ZUID-SEEING SKYLINES EN LIFESTYLES

ZUID-SEEING

SKYLINES EN LIFESTYLES

Advies Concept Archoz Oosterling Support Oktober 2007

ZUID-SEEING SKYLINES EN LIFESTYLES

Zegt de aanduiding ‘Architectuur’ jongeren op Zuid iets? Worden ze daar warm van of laat het ze koud? Bepaalde architectonische iconen, zoals de Erasmusbrug of de Nationale Nederlanden, spreken hen ongetwijfeld aan. De eerste omdat het als logo voor Rotterdam staat en in de media en films telkens opduikt, de laatste als drager van de afbeelding van Edgar Davids tijdens de Europese kampioenschappen op het moment dat hij het fatale schot aanlegt. Zuid heeft er het afgelopen decennium ook iconen bijgekregen. Deze worden echter doorgaans gezien als verlengstukken van de binnenstad, wat bevestigd wordt door de representatie van architectonisch en cultureel Rotterdam door overheidsdiensten. Er is natuurlijk erfgoed voorhanden – Kiefhoek, Tuindorp Vreewijk – maar daar zijn jongeren doorgaans niet echt in geïnteresseerd. Ze kennen ongetwijfeld de iconen - Peperklip, Feijenoordstadion, Rookgasreiniger en graansilo’s, enz. - maar ervaren die niet als ‘hun’ architectuur. De even in het oog springend als controversiële moskee in Hillesluis is binnenkort wellicht dé meest bekende icoon van Zuid.

IN DE MEDIASCAPE VALLEN SKYLINE EN LIFESTYLE SAMEN

2


Architectuur is voor jongeren vooral een media ervaring. Tenminste, als we de reacties inschatten van het jongerenpanel dat het promotiefilmpje van Rotterdam European Youth Capital (REYC) evalueerde en vond dat ‘Rotterdam’ nauwelijks in beeld kwam. ‘Rotterdam’ staat dan voor een beeld: een skyline waarmee Rotterdam in de wereld bekend is. Ongewild identificeren ze hun lifestyle met deze skyline. OVER WELKE JONGEREN HEBBEN W E H E T ?

Om de perceptuele kloof tussen Zuid en het centrum bloot te leggen en deze vanuit het Zuid-perspectief - Zuid-seeing - te dichten is een eerste vereiste de amorfe groep jongeren te differentiëren en de specifieke stadsbeleving van deze groepen boven tafel te krijgen. Wie zijn deze ‘jongeren’ precies? Voor REYC vallen jongeren in de leeftijdsgroep van 12 tot 28 jaar. Archoz gaat nog een stap verder en rekent daar ook de groep 7 t/m 12 jarigen onder. Vanuit publicitairstrategisch en didactisch oogpunt is het wenselijk daarbinnen nog specifiekere onderscheidingen te maken. Om in te schatten hoe de gevoeligheid voor en interesse in architectuur bij jongeren geactiveerd en ontwikkeld kunnen worden zijn verdere toespitsingen vereist. Het verschil tussen jongeren met een allochtone achtergrond die nog op de basisschool zitten en studenten van het Berlage Instituut die aan een van de projecten binnen de Architectuur Biennale 2007 hebben meegewerkt, is immens. Toch vallen beide groepen onder jongeren. De eerste groep mag dan volstrekt onbenaderbaar lijken, de bouw van de nieuwe moskee biedt niettemin een minimaal aangrijpingspunt. Dit ontbreekt echter weer bij leeftijdsgenootjes met een autochtone achtergrond. Een (t)huis betekent voor scholieren iets anders dan voor adolescenten die hun eerste huis betrekken. De ontwerpoverwegingen van de laatsten wekken mogelijk een interesse voor ‘architectuur’. Op grond van deze betrokkenheid bij een (t)huis valt het jongerenspectrum van 7 t/m 28 jaar in verschillende groepen uiteen. Grofweg is het volgende onderscheid te maken:

��

��

��

��

Afhankelijk van educatieve trajecten, professionele oriëntatie of culturele interesse zijn onder deze groepen verdere toespitsingen mogelijk. Het ligt voor de hand dat�� scholieren die op school met architectuur in aanraking zijn gekomen er een andere kijk op hebben dan leerlingen die er�� nog nooit over hebben nagedacht. Ze bewegen zich echter �� allemaal door de openbare ruimte en consumeren zo onbewust architectuur. Michel Foucault heeft ons het inzicht gegeven dat architectuur meer is dan het stapelen van stenen. Bouwen en Bildung schuiven bij hem ineen: architec�� tuur produceert relaties en bewustzijn. De manier waarop private en publieke ruimte worden ingedeeld grijpt onmid�� dellijk in op het fysiek van individuen en daarmee op hun zelfbesef. In die zin zijn jongeren vervuld van architectuur en krijgt ‘fysiek’ een dubbele betekenis: body en bouwwerk. �� WAT BETEKENT ARCHITECTUUR IN H E T D A G E L I J K S E L E V E N VA N J O N G E R E N ?

Om dit in te zien volstaat een blik op de alledaagse omgang van jongeren met de urbane ruimte. Meer dan om �� stadsiconen en esthetisch vastgoed dringt architectuur zich aan jongeren op als beleving en gebruik van de �� gebouwde omgeving. Er is een hardnekkige beeld van jongeren die zich nauwelijks verplaatsen maar vooral landerig en uitdagend hangen. In werkelijkheid zijn jongeren uiterst mobiel. Zij doorkruisen de stad in het openbaar vervoer, 3


ARCHITECTUUR = MEDIA ERVARING, BELEVING & GEBRUIK

op hun bikes, op gepimpte scooters en brommers, in auto en soms vliegen ze er, op weg naar een vakantiebestemming, overheen. Op het maaiveldniveau lopen, skaten, biken en joggen ze. Ze klauteren over muren, rennen tegen gevels op (parcours of pk) 1, dalen aangelijnd van de Euromast af (abseilen), laten zich aan een elastisch koord van bruggen vallen (bungy jumpen) of springen doodleuk met parachutes van torenflats (Building Antenna Span Earth - base - jumping). Deze trends zijn door de reclamewereld al lang geleden opgepakt. De urbane verbeelding van jongeren heeft meer aan geavanceerde reclames, MTV en The Music Factory te danken dan aan educatieve programma’s over architectuur. Architectuur is voor jongeren een ‘onderlegger’ voor hun mobiliteit. De stad met zijn gebouwen wordt gebruikt om skills te oefenen. Een bruggetje op het Schouwburgplein mag dan voor architectuurliefhebbers een Japanse connotatie hebben, voor skaters is het vooral een trajectieve uitdaging. Voor weer andere groepen jongeren zijn plinten en gevels een onbeschreven blad waarop ze hun identiteit inschrijven: met spuitbus bewapend nemen ze met pieces of tags de stad in bezit. Grafitti wordt mobiel wanneer bussen, metro’s, trams en treinen er aan moeten geloven. Kortom, architectuur wordt dagelijks even grootschalig als onbewust door jongeren geconsumeerd. Ze hebben echter doorgaans geen notie van hun bemoeienissen met architectuur. Zij participeren zonder het te beseffen aan architectuur. DE CULTURELE STAD: NETWERK VA N V E C T O R E N

Als architectuur dus iets voor jongeren betekent, dan vooral als media ervaring en als gebruiksruimte. Wil Archoz architectuur onder de aandacht brengen, dan is aansluiting bij deze ervaring en dit gebruik – bij de (auto)mobiele kwaliteit van de stad - een ‘must’. De stad in kaart brengen begint bij het netwerk met vectoren waarop jongeren

1

www.youtube.com/watch?v=eaopu5W8Ryg

4


bewegen. Pleinen en shoppingmalls zijn dan allereerst knooppunten van trajecten en dan pas ijkpunten voor zichtlijnen. Het zijn transitoruimten. Dit wordt door de lokale overheidsdiensten na 2000 erkend. De rond 2003 door dS+V ontwikkelde Atlas van de Culturele Ecologie van Rotterdam - ‘Sense of place’ – ‘mapt’ deze urbane trajecten. Een van de meest onthutsende uitkomsten van deze ‘data mining’ en ‘data mapping’ is echter dat Rotterdam-Zuid cultureel niet bestaat: alle kaarten stoppen bij de Kop van Zuid. Ook de programma’s in het kader van Rotterdam City of Architecture 2007 beperken zich tot het centrum.2 Wat er door deelgemeentelijke portefeuillehouders, ambtenaren, cultuurscouts en cultuurmakelaars op Zuid onder cultuur en daarmee onder architectuur wordt verstaan kan wel afgelezen worden aan de cultuuratlassen van de afzonderlijke deelgemeenten. Dat cultureel erfgoed hier een belangrijke plaats inneemt laat zich raden. Maar een aparte categorie ‘Architectuur’ is in deze atlassen niet te vinden, wel de categorie ‘Kunst in de buitenruimte’. Uitgaan van deze atlassen om daaraan een specifieke architectonische dimensie toe te voegen is een uitdaging voor Archoz.

DE STAD: VAN FYSIEKE PLEKKEN N A A R V I RT U E L E T R A J E C T E N

De recente virtualisering van de stad heeft een nieuwe mapping mogelijk gemaakt. De TomTom is niet alleen voor automobilisten een probaat hulpmiddel. Voor jongeren is deze fysiek-virtuele oriëntatie ondertussen zo maatgevend dat hun sociale leven er nagenoeg volledig vanaf hangt. Met hun mobieltjes bewegen ze zich door de virtuele ruimte als een vis in het water. Ze sluiten moeiteloos virtuele en fysieke vectoren op elkaar aan. Met honderdduizenden tegelijk spelen jongeren over de hele wereld games. Vanuit architectonisch oogpunt bieden deze games aanleidingen te over om de omgang met architectuur te activeren. Architectuur en computergames zijn namelijk onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar nog meer dan de wargames sluiten in spellen als SimCity webdesign en urban design, bouwmeesterschap en burgemeesterschap naadloos op elkaar aan. SimCity biedt jongeren de mogelijkheid om hun eigen stad met alles erop en eraan te ontwerpen en bouwen. Via samenspel komen jongeren reeds op jonge leeftijd in contact met de sociale en politieke implicaties van bouwen, bestuur en beheer. In feite wordt hier op speels wijze indirect en impliciet actief burgerschap gepraktiseerd. Dat dit een niet te veronachtzamen dimensie binnen het Archoz project is laat zich raden. Door een digitale interface te gebruiken worden zelfs vier vliegen in één klap geslagen: architecturale interesse en actief burgerschap sluiten aan bij de spelbehoefte van jongeren vanwaaruit specifieke skills kunnen worden ontwikkeld. GELAAGDE EN GEFASEERDE AANPA K

Tegen deze achtergrond houdt Archoz met drie dimensies rekening: • uitgangspunt is de mobiele jongeren stad met zijn vectorale netwerk van trajecten; • daaroverheen schuiven de bestaande culturele atlassen met hun assen en knooppunten van de verschillende deelgemeenten op Zuid; • daarop past een matrix van inzichten en wensen van partijen die zich in Archoz hebben verenigd. Deze bottom-up aanpak wordt ingegeven door een simpel inzicht: jongeren interesseren zich voor iets als ze serieus worden genomen in hun bijdrage eraan. Serieus nemen betekent hen daadwerkelijk laten participeren. Aansluiten 2

http://www.rotterdam2007.nl/programma/sitesandstories/kaart/index.php

5


bij reeds bestaande interesses en skills en een beroep op hun creativiteit zijn een eerste vereiste. Interactief samenwerken via interfaces is te verkiezen boven frontaal informeren via reguliere media. CONTACT VIA TACT EN CONTRACT

Hoe bereik je deze verschillende groepen jongeren en hoe daag je ze, uitgaande van hun ‘tools’, ‘skills’ en interesse, uit om mee te doen?

1) Mediators Er wordt met natuurlijke tussenpersonen gewerkt. Jongerenwerkers en opbouwwerkers die het vertrouwen van jongeren genieten leggen contacten en geven inzicht in de interesses van jongeren. Maar er kan ook gewerkt worden met jongeren die zelf in de wijk werken zoals JOLO – JOngeren Lossen het Op – buurtbemiddelaars. In hun hoedanigheid als mediators kennen zij de problemen in de openbare ruimte in de wijk.3

PARTICIPATIE MEDE-DELEN = DEEL-NEMEN

2) Onderwijs Op basisonderwijs, ROC’s en HBO’s worden, aansluitend bij de onderwijsprogramma’s en stagestructuren, contact gezocht met de verschillende groepen jongeren. Het koppelen van LBO, MBO en HBO om een gelaagde contact structuur te realiseren loopt via stagecontracten, waarbij de HBOstudenten de directe link naar de architectuur kunnen leggen. De tijdens de Architectuur Biennale 2007 gehouden workshops kunnen zo terugvertaald worden naar de alledaagse praktijk van jongeren. HOE ARCHOZ TE STARTEN: BESTAA N D E P R O G R A M M A’ S E N T O O L S

Met het oog op de deelname en investering van Architectuurjaar 2007 is het zaak nog aan het eind van dit jaar een traject op te starten. De ambitie van Archoz is het op termijn expliciteren en intensiveren van het architectonisch besef bij jongeren op Zuid. Dat deze investering een lange adem vereist is even helder als de noodzaak om aan de basis te beginnen.

1) Brede school, LBO, MBO: 8-15 jarigen In het kader van het Architectuurjaar 2007 zijn voor deze leeftijdgroep programma’s ontwikkeld, zoals Sites & 3

http://www.jongerenbuurtbemiddeling.nl/jolo/

6


Stories. In route 3 van dit programma wordt deze leeftijdsgroep langs allerlei markante punten gevoerd.4 In deze trajectieve informatieoverdracht zijn audiofragmenten geplugd, maar de interactiviteit is beperkt. De inbreng van de 8-15 jarigen is minimaal. Een reeds bestaand en beproefd programma waarmee in Amsterdam Slotervaart en Rotterdam is gewerkt, is Face Your World. Jongeren tussen 10 en 14 jaar kunnen met dit programma daadwerkelijk via een multi user, waarin door henzelf gemaakt fotomateriaal van de directe omgeving – scholen, parken, pleinen – is ingeladen, hun eigen omgeving vormgeven. In tegenstelling tot SimCity is het format niet voorgesorteerd. Slechts de tools om met de foto’s te werken zijn in de software ingebouwd. In combinatie met het programma van Pact op Zuid waarin de fysiek e en vakinhoudelijke ontwikkeling van Brede Scholen wordt gewerkt, kan dit programma op zeer korte termijn worden geïmplementeerd. Sommige scholen zoals de Bloemhofschool van Wim Pak hebben al jaren een intensieve samenwerking met het MBO. Door eerdere lespakketten zijn de leerlingen hier al bekend met het verschijnsel architectuur. Het ontwerpen van een nieuw te bouwen Multi Functionele Accommodatie (MFA) waarin de twee bestaande basisscholen geïntegreerd worden - de MBO gaat naar de Wielslag - kan ingezet worden met het aanboren van de creativiteit van deze voor 90% uit allochtone leerlingen bestaande Brede School.

De erachter liggende overweging mag duidelijk zijn: na het jongerenjaar 2009 zal er een groep jongeren zijn die in de voorgaande twee jaar intensief met hun bebouwde omgeving bezig zijn geweest. Het project kan uitgebreid worden naar en gekoppeld worden aan de pleinenproject dat o.a. door Pieter Winsemius wordt gepropageerd. De kans om de bouw van dit architectonische bewustzijn bij deze belangrijke groep jongeren te ontwikkelen mag Archoz niet laten liggen.

2) Wijkverhalen Voor de oudere groep jongeren en ouderen zijn ook projecten ontwikkeld: jongeren lopen met TomTom gewapend door de wijk om op vastgelegde plekken verhalen over de buurt en de architectuur te beluisteren. In deze verhalen wordt een relatie met het heden gelegd en een bewustzijn van de actualiteit van architectuur gekweekt. Deze aanpak kan is samenwerking met stagiaires van de HRO worden uitgewerkt tot een game. Naast Internet en TomTom biedt sinds kort You Tube uitzonderlijk inventieve tools om jongeren te motiveren. In het kader van Architectuurjaar 2007 zijn op You Tube reeds filmpjes geplaatst.

3) Jong ondernemen Het belang van stages in het project geeft al aan dat ondernemen een belangrijk, op sociale mobiliteit gericht aspect van Archoz kan zijn. Ondernemers kunnen bij dit project betrokken worden. In combinatie met de hiervoor besproken criteria om de jongeren echt het idee te geven dat er urbane exposure voor hun ideeen is, is het door Piano 4

http://www.rotterdam2007.nl/programma/sitesandstories/downloads/Route3.doc

7


ontworpen KPN gebouw met zijn immense display en lichtkrant een mogelijk partner om MBO/HBO stagaires de gelegenheid te geven om verslag te doen. Zo kan het eerste architecturale sculptuur dat na de Erasmusbrug Zuid op de architectonische kaart zet, zijn steentje bijdragen. Hier begint wellicht een toekomstig traject Zuid-seeing.

4) Ecologisch bouwen Met het oog op de rigoureuze ingrepen in de ecologische infrastructuur in de wijken ingegeven door het duurzaamheidsimperatief - waterhuishouding, decentrale opwekking van energie, autoluwe wijken – en de aandacht die daar in de nabije toekomst ongetwijfeld in de media en op scholen aan gegeven zal worden, ligt ook hier voor Archoz een uniek aangrijpingspunt om de daarop inspelende architectuur onder de aandacht van groepen jongeren te brengen. Dit alles overziend zijn de criteria voor het kweken van een structurele betrokkenheid bij architectuur op Zuid:

ZUID-SEEING MOBILITEIT TRAJECTIVITEIT INTERACTIVITEIT SKILLS

O o ste rl i ng Support hafo @ xs 4 al l.nl w w w. h e n ko osterling.nl

8

VIRTUALITEIT ECOLOGIE

ZUID-SEEING SKYLINES EN LIFESTYLES

Recommend Documents