bij ‘Albe’ Repetitieavond: dinsdag van 20.00-21.00 uur Dirigente: Marianne Weenink Dennenlaan 1 Barchem Tel. 0573-441554

emonstranten Landelijk Mededelingen van de Broederschap: voor het overige: zie AdRem. Op 18 april vindt Inspiratie 2015 (voorheen vrijzinnige beraadsdag) plaats. U kunt zich voor deze dag digitaal aanmelden via de website www.inspiratie2015.nl Op 31 mei vindt een ontmoetingsdag plaats voor jonge ouders & kinderen in Amersfoort. 17

In memoriam Ali Voorink Op 93-jarige leeftijd overleed Ali, die ik hier in Zutphen heb leren kennen, toen ze, na allerlei omzwervingen door het hele land, waaronder een hele tijd Rotterdam, dicht bij mij neerstreek. Ali was een echte remonstrant. Al in haar studietijd- geneeskunde- discussieerde ze graag met medestudenten. Helaas moest zij haar studie afbreken toen haar vader overleed en ze thuis moest helpen. Ik kwam erg graag bij Ali; ze was vrolijk, erg geïnteresseerd in het wel en wee van de mensen om haar heen. Onze gesprekken waren altijd levendig en ze was erg betrokken bij onze kerk. In het begin nam ik haar nog wel mee, maar de laatste jaren was ze het liefste thuis. Bij haar uitvaart bleek haar betrokkenheid bij heel veel zaken, diverse sprekers en spreeksters schetsten een leven van warmte en menselijkheid. Het is vreemd dat ze er niet meer is . . . Gonnie Spaargaren In memoriam Gijsbertina (Bep) Moerland-Trimbos Op 3 maart jl. is op Tusselerhof Bep Moerland, zoals de meesten van ons haar kenden, overleden op 89-jarige leeftijd. Ik kende haar al uit de jaren die ik in Rotterdam werkzaam was en in het ‘witte kerkje van de ongelovigen’ zoals Maarten ‘t Hart het noemt, de N.P.B., in Maassluis, voorging. Piet Moerland ontving me dan en ik trok mijn toga aan onder een grote foto van Dr. Tjalsma. Bep maakte als een ‘vrome’ vrouw met een geloof dat recht uit het hart kwam en zo vanzelfsprekend dat de preek van de predikant nauwelijks nodig was en eerder complicerend dan verhelderend werkte. Ik bewonderde dat, met een zekere jaloezie. Toen Bep in de Tusselerhof op de gesloten afdeling werd opgenomen, zag ik haar weer terug. In haar goede jaren had zij nog aantekeningen voor haar crematie gemaakt, die ds. v.d Berg in de afscheidsdienst een goede plaats had gegeven. Het is moeilijk een goede omschrijving van ‘vroomheid’ te geven; het ‘denkend geloven’ van Remonstranten maakt dat ook niet eenvoudig. Daarom zal ik mij Bep graag blijven herinneren. J.W.W. In memoriam Gerrit van Binsbergen Eenvoudig en belangstellend genoot hij van het leven. Humoristisch, tevreden en dankbaar tot het laatst. Dit stond boven de overlijdensadvertentie van Gerrit van Binsbergen, overleden op 16 maart 2015 in de leeftijd van 85 jaar. Wij herinneren Gerrit als iemand die altijd aardig was en veel kon verhalen. Hij wist dat hij ernstig ziek was, zijn grootste zorg was zijn vrouw Rikie die alleen achterblijft. Tijdens zijn uitvaart zagen en hoorden we dat Rikie veel steun heeft aan haar kinderen en kleinkinderen. Wij wensen haar veel sterkte en Gods zegen in het verwerken van dit grote verlies. 18

Personalia Overleden Mevr. H. Voorink op 26 januari 2015 in de leeftijd van 93 jaar. Mevr. G. Moerland-Trimbos op 3 maart 2015 in de leeftijd van 89 jaar. Dhr. G. van Binsbergen op 16 maart 2015 in de leeftijd van 85 jaar. Nieuwe vrienden Mevr. H. Leenders, Lochem Mevr. J.C. en dhr. E. Wesselink, Ruurlo Verhuisd/nieuw lid Ds. H. van den Berg, Vorden Mevr. A.H. Nossent-Avenarius, Lochem

Agenda: 9 april : 14.00 uur. Bijbelkring. Zie jaarboekje 9 april, 7 mei en 28 mei: 10.00 uur. Kring Ouder worden. Zie jaarboekje 16 april : 20.00 uur Kring Remonstrantica i.c.m. TWEK. Zie jaarboekje 23 april : 20.00 uur. Algemene Ledenvergadering 23 april : 20.00 uur Kring ‘Tussen Werk en Kerk’ (voor 30-50). Zie jaarboekje 6 mei : 14.30 uur. Berkelkring, Willemien van West, . 7 mei : 15.00 uur. IJsselkring, Dineke Kalhorn 3/4 juni : Berkel- en IJsselkring, Inl: Gonnie Spaargaren Oproep van de contactleden De contactleden zijn graag bereid aan leden van onze gemeente een opvrolijkend, afleidend of ondersteunend bezoekje te brengen. Als u ziek bent bel hen op of vraag aan familie, vrienden, buren om dat te doen. Mieke van Aardenne-Ekker Vorden Rommie Hulsinga Barchem Anke van Maanen Winterswijk Gonnie Spaargaren Zutphen Margot Derkman (Tusselerhof) Lochem 0575-559188

0575-555131 0573-441216 0543-522380 0575-527147

Redactie Nieuwsbrief Gonnie Spaargaren, hoofdredacteur Ineke Eshuis-van der Voet

0575-527147 0575-553695

Graag zien we uiterlijk 23 juni 2014 nieuwe kopij binnenkomen op redactieadres: mevrouw H.G. Spaargaren, Braamkamp 480, 7206 HZ in Zutphen, liefst per e-mail: [email protected]. 19

Remonstrantse Gemeente Lochem/Zutphen Predikant

: ds. H. van den Berg ................................................... 06-12900469

Kerkenraad (dagelijks bestuur) Voorzitter a.i.: Mevr. A.C. van Elk ...................................................... Korte Voren 10, 7241 HR Lochem ............................ 06-44746228 Secretaris

: Dhr. W.J.C. Coops Deventerweg 118, 7203 AP Zutphen ........................ 0575-571557 e-mail remonstrantse kerk: [email protected]

Penningmeester: Dhr. F.C. Zuidema Van Lutterveltplein 4n, 7241 HN Lochem .................. 0573-460889 Kinderkring : Judith van Lookeren Campagne ................................. 0545-276763 Organist

: Dhr. J. Bax ................................................................. 0548-362744

Kerkgebouw Lochem

: Emmastraat 10, 7241 EJ Lochem ............................. 0573-254132 huisbewaarder: A. Jimmink ........................................ 0573-253814

Werkgroep Pastoraat Mevr. R. Hulsinga (meldpunt Lochem) ....................... 0573-441216 Mevr. H.G. Spaargaren (meldpunt Zutphen) .............. 0575-527147 Bankrek.:

Bankrekeningnummer: NL79 INGB 0000 952302 t.n.v. Remonstrantse Gemeente Lochem/Zutphen, te Lochem Rekeningnummer: NL 98 INGB 0004 284880; t.n.v. Fonds Kerkgebouw van de Remonstrantse Gemeente Lochem/Zutphen, te Lochem.

Diaconale Commissie Mevr. A.J. Zuidema-de Jonge (voorzitter/secretaris) .. 0573-460889 Ledenadministratie Mevr. M. van Elk Korte Voren 10, 7241 HR Lochem ............................ 0573-257698 e-mail: [email protected] Landelijk website Remonstrantse Broederschap: Website Rem. Gem. Lochem/Zutphen:

www.remonstranten.org

www.remonstranten.org/lochem/