Zuid-Afrika: op zoek naar techniek en knowhow. juni mei voor Voor de de Nederlandse agribusiness jaargang 3736

Berichten

Buitenland

Zuid-Afrika: op zoek naar techniek en knowhow

6

nr

juni mei 2011 2010 | voor | Voor dede Nederlandse Nederlandse agribusiness agribusiness | jaargang | jaargang 37 36

03 Korte berichten buitenland

Inhoud

Zuid-Afrika: oogst vraagt om verwerking

10

De Japanse zuivelsector: ‘Say Cheese’

14

Amerika

Berichten Buitenland is bestemd voor het Nederlandse agrarische bedrijfsleven en is een uitgave van de directie Agroketens en Visserij van het ministerie Economische Zaken, Landbouw & Innovatie. Het doel is informatieverstrekking over relevante ontwikkelingen op agrarisch handelsgebied, buitenlandse markten, handelsbemiddeling enzovoort. De LNV-afdelingen in het buitenland dragen in sterke mate bij aan de berichtgeving in dit blad.

Argentinië Landbouwafdeling Buenos Aires Formulemelk gekloonde koe

Er wordt gedrukt op een chloorarme papiersoort, in een inktbesparend FM-raster. Er wordt verzonden in recyclebare sealbags.

Uitgever Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Directie Agroketens en Visserij www.berichtenbuitenland.nl

Internationalisering Nederlandse agrofoodsector

Redactieadres Redactie Berichten Buitenland T.a.v. Sabine Hoff Postbus 20401, 2500 EK Den Haag Tel. +31 (0)70 378 52 59 E-mail [email protected]

Informatie en abonnementen

03

Korte berichten buitenland

9 0 Kort Graag... 13 Column 17 Exportise 18 LNV-afdelingen in het buitenland 20 Nieuws 22 Grensverleggers

Voor informatie over artikelen of een (gratis) abonnement kunt u contact opnemen met Marja Krijgsman - Disseldorp, Tel.: +31 (0)70 378 40 64 Fax: +31 (0)70 378 61 23 E-mail: [email protected]

Realisatie JackieWorks/geschreven en gedrukt Aan dit nummer werkten mee: Carla Boonstra, Peter Breedveld, Madelinde Daane, Frits H. Emmerik, Mirjam Fondse, Marcel van den Hark, Martijn Homan, Willem Lageweg, Hans van der Lee, Jochem Porte, Jacqueline Rogers, Suzanne van Tilburg en Freek Vossenaar.

Opmaak Optima Forma bv, Voorburg

Druk OBT bv, Den Haag, ISSN 0920 - 0975

10

14

De informatie, meningen en opinies in dit blad worden naar voren gebracht buiten verantwoordelijkheid van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Het overnemen of vermenigvuldigen van artikelen uit dit blad is alleen toegestaan onder vermelding als volgt: Berichten Buitenland, [maand/jaar], [pagina’s]

De president van Argentinië heeft onlangs het kalf Isa getoond. Isa is het resultaat van het klonen van een koe met een menselijk gen om een koe geformuleerde melk te laten produceren. Isa, geboren afgelopen april in een veld van het Nationale Instituut van Landbouw en Technologie (INTA), zal als volwassene een ‘op mensenmelk gelijkende’ melk produceren. Het klonen is uitgevoerd door wetenschappers van INTA en de Universiteit van San Martin (USAM). Het kalf is het resultaat van het klonen “met twee menselijke genen die eiwitten produceren zoals die worden gevonden in menselijk melk en belangrijk zijn voor het voeden van zuigelingen”, aldus INTA. Deze eiwitten lactoferrine en het menselijke lysozym, beide met antibacteriële functies, helpen kinderen te voeden met ijzer en geven ook immuniteit tegen ziekten.

Beursgang sojabedrijven Los Grobo SA is een van Argentinië´s grootste sojaproducenten. Om nieuwe uitbreidingen te kunnen financieren heeft de onderneming een notering aangevraagd aan de aandelenbeurs van Sao Paulo. Los Grobo beheert al circa 250.000 hectare land in de Mercosur, maar wil het areaal in Brazilië de komende jaren verdrievoudigen. Door het uitgeven van aandelen hoopt Grobo tussen de € 210 en 280 miljoen op te halen. Adecoagro, een andere Argentijnse firma waarin onder meer George Soros en de staat Qatar participeren, ging in januari van dit jaar naar de beurs in New York. De grootste sojaproducent van Argentinië, El Tejar, heeft plannen voor een beursgang tijdelijk stopgezet

maar hoopt deze in 2012 te kunnen doorzetten. Los Grobo en El Tejar zijn netwerkbedrijven die fungeren als contractmanagers. Ze bezitten zelf vaak nauwelijks land. Door specialisatie van deelactiviteiten in de teelt en scherp inkoopbeleid bereiken ze schaalvoordelen. Het model is opgekomen in de jaren negentig in Argentinië en is een motor geweest achter de verhoging van de sojaopbrengsten in het land. Overigens zijn beide bedrijven lid van de Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja.

Brazilië Landbouwafdeling Brasília Amazone-moratorium Het Braziliaanse vleesbedrijf JBS, de grootste rundvleesproducent ter wereld, heeft een overeenkomst getekend met het Openbaar Ministerie van Acre en een aantal andere Braziliaanse deelstaten waarin men toezegt geen koeien af te nemen van bedrijven die in verband worden gebracht met illegale ontbossing of gedwongen arbeid. Met dit Amazone-moratorium ontloopt het bedrijf mogelijke boetes die konden oplopen tot € 900 miljoen. Vanaf september 2012 koopt JBS alleen nog van bedrijven die zowel de kadastrale inschrijving als de milieuvergunning voor een economische activiteit in het Amazonegebied kunnen tonen. Tot die tijd is er een overgangsregeling.

Mexico Landbouwafdeling Mexico-Stad Road show dierlijke productie Van 25 september tot 2 oktober 2011 organiseert de Landbouwafdeling Mexico-Stad in samenwerking met VNU exhibitions (VIV) een road show door de belangrijkste veeteeltprovincies van Mexico: Jalisco, Guanajuato en Querétaro. Doel is om door middel van veldbezoeken, matchmaking en seminardagen de Nederlandse sector te presenteren als interessante partner voor stalinrichting, bedrijfsmanagement, uitgangsmateriaal en verwerkingstechnieken. De belangrijkste sectoren zijn varkens en pluimvee (zowel eieren als vlees), gevolgd door de melkveehouderij. Mexico is voor de pluimveevlees de vierde, en voor eieren de zesde

producent ter wereld. Voor meer informatie en registratie: [email protected].

België Landbouwafdeling Brussel Kansen bioproductie België kijkt naar ons land om te leren over de biologische productie van varkensvlees. In Nederland zijn er ongeveer 55 biologische varkenshouders. Samen leveren ze jaarlijks circa 100.000 vleesvarkens af. In 2008 werden in België slechts 11.000 biovarkens afgezet. De markt voor biologisch vlees is een kleine en gespecialiseerde markt. In België zijn het vooral Waalse producenten die hier een rol van betekenis spelen. Zij kunnen gemakkelijker voldoen aan de eisen op het vlak van grondgebonden productie en de noodzakelijke uitloop. In Vlaanderen werden in 2009 zo’n 2.100 biologische vleesvarkens gekweekt. In Wallonië waren dat er 8.860. De meeste biologische varkensbedrijven zijn van het gesloten type. De productieketen is sterk verticaal georganiseerd. Belangrijke spelers zijn Porcs Qualité Ardenne (PQA) en Detry (in samenwerking met Ferme Mossoux). Zij organiseren het grootste deel van de productie van biggen tot en met de aanlevering van versneden en verpakt vlees aan groothandels zoals BioFresh en supermarktketens zoals Delhaize. Zo’n 27 varkenshouders zijn aangesloten bij de coöperatie Porcs Qualité Ardenne. Andere varkenshouders leveren aan de vleesgroothandel Delemeat in Harelbeke of verkopen rechtstreeks aan een biologische beenhouwer. De prijsvorming is behoorlijk constant. De belangrijkste afzetkanalen bevinden zich in België zelf (supermarkten, biologische groothandel en slagers). In beperkte mate wordt ook geëxporteerd naar Nederland en Frankrijk (vers vlees) en het Verenigd Koninkrijk en Duitsland (verwerkte producten). Een aantal spelers zijn gespecialiseerd in de verwerking van het vlees tot bijvoorbeeld paté (Brackenier) of gerookte hesp (Gandaham).

Voedselveiligheid Het innovatieplatform Flanders’ FOOD investeert € 3 miljoen in de toepassing van innovatieve sensoren die voedselveiligheid en -kwaliteit nog beter moeten garanderen en de procesefficiëntie moeten verhogen. Zo’n 70

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011 | Korte berichten buitenland

06

Colofon

04

05

Korte berichten buitenland

Denemarken Landbouwafdeling Kopenhagen Export naar China in versnelling De nieuwe Chinese middelklasse viert de economische vooruitgang onder andere met Deens varkensvlees en Deense nertsjassen. Alleen naar Duitsland exporteert Denemarken meer landbouwproducten en voedingsmiddelen dan naar China. De Deense export naar China is in 2010 snel gegroeid met 64% tot € 1,2 miljard. De waarde van de export van varkensvlees steeg in 2010 met 24% tot € 161 miljoen. Het slachterijconcern Danish Crown zou nu wekelijks meer dan 100 containers met varkensvlees naar China sturen. Qua hoeveelheid gaat er nu meer Deense varkensvlees naar China dan naar Japan.

Duitsland Landbouwafdeling Berlijn Agribusiness Zuid-Duitsland Focusgebied in het project Agribusiness Zuid-Duitsland zijn de deelstaten Beieren, Baden-Württemberg en (het zuiden van) Hessen. Hier liggen in vergelijking met de rest van Duitsland nog potentieel en groeimogelijkheden. De Zuid-Duitse markt wordt in kaart gebracht voor de zes belangrijkste landbouwsectoren bij de export naar Duitsland: groente en fruit, sierteelt, zuivel, vlees, diervoeder en vis. Een bijzondere rol is weggelegd voor de biologische sector. Overheid, het bedrijfsleven uit de hele agroketen, wetenschap en maatschappelijke organisaties uit Nederland en Duitsland gaan met elkaar in gesprek over actuele onderwerpen als duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hiermee wordt de Nederlandse expertise op deze gebieden onder de aandacht gebracht.

Glastuinbouw In Duitsland is de glastuinbouw een nichesector, die sterk gefragmenteerd en kleinschalig is. De bestaande kassen beschikken vaak niet over moderne en efficiënte techniek, waardoor het concurrentievermogen laag is. Toch komt er beweging in de markt. Grotere projecten zijn of worden ontwikkeld onder andere in Geisenheim (Hessen), Neurath/

Grevenbroich (Nordrhein-Westfalen), Singen-Beuren (Baden-Württemberg), Papenburg (Niedersachsen) en Zorbau (Sachsen-Anhalt). De verwachting is dat de schaalvergroting in de glastuinbouw in Duitsland op den duur zal doorzetten. Grote supermarktketens en marketingorganisaties willen meer regionale producten aanbieden en bevorderen de ontwikkeling van moderne glastuinbouw. De Duitsers waarderen de Nederlandse kennis op dit gebied. Meer informatie biedt een marktrapport van het Duitse bureau Agrifood Consulting, dat later dit jaar op de website van EVD Internationaal zal worden gepubliceerd.

Frankrijk Landbouwafdeling Parijs Catering De Franse dochteronderneming van het Britse bedrijf Brake Bros, leverancier van voedingsmiddelen aan de commerciële en collectieve catering, streeft naar een gegroeide omzet van 20 à 50% in 2015. Hiervoor gaat men € 50 miljoen investeren in een groter aanbod van producten (700 nieuwe) en meer entrepots in de regio. Brake France biedt onverwerkte, half verwerkte en verder verwerkte producten en doet voor 60% commerciële en voor 40% collectieve catering (‘onafhankelijke’ cateraars).

Vis en visproducten Per 1 januari 2012 komt een einde aan de ‘visbelasting’. Dit om de aankoop van (steeds duurder wordende) vis en visproducten door de consument te stimuleren. Deze heffing wordt geïnd op verkoopvolumes van vis en visproducten en was bestemd voor de financiering van compensatiesteunregelingen van hoge diesel- prijzen in de visserijsector. De heffing was in 2007 ingevoerd naar aanleiding van zware acties in de sector tegen de hoge dieselprijs. Als gevolg van het (hoge) minimum omzetniveau, treft deze heffing vooral de supermarktorganisaties.

Pootaardappelen Er komt in 2012 een nieuw onderzoeksinstituut voor pootaardappelen. Het zal beschikken over 27 hectare voor teeltproeven. Noord-Frankrijk is het voornaamste gebied voor de productie van (poot)aardappelen en de ontwikkeling van nieuwe rassen. De region ‘Nord’ is goed voor een jaarproductie van 300.000 ton pootgoed met een jaaromzet van € 90 miljoen. Het huidige proefstation te Beaurains is niet toereikend voor de huidige activiteiten, waaronder de controle op virussen (400.000 controles/jaar) en bacteriën (900.000 controles/jaar).

Hongarije Landbouwafdeling Boedapest Werkkapitaal veehouderij De Hongaarse staatsbank (MFB) zal binnenkort de regeling voor het verstrekken van werkkapitaal openstellen. Boeren kunnen leningen tot een omvang van bijna € 187.000 aangaan voor drie jaar tegen een rente van 8%. Meer geïntegreerde agrarische bedrijven kunnen leningen aangaan tot circa € 550.000. Er zijn geen eigen middelen nodig. De regeling is opgezet om de concurrentiekracht van de veehouderijsector met gesubsidieerde rentes te versterken. Banken in Hongarije zijn erg terughouden bij de financiering van agrarische activiteiten.

Ierland Landbouwafdeling Londen Discounters rukken op De marktaandelen van Aldi en Lidl in Ierland zijn het laatste kwartaal toegenomen tot respectievelijk 4,3% en 6,1%. In dezelfde periode vorig jaar was het marktaandeel in Ierland van Aldi nog 3,4% en het aandeel van Lidl 5,6%. Value for money is nog altijd de belangrijkste factor in het koopgedrag van de Ierse consument. Het marktaandeel van Dunnes Stores, de tweede supermarktketen, heeft in het laatste kwartaal een marktaandeel van 23,7% bereikt. De marktaandelen van

SuperValu en Superquinn zijn in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar het laatste kwartaal gedaald, van respectievelijk 20% tot 19,6% en van 6,8% tot 6,2%.

Oostenrijk Landbouwafdeling Boedapest Vleesmarkt Van oudsher kent Oostenrijk een hoge vleesconsumptie, met name varkensvlees is populair (circa 56 kg per hoofd). Met een vleesconsumptie van rond 100 kg per capita staat Oostenrijk op de 7e plaats in de EU-27. De marktomvang is circa € 3 miljard, waarvan 40% vlees en de rest verwerkte vleesproducten zijn. Ongeveer 75% van het vlees en 70% van de vleeswaren wordt afgezet via drie supermarktketens: Spar, Rewe und Hofer. In 2010 bedroeg de import van vlees en vleeswaren € 900 miljoen, een lichte stijging ten opzichte van het jaar ervoor. Een groot deel van de vleesimport is varkensvlees. Belangrijkste importland is Duitsland met een aandeel van circa 87%.

Plantaardige zelfvoorzieningsgraad Uit de meeste recente statistieken is gebleken dat de Oostenrijkse landbouw voor een groot deel aan de binnenlandse vraag voor plantaardige producten kan voldoen. In het verkoopseizoen 2009-’10 bedroeg de zelfvoorzieningsgraad in graan 93%, aardappelen 91%, wijn 85%, fruit 69%, groenten 60%, oliehoudende zaden 49% en plantaardige olie 27%. In dat seizoen bedroeg de productie van graan circa 5,1 miljoen ton (-11% ten opzichte van het voorgaande jaar), 844.800 ton fruit (+5%), 656.100 ton groente (+4%), 722.100 ton aardappelen (-5%), 326.700 ton oliehoudende zaden (+17%), 3,1 miljoen ton suikerbieten (± 0%) en 2,4 miljoen hecoliter wijn (-21%).

Spanje Landbouwafdeling Madrid Diepvriesproducten Volgens recente onderzoeken is de vraag naar diepvriesproducten in Spanje in 2010 met 3,2% gestegen. Diepvriesvlees heeft de grootste opmars gemaakt, met een stijging van maar liefst 58,6% in volume. Daarnaast laten de kant-en-klaarmaaltijden, vooral pizza’s, met 13,2% een significante stijging zien. De verkoop van bevroren vis daarentegen daalde met 4%. De Spaanse consument heeft in 2010 gemiddeld € 243 aan diepvriesproducten besteed. Dat is weliswaar 1,8% minder dan in 2009, maar met 52 kilo per persoon lag de consumptie 1,4% hoger. Dus ook hier is sprake van ‘meer voor minder’.

Groenten en fruit De Spaanse consumptie van groenten en fruit per huishouden is in 2010 met 3% gedaald tot 8,5 miljoen ton. Met name de consumptie van groenten is achteruit gelopen (-5,2%). De grote verliezers zijn tomaten (-4,4%), uien (-7%), sla (-9%) en paprika’s (-9%). De consumptie van fruit nam met 1% af. Daar was ook de daling van de traditionele fruitsoorten het grootst: sinaasappel (-4,7%), appel (-1,5%) en peer (-1,6%). Volgens de sectororganisatie FEPEX is de langdurige crisis debet aan deze negatieve ontwikkeling. Daar komt bij dat de marges om met prijzen te stunten bij verse producten kleiner zijn dan bij verwerkte producten. Daardoor ziet de consument eerder van de aankoop van verse producten af.

Overig Europa Bulgarije Biologische landbouw De Bulgaarse economie zal zich op een paar sectoren focussen, waarmee men de komende tien jaar concurrerend hoopt te worden op internationale markten. Deze sectoren omvatten onder meer biologische landbouw en biologische voedingsmiddelen. Dit staat in de nieuwe sectorstrategie voor het aantrekken van investeringen. Momenteel is 90% van de geproduceerde bio-voedingsmiddelen en grondstoffen voor export bestemd. Desondanks werd er door de gecertificeerde bio-producenten het afgelopen jaar een stijging van 15% in de verkoop van bio-voedingsmiddelen geconstateerd.

Varkensvlees Spanje heeft nog steeds te maken met een overproductie van varkensvlees. In 2010 werd er 3,4 miljoen ton varkensvlees geproduceerd, waarvan 1,27 miljoen ton bestemd was voor de export. Het merendeel daarvan (ruim 80%) wordt binnen de EU afgezet. Dit aandeel is licht gedaald, terwijl het aandeel op de externe markten met 16,5% is gestegen. De Spaanse varkensstapel telt ruim 25 miljoen dieren.

Visconserven De omzet van verwerkte vis is in het afgelopen jaar met 5,4% gestegen tot € 2,5 miljard. De tonijn is nog steeds verreweg de belangrijkste vissoort met een aandeel van 68% in de visverwerking. 40% van de Spaanse productie wordt geëxporteerd, waarvan het merendeel naar Italië, Frankrijk en Portugal.

Verenigd Koninkrijk Landbouwafdeling Londen Kwaliteit versproducten Asda heeft aangekondigd ruim € 30 miljoen te investeren om de kwaliteit van de versproducten met de eigen merken te verbeteren. Als onderdeel van deze investeringen is het afgelopen jaar het aantal kwaliteitsinspecteurs in de depots en bij de leveranciers al verdrievoudigd. Asda is niet de enige supermarkt die investeert in de kwaliteit van verse huismerkproducten. Ook de andere grote supermarkten in het Verenigd Koninkrijk – Morrissons, Sainsbury’s en Tesco – hebben recentelijk geïnvesteerd in kwaliteitsverhoging van het aanbod versproducten, om zo te kunnen profiteren van de groeiende markt voor premium producten.

Het aantal agrariërs dat bio-productie ontwikkelt, heeft zich in één jaar bijna verdubbeld. Zo waren er in 2009 nog 467 bio-producenten, tegen 820 in 2010. Ook is de belangstelling voor agro-ecologische subsidies in het kader van het EU-programma voor plattelandsontwikkeling toegenomen. In 2010 werden er 1781 subsidies aangevraagd voor de productie van bio-grondstoffen en bio-voedingsmiddelen.

Oekraïne Landbouwafdeling Kiev Exportheffingen op granen Het Oekraïense Parlement heeft besloten om vanaf 1 juli exportheffingen voor granen van kracht te laten zijn. De heffingen zijn geldig tot 1 januari 2012 en vervangen de exportquota die op 30 maart jl. waren verlengd tot eind juni van dit jaar. De douaneheffing op de export van tarwe is vastgesteld op 9% (met een minimumbedrag van € 17/ton) en die voor gerst en maïs op respectievelijk 14% (€ 23/ton) en 12% (€ 20/ton). Een eerder plan om de exportquota via een veiling te verdelen, is weggestemd door president en parlement. Verder werd op 5 mei jl. het exportquotum voor maïs (5 miljoen ton) opgeheven.

Jaargang 37 | Nummer 5 | mei 2011 | Korte berichten buitenland

voedings- en technologiebedrijven zullen de sensoren testen, die zijn ontwikkeld door Imec, KUL, VUB en IBBT. Het gaat bijvoorbeeld om sensoren die de aan- of afwezigheid van allergenen snel controleren of die het vochten ijsgehalte in de kern van producten meten. De testperiode duurt vier jaar.

06

07

Zuid-Afrika ontwikkelt zich voorspoedig. De economie heeft een positieve lijn te pakken en legt de basis voor toenemende welvaart. De landbouw en veeteelt zorgen voor een aanzienlijke primaire productie. Er is volop ruimte om tot nog meer groei te komen. Het land heeft nu behoefte aan knowhow en techniek om de voedselverwerkende industrie te laten opbloeien.

Southern African Netherlands Chamber of Commerce. SANEC stelt zich ten doel de bilaterale handel, investeringen en samenwerkingsverbanden tussen Nederland en Zuid-Afrika en in de regio Zuidelijk Afrika te bevorderen. Het organiseren van handelsmissies is één van de instrumenten. De organisatie heeft kantoren in Den Haag en Johannesburg en een steunpunt in Kaapstad. SANEC is een multisectorale, 440 leden tellende private organisatie en behartigt de belangen van het bedrijfsleven in Nederland en zuidelijk Afrika. Naast het faciliteren van import en export zet men zich in voor zakelijke dienstverlening, directe investeringen en samenwerking.

het sub-Sahara achterland. Zuid-Afrika is in veel opzichten een prominente speler op de wereldmarkt voor primaire en verwerkte agrarische producten. De voedselverwerkende industrie draagt 2,4 % bij aan het bnp en de export van Zuid-Afrikaanse voedselproducten vertoont een opmerkelijke stijging. De afgelopen vier jaar werd een groei van 50% gerealiseerd. Die opgaande lijn belooft veel voor de toekomst en biedt aantrekkelijke kansen voor een belangrijke Nederlandse inbreng. Er is investeringskapitaal beschikbaar en de overheid vergemakkelijkt de deelname in projecten met diverse stimuleringsprogramma’s.

Handelsmissie oktober 2011:

Zuid-Afrikaanse oogst vraagt om verwerking Om de Nederlandse agribusiness te inspireren en te motiveren de focus meer dan voorheen op Zuid-Afrika te richten, organiseert de South African Netherlands Chamber of Commerce (SANEC), in samenwerking met het ministerie van EL&I, de Landbouwafdeling in Pretoria en de WUR in oktober 2011 een handelsmissie voor leveranciers, producenten en distributeurs van halffabrikaten, verpakkingsmaterialen, voedingsmiddelen, machines en agro-technologie. Op het programma staan tal van ontmoetingen met Zuid-Afrikaanse bedrijven en in het land actieve multinationals in de voedingssector. Er worden verschillende beurzen bezocht en de deelnemers krijgen volop gelegenheid tot matchmaking. Het doel van de missie is om partijen niet alleen te laten kennismaken, maar eveneens tot nadere afspraken over samenwerking te laten komen.

Ter voorbereiding op de missie schreef de Landbouwafdeling in Pretoria het rapport South African Processed Food. Deze uitgebreide rapportage biedt een compleet overzicht van de huidige stand van zaken in Zuid-Afrika en brengt de mogelijkheden voor participatie duidelijk in beeld. Het rapport laat een kansrijk en voortvarend land zien. Met een oppervlakte van 122 miljoen hectare beschikt Zuid-Afrika over ruim voldoende agrarisch te benutten grond. Slechts 1 miljoen hectare wordt momenteel doelmatig geïrrigeerd. Als producent heeft Zuid-Afrika een enorme ontwikkeling voor de boeg en aan de nodige ruimte om die mogelijk te maken, is beslist geen gebrek.

Bulkgrondstoffen De vraag van Zuid-Afrika naar meer en vooral innovatieve productiemiddelen biedt kansen voor een groot aantal Nederlandse onderne-

mers. Wie de kennis en technische middelen kan aandragen om die groeiende agrarische productie te helpen verwerken, neemt een aandeel in de lucratieve toekomst van dit land. Nu al bieden 50.000 ondernemende boeren werkgelegenheid aan 1,5 miljoen mensen. De primaire productie voorziet in een breed assortiment zuivel, (rood) vlees,

Agrarische knowhow De enorme oogsten aan fruit vragen om verwerking. Gedroogd fruit is populair in eigen land, maar wordt ook succesvol geëxporteerd. Nieuwe technieken kunnen de kwaliteit verbeteren en het volume vergroten. De productie van fruitpulp, concentraten en sappen is vooral bestemd voor fris- en

‘De afwachtende houding van het vroegere Zuid-Afrika is voorbij’ groenten en fruit en kan met relatief bescheiden middelen tot verdere ontwikkeling en omzetverhoging worden aangezet. Het land staat bekend als een belangrijke toeleverancier van bulkgrondstoffen voor de voedselverwerkende industrie en toch biedt zowel de interne als externe markt nog alle ruimte om een beduidend hogere afzet te realiseren. Naast het bedienen van een stelselmatig groeiende binnenlandse markt, exporteert Zuid-Afrika voor ruim € 47 miljard mondiaal en is in aangrenzende landen als Botswana, Lesotho, Mozambique, Namibië, Swaziland en Zimbabwe redelijk eenvoudig nieuwe afzet te vinden. Tevens vervult Zuid-Afrika de functie van toegangspoort naar

vruchtendranken. De toenemende vraag naar een hoge kwaliteit vereist een andere bereiding dan uit louter pulp en concentraat en daarin kunnen Nederlandse verwerkers en verpakkers een grote inbreng hebben. Onze fruitverwerkers en toeleveranciers, uitgerust met geavanceerde technieken om fruit zonder nadelige bewerkingen toch een hoge kwaliteit te laten behouden, vinden in Zuid-Afrika een lucratieve markt. Nico Visser (Landbouwraad) meldt vanuit zijn standplaats Pretoria: “Nu aanschuiven creëert een groot aantal kansen voor de toekomst. De techniek is verouderd en duidelijk aan vervanging toe. Dat is een kans voor Zuid-

Afrika om meteen alle denkbare innovaties door te voeren en de toekomst goed geoutilleerd binnen te stappen. Nederland is wat agrarische productie en marketing betreft een toonaangevend land. We hebben een naam in Zuid-Afrika en we verstaan elkaar in het Engels, Nederlands of het herkenbare Afrikaans. Ontwerpers en bouwers van productiemiddelen en -automatisering kunnen hier hun hart ophalen. Conservering, automatisering, verpakkingstechnieken, waterzuiveringssystemen, overal is behoefte aan. De ruimte voor pluimveehouderijen en de mogelijkheden voor de verwerking van het vlees en de eieren zijn interessant. Denk aan verwerking van de sterk groeiende opbrengsten uit de fruitteelt, van belang voor zowel lucratieve binnenlandse afzet als voor export van stuksfruit en sappen. Agrarische knowhow, techniek rondom het ontwerpen en installeren van verwerkende productiemiddelen en logistieke kennis en ervaring is hier meer dan welkom. De Zuid-Afrikaanse partners staan die professionele inzet als het ware op te wachten.”

Distributienetwerk De huidige stand van zaken biedt dus niet te missen kansen voor de Nederlandse agribusiness. Er is een sterk toenemende vraag naar productiemiddelen en -automatisering en de missie zal zich hierop concentreren. Bouwers van stallen, fabrikanten van slacht-, productie- en verpakkingslijnen kunnen op exportavontuur. In het algemeen kunnen melk- en zuivel, vlees, pluimvee en eieren en tenslotte fruit als de drie toonaangevende sectoren het in Zuid-Afrika meer dan goed gaan doen. Voor de missie is ook de deelname van kennisinstituten en consultants met specifieke kennis en expertise van belang. Om de groei van de agrarische productie in goede banen te leiden, voedselkwaliteit op een eigentijdse manier te waarborgen en ongewenste ontwikkelingen als milieuveront-

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011



08

09

Het ministerie van EL&I heeft ruim 50 afdelingen in even zoveel landen. Elke maand maken we kennis met een van onze verre medewerkers.

11 vragen aan Suzanne van Tilburg Landbouwraad Moskou

1. Wat zou u doen als u dit werk niet deed?

4. Wat is uw grootste ergernis?

Ik zou hoe dan ook iets internationaals doen. Maar als LNV me in 1992 niet had gevraagd om naar Kiev te gaan, was ik met een tolk- en vertalerspraktijk Russisch begonnen: mijn btw-nummer lag al klaar.

Mensen zonder gevoel voor humor waar ik wel zaken mee moet doen.

5. Voor wie heeft u bewondering? 2. Wat moet iedereen weten over Rusland en Kazachstan? Dat beide landen veel potentieel bieden, maar dat een goede voorbereiding, veel geduld en een vleugje optimisme essentiele ingrediënten zijn voor langetermijnsuccessen.

Voor mijn kinderen: niet eenvoudig om na een echtscheiding met mij naar Moskou te gaan en vader, vrienden en familie achter te laten. Maar ze doen het fantastisch, zowel sociaal als op school. Daar ben ik heel trots op!

6. Welke sector laat hier absoluut kansen liggen? 3. Wanneer denkt u ‘dit is een mooie dag’? Zakelijk: als iets wat onmogelijk lijkt me toch lukt. Zoals het binnen enkele weken realiseren van het gesprek tussen Minister Skrynnik en Staatssecretaris Bleker in Moskou. Privé: als iets me onverwacht weet te roeren. Zo heb ik weleens uren in het Zuid-Florida Aquarium staan te genieten van ’s werelds oudste manatee (zeekoe) Snooty: in alle logheid zo rustgevend!

De financiële sector: het mkb loopt al jaren zowel in Rusland als Kazachstan tegen het gebrek aan kredietgarantiestellingen aan.

7. Hoe staat het met duurzaam ondernemen? De verhouding in Rusland tussen de 3 P’s is vooralsnog simpel: 100% Profit. Dat is niet gemakkelijk te accepteren, maar gelet op historische, sociale en economische context wel te begrijpen.

8. Wat kan er op uw werkterrein beslist beter?

Online inschrijven (voor 1 augustus 2011): www.agentschapnl.nl/cpa/zuidafrika Informatie: Mark Reyneker, Project Manager SANEC in Nederland en projectleider missie foodprocessing, [email protected] of 070 - 347 0781. Rapport of nadere informatie over Zuid-Afrika: Ingrid Korving, beleidsmedewerker Sub-Sahara Afrika, ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, [email protected].

reiniging uit te sluiten, is het zaak om innovatieve kennis in te brengen. Ook op dit gebied heeft Nederland in Zuid-Afrika een goede reputatie en zijn onze adviseurs meer dan gewenst. Hoewel de bevolking, op zoek naar werk en welvaart, de neiging heeft naar de grote steden te trekken, is een enorm potentieel aan medewerkers met een traditioneel agrarische achtergrond aanwezig. Juist de ontwikkeling van een verwerkende industrie met een groter volume secundaire productie zal op het platteland groeiende werkgelegenheid bieden en meer welvaart brengen.

De afzet is via supermarktketens met een georganiseerd distributienetwerk en wijdverspreide vestigingen tot ver buiten de grenzen goed ontwikkeld. Productie, distributie en afzet zijn in beginsel goed georganiseerd. Dat de afschaffing van de apartheid aarzeling teweegbracht en de wil tot investeren en ontwikkelen enigszins temperde, doet niets af aan het feit dat de basis voor een snel te optimaliseren infrastructuur aanwezig is. Achterstallig onderhoud heeft de kwaliteit echter geen goed gedaan. Aan de kwaliteit van de spoorwegen en het wegennet wordt momenteel hard gewerkt. De watervoorziening in het algemeen en in het bijzonder de

waterzuivering, verdienen alle aandacht en vragen om inzet van geavanceerde kennis en techniek, iets waarin Nederlandse adviseurs en leveranciers de aangewezen partijen kunnen zijn.

Qua markttoegang in Rusland zouden overheid en bedrijfsleven beter kunnen communiceren. Ook zouden sectoren meer strategisch kunnen opereren door gezamenlijk te identificeren wat het marktpotentieel is en welke algemene obstakels in het investeringsklimaat moeten worden aangepakt om dit potentieel te benutten.

Versneld tempo De tijd is voorbij dat de Zuid-Afrikaanse economie een afwachtende houding aannam en allereerst uit leek te zijn op winstmaximalisatie uit bestaande investeringen. In versneld tempo komt men nu uit de stoel en wordt de draad opgepakt. Met het toenemen en verbreden van de welvaart ligt in potentie een grootschalige groeimarkt klaar. Zuid-Afrika beschikt over de ruimte en gunstige omstandigheden voor een grootschalige agrarische productie en een sterke verwerkende industrie geeft de economie een beslissende steun in de rug. Frits H. Emmerik

9. Welk lokaal gerecht is uw absolute favoriet? Borscht, de bekende bietensoep. Overigens is dit eigenlijk geen Russisch maar een Oekraiëns gerecht. Ik vind hem het lekkerst als ik hem zelf maak op basis van drie gecombineerde recepten.

10. Met wie zou u een avond op stap willen? Met zangeres Wende Snijders: geweldige stem, lekker down to earth en je kunt er volgens mij flink mee lachen. Ze zou in Rusland, chansonland bij uitstek, ook wel eens heel goed aan kunnen slaan!

11. Uw sleutelwoord voor de toekomst? Inspiratie: zolang mensen zichzelf en anderen kunnen blijven inspireren komt het allemaal wel goed.

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011 | Kort Graag

Kort Graag...

10

11

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011

De Japanse zuivelsector

Say cheese! Wie kent niet het beeld van de horden Japanse toeristen die in de Keukenhof, op de Zaanse Schans, en voor het Van Gogh museum en andere toeristische attracties, ‘Say cheese’ roepen en vervolgens lachend op de foto gaan? Hoe is het echter gesteld met de Japanse culinaire affiniteit met kaas en andere zuivelproducten?

De kennismaking van het grote Japanse publiek met zuivelproducten gaat naar verluidt terug tot de Meijiperiode, eind negentiende eeuw. In Japan was de consumptie van dierlijke producten lange tijd onder invloed van het boeddhisme verboden. In 1868, na ruim tweeënhalve eeuw isolationisme, werd door de toenmalige Japanse regering ook het verbod op het nuttigen van vlees en zuivelproducten opgeheven. Japan keek op naar de (fysiek) sterke westerse legers. Het land zocht de verklaring in het westerse voedingspatroon. De consumptie van vlees werd van overheidswege actief gestimuleerd en de eerste nationale zuivelboerderijen voor de productie van melk en kaas deden hun intrede. Het was echter pas na de Tweede Wereldoorlog dat met de stijging van het besteedbaar inkomen en enige mate van liberalisering van de handel, het Japanse dieet verwesterde en daarmee de consumptie van zuivelproducten toenam. Rond deze tijd kwam ook de eigen Japanse zuivelindustrie goed tot ontwikkeling, mede gestimuleerd door het schoolmelkprogramma van de overheid.

Consumptie Toch heeft de consumptie van zuivelproducten nooit de omvang gehaald die het bijvoorbeeld in Nederland heeft bereikt. Daarvoor past zuivel eigenlijk niet goed in de traditionele Japanse keuken. Hierbij spelen

bovendien ook de hogere consumentenprijzen voor zuivelproducten een rol. Hoeveel geven Japanse consumenten per jaar uit aan zuivelproducten? In 2010 werd in totaal € 24,4 miljard besteed aan zuivelproducten. Per huishouden werd in 2009 € 390 besteed aan zuivelproducten. Dat is ongeveer 3,4% van de totale bestedingen aan levensmiddelen. Per productgroep ziet de verdeling er als volgt uit: 2% Poedermelk

47% Melk

3% Melkdranken

23% Yoghurt

3% Margarine 11% Kaas

Melk wordt in circa 87% van de gezinnen regelmatig gedronken en gezien als een belangrijke bron van calcium, een mineraal

aminozuurgehalte te verhogen. Dit proces verlaagt niet alleen het vetgehalte, maar geeft de kaas ook meer umami (zie kader), een smaak die de Japanse smaakpapillen prikkelt. Tegelijkertijd zien we een voorzichtig groeiend aantal ambachtelijke kaasmakers. Hun aantal is met honderd echter nog gering. Op de schappen in de winkel vormen deze kazen geen directe concurrentie voor buitenlandse kwaliteitskazen, daar het merendeel wordt afgezet via directe verkoopkanalen.

Kaas De consumptie van kaas is nog steeds groeiende. Gemiddeld eet de Japanner 2 kilogram kaas per jaar in vergelijking met 1,1 kilogram in 1990. Daarbij heeft de Japanse consument een voorkeur voor (niet-smeerbare) verwerkte kaas in de vorm van plakjes kaas en kaassticks die romig zijn en geen uitgesproken, sterke smaak hebben. Onverpakte harde kazen zijn (vooralsnog) minder populair, maar net als de markt zelf is ook de smaak van de consument nog in ontwikkeling.

9% Lactic Acid Bacter

2% Boter

dat van nature weinig voorkomt in het Japanse dieet. Kaas wordt vooral gegeten als snack, op crackers of sandwiches of in gesmolten vorm op pasta, pizza’s en gratins. Afgezien van industrieel gebruik in vooral bakkerijproducten, gebruikt de Japanse individuele consument boter vooral als smeersel op brood en deze is vanuit het oogpunt van gezondheid gemakkelijk vervangbaar door bijvoorbeeld margarine. In de keuken gebruikt men vooral plantaardige olie.

Evenals in Nederland, speelt ook in Japan het hoge calorie- en vetgehalte een overweging bij de aankoop van kaas. De Japanse consument is zeker gezondheidsbewust. Snow Brand Milk Products Co. Ltd – marktleider in Japan op het gebied van kaas met een marktaandeel van 28% - heeft hierop handig ingespeeld door met behulp van lactobacillus helveticus het

Melkdranken De consumptie van melkdranken neemt in het algemeen zowel in volume als waarde af met uitzondering van op soja gebaseerde dranken en halfvolle en magere melkdranken. Dat laatste houdt onder meer verband met gezondheid.

Overige zuivelproducten De markt voor overige zuivelproducten is redelijk stabiel. Dat ook de Japanse consument steeds meer op de kleintjes let, blijkt uit een toenemende vraag naar private labels en kleinere verpakkingen, met name in het segment van overige zuivelproducten als koffieroom en desserts.

Overheidsregulering Ter bescherming van de eigen industrie is de Japanse zuivelmarkt van overheidswege sterk

Umami, de vijfde basissmaak Umami wordt naast zout, zoet, zuur en bitter wel de vijfde basissmaak genoemd en is de naam voor de smaak van het aminozuur glutamaat. Umami is een smaakversterker en laat zich het best omschrijven als hartig en bouillonachtig. In de Japanse keuken wordt umami van oudsher veel gebruikt in traditionele basisingrediënten als sojasaus en dashi. Ook in Nederland mag umami zich steeds meer verheugen in de aandacht van de culinaire specialisten. Voor meer informatie: http://www. umamiinfo.com

gereguleerd door zowel tarifaire belemmeringen als nationale stimuleringsprogramma’s. Met ingang van het fiscale jaar 2011 heeft de Japanse overheid zijn subsidieprogramma voor kaas aangescherpt met als doel de kaasproductie met zo’n 15% te verhogen tot 55.000 ton, de beschikbare productiecapaciteit beter te kunnen benutten en de binnenlandse prijs concurrerend te houden ten opzichte van import. De invoer van zuivelproducten is onderhevig aan over het algemeen hoge invoertarieven en veelal gekoppeld aan tariefquota’s, waaronder

12

13

Banken en beleggers eisen duurzaamheid De financiële sector wordt meer en meer de stuwende kracht op het gebied van duurzaamheid. Institutionele beleggers en banken eisen van ondernemingen steeds meer duurzaamheidinformatie om te kunnen beoordelen of het bedrijf wel professioneel wordt gerund en de risico’s goed worden gemanaged. Deze sterk toegenomen druk heeft alles te maken met de impact van duurzaamheid op de balans en de bedrijfsresultaten van ondernemingen. Die impact wordt alsmaar groter. En dat is weer het gevolg van het feit dat duurzaamheid alles te maken heeft met schaarste.

Gevolgen van de aardbeving voor de zuivelproductie Het noordoosten van Japan (inclusief Tokyo) werd direct na de aardbeving en de daaropvolgende tsunami geconfronteerd met een tekort aan zuivel in de winkels. Dit was niet alleen te wijten aan het stilleggen van een aantal zuivelfabrieken van Meiji Dairies en Megmilk Snow Brand, maar ook door ernstige tekorten aan verpakkingsmateriaal. Bovendien viel het aanbod vanuit de prefecturen Fukushima en Ibaraki weg door radioactieve besmetting. Inmiddels lijkt de productie weer vrijwel geheel terug te zijn op het niveau van voor de aardbeving. Met uitzondering van de prefectuur Fukushima.

voor magere melkpoeder, wei en boter, die worden beheerd door de Agriculture & Livestock Industries Corporation (ALIC), een staatshandelsonderneming. Uitzondering hierop vormt de invoer van natuurlijke kazen voor directe consumptie waarvoor alleen een invoertarief geldt variërend van 22,4 tot 40%.

kwaliteitskazen voeren Europese producenten echter de boventoon. De afgelopen periode heeft laten zien dat de markt voor kaas gevoelig is voor wisselkoers- en prijsveranderingen, waarbij verschuivingen plaats vinden tussen import uit Oceanië, Europa en/of lokale productie.

Import

Kijkje over de grens

De zelfvoorzieningsgraad in Japan voor de zuivelsector als geheel is circa 71%. Wat melkdranken betreft, is de productie vrijwel geheel in handen van lokale producenten. Dit vanwege de nauwe banden met de melkveehouderijen, producenten van rauwe melk en productorganisaties. Ook de productie van de categorie overige zuivelproducten wordt gedomineerd door lokale producenten; met Morinaga Milk Industry Co. Ltd voorop met een marktaandeel van 17%.

Met een krimpende en vergrijzende bevolking en dus dalende consumptie in het vooruitzicht, voelen Japanse zuivelbedrijven de druk om over de grenzen heen te kijken; in eerste instantie in de regio. Zo heeft Meiji Holdings, de grootste Japanse fabrikant van zuiveldranken, de ambitie om in tien jaar tijd de omzet in het buitenland te verdrievoudigen tot € 1,8 miljard. Tegen deze achtergrond kondigde Meiji onlangs aan vanaf begin 2013 melk en yoghurt in China te gaan produceren. Met uitbreiding van zijn fabriek in Thailand hoopt Meiji verder beter the Singaporese, Maleisische en Vietnamese markt te kunnen bedienen. Megmilk Snow Brand (13e op de ranglijst) mikt op een verdubbeling van de buitenlandse omzet in enkele jaren tot € 88 miljoen, vooral in China en Thailand. Daarvoor zal het bedrijf zijn productiecapaciteit van zijn melkpoederfabriek in Australië vergroten. Vooralsnog lijken de expansieactiviteiten

De kaasmarkt laat een geheel ander beeld zien. Los van een sterke lokale productie en stimuleringsmaatregelen van de overheid om het nationale aandeel te vergroten, wordt het grootste gedeelte van de markt – circa 75% voorzien door import. Koplopers zijn Australië (46%) en Nieuw-Zeeland (27%). Nederland staat op de achtste plaats met een aandeel van 3%. Wanneer het gaat om

vooral gericht op melk en yoghurtproducten en niet zozeer op de productie van kaas. De Japanse zuivelmarkt is over het algemeen sterk gesloten door de hoge invoertarieven en hoge transportkosten en de bederfelijkheid van verse melk. Het levert daarom in de meeste gevallen meer op om voedingspreparaten die zuivelelementen bevatten bestemd voor de productie van levensmiddelen, dranken en bakkerijproducten, te exporteren naar Japan, dan de onbewerkte producten zelf. Positieve uitzondering op de regel vormt de markt voor kazen, waar invoer een marktaandeel heeft van ruim 75%. De Japanse smaak voor kaas is nog in ontwikkeling en biedt ruimte voor groei. In de Japanse consumentenmarkt voor zuivelproducten is het echter belangrijk je te onderscheiden op het gebied van productpresentatie, gezondheidsaspecten en betaalbaarheid. Dit vraagt om een serieuze inzet van middelen om naamsbekendheid op te bouwen en een loyale fanclub te creëren.

Meer informatie: [email protected] Carla Boonstra, Landbouwraad Tokyo

Willem Lageweg Directeur MVO Nederland [email protected]

Op tal van terreinen vertaalt de oplopende schaarste zich inmiddels in de prijs. Dat is onder andere het geval bij landbouwproducten, grondstoffen, metalen en energie. Maar ook op de arbeidsmarkt is schaarste een prangender thema. Denk aan het groeiende tekort aan goede vakmensen en hoogwaardige kenniswerkers. Kortom, zowel people als planet worden bepalender voor profit. Ook in de agro- en foodsector is deze ontwikkeling gaande. Dat blijkt onder andere uit een recente ING-publicatie met als titel De derde Industriële Revolutie. Volgens de ING-analisten is duurzaamheid, nadat de stoommachine en de computer de eerste twee industriële revoluties hebben veroorzaakt, verantwoordelijk voor de derde industriële revolutie. ING analyseert hoe bedrijven inspelen op grote duurzaamheidthema’s als energie, CO₂, water en recycling. Zij nemen de biersector als voorbeeld. Uit de studie blijkt dat Heineken voor de productie van een hectoliter bier ruim een derde meer water nodig heeft dan concurrent Carlsberg. En dat SAB Miller per hectoliter bier 25% meer CO₂ uitstoot dan Heineken. In een recente update van het ING-rapport werden Danone, Unilever en Nestlé met elkaar vergeleken. Daaruit bleek dat per € 1 miljoen omzet Danone 2,5 keer meer water gebruikt dan Nestlé. En dat Unilever per € 1 miljoen omzet twee keer meer broeikasgassen uitstoot dan Danone. Dergelijke gegevens worden door ING steeds nadrukkelijker gebruikt voor zowel de kredietverlening als het beleggingsbeleid van de bank. Ook andere grootbanken en institutionele beleggers zijn volop bezig met de opbouw van kennis op het gebied van people en planet. Wie op duurzaamheid achterblijft bij zijn concurrenten heeft steeds meer uit te leggen aan zijn bank of aandeelhouders. Daarmee wordt MVO steeds nadrukkelijker een bepalende factor in het financiële en kapitalistische systeem. En dat is een goede zaak voor het behoud van onze mooie planeet aarde. De vraag die overblijft is of dit wel snel genoeg gaat. Daarover een andere keer meer.

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011 | Column Philip den Ouden

Column

14

15

In opdracht van de FNLI, het ministerie van EL&I en NL EVD Internationaal vindt er onderzoek plaats naar de internationalisering van het midden- en kleinbedrijf (mkb) binnen de agrofoodsector. Dit om de huidige situatie in kaart te brengen, evenals de mogelijkheden om een internationale oriëntatie van het mkb te bevorderen.

EU 15 Oost-Europa Overige Oost EFTA Balkan en overig

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011

Uitvoer 2009 Groei 09-2010 42.891.448 11% 38.012.026 (77%) 8% 2.308.002 (5%) 20% 1.295.175 (3%) 24% 933.814 (2%) 8,4% 439.010 (1%) 13%

Europa

86%



Uitvoer 2009

Groei 09-2010

Amerika

1.962.023 (%)

17%

Noord-Amerika

1.435.332 (3%)

14%

Midden- en Zuid-Amerika

526.691 (1%)

25%



6%

4%

Azië Zuidoost-Azië Golfstaten Nabije- en Midden-O0sten

Uitvoer 2009 3.145.539 1.979.593 (4%) 776.674 (2%) 389.272 (1%)

Groei 09-2010 25% 16% 20% 32%

3%

Afrika Noord-Afrika West-Afrika Centraal- en Zuid -Afrika

Rapport Internationalisering agrofoodsector

Uitvoer 2009 Groei 09-2010 1.487.088 22% 595.313 (1%) 18% 471.948 (1%) 46% 419.827 (1%) 18%

<1%

Uitvoer 2009

Oceanië 193.261

Groei 09-2010 16%

Groeimarkten voor mkb in kaart gebracht Ruim 75% van de omzet in de voedingsmiddelenindustrie wordt gerealiseerd uit export. In 2009 heeft de gehele agrofoodsector voor € 49,7 miljard geëxporteerd (CBS, 2011). Vlees, zuivel en groenten zijn achtereenvolgens de grootste exporterende sectoren. Daarbij vertoont vlees een lager dan gemiddelde groei en zuivel een grote groei. De afgelopen jaren was er ook grote groei voor groenten, oliën en vetten, en de bakkerij- en zoetwarenindustrie. Bij vis- en vleesverwerking is de export afgenomen en vertoont de laatste periode weinig groei.

Exportbestemmingen Waar van alle geëxporteerde producten 87% binnen Europa afgezet wordt, is meer dan driekwart bestemd voor de EU-15-landen. (Dat zijn de EU-landen van vóór de toetredingsronde van 2004: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Verenigd Koninkrijk, Zweden.) Azië is de tweede bestemming, gevolgd door Amerika en Afrika. De EU-15 heerst voor wat betreft de omvang

van de export, maar de relatieve groei in andere regio’s is vele malen groter. Groeien binnen de EU-15 zal steeds moeilijker worden, als gevolg van verdere concentratie en consolidatie. Opkomende en groeimarkten zijn vooral Oost-Europa, Azië, Midden- en Zuid-Amerika en (delen van) Afrika.

Europese markten. Procentueel gezien groeien landen als Azerbeidzjan, Oezbekistan, Armenië, Kazachstan en Oekraïne sterk, maar het aandeel in absolute waarde is nog gering. Het moderniseren van de agrofoodsector en het ontwikkelen van sectoren daarbinnen bieden perspectief.

‘De EU-15 is als markt erg belangrijk, maar de opkomende markten met interessante groei bevinden zich elders’ Centraal- en Oost-Europa Voorheen kende de export naar de nieuwe lidstaten een enorme groei van maar liefst 363%. Hierdoor steeg het aandeel in de uitvoer naar 4,8% . Belangrijkste groeisectoren: vlees, groenten en fruit. Zuivel vertoont de grootse relatieve groei. Kijken we per land, dan groeien Slowakije, Letland, Estland, Litouwen en Polen het meest. Thans vindt de meeste procentuele groei plaats in overige Oost

Scandinavië Denemarken, Finland en Zweden groeien relatief sterk, dankzij de sectoren dranken, groenten en vlees. De markten in Scandinavië zijn daarbij verhoudingsgewijs klein en geconsolideerd. EVA en Balkan Van alle export wordt minder dan 3% binnen de EVA en Balkan afgezet. Voormalig Joegosla-

Aandeel in exporterende bedrijfsleven en totale direct export voedingsmiddelenindustrie Bedrijfssoort Aandeel in exporterende bedrijfsleven Grootbedrijf 8% Middenbedrijf 57% Kleinbedrijf 35%

Aandeel in totale directe export 64% 35% <2%

65% van de totale export wordt direct geëxporteerd door de verwerkende industrie, waarvan 35% door mkb en 65% door grootbedrijf. 20% wordt door groot- en tussenhandel geëxporteerd en 15% is doorvoer.

vië laat een geringe marktontwikkeling zien. Hierdoor is export minder interessant voor Nederland, met als mogelijke uitzondering de eventuele nieuwe EU-toetreders Kroatië en Servië. Azië De markten in Azië ontwikkelen zich snel en nemen een steeds groter deel van de export voor hun rekening. In 2007 was dit nog 5,5%; in 2010 is dat gegroeid tot 7,2%, grotendeels

door de verwerkende industrie. De meeste export is bestemd voor Oost-Azië, maar het Midden-Oosten vertoont de grootste relatieve groei. Japan is de grootste afnemer, gevolgd door China en Saoedi-Arabië. Ruim 18% van de export naar Azië betreft zuivel, ruim 13% brood, banket en deegwaren. Amerika Circa 4% van alle exportproducten is voor het geheel Amerika, waarbij driekwart voor

Noord- Amerika bestemd is. De voornaamste groei en opkomende markten bevinden zich in Midden- en Zuid-Amerika. Rond de helft van de goederenstroom bestaat uit dranken (bier), bijna 9% uit cacao (halffabricaten) en 8% uit groenten (paprika en uien). Afrika Regio twee qua meeste groei is Afrika, voornamelijk Noord- en West-Afrika. Landen als Nigeria en Egypte hebben hierin een groot aandeel. Binnen Afrika groeien de sectoren zuivel, vis, groenten, brood, banket en deegwaren, en oliën en vetten het hardst. Export naar Zuid-Afrika verschaft toegang tot andere Zuid- en Oost-Afrikaanse landen.

Internationaal ondernemen Vlees Al jarenlang staat de sector vlees op nummer 1; in 2009 was deze goed voor 11% van alle agro-export, met rundvlees als belangrijkste categorie. 94% wordt binnen Europa getransporteerd, met Duitsland als grootste bestemming. De afgelopen vijf jaar vertonen

16

Zuivel De tweede grootste sector in primaire agro-export is voor Nederland zuivel (kaas, melk, eieren en boter). Europa ontvangt 77% van de afzet, en wordt gevolgd door Azië en Afrika. Duitsland is goed voor bijna 34% van de afzet, gevolgd door België en Frankrijk en het Verenigd Koningrijk. Naast Duitsland en België, vindt de meeste groei plaats in landen als Nigeria, Koeweit, Korea, Indonesië, Algerije. Ook Rusland en Polen zijn markten waar in de laatste jaren groei heeft plaatsgevonden.

Cacao en verwerkt product Onder deze productiegroep vallen onder meer cacaoboter, chocolade en cacaobonen. Deze sector is één van de snelst gegroeide. Duitsland is bij uitstek het grootste afzetgebied, met ruim 31% van alle producten. Met 10% van de afzet staat België op de tweede plaats. Naast Europa zijn Amerika en Azië grote bestemmingen. De meeste groei vond de afgelopen jaren plaats bij EU-15-landen, maar ook bij Polen, Rusland en Turkije.

Groenten Sector drie qua omvang is (niet-verwerkte) groenten. Een kwart van de export bestaat hier uit tomaten, paprika’s en aardappelen. Ook voor deze sector is Europa bij uitstek de grootste afnemer van alle producten, gevolgd door Afrika en Amerika. In de top-10 van grootste afnemers komt geen enkel niet-Europees land voor. De afgelopen vijf jaar was de meeste groei te zien in Duitsland, Polen, Tsjechië en België. Daarnaast zijn bijvoorbeeld Senegal en Egypte groeiende markten. In 2009-2010 is ook Rusland sterk gegroeid.

Brood, banket en deegwaren Van alle diverse producten onder deze noemer, valt het merendeel onder koekjes en biscuits, maar ook brood en muesli maken er deel van uit. De afgelopen is de sector met 25% gestegen in uitvoerhoeveelheid en uitvoerwaarde. Naast Europa (73%) is Azië hier belangrijk, met achtereenvolgens Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, België en China (6,7% van het totaal) als grootste afnemers. Hiernaast speelt Rusland als één van de meest gegroeide markten. Opkomende markten liggen in Azië en zijn, naast China, onder andere Hongkong en Vietnam.

Verwerkende industrie Oliën en vetten De vierde grootste sector van agro-export is één van de meest gegroeide sectoren qua uitvoerwaarde. De producten lopen zeer uiteen, van sojaolie tot margarine, palmolie en een grote groep ‘overig’. Europa is het grootste afzetgebied (Duitsland en België: samen 51% van de totale afzet). Uit de cijfers over 2009-2010 komt naar voren dat ZuidAfrika een grote opkomende markt is; zowel

Verwerkte groenten en fruit Het grootste aandeel wordt hier geleverd door aardappelen en ongegiste vruchtensappen. De sector is relatief erg gegroeid tussen 20002007, vergeleken met andere sectoren. Van al deze producten wordt 94% binnen Europa afgezet, met Duitsland als grootste afzetregio, gevolgd door Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Samen zijn deze drie landen goed voor ruim 60% van alle afzet. Buiten Europa zijn Midden- en Zuid-Amerika en de Arabische Golfstaten grote markten. De

afgelopen jaren vond de meeste groei plaats in de vier landen die al het grootste marktaandeel hadden. Maar volgens de trend zal de uitvoerwaarde buiten de EU groeien en binnen de EU krimpen. België, Finland, Frankrijk, Hongarije en Brazilië, Rusland zijn groeiers. Resten en afval Tot deze sector behoren afvalproducten van de levensmiddelenindustrie en producten die bereid zijn voor het voederen van dieren. Deze laatstgenoemde vormen een groot aandeel. De afvalsector is opvallend groot in termen van uitvoerwaarde en -hoeveelheid en staat op plaats nummer 5 van de grootste exportsectoren in 2009. Europa is de belangrijkste speler; ruim 93% wordt binnen deze regio vervoerd, waarin Duitsland de grootste afnemer is (36% van alle afzet). Hierna volgen België, Frankrijk en Rusland. Dit zijn ook de landen waar afgelopen jaren de meeste groei heeft plaatsgevonden. De meeste groei zal in de toekomst binnen de EU zijn, waar Polen en Litouwen opkomende markten zijn.

Conclusie Het bovenstaande is, zoals gezegd, een samenvatting op hoofdlijnen die weliswaar de grote lijn aangeeft, maar vanwege de beperkte ruimte die beschikbaar is logischerwijze niet recht kan doen aan alle informatie die is weergegeven in het onderzoek. Het omvangrijke rapport is vanaf 15 juli op te vragen bij het ministerie van EL&I (zie onder). In een volgende bijdrage zal worden ingegaan op het instrumentarium voor subsidie, begeleiding enzovoort dat ter beschikking staat van het agro-mkb. Hans van der Lee m.m.v. Mirjam Fondse, die het onderzoek voor het rapport Internationalisering agrofoodsector uitvoerde in het kader van haar studie. Het volledige rapport is uitsluitend via e-mail op te vragen bij Lia Luijkx: [email protected].

Foto: Dacom | Cor Rijzebol

relatief als absoluut gezien. Een andere opkomende markt voor oliën en vetten is Ghana. De ‘interne export’ binnen EU-27 is afgenomen; de export daarbuiten is toegenomen.

Dacom levert gespecialiseerde hardware, software en online adviesdiensten aan akkerbouwbedrijven over de hele wereld. “Dat is het unieke aan ons bedrijf”, zegt directeur Janneke Hadders, “dat we niet alleen de techniek leveren, maar ook de landbouwkundige kennis in huis hebben om te kunnen adviseren, om de vertaalslag van al die gegevens te maken voor de boeren.”

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011 | Exportise

Duitsland, Frankrijk, Denemarken en Hongkong de meeste groei. Over 2009-2010 is Rusland het meest gegroeid in absolute waarde.

17

Exportise Hadders is de dochter van Dacom-oprichter Jan Hadders. “Die is begonnen als boer en het ergerde hem dat hij altijd pas achteraf te horen kreeg hoe hij zaken had moeten aanpakken – als het al te laat was”, vertelt Hadders. “Toen begon de opmars van de computer en mijn vader besloot om het boerenbedrijf te combineren met IT, zodat hij boeren vooraf kon adviseren, op basis van meetbare gegevens, wanneer er moest worden bewaterd, bemest, enzovoort.” Dat was in de jaren tachtig. Inmiddels is Dacom een begrip geworden op het gebied van hightech innovatie in de landbouw. Onlangs won het bedrijf de prestigieuze mkb-Innovatieprijs, een samenwerkingsverband van innovatiecentrum Syntens, Octrooicentrum Nederland, Mercedes-Benz en NRC/Handelsblad, met het zogenoemde TerraSen™-systeem. Daarbij laten bodemvochtsensoren in het veld van de teler zien wat de dagelijkse wateropname is van het gewas in de verschillende bodemlagen. Aan de hand van die gegevens wordt precies bepaald wanneer en hoeveel er moet worden beregend. Zo kunnen gewassen groeien onder

De Exportise van Janneke Hadders Functie: directeur Dacom Sector: IT-oplossingen voor de akkerbouw www.dacom.nl

de best mogelijke omstandigheden, zonder verspilling van water. “De gegevens worden opgeslagen in een centrale databank”, legt Hadders uit. Daarbij spelen weersverwachtingen, gegevens over de bodemgesteldheid en de actuele weersomstandigheden zoals bijvoorbeeld onverwachte regenbuien een rol. Zo krijgt een boer die inlogt op zijn computer in Zuid-Afrika of Saoedi-Arabië vanuit het verre Emmen steeds een up-to-date advies, aangepast aan de veranderende omstandigheden. “In Saoedi-Arabië, waar we onlangs een samenwerkingsovereenkomst met het Ministerie van Landbouw en tachtig boeren hebben afgesloten, maar ook in bijvoorbeeld Egypte, wordt het water uit de grond gepompt, waardoor het bodemwaterpeil dramatisch daalt”, vertelt Hadders. “Heel veel water wordt verspild doordat iemand elke dag zonder meer een beregeningssysteem aanzet. Daardoor krijgen planten te veel water, dat wegzakt naar diepere bodemlagen. Daarbij worden ook belangrijke voedingsstoffen weggespoeld. Dankzij ons systeem kan er met beleid worden bewaterd, zodat de gewassen precies genoeg krijgen. Daarmee wordt ontzettend veel water bespaard en verbetert de bodemconditie.” Uit proeven in Egypte blijkt dat de hoeveelheden water en meststoffen voor het telen van aardbeien met TerraSen™ teruggebracht kunnen worden tot nagenoeg de helft. ‘De technologie van Dacom draagt hiermee bij aan het oplossen van de voedselschaarste en een duurzame voedselproductie’, aldus de jury van de mkb-innovatieprijs.

18

19

LNV-afdelingen in het buitenland Addis Abeba Werkgebied: Ethiopië Dhr. drs. Ir. G. Westenbrink, LNV-Raad T (00-251) 113.711.100 ext. 323 (BZ) E [email protected] I www.netherlandsembassy ethiopia.org

Brasília Werkgebied: Brazilië Dhr. ir. B. Vrolijk, LNV-Raad T (00-55) 61.3961.3200 (BZ) T (00-55) 61.3961.3208 (LNV) E [email protected] I www.mfa.nl/bra

São Paulo (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Brasília) Algiers (LNV-steunpunt, valt onder Mw. F.E. Heering, Agricultural LNV-afdeling Tunis) assistant Dhr. Khaled Benchaalal, T (00-55) 11.3811.3300 T (00-213) 21.92.28.28 T (00-55) 11.3811.3313 E [email protected] E [email protected] I www.ambassadepaysbasalger.org I www.mfa.nl/bra

Jakarta Werkgebied: Indonesië, Singapore tevens voor Association of South-East Asean Nations (ASEAN) Dhr. ir. J.F. Rummenie, LNV-Raad T (00-62) 21.524.1032/48 T (00-62) 21.525.1515 E [email protected] I www.netherlandsembassy.or.id/ Singapore (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Jakarta) Dhr. K.C. Chong, Agricultural assistant T (00-65) 6739.1121 (LNV) E [email protected] I www.mfa.nl/sin

Nairobi Werkgebied: Kenia, Oeganda, Tanzania, tevens voor UNEP Dhr. mr. W.J. Wolff, LNV-Raad T (00-254) 20.4450.137 E [email protected] I www.netherlands-embassy.or.ke

Buenos Aires Werkgebied: Argentinië, Chili, Uruguay Dhr. ir. F.L.M. Vossenaar, LNV-Raad T (00-54) 11.4338.0090 E [email protected] I www.embajadaholanda.int.ar

New Delhi Werkgebied: India, Sri-Lanka, Nepal Dhr. ir. H.J.W. Duijn, LNV-Raad T (00-91) 11.24.197.604/5/77 E [email protected] I www.hollandinindia.org

Pretoria Werkgebied: Zuid-Afrika, Zambia, Mozambique Dhr. Prof. drs. N.W. Visser, LNV-Raad T (00-27) 12.425.4570/2/3 E [email protected] I www.dutchembassy.co.za

Mexico Werkgebied: Mexico, Cuba Mw. ir. G.J.G.M. Nuytens-Vaarkamp, T (00-52) 55.5258.9921 tst. 205,209 E [email protected] I www.paisesbajos.com.mx

Peking Werkgebied: Volksrepubliek China, (incl. Hong Kong) en Mongolië Dhr. ir. M. Overheul, LNV-Raad Dhr. drs. E.A.A.C. Gemmeke, Raad voor veterinaire en fytosanitaire aangelegenheden T (00-86) 10.8532.0260 (LNV) E [email protected] I www.hollandinchina.org/nl/ peking/intro.htm I www.nlpekagr.com

Kigali Werkgebied: Rwanda en Burundi Dhr. C.M.T.M. de Laat, T (00-250) 252584215 E [email protected] I http://rwanda.nlambassade.org Tunesie Werkgebied: Tunesië, Libië, Algerije, Marokko Mw. H. Ashtari, LNV-project attaché T (00216) 71.155.300 E [email protected] I www.ambassadedespaysbastunis. com

Amerika Bonaire Werkgebied: Bonaire, Sint Eustatius, Saba en Suriname Dhr. drs. A.M. Akkerman, LNV-attaché T (00-59) 97158333 E [email protected]

Washington Werkgebied: Verenigde Staten van Amerika (incl. Puerto Rico), Canada, tevens Wereldbank Dhr. drs. M.W.M. Olde Monnikhof, LNV-Raad T (00-1) 202.274.2716 E [email protected] I www.netherlands-embassy.org/

Azië Bangkok Werkgebied: Thailand en Vietnam Mw. mr. drs. D. Dernison, LNV-Raad T (00-66) 2.309.5290 E [email protected] I www.mfa.nl/ban Hanoi (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Bangkok) Mw. Truong Thi Dung, Agricultural assistant T (00-84) 43.8315.650 ext. 220 en ext. 236 E [email protected] I www.netherlands-embassy.org.vn

Hong Kong SAR (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Peking) Mw. M.P.C. Ng, Agricultural assistant T (00-852) 2524.8187/88 (LNV) E [email protected] I www.hollandinchina.com I www.nlpekagr.com Shanghai (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Peking) Dhr. N. Hong, Agricultural assistant T (00-86) 21.22.087229 E [email protected] E [email protected] I www.hollandinchina.org/nl/cg/ sh-intro.htm I www.nlpekagr.com

Seoul Werkgebied: Republiek Korea en Taiwan Dhr. ir. O.T.J. Stiekema, LNV-Raad 110-605, Republiek Korea T (00-82) 2.723.4180 E [email protected] I http://southkorea.nlembassy.org Taipei (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Seoul) Mw. C.S. Hsiung, Agricultural assistant T (00-886) 2.2713.5760 ext. 150 E [email protected] I www.ntio.org.tw Tokyo Werkgebied: Japan Mw. drs. C. Boonstra, LNV-Raad T (00-81) 3.5776.5490 (LNV) E [email protected] I www.oranda.or.jp

Europese Unie Athene (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Boekarest) Mw. mr. S.J. Sap, Agricultural assistant T (00-30) 2.107.254.962 E [email protected] I www.dutchembassy.gr Berlijn Werkgebied: Duitsland, Zwitserland, Noorwegen, Zweden, Denemarken Dhr. G.P.G Kunst, MBA, LNV-Raad Dhr. A. Veldhuizen, MBA, LNV-attaché T (00-49) 30.2095.6480 E [email protected] I www.niederlandeweb.de Boedapest Werkgebied: Hongarije, Slovenië, Oostenrijk Dhr. ir. M.A.C. Homan, LNV-Raad T (00-36) 1.3366.380 E [email protected] I www.netherlandsembassy.hu Boekarest Werkgebied: Roemenië, Bulgarije, Griekenland Dhr. ir. H.L.M. van Wissen, LNV-Raad T (00-40) 21.231.5657 E [email protected] I www.netherlandsemb.ro

Sofia (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Boekarest) Mw. D.H. Milenkova, Agricultural assistant T (00-359) 2.8160.380 E [email protected] I www.netherlandsembassy.bg/ Brussel Werkgebied: België, Luxemburg Dhr. ing. A. Wegen, LNV-Raad T (00-32) 2.679.1550 E [email protected] I www.eu-nederland.be Kopenhagen Werkgebied: Denemarken, Finland, Noorwegen, Zweden Mw. drs. R. Nijland, Agricultural assistant Dhr. drs. R.H. Schaap, Raad voor Visserij en Mariene Biodiversiteit T (00-45) 33.707.218 E [email protected] I www.nlembassy.dk Londen Werkgebied: Verenigd Koninkrijk, Ierland Dhr. dr. E. Wermuth, LNV-Raad T (00-44) 20.7590.3279/76/77/80 E [email protected] I www.netherlands-embassy.org. uk/

Praag Werkgebied: Tsjechië, Slowakije Mw. drs. E. van de Vrugt, LNV-Raad T (00-420) 233.015.218 E [email protected] I www.netherlandsembassy.cz Rome Werkgebied: Italië Mw. M. Sipman, Agricultural assistant T (00-39) 06.3228.6224 T (00-39) 06.3228.6001 E [email protected] I www.olanda.it/ Warschau Werkgebied: Polen, Estland, Letland, Litouwen, Finland, Wit-Rusland Dhr. drs. A.J.M. van Poppel, LNV-Raad T (00-48) 22.559.1269 E [email protected] I www.nlembassy.pl

Midden-Oosten Abu Dhabi Werkgebied: Verenigde Arabische Emiraten, Saoedi-Arabië, Iran Dhr. ir. P.J.M. de Jong, LNV-Raad T (00-971) 2.6958020 E [email protected]

Madrid Werkgebied: Spanje, Portugal Mw. mr. S.M.C. Deepen, LNV-Raad T (00-34) 91.353.7521/20 E [email protected] I www.embajadapaisesbajos.es

Dubai (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Abu Dhabi) Mw. S. Kadri, Agricultural assistant T (00-971) 4.4407600 (ext. 607) E [email protected]

Lissabon (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Madrid) Mw. A.P. Paiva Geadas, Agricultural assistant T (00-351) 21.391.4919 E [email protected] I www.emb-paisesbaixos.pt

Riyadh (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Abu Dhabi) Dhr. M.M. El Bahaie, Agricultural assistant T (00-966) 1 488 1093/2501 E [email protected] I www.holland.org.sa

Parijs Werkgebied: Frankrijk, Algerije Dhr. ir. N.A. van Opstal, LNV-Raad T (00-33) 1.4062.3353 E [email protected] I www.amb-pays-bas.fr

Kairo Werkgebied: Egypte Dhr. dr. ir. J.G. van der Beek, LNV-Raad T (00-202) 2 736 38 63 / 2 739 55 71/2/3 E [email protected] I www.hollandembassy.org.eg

Overig Europa Ankara Werkgebied: Turkije, Israël en Palestijnse gebieden Dhr. ir. S.J.D. Verbunt, LNV-Raad T (00-90) 312.409.1860 E [email protected] I www.dutchembassy.org.tr I www.nlankagr.com Kiev Werkgebied: Oekraïne, Dhr. ir. ing. M. Y. Brouwer, LNV-Raad T (00-380) 44 490 82 23 E [email protected] I www.netherlands-embassy.com.ua Moskou Werkgebied: Rusland, Kazachstan Mw. S.J.C.W. van Tilburg, LNV-Raad Mw. I. Faassen, LNV-Attaché T (00-7) 495.797.2946 E [email protected] I www.netherlands-embassy.ru Zagreb Werkgebied: Bosnië-Herzegovina, Kroatië, Servië en Montenegro Dhr. drs. A.M. de Roo, LNV-Raad T (00-385) 1.464.2220 E [email protected] I www.netherlandsembassy.hr Belgrado (LNV-steunpunt, valt onder LNV-afdeling Zagreb) Mw. M. Mirkovic, Agricultural assistant T (00-381) 11.202.39.80 E [email protected] I www.nlembassy.org.yu

Permanente Vertegen­ woordigingen LNV bij internationale organisaties Brussel Pv-Eu Dhr. drs. G.G.J. Thissen, LNV-Raad Dhr. ir. W.H.J. van der Sande, Veterinaire Raad Mw. Mr. N. Runia, LNV-attaché Dhr. drs. G.H.J. Kits Nieuwenkamp, LNV-attaché T (00-32) 2.679.1545/1546 E [email protected] I www.eu-nederland.be Tevens belast met procurementaangelegenheden in het kader van de ontwikkelingsfondsen van de EU.

Genève Pv-Wto Werkgebied: Permanente Vertegenwoordiging van het Koninkrijk der Nederlanden bij de WTO (Wereldhandelsorganisatie) en andere -internationale organisaties te Genève (UNCTAD, UNEP, WHO, WIPO/UPOV) Dhr. ir. P.L. Gooren, LNV T (00-41) 22.748.1822/08 (LNV) E [email protected] Parijs Pv-Oeso Werkgebied: Permanente Vertegenwoordiging van het Koninkrijk der Nederlanden bij de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) Mw. drs. P.C.M. van Bentum, LNV-Raad T (00-33) 1.4524.9971 E [email protected] Rome - Pv Rome Werkgebied: Permanente Vertegenwoordiging van het Koninkrijk der Nederlanden bij de VN-organisaties voor voedsel en landbouw Mw. A.M.A. van Ardenne-van der Hoeven, Buitengewoon en Gevolmachtigd Ambassadeur, Permanent Vertegenwoordiger Dhr. drs. R. Elkhuizen, Ambassaderaad, Plv. Permanent Vertegenwoordiger Mw. drs. F.D. Schild, Tweede Secretaris T (00-39) 06.574.0306/ 2326 E [email protected]

Netherlands AgriBusiness Support Office Kunming Dhr. R. Schuurman, Chief Representative, Mw. Yang Yang, Deputy Representative T (0086) (0) 871 3578 322 E [email protected] I www.hollandinchina.org Izmir Dhr. J. Kipp, Chief representative T (0090) 530 926 93 47 E [email protected] I www.nabsoturkey.com

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011 | LNV-afdelingen in het buitenland

Afrika

20

21

Nieuws

Newtricious richt zich op de ontwikkeling van innovaties in voeding die bijdragen aan een beter en gezonder leven van mensen. Jos

Nelissen, directeur van Newtricious, gaf aan in St. Louis de kans te hebben gekregen Newtricious te presenteren aan een belangrijk publiek van innovatieve bedrijven, investeerders en onderzoeksinstellingen. “We hebben op alle terreinen contacten opgedaan die waardevol zijn bij het uitzetten van onze strategie.” Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie sponsorde de Nederlandse deelname en selecteerde onder andere bovengenoemde bedrijven op basis van eerdere nominaties, waaronder de Food Valley Award, de Tuinbouw Ondernemersprijs of deelname aan de SBIR-regeling.

omzet in vergelijking tot 2009. Dit zijn vooral producten met een of twee sterren van het Beter Leven Kenmerk van de Dierenbescherming. Alle afzetkanalen laten een groei in omzet van duurzamere voedselproducten zien: supermarkten, out-of-home en speciaalzaken. De grootste stijgers in de supermarkten zijn vlees- en zuivelproducten. Vleesproducten

Alle projecties over de toekomstige vraag tonen aan dat de wereldwijde consumptie van pluimveevlees fors gaat stijgen de komende jaren. De regio die het meest gaat profiteren van die vraag, is zonder twijfel Latijns-Amerika. Brazilië domineert nu al 40% van de wereldhandel. In het kielzog van deze gigant is ook Argentinië bezig met een flinke opmars: de productie van pluimveevlees verdubbelde er de afgelopen zeven jaar en kwam in 2010 uit op 1,7 miljoen ton. Dat is niet waar de ambities van Argentinië ophouden: tot 2017 zal de productie stijgen naar 2,6 miljoen ton.

Het ministerie van Economisch Zaken, Landbouw en Innovatie organiseert van 6 tot en met 11 november 2011 een handelsreis naar Oekraïne voor Nederlandse bedrijven die actief zijn in de aardappel, groenten en fruit (AGF-)keten.

Om het Nederlandse bedrijfsleven te informeren over de kansen die de Argentijnse pluimveesector biedt, heeft het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie een rapport laten opstellen dat in juni is uitgekomen. Het maakt duidelijk waar de sterke en zwakke kanten van de sector liggen en het identificeert de belangrijkste spelers.

Omzet van duurzaam geproduceerd voedsel met bijna 30% gestegen De omzet van duurzaam geproduceerd voedsel is in 2010 met bijna 30% gestegen: daarmee is de verwachte omzetgroei meer dan waargemaakt. Met een omzetstijging van 13% nemen biologische voedselproducten de helft (€ 675 miljoen) van alle verkochte duurzamere voedselproducten voor hun rekening. Van de overige omzet laat diervriendelijker geproduceerd vlees de grootste stijging zien. In 2010 was er bijna een verdubbeling van de

Oekraïne: uitgaande missie AGF-sector 6-11 november 2011

Nieuwe EL&I sectorstudie onderschrijft kansen voor Nederlandse bedrijven

Op 23 en 24 mei jl. had in St. Louis voor de derde maal de Ag Innovation Showcase plaats. Dit evenement wordt door het Amerikaanse Larta Institute georganiseerd en heeft als doel het begeleiden van ondernemers en wetenschappers bij het op de markt brengen van nieuwe, innovatieve producten en technologieën. Het Wageningse bedrijf NSure en het Oirlose bedrijf Newtricious behoorden tot de afgevaardigden uit Nederland. NSure biedt testen aan voor diverse kwaliteitseigenschappen in fruit, groente en boom- en sierteeltproducten. Monique Wordragen, directeur van NSure, gaf aan vooral geïnteresseerd te zijn in het uitbreiden van haar productportfolio. Na afloop was zij erg tevreden over het behaalde resultaat. “Voor ons was de timing bijzonder goed, omdat we juist dit jaar hard werken aan een doorbraak op de NoordAmerikaanse markt.”

Argentinië: pluimveesector heeft vrije uitloop

stegen ook met 185% in omzet in de out-ofhomesector. Andere grote stijgers in out-of-home waren de productgroepen koffie, thee, cacao en vis. Met vis staat Nederland momenteel op de derde plaats wereldwijd, omdat er in Nederland al 777 MSC-gecertificeerde producten verkrijgbaar zijn. Speciaalzaken verkrijgen hun omzetgroei op duurzamere voedselproducten veelal uit biologische producten. Alle productgroepen in dit afzetkanaal laten dan ook een gestage groei zien, zonder grote uitschieters. Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) stelt dat de verduurzaming in werkelijkheid nog veel groter is geweest, omdat bovengenoemde cijfers alleen betrekking hebben op producten met een keurmerk. Dit is volgens het CBL slechts een onderdeel van de verduurzamingslag die de supermarktbranche maakt. Vele vormen van verduurzaming worden niet via het etiket gecommuniceerd, bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen in de winkels, verduurzaming van ‘reguliere’ producten en de aanpak van voedselverspilling.

Een stevige basis onder de groei van de afgelopen jaren is de toename van de binnenlandse consumptie geweest. De consumptie per hoofd lag in 2010 op 35 kilogram per capita en zal tot 2017 stijgen naar 44,5 kilogram per capita. Omdat de sector wordt aangevoerd door een aantal grote integraties, hebben de bedrijven afspraken kunnen maken met de overheid om de prijzen niet uit de pas te laten lopen met de inflatiedoelen van de regering. De markt heeft zich daardoor in alle rust kunnen ontwikkelen en is niet geplaagd door interventies die de rundvleessector de laatste jaren wel parten hebben gespeeld. De export in 2010 was 300.000 ton; in 2017 moet dat uitkomen op 645.000 ton.

De groei in de productie zal gepaard gaan met een toename van de slachtcapaciteit naar 962 miljoen hennen per jaar in 2017, fors hoger dan de capaciteit van 645 miljoen nu, verdeeld over 54 slachthuizen. Opvallend is het relatief lage aandeel van verwerkte kipproducten. Op dit moment bestaat 85% van de afzet in eigen land uit hele hennen. Ook dat zal de komende jaren gaan veranderen, hetgeen kansen biedt voor Nederlandse ondernemingen. Het rapport onderschrijft een conclusie die ook de Rabobank al eens presenteerde: de huidige productiekosten in Argentinië zijn nog lager dan in Brazilië. De lage voederkosten zijn een belangrijk comparatief voordeel. Argentinië is de grootste exporteur van sojameel ter wereld en de tweede exporteur van maïs. Het beleid is erop gericht meer van deze grondstoffen in eigen land tot waarde te brengen. Energie en arbeid zijn twee andere kostenposten, maar daarvan moet worden aangenomen dat die de komende jaren gaan stijgen. Het zal leiden tot grotere interesse in mechanisatie en slimme huisvestingsystemen. Overigens voldoen de huidige stallen al wel aan de Europese normen van dierenwelzijn. Er is geen wetgeving over in Argentinië, maar met een gemiddelde dichtheid van 26 kg/m² en goede voorzieningen in de stallen blijven de producenten binnen de normen van de EU. Het rapport over de pluimveevleesproductie maakt deel uit van een ‘Argentijns vierluik’ dat het ministerie van EL&I onder de aandacht van het bedrijfsleven wil brengen. Er verschijnen op zeer korte termijn eveneens sectorstudies over de eiproductie en -verwerking, over mengvoeders en over de varkenshouderij. Freek Vossenaar, Landbouwraad Buenos Aires Het rapport is op te vragen via Lia Luijkx, e-mail: [email protected].

De markt van aardappelen, groenten en fruit in Oekraïne is de afgelopen jaren verdrievoudigd en bedraagt ruim € 7 miljard. Deze trend zal zich de komende jaren voortzetten en de markt zal naar verwachting jaarlijks met 10% groeien. Daarnaast is de trend waar te nemen dat de vraag naar verse en kwalitatief betere producten toeneemt.

Tijdens de missie wordt, naast Kiev, de regio Vinnitsya bezocht. Vinnitsya is een regio die bekend staat om de teelt, verwerking en afzet van onder andere aardappelen, groenten en fruit. De nadruk van de reis ligt op het verkennen van de markt en het leggen van nieuwe contacten in de AGF-keten. Naast een aantal presentaties en veldbezoeken zullen voor de deelnemende bedrijven ontmoetingen worden gearrangeerd met een aantal potentiële zakenpartners.

De kosten voor deelname aan de missie bedragen € 500,- per persoon, exclusief BTW en exclusief reis- en verblijfkosten. Voor aanmeldingen of informatie over de organisatie van de missie kunt u contact opnemen met: Phaff Export Marketing, Jan Doeksen, 0321 - 38 79 33.

Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011 | Nieuws

Nederlands succes in St. Louis

22

23

Grensverleggers Jaargang 37 | Nummer 6 | juni 2011 | Foto van de maand

Mieke Ebus-Fleuren (l) en Corine Fleuren.

MiniTree wil heel groot worden MiniTrees groeien compact en kolomvormig, je hoeft ze niet te snoeien, ze zijn ongevoelig voor schimmels, blijven gezond en dragen mooi fruit. Dat maakt de bomen uiterst geschikt voor bijvoorbeeld een fraaie fruithaag in de tuin, en ze kunnen ook voor een muur. Per vijf meter zijn ongeveer tien MiniTrees nodig. “Maar je kunt daar beter in de winter aan beginnen”, aldus Corine Fleuren van MiniTree. “In deze tijd van het jaar zijn ze ideaal als relatiegeschenk, bijvoorbeeld bij de viering van een jubileum of lustrum, of als cadeau ter gelegenheid van een geboorte.” “De boom is achttien jaar geleden door middel van veredeling ontwikkeld door Boomkwekerij Fleuren”, vertelt Fleuren. “De boomkwekerij, ze bestaat volgend jaar negentig jaar, is het bedrijf van mijn man. In opdracht van boomkwekerij Fleuren zijn allerlei appelrassen gekruist tot hij deze handzame boom kreeg, waar smakelijke appels aan groeien.” Vorig jaar is Fleuren samen met haar schoonzus met MiniTree gestart, dat zich helemaal richt op de verkoop van die appelboom. “Vooral via internet, en ook wel op locatie in Baarlo en verder staan we op markten, op allerlei evenementen, zoals straks op de Kersendagen in Cothen. We verkopen ze niet via de tussenhandel, zoals tuincentra en dergelijke.”

De MiniTree komt in vier verschillende smaken: de Redlane, de Goldlane, de Sunlight en de Moonlight. “De eerste twee zijn zelfbestuivend, dus je hebt geen andere appelboom in de buurt nodig om appels te krijgen”, legt Fleuren uit. Je kunt ze dus in een pot op het balkon zetten. Ze moeten wel buiten op een zonnige plaats staan, en de pot moet ook ruim zijn.” De appels van de verschillende MiniTrees zijn dus allemaal eetbaar, maar de rode appels van de Redlane zijn vooral erg mooi en geschikt als decoratieappeltjes. “De smaak is mij iets te zuur, maar dat verschilt natuurlijk ook van mens tot mens”, aldus Fleuren. “In het voorjaar groeit er prachtige roze bloesem aan de boom.” De appels zijn geschikt om roze appelmoes van te maken. De boom wordt bezorgd in een prachtige stevige cadeaudoos en er zijn ook al plannen om er de grens mee over te gaan. “We gaan in elk geval de Duitse markt op”, aldus Fleuren. “Daarvoor hebben we al Duitstalige wikkels, etiketten en folders ontworpen. Alleen moeten we nog precies bepalen hóe we dat doen. Met een partner, of zelfstandig, daar zijn we nog niet uit. En we zijn ook al bezig met de Franse en Engelse markt te verkennen. www.minitree.nl

Dacom’s TerraSen™Systeem • Water is een van de belangrijkste factoren bij de groei van gewassen. Door het plaatsen van een bodemvochtsensor (zie afbeelding) in het perceel laat het Dacom-systeem zien wat de dagelijkse wateropname van het gewas in de verschillende bodemlagen is. Met deze informatie kan het optimale tijdstip van beregening bepaald worden. Droogteschade maar ook een teveel aan beregening wordt hiermee voorkomen. Het TerraSen-systeem is speciaal ontwikkeld voor de akkerbouw

Foto van de maand

INCAS3 | Deborah Roffel

Ideaal als relatiegeschenk: een appelboom die je in een pot kunt houden, waar je lekkere sappige appeltjes van kunt plukken! De boom wordt nooit breder dan vijftig centimeter en je kunt ‘m klein houden door hem af te toppen. Het is een innovatief nieuw product van het Baarlose kersverse bedrijf MiniTree.

Activiteitenkalender 2011



Programma Bilaterale Economische Samenwerking van de directie Agroketens en Visserij

Onderstaande activiteiten zijn op alfabetische volgorde gerangschikt per regio en per land

Afrika

India

Rusland

Tanzania

Missie landbouwtechnologie naar Mumbai en Ahmedabad PEM (deelstaat Gujarat) + bezoek AgriTech in Bangalore Inlichtingen uitvoering PEM • [email protected] Inlichtingen markt LNV-afdeling • [email protected]

Equiros te Moskou, vakbeurs voor de paardenhouderij (Holland Paviljoen) Inlichtingen uitvoering KWPN • [email protected] Inlichtingen markt LNV-afdeling • [email protected]

België

(Holland Paviljoen) Inlichtingen uitvoering PEM • [email protected] Inlichtingen markt Tjitske Bolt • [email protected]

21 - 25 november Tuinbouwmissie (groente, fruit, bloemen en specerijen) Arusha regio en Dar es Salaam regio Inlichtingen uitvoering Teampro • [email protected] Inlichtingen markt LNV-afdeling • [email protected]

Zuid-Afrika

24 - 28 oktober Missie voedingsmiddelenindustrie naar Kaapstad en Johannesburg Inlichtingen uitvoering SANEC • [email protected] Inlichtingen markt LNV-afdeling • [email protected]

Amerika Mexico

25 september 2 oktober Road Show dierlijke sector naar Jalisco, Guanajuato en Querétaro in samenwerking met VIV-FIGAP Inlichtingen uitvoering LNV-afdeling • [email protected] Inlichtingen markt Jochem Porte • [email protected]

Azië/Oceanië China

3 -10 december

3 -10 september

5 - 9 oktober

Rusland

6-9 oktober EU Golden Autumn te Moskou, algemene landbouwbeurs 7 - 8 september

Potato Europe te Tournai, aardappelbeurs (Holland Paviljoen) Inlichtingen uitvoering PEM • [email protected] Turkije Inlichtingen markt 1-4 december Evert Jan Krajenbrink • GrowTech Eurasia te Antalya, [email protected] tuinbouwbeurs (Holland Paviljoen) Inlichtingen uitvoering Hongarije PEM • [email protected] 10 -13 augusus Inlichtingen markt Boomkwekerijmissie LNV-afdeling • Inlichtingen uitvoering [email protected] PEM • [email protected] Inlichtingen markt LNV-afdeling • [email protected]

Overig Europa Oekraïne

7 -10 november Handelsmissie AGF met matchmaking in Kiev en Vinnitsya Inlichtingen uitvoering PEM • [email protected] Inlichtingen markt Tjitske Bolt • [email protected]

Missie pluimveesector naar Beijing, Shandong en Guangzhou Inlichtingen uitvoering GMV • [email protected] Inlichtingen markt LNV-afdeling • [email protected]

Noteer het in je agenda!