Zorg voor jonge suïcidepogers Heldere communicatie in de ketenzorg Marie Van Broeckhoven / Peter Emmery 24 april 2013
Iemand die er over spreekt, doet het niet. Waar Niet waar
Iemand die er over spreekt, doet het niet. Waar Niet waar
Een suïcidepoging is geen “cry for help”, maar een bijkomende risicofactor voor suïcide.
Waar Niet waar
Een suïcidepoging is geen “cry for help”, maar een bijkomende risicofactor voor suïcide.
Waar Niet waar
Ik moet zoveel mogelijk weten uit de context, thuissituatie en het leven van de jongere, om suïcidaliteit goed in te schatten.
Waar Niet waar
Ik moet zoveel mogelijk weten uit de context, thuissituatie en het leven van de jongere, om suïcidaliteit goed in te schatten.
Waar Niet waar
BELANG VAN GOEDE DEFINITIE Beslisboom:
Gedrag dat tot zelfdestructie kan leiden
Uitgevoerd gedrag of ingenomen middel
Accidenteel
GEEN SP
Habitueel
GEEN SP
Onderbroken gedrag
Intentioneel
Repetitief
Niet-repetitief
Niet-habitueel
SP
Door zichzelf
Door anderen
GEEN SP
SP
Zorgpad KPC
BIJLAGEN: ZORGPADEN
ZORGPAD KINDERPSYCHIATRISCH CENTRUM Aanmelding door jongere, omgeving, verwijzer (bvSpoed«
Systematische inschatting door kinderpsychiater dmv KIPEO1 en KIPEO 2
OPNAMEKINDERPSYCHIATRIE OF VERWIJZING?
Residentieel
Daghospitalisatie
Outreaching
Polikliniek
Ambulante begeleiding vb GRRU&**«
Criteria plaatsing voldaan = transfer
Criteria gedwongen opname = transfer
Hulpaanbod geweigerd, geen criteria voor gedwongen opname of plaatsing.
MULTIDISCIPLINAIR BEHANDELTEAM Multidisciplinair teamoverleg: opstellen behandelplan Betrokken externe hulpverleners contacteren: inschatting problematiek & opzetten zorgtraject Communicatie naar betrokkenen hulpverleners Vervolgzorg PHWVWDQGDDUG REYµWRHVWHPPLQJMRQJHUHHQRXGers): - verslaggeving naar de huisarts - verslaggeving aan CLB-arts - verslaggeving aan vervolgzorg - crisiskaart/folder meegeven
Verdere opvolging en ondersteuning jongere & omgeving Voorbereiding vervolgzorg
ZORGPAD KINDERPSYCHIATRISCH CENTRUM
9 Aanmelding door jongere, omgeving, verwijzer EYVSRHG$=&**«
Systematische inschatting door kinderpsychiater dmv KIPEO-1 (en KIPEO-2)
OPNAMEKINDERPSYCHIATRIE?
GEDWONGEN OPNAME
K-PSY OPNAME
OPNAME GEWEIGERD = ontslag
Opname op Kinderpsychiatrie + Antisuïcide beveiliging
KINDERPSYCHIATRISCH TEAM Contact met jongere en naasten: opvang en risicoinschatting adhv KIPEO 2 door kinderpsychiater (of kinderpsycholoog) Multidisciplinair teamoverleg: opstellen behandelplan Betrokken externe hulpverleners contacteren: inschatting problematiek & opzetten nazorg Communicatie naar betrokkenen hulpverleners Verdere opvolging en ondersteuning patiënt & naasten Voorbereiding vervolgzorg
ONTSLAG
Vervolgzorg PHWVWDQGDDUG REYµWRHVWHPPLQJMRQJHUHHQRXGHUV - Afspraak bij kinderpsychiater - verslaggeving naar de huisarts - verslaggeving aan CLB-arts - crisiskaart/folder meegeven
10
Nood
Goede psychosociale opvang van elke jonge suïcidepoger Zo weinig mogelijk tussenstappen Inschatting van risico én zorgbehoeften Motiveren en toeleiden naar zorg van zowel de jongere als de ouders. Goede communicatie bij tussenstappen 11
Uitlokker
Uitlokker
Stress
Kwetsbaarheid
Uitlokker
Hopeloosheid Vernauwing Ambivalentie
(Retterstol, 1993)
Indirecte signalen • Ik kan het niet meer aan • Ik zie het niet meer zitten • Ik heb er genoeg van • Ik ben voor niets goed • Die (overledene) is beter af • Niemand kan mij helpen • Ik ben een hopeloos geval Directe signalen • Ik zou willen dat ik er niet meer was • Ik wil er een eind aan maken • Ik wou dat ik dood was • Hoe kun je het best zelfmoord plegen? →
Verbale boodschappen die wijzen op hopeloosheid en/of een negatieve kijk op zichzelf/omgeving/toekomst
→
70 à 80% van de mensen die suïcidaal zijn hebben vooraf signalen uitgezonden
Gedragsmatige signalen en combinaties ervan die wijzen op problemen die met suïcidaliteit kunnen gelinkt zijn:
•
Een opvallende verandering (in negatieve zin) in het uiterlijk. Verandering van gedrag zoals plotselinge uitbarstingen van energie, gevolgd door nietsdoen. Zich terugtrekken van familie en vrienden
•
Weggeven van persoonlijke bezittingen
• •
Beperkte mogelijkheden om met problemen om te gaan. Wisselende stemmingen (agressief, koppig, verzet, down, weerspannig, nors…)
• •
Verlies aan interesse in activiteiten en vrienden. Neiging tot het nemen van onverantwoorde risico’s.
• •
Wegloop- of zwerfgedrag. Misbruik van alcohol en drugs. Meer of minder eten.
• • •
Psychosomatische klachten. Vermoeidheid, lusteloosheid, slaapproblemen, verveling.
• •
Op school • • • • •
•
Verslechtering van prestaties (huiswerk) Vaker afwezig zijn, spijbelen Slechte concentratie, zitten slapen of suffen, geheugenproblemen Agressief en/of vervelend gedrag t.o.v. ouders, medeleerlingen, leerkrachten Mondelinge en/of schriftelijke aanwijzingen (gedicht, opstel, tekening) waaruit blijkt dat men het leven somber inziet en veel bezig is met dood/zelfdoding Informatie van derden (ouders, medeleerlingen, leerkrachten) over mogelijke gedachten aan zelfdoding bij een jongere
→Jongeren uiten hun emoties meer in gedrag dan in woorden →Elke plotse gedragsverandering kan betekenisvol zijn, zeker tegen een achtergrond van eerder genoemde risicofactoren
→Opgelet voor gemaskeerde (smiling) depressie →Bespreekbaar maken van signalen als preventieve stap. Steeds bevragen!
→Ernstige < > flutpogingen →Men kan op elk moment uit het suïcidaal proces stappen. Preventie is mogelijk!
Communicatie school ➞ hulpverlening
Inschatten suïcidaliteit vereist kennis
Dus liefst vast aanspreekpunt voor school
Een goed, breed gekend en gedragen beleid op school als basis Geen geheimhouding, wel openheid en goede doorverwijzing Maximaal betrekken van ouders / context Vooral grondig en gericht bevragen suïcidaliteit (KIPEO 1!) Gericht doorverwijzen na inschatting met goede overdracht van info 18
Handvaten voor de klas
Suïcidale jongere is afwezig, opgenomen In de klas circuleert ongerustheid, berichten op Facebook, ... En nu?
www.opnieuwverder.be
deelsite voor de school oa. klasgesprek, draaiboek voor school, ...
19
Casus
Probleem van het beroepsgeheim
Wat als ...?
jullie het verslag wel kregen
Zou dit helpen? Zou je andere info willen, op een andere manier geïnformeerd willen worden, ... Hoe maak je de vertaling naar de klas 20
Communicatie hulpverlening ➞ school
Leerkracht = goede onderwijzer Leerkracht ≠ hulpverlener Maw wat is nodig om deze taak uit te voeren Nice to know ≠ need to know
21
Nodig - need to know?
(Alarm)signalen (individueel verschillend) Eventueel gezamenlijk crisisplan Hebben jongeren zelf een crisisplan: vb. www.ontrackagain.be
Aanspreekpunt bij (nieuwe) moeilijkheden - wie doet de begeleiding / behandeling Jongere correct kunnen bevragen bij signalen (plan van aanpak)
Hoe en wanneer spreek ik aan 22
Niet luisteren, wel luisteren en doen
Gericht op eigen verantwoordelijkheid jongere en / of responsabiliseren context - behandelaar = mobiliseren van eigen krachten in systeem Belang dat goede zorg wordt opgenomen Dit is in principe buiten de school
Dus vanuit eigen kracht jongeren weer verwijzen Tenzij jongeren te weinig eigen kracht hebben of dringend: jongere steunen in verwijzen
23
Besluit
Werken aan veerkracht en eigen leiderschap bij jongeren is sterk beschermend Open communicatie als middel Need to know en niet nice to know Uitgaan van eigen taken en verantwoordelijkheden (leerkracht ≠ zorgverlener) Ingebed in een beleid op school
24
