Inwendige
maag-darmkanaal
en
organen
Pernis
dieven
in
apivorus
vergelijking
Wespen-
van
vleesetende
met
roofvogels
Rob+G.
Bijlsma
uitwendige
De
bouw
gespecialiseerde
mogelijk
de vangst geen
van
idee)
van
een
Er
is bekend dat
werden en
prooien bejagen
het
om
de
zoveel
We mogen
door
(Bijlsma
van
1999).
prooien
een
214
1998).
tijdens
te
functie,
specialisaties is verder de felle
blik
bieden tijdens
Wespendieven
ze
een
maaltijd
aan
deze
op
dat
worden om
na
urinezuur
opdroging
en
verhoudingsgewijs
hebben
jagers
die trage
soorten
deels kunnen
samen-
iets
als
soort
de
Wespendief
Hoewel
leefwijze.
over
Houston
zijn
en
alleen de
uitgepoept. heeft
niet in het
de
een
verte-
1993: één
gevangenschap, gevoerd
dooierzak, darmen
weg
loont
halen.
maag
Dat
van
waren
produceren
koppen
levert
een
onver-
stevig,
duivenpoepje.
een
overwinteringsgebied;
het
naakte, nestjonge vogels. Deze prooien worden
veertjes
door het
dan
in het wild geen braakballen
weinig gegeten, ook
kikkers
zou
g onderzocht in
waarvan
geval
en
kunnen verwachten
de passage
gevonden, samenhangend
bekend is (Barton &
van 470
met wat
te
voor
1993a, 1994, 1996, Hillet
soorten
strikt insectivore
weinig
in ieder
tezamen
vinden in de
skelet. Dit is
en
verteringsefficiëntie
uit
eendagskuikens
dat
tussen
weerslag
organen
het voedsel. Snelle actieve
van
aangepast
mannetje
zodat botten, We
van
hun hoofdvoedsel, wespenlarven,
overwegend
netjes gestript,
men
lange
het voedselaanbod; indien onvoorspelbaar,
van
vrijwel
een
adult
Van
Gewervelde
voedselkeus ook hun
(Barton & Houston 1993a). Dit
Wespendieven
we
kwakje
(Bijlsma
dat
voedsel als weten
bruinachtig
dan
eten
heeft dat is
teerbaar. Die worden
gaat
en
minder goede
en een
of aas
lichtgewicht
atypisch
te
leiden dat
te
graaf-
wespen
zo’n
het oog
aan
Hieruit valt af
verschillen
duidelijke
verteringsefficiëntie
aannemen
verwijderd),
Zulke
Opvallend
roofvogels
bescherming
aanpassingen
mogelijk voedingsstoffen
ringsefficiëntie
met
“gewone”
voor
zijn
tarso-
pikken),
te
(onduidelijke
neusgat
tijdens graafwerk).
dat
aan
stevige
(bemoeilijken
oog
minder uitgesproken.
extra
leefwijze
voorspelbaarheid
maag-darmkanaal
extreem
geacht
rond het
onderzocht (Barton & Houston 1993,
korter darmkanaal
met
zijn
tegenstribbelende prooien).
jachtwijze
hangen
korte
overmeesteren.
vogels
1999).
een
larven uit de cel
spieetvormig
een
wenkbrauwbot,
een
roofvogels uitgebreid
met
of
roofvogels,
inwendige verschijningsvorm,
al.
en
om
veertjes
zandinstroom
van
aanpassingen
van
hommelbroed:
weinig gekromde nagels (alle geschikt
en
wenkbrauwbot wordt
prooien
Van veel
andere
bij
afwezigheid geeft.(het
het
voorkoming
ter
verraadt tal
en
spitse punt (handig
stevige schubvormige
en
steken, althans dat is
ontbreken
bijen-
wespen-,
tenen
met
Wespendief
een
van
dikke
slanke snavel
broekveren
van
menu
metatarsus, korte
werk),
Theunis Piersma
en
huidresten zelden
dat
wespenbroed
maag-darmkanaal,
en
dat
mee
naar
makkelijk
binnen gaan
wordt
Wespendieven
kort darmkanaal zullen hebben in relatie
tot
De
hun
opgeno-
zodoende
gewicht.
Takkeling 10(3),
2002
Aan de hand
van
gewicht
maag-darmkanaal
van
komsten
enkele
doodgevonden
vogels
inwendige
en
af tegen bevindingen
zetten we
geven we
overzicht
een
roofvogelsoorten
aan
grootte
van
en
Deze uit-
Wespendieven.
van
organen
ander dieet.
met een
Voorgeschiedenis der kadavers A:
Vogel In
2000
adulte
vond
Boschoord,
vrouwtje-
Beide ouders
goed
Het
merken als
de
Goeij,
deeld
waren
een
kijkje
de
namelijk
drie
met
en
hoe het
2000,
resten
obligate
de achtste
Die
zaten.
maar eens
van
verre
zelf lag
aan
geplukte en
ren
huid
vogel lag gram
na
van
8
in Afrika
een
Dat
(van
het
(exclusief kop
daar
naar
een
onze
de
van
schoenen,
forse krans
borstspier
van
van
was
een
van
Uitgaande
de vondst
De
van een
Takkeling 10(3).
mm.
en
daar
de
aan
Niks rui.
hingen rest
ook
van
het
opgevreten door de
de situatie op het naburi-
ook
opgewonden
over
60
g,
onder de nestboom
vrouwtje
te
zijn.
het
vogel
en
kaal-
de donsveDe
eipakketten afgezet.
borstspier,
van
liggen.
De
kop
weggevreten). Op
dikke
mm, een
verder
tarsuslengte
+
Hooghalen;
vrouwtje
intact),
van
de ontbrekende
waarbij gewicht kop
uitgevlogen jong in Boswachterij
2002
Petra
broedgebied.
de huid
de vondst woog het
de linker
404
laterale tarsusdikte
70
deel
vliegen
een
9.3
het
van
vertelde de en
prooi-
Pardon, achtste
intact op de afgerukte
moment van
van
van
nest
voor
maar
veren
geheel
hadden
het
het grootste deel
schatting
daar vandaan
merel vond
jawel hoor,
het
het adulte
vleugellengte (maximaal gestrekt)
naar
er resten
onver-
Wespendief.
een
borstspier (resp.
en
Petra
nestjongen.
van
m
27
en
heel interessant.
ruien, niet in
En
aan
een
haalden
wat er voor
wel
Wespendief.
Wespendief geplukt
de plukkrans,
de linker
400
Wespendief getrokken!
voorspelde weinig goeds
(Figuur 1). Op
en
uit de
bekijken.
volwassen
geplukte gedeelte
op haar rug
te
niet
waren
zien
te
het
spreeuw
mannetje
19
samen met
we,
wespenpopulaties
werd
geval
-
ouderpaar ging
eileg (resp.
we eerst
de pen bleek echter dat
grof geweld
de
de conditie
op
gaai, ekster,
bleken dat de borstveren
de buitenzijde
borst
de
paren;
de rand. Een bezoek
togen we we
zagen
Naderbij gekomen
dit
adult
een
Met lood in
wespendievennest. spektakel,
op
was
betreffende havikfamilie.
Al
In
hetzelfde
voortekenen
controleerden
beter het haviksnest
wat
om
juli gingen
effect had
zijn
wat
handpen
van
met
was
verhaal (Figuur 4): hier
verwachte
van
horen
Wespendief
veren van een
ge
andere
bij
7
Op
de jongste
1190 gram woog.
aantekeningen gemaakt
start van
stond. De
ervoor
vlaamse
van
handpen
pen
dat het
hoogte
ter
bezet. Gebaseerd op ken-
opnieuw
de
met
eieren.
liggen.
nest
Bij nauwkeurige bestudering
Toch
later
liefst
in
douglasspar
een
Friesland
en
waarvan
maar
uitgevlogen jongen. Altijd spannend
rond het
handpen? Wespendieven
spoel
in 2001
was
twee
bevindingen van
jongen uit,
hun verenkleed werden
geconcludeerd
bevatte
Drenthe
dagen
40
in
hoogte
m
van
twee
van
wespendievennest bezochten,
onder de
van
douglas
aanmerkelijk
nemen
niet het niveau
haviksnest
Behalve
ze
voltallige legsel
Vóór we het
resten
in de
nest
gunstig gezien
bij lange
een
volwassen;
waren
21
op
grens
vlogen
leeftijd
een
het verenkleed werd
van
Het
bij
de
op
Van dit nest
Boyl.
en
beschutte
in 2000, al
mei).
boswachterij
6 augustus
op
wespendievennest
een
forse
een
Doldersum
van
vrouw
RGB
48.0
kop
635
had
mm
en
ze
en
linker
hals is gebaseerd
op
zie hieronder) zal dit
215
vrouwtje
Figuur
I.
7
vrouw
2001
juli
Northern Goshawk
ruim tien
veren en
we
door
toen we
bekennen.
gezien zijn mm,
Het
daar vandaan
gemiddeld
te
zijn
klauwnagel,
overigens hem
met
gewicht
plus/min
bulletje
ten
ook
banaan
was
en
en
de
14.1
zat een
zijn kropje
de
zes
Willem
van
July
maar
ook
veren
op
het
van
en
lagen
enkele
tien
de adulte
van
nestboom,
keken
schade
bloed.
In
de
by
welks
en
werden
onze
begroet
het tweede jong geen spoor en
raten
had
besloten aan
het
opgelopen.
duidelijk honger
(diameters van
het
we
van
een
op
de
32-80
nestjonge
mee te nemen.
havikgeweld
rond gat dat verdacht veel leek had enige
man
Wat schetst
nest was.
bloedspoeltjes
ongeschonden
killed
de zekerheid toch de
Voor
behoorlijk tierig
opgeschreven,
niet
onder
geplukt
2001.
gevonden.
dagen oud;
was
mm)
gestold
als kool.
7
overige
nestkom
was
hij
Havik
wespendievennest
gestripte bosmuizen,
groeide
Quist,
Boschoord,
het
van
In
door
hoe de toestand
bulletje
dode
al deels gedicht door
ben Maria
dikke dame,
een
female Honey-buzzard (bird A) freshly
lagen
van
jong
overgebleven
rechterflank en
tree,
kijken
de rand
nadere bestudering bleek dat
snapt: in
216
om
over
54.6
Adult
het haviksnest hadden
fanatieke bedelen.
merel. Omdat het
Bij
nesting
luidkeels bedelend
een
bepaald
deels
Wespendief (vogel A),
op
nestboom beklommen
te
Niet
gewogen.
(Rob Bijlsma).
underneath
meter
botten
verbazing
g hebben
lichtgewicht.
Adulte
Boschoord,
Op
765
ongeveer
zeker geen
ingang
was
Beide wonden
daaropvolgende dagen
ont-
van een
waren
voerden we
zodat het jong binnen de kortste keren op
Zijn wondjes
genazen
Manen en RGB hem
voorspoedig. Op
welgevoed bijgeplaatst
De
15
juli
heb-
een
nest
Takkeling 10(3),
2002
op
in
Boswachterij Schoonloo, nagenoeg dezelfde
jong in
conditie uitgevlogen
goede
B: adulte
Vogel
De tweede 2001
juni Jos
Custers
en
enige tijd
355
Jan
(Henk
volwassen
een
legde
in
uitgekomen
was
Beide
bulletje.
het
en
enige
jongen zijn begin augustus
Ottens).
werd sterk
vrouwtje,
het
toen
doorgebracht)
(gewogen
had
en
uitgeput
en
dagen
een
na
13
op
in het asiel
gevangenschap kreeg
Ze woog slechts 539 g
vriezer had
een
haar
loodje. Tijdens
toegediend.
vermagerd
leefde nog vier
Limburg gevonden. Magere Lijsje
middel (flubenol) ze
de eieren niet
van
had als het
vrouw
vogel,
in
één
waar
leeftijd
van
ze een worm-
haar dood,
vleugellengte
van
en
nadat
ongeveer
mm.
Vogel C: juveniel (vrouw) De
derde
Tijdens op
de
Het oudste
naar een
in de vork
had
tak
van een
geslagen,
het kadaver
van
en
de
grove
in de vork
geschat) bij
gevonden tijdens
een
vet en
de laatste nestcontrole
zat
het oudste
qua
nog
eens
wel
de sectie,
De
van
een
afgerukte kop
vloog goed
en
een
was
een
van
10 g
c.
op 12
eraf gescheurd een
marter
moet
in de overgangszone
vogel
vogel
een
dit
g
gewicht
moddervet,
was
wijst
nog 850
zijn
zonder
(dus
g
rond de maag. Er werden geen
vermeend oviduct;
1); de oudste
jong (krop
De
mm.
m
de
en
Gezien de versheid
geklemd.
Het kadaver woog 715
341
vet
hals
door de
veertjes
gedode jong
hier erop dat
wees
tak had
en
bij nadering
weg
spoor van
rechtervleugel
op 1 augustus woog deze
gewicht precies
nest
staart; inclusief de ontbrekende delen wordt het
vleugellengte
voor
Boswachterij Hooghalen.
bleek het op. Daar
gebeurd.
zeer recent
op 820 g
onderhuids
het
op
den
hangen.
en
mm
in
nest
een
in de rondte. Alles
prooi
dat
was
te
stond
kop, hals, rechtervleugel
4
van
onderzoek leverde
naaststaande
staartpennen lagen afgebeten
slag
jong
Nauwkeuriger
waarnemer.
boomtakken
hoogte
vliegvlug jong
een
nacontrole op 17 augustus vond Henk Jan Ottens de
grond (71 g).
de
van
betrof
vogel
een
op
een
met
3-
gonaden
vrouwtje. Bij
(krop 1),
tegen 925 g
vrouwtje zijn geweest,
de
jongste
tussen man en vrouw.
Vogel D: juveniel (vrouw) Dit betreft het 9
op
vogel
was
buurt. 939 iets
jongste jong 2000
augustus
g
gepakt
net
Het was
(deel
hoger
nog eens
een
van
g aan
van
door
en
een nest
een
met
een
bovenbeen
Deze
jong vloog nabij
het
Havik; de vermoedelijke boosdoener
vleugellengte
geplukt
gelegen, namelijk voedsel.
bij Bakkeveen, dat door Christiaan de Vries
Het oudste
gevonden.
vrouwtje,
borst
hebben
30
werd
c.
vogel
en
van
347
nest zat
mm en een
De
weg.
nog
in
gewicht
opgegeten; oorspronkelijke gewicht
960 g. Daarnaast bevatten zat zeer
in haar
goed
krop-
en
de
van
zal
maag ook
vet.
Sectie Met
uitzondering
dan een
jaar
in
een
maag-darmkanaal, Houston
De
van
vogel
vriezer maar
1992). Vanwege
Takkeling 10(3).
2002
A hebben alle
gelegen. kan
tot
Wespendieven
Dat heeft
weinig
gewichtsverlies
het kleine aantal zullen
enkele maanden
tot meer
invloed op de
morfologie
van
leiden
we
het
organen
er mee moeten
van
(Barton
het &
doen.
217
De
dode
stuk
kracht &
g)
uit
Houston
es
op
een
met
(gebaseerd
4
cm
op
-
worden
meting
en
op
1
buikzijde opengelegd,
De
de endeldarm,
te
en
en
van
dunne darm),
vogel D).
Beide
moeten
4
cm
magen
nauwkeu-
het darmkanaal werd
met
de gegevens
maten van
de door
heeft
de organen
digitaal,
wel door de darm zonder
maken, die immers alleen
verminderd. Die
aan
lengte
vergelijking
een
waarna
gewogen (natgewicht,
en
mm).
meetlat. Om
(1993) mogelijk
(twaalfvingerige
geven
nalen
tot en met
leggen
te
de borst-
uitgeprepareerd
gemeten (tot
cq.
vanaf de maag
ten
aan
de stuk werden
tot op 0.1
rig
werden
vogels
voor
ons
van
strek-
Barton
de small intestin-
opgemeten darmka-
betrekking
werden
geme-
extra
op
leeggespoeld
de endeldarm alvorens
ze te
wegen.
Juveniele
Wespendief klaar
voor
de
ontleding (Claire Stouthamer).
juvenile Honey-buzzard being preparedfor
The artist 's
impression of a
dissection.
Resultaten
Maag-darmkanaal De
kliermaag (proventriculus)
zwaar
bij
adulte als
is in
verhouding
kliermaag terecht komt, heeft vaak al Via de slokdarm bereikt het voedsel de dezuur en Dit
Deze laatste is
218
enige
bij
hun
lichaamsgewicht vrijwel
wordt voortgezet in de
onze
Wespendieven
met
Hier worden
de afbraak
spiermaag
0.58-1.18%
van
(King van
even
Voordat het voedsel in de
fermentatie in de
kliermaag.
pepsine (een enzym) toegevoegd om
verteringsproces
tot
bij juveniele Wespendieven (Tabel 1).
het
krop plaatsgevonden. slijm,
waterstofchlori-
eiwitten
te
bevorderen.
& McClelland 1984).
lichaamsgewicht
De
klein
Takkeling 10(3),
2002
vergeleken het
met
die
van
sel door middel
wespenlarven van
van
zoogdieretende roofvogels
en
contracties
te
verpappen vanzelf
wespenlarven;
Vergeleken
vogel-
Barton & Houston
lichaamsgewicht;
zachte druk
met
lichaamsgewicht,
hebben
Een
is niet
verpulpen
zachte
tot een
niet-insectivore
met
1996).
de tong volstaat
een
uilen (0.95-2.62% om
om
en
ondervonden
de larve stuk
de weke
bij consumptie
te
maken).
houdend
rekening
verhoudingsgewijs
van
het voed-
nodig bij Wespendieven;
brij (zelf
roofvogelsoorten,
Wespendieven
en
stevige maagwand
kort
het
met
darmkanaal
(Figuur 2).
Figuur
2.
Lengte
aasetende hun
van
het kleine
roofvogels (stippen)
lichaamsgewicht, gebaseerd Wespendieven,,Small
eating raptors (dots), mass,
data
after
1. Sperwer Accipiter nisus Sperwer
A. nisus
3. Havik A. 4. Havik A.
gentilis Falco
6. Slechtvalk
F.
De
?
peregrinus
?
2002
d"
Wespendieven (vierkanten)
uit Barton &
Houston
Honey-buzzards (squares)
(1993)
(1993)
and
supplemented with
subbuteo ?
in
ten
en
aangevuld
mammalrelation
our
opzichte
met
and carrionto
their
body
Honey-buzzards.
13.Rode Wouw M. milvus
9
M.WespendiefPernis apivorus
9. Torenvalk F. tinnunculus ?
IS.
Buteo buteo
11. Buizerd B. buteo
12. Rode
?
Wouw Milvus milvus
apivorus
?
ló.WespendiefP. apivorus
?
IT.
en
van
8.Toren valk Falco tinnunculus
10.
peregrinus
Takkeling 10(3),
gegevens
7. Boomvalk F.
d
?
vogeletende roofvogels (sterren), zoogdier-
length of bird-eating raptors (stars),
& Houston
gentilis cf
5. Slechtvalk
op
and insectivorous
in Barton
van
insectenetende
intestine
onze
2.
darmkanaal en
P.
P.
apivorus
$
IS.WespendiefP. apivorus
?
d
219
De
kortere
wat
10-40%
mes van
tisatie
de
darmlengte bij
is interessant.
juveniele vogel
forse variaties in individuele darmlengte
roofvogels zijn
bij omschakeling
naar een
vezelrijk
als
menu en
een
korter darmenstelsel hebben dan adulte, zal pas
lijk
worden. Juvenielen dan adulten,
in hun
eten
een
gevolg
toena-
acclima-
van
structureel
grotere steekproef duide-
een
levensmaand
eerste
makkelijk
bij
aantal niet-
waaronder
lage temperaturen (Karasov 1996). Of juveniele Wespendieven
aan
een
penlarven
Bij
vastgesteld,
doorgaans
exclusiever
wes-
dieet.
te verteren
Organen De door
gewogen organen betreffen telkens
ons
drukt als percentage is
vogelsoorten gelang
naar
Wespendief
uit
dat
Tabel
Limburg
een
sterk
aangemerkt (Tabel zelfs
ze
1. Grootte
darmkanaal
maaginhoud
en
en
haar
organs
and intestinal
Sekse Sex
Datum Date
Darmkanaal
(cm)
Intestinal tract
Kliermaag (g)
Proventriculus
Spiermaag (g)
Gizzard
Hart
(g)
Heart
Milt
Nieren
Longen (g) Lungs (g)
Het relatieve de 0.46
en
gewicht
2,43%
zoogdieretende
van
van
het
sterk
verhoogd
organen zorgen,
Wespendieven
220
te
en
zoals
kunnen
tijdens
de trek
bekijken
die
van
maag-
percentage of
C
D
¥
¥
Juv
Juv
539
820
960
Hooghalen
Bakkeveen
7.V11.01
17.VI.01
17.VI11.0I
9.VIII.00
71 3.1
(0.47)
60
(0.58)
6.4(1.18)
4.2
(0.97)
(0.77)
10.6(1.97)
3.8
70 3.2
(0.46)
8.2(1.00)
(0.33)
6.8(0.71)
10.1
(1.05)
19.9
(2.43)
20.0
(2.08)
8.6(1.04)
0.3
(0.00)
0.3
(0.05)
1.1
(0.13)
0.6
(0.06)
3.5
(0.46)
3.3
(0,61)
6,6(0.81)
8.9
(0.93)
3.8
(0.50)
6.4(1.18)
4,5
(0,47)
nieren van
zijn gecorreleerd
metabolisme kunnen
as
Limburg
zien
te
brackets
765
lichaamsgewicht.
roofvogelsoorten
1996), en lijkt dus niet en
hart, lever
erop kunnen
¥
7.4
(g) Kidneys (g)
zou
Ad
12.8(1.67)
(g) Spleen (g)
vrouwtje
representatief
was.
B
4.4(0.58)
(g)
als
of Honey Buzzards.
75
Lever+galblaas (g) Liver+gall-bladder (g)
hartgewicht
verschillen
adulte
¥
3.6
(g)
vogels
uitge-
Ad
(cm)
(g)
andere roof-
Boschoord
(g)
mass
Plaats Site
tevens
met
het
bepaald
weight (in
A
Leeftijd Age
is
zijn
percentage van lichaamsgewicht)
and wet
tract
Wespendief Pernis apivorus
(g) Body
dat niet
het interen
als
Wespendieven. Size .
van
Zo
relatieve
lage
orgaan aan
natgewicht (tussen haakjes
organen
body mass) of internal
Gewicht
omdat individuele
vermagerd beest,
1);
zo’n vitaal
op
vergelijkingen
spierconditie.
en
deze
natgewichten;
Voor
lichaamsgewicht.
enigszins onbevredigend,
vetgraad,
kan worden
wijzen
dit
het
van
Wespendieven beweegt
Dit komt geven met
(Rensch
het dieet.
daarentegen
(Piersma
tijdens
aardig
et
de trek
1948,
reductie
1993).
waren
Barton &
tussen
vogel-
en
Houston
Uitzonderlijke inspanningen
voor
al.
zich
overeen met wat
van
de grootte
Helaas hebben
we
van
geen
gesneuveld.
De
Takkeling 10(3),
2002
Discussie
Wespendieven
insecteneters
zijn
pur sang. Zelfs binnen de insectenetende groep
roofvogels (de geslachten Aviceda, Leptodon, omdat
derlijk,
noch kracht.
zich
ze
vrijwel geheel toeleggen
Het aanbod in
voorspelbaar;
de
en
1974-2002 werd in
1997
Duitse
lijk
en
uitmuntend in
zijn
Vespula germanicus
wesp
gewone
is geen enkel
dergelijke
staat
In
dat
probleem
clusters
V.
en
>1
redelijk
geval
tegen
voorname-
vulgaris) vaak geclusterd
nest
en
Sterker nog,
ha) op
per
te
in
1-5;
varieerde de
jaren
ons
en
van
Wespendieven
Wespendieven.
voor
(van
schaal
een
de overige
mate
van
uitzon-
op de Veluwe
vastgesteld (op
niet in die
maar
is bovendien
Ook het feit dat sociale wespen (in
voedselproblemen aanliepen.
pleksgewijs voorkomen,
1
ze
Dit vergt snelheid
wespenlarven.
broedgebied
vrijwel afwezig).
aanzienlijk,
Henicopernis) zijn
en
studiegebieden
wespenindex
een
<1 wespennest/100 velduren, ofwel weliswaar
op
wespennesten in het
van
periode
Drenthe alleen in 1978
wespenstand
Pernis
ze
en te
sporen
exploiteren. Omdat rie
fen
een
al.
et
worden onttrokken
Mogelijk zijn
niet
zodat
aan
het
zoogdier-
juist
over
en
van extra
schijnen
grondpredatoren
van
gevleugelde roofvijanden voor zover
dat
bekend) roofvogelsoort
lage gewichten
kort
Bovendien
gewicht
zijn
aan
ze tot
al binnen
daartoe
zeer
van vet. Dat en hoe
van
ring speelt tot
van
hun
daar
een
predatie-
staat tot
van
te
Zonder
hulp
uitvliegen
nest
risico
aan
De
dat jonge,
worden
hierbij parten.
na
als
of
enige (althans
2002), lijkt cruciaal
te
bewij-
belang zijn.
wijzen
op
jonge Wespendieven lijken
verlaten, zowel van
voor
extra
vastzit
wat
hun
een
ruim 5000 km
te
daar-
als
wat
de jongen
zorgen. Hoewel
dragen
in
de
vorm
(hoe zwaarder, hoe minder wendbaar staat
buiten kijf.
Het
wekt
uitgevlogen Wespendieven geregeld geplukt
Aan de andere kant staat.
mee te
gewicht
moeten
eigen kostje
energie
gevonden; zwaarlijvigheid
in
betreft
de oudervogels
vluchten; Witter & Cuthill 1993),
verwondering
het
ze
Nie
Dat
bleek
zijn
tezamen
ze met een
hebben
met
afgelegd) zijn
en
gebrek
vetvoorraad
afgelopen najaar
die vanuit Wales de Atlantische Oceaan instak
vliegen (en Madeira
het
na
bijzondere prestaties
juveniel
nesten
organen.
1-2 weken
slechter in
de buurt
wegtrek (Figuur 3).
wel in staat, kan het geen kwaad
dan ook geen
(van soort
ver-
wespennesten)
adulte Wespendieven in het broedseizoen
van
forse buffer de
betreft de grootte soms
deze
voor
naar
Wespendieven
schrikrui doen
aan
aanpassingen
kort vóór de
met een
entegen
graven
dar-
die uitsluitend de metabolische onderhoudskosten dekt. Met opvetten
voedselopname wachten
het
tijdens
Het feit dat
(als Havik).
predatievermijdende
Ook de
(vossen
cf
aaseters,
bijzonder
een
verteerbaar.
meetorsen
in theo-
ze
doelmatiger voedingsstof-
de trage
makkelijk
gebaat bij
vangen, zouden
er
(en voedsel daarin), omdat het verminderde vluchtkansen biedt bij abrupt
men
De
(analoog
wespenlarven
Wespendieven waarschijnlijk
trek
prooien
beschikken echter
1999). Wespendieven
darmkanaal.
zen
wegvluchtende
darmkanaal kunnen beschikken,
lang
kunnen
aan
Hilton
geen snelle
Wespendieven
over
daar
wel na
met
100
in
aan erva-
tijdens
de
de Schotse
uur
non-stop
Waterloo vond in de buurt
van
(www.roydennis.org/honeybuzzard.htm).
Takkeling 10(3),
2002
221
Figuur de
en
3.
Gewichtsverloop
zelfvoorzienende
verbleef tot 2 10
op
september
between 10
augustus
release
September
aan
in
Burp,
tweedejaars vrouwelijke Wespendief,
een
actief in
Berkenheuvel, West-Drenthe,
gevangenschap en
de herfsttrek.
from
1998.
van
vogel
captivity
had
Variations in
on
2
een
body
August
loslaatgewicht mass
1998
and
in
als
nazomer
van
740
g.
vrijvliegen-
1998.
De
De
vogel
vogel begon
ofa 2nd-yearfemale Honey-buzzard the
of
start
During this period she foraged independently
autumn
in woodland
in
migration
on
Berkenheuvel,
western Drenthe.
Oproep Omdat
we tot nu toe
dan nog alleen deels
speculatief.
zoeken
met
over
vrouwen
Vinders
Rob
slechts enkele dode
uit de broedtijd, van
Bijlsma (zie
dode
onderaan).
uitgehaald,
en
juist
in die bout
te
zijn.
zijn wij
konden beschikken,
bovenstaande
Wespendieven
adres
laten opzetten, hoeft dat geen beletsel teur
Wespendieven
blijven
worden daarom verzocht
Ook
indien vinders de
De bout wordt
zeer
bespiegelingen
er
contact te
vogel
ook door de
geïnteresseerd (naast
en
groten-
willen
prepara-
gegevens
over
gewicht, vleugellengte enzovoort).
Dank
Jos
Custers, Henk
beschikking Zee, Texel) middel
van
voor
Ottens
en
Christiaan de Vries stelden de dode Wespendieven
bevestigde
het
geslacht
moleculair onderzoek.
vederlichte adulte
222
Jan
onderzoek. Anneke Bol (Nederlands Instituut van
Nigel
het
voor
gepredeerde Boschoord-mannetje
Barton verschafte
extra
ter
Onderzoek der
informatie
door
over
zijn
mannetje.
De
Takkeling 10(3),
2002
Internal
Summary:
rous
organs
Pernis
Honey-buzzards
and
gastrointestinal in
apivorus
of
tract
with
comparison
European insectivo-
non-
raptors
of gross
Among-raptor comparisons bird-catchers and
mation is available
on
have been focused
morphology
mammal- and
slow-moving
fast-moving,
on
little infor-
carrion-eating species. Very
the insectivorous European
which forages
Honey-buzzard,
on
stationary prey (mainly wasp grubs). We dissected four
Honey-buzzards,
killed by Northern Goshawk les (killed mach
by
Goshawk and marten) (Table 1).
content.
before
Organs
weighed
were
the
at
small intestine
the
gizzard through
length
Gizzards of Honey-buzzards
Houston
1996). The soft-bodied
short in
short intestine is
presumably enables
an
not
body
the
susceptibility
juveniles
demise both
to
in
reflect
showed
fledglings are
a
heavy
fat-load
do
to
from low
body
relatively
their extensive
cm
not
was
such
as
on
other
of
body
(despite running
mass,
after a
during
the
on
the
breeding cycle,
tract
in reducing better
ground,
to
up
and
amphibians
also
were
It is
fledging, profit
fattening
Adults with
probably
A short intestinal
juveniles having
Table 1).
wait with
very
exemplified by
their
juveni-
having large
shortly
nestlings
to
tracts
heavier
slightly
assumed that
from
till
nestling
extensive
considerably higher predation risk),
wintering grounds (Fig. 3).
light
whereas adult wasp larvae,
juveniles
cf.
larvae
than the adults;
on
a
were
Goshawks).
insects,
with both
(Barton &
1999), this is
al.
digesta, important
tract
fed
et
This is also
Northern
and
length.
(Fig. 2). Although
raptors
pellets.
load of
cut-
mass, as compa-
raptors
diet of wasp
tract.
produce
exclusively
high
shortly
body
digestion (Hilton
specific
mass
long,
of total intestine
small intestines
carrion-eating
Its
cm
crushed and fermented;
Equally,
shorter intestinal
also feed
to
mass
proportion
masses
4
4
D was
sto-
emptied
was
measured from the
predation (risky foraging
predators
had been almost
known
easily
less efficient
non-breeding Honey-buzzards
towards the
was
in bird
mammal-eating
stomach and breast. Inner organs of the
on
length
gastrointestinal
Honey-buzzards
Moreover, fledgling
adult and ture
a
in the
les, which become independent a
are
handle such prey.
escape avian
than in the adults (as
and
grubs
for crop and
adjusted
g; the stomach
subtracting
Honey-buzzards.
digestion
of to
Honey-buzzards
of fat
to
wasp
free-living Honey-buzzards
manoeuvrability
birds.
case
0.1
rectum
in bird- and
mass
stomach may furthermore reduce
light
The
thought
the
efficient
the fact that
The
fema-
juvenile, recently fledged
mass was
Intestine
rectum.
with bird-, mammal- and
comparison
two
constitute only 0.58-1.18% of their
0.95-2.62% of
stomach therefore suffices
and
Body
nearest
is therefore obtained by
red with
and
till the
being weighed (wet weights only).
off point
a
adult females (causes of death: starvation and
two
Accipiter gentilis)
organs
whereas
before
depar-
attend may
thus reducing flight
costs
profit
during
foraging forays.
Literatuur
Barton
N.W.H. & Houston
Can.
De
J. Zool.
70:
Takkeling 10(3),
D.C.
1992. Post-mortem
changes
in
gross
intestinal
morphology
1849-1851.
2002
223
Barton N.W.H. & Houston
raptors. Comp.
D.C.
Biochem.
Barton N.W.H. & Houston Ibis
D.C.
feeding ecology
of
1993a.
D.C.
J.
raptors.
R.G.
Bijlsma
Res.
Raptor 1998.
1994.
raptors.
Barton N.W.H. & Houston
A
D.C.
J.
R.G.
Bijlsma
G.M.,
and
Karasov
gut morphology
digestion
on
time in
of
in
digestive efficiency
birds
of prey.
1996.
Nie G.J.
van.
Piersma
T.,
Factors
1996.
influencing
2002. Schrikrui
shorebirds.
tract in relation
digestive
the size
of
some
intemal
organs
in
Pernis
vrijlating.
Slotow
in
avian
ecology:
bij Wespendieven
Dekinga
Auk
110:
A,
R.H.
apivorus De
op
Takkeling
braakballen?
1999.
(eds.),
de
voet
6:
186-214.
gevolgd:
Limosa 72:
Digestion strategies
99-103, of raeat-
Proc. 22 Int. Omithol.
Congr.
Africa, Johannesburg.
and nutritional
&
voor en na
Adams N.J. &
Digestive plasticity
A.
of the
133-150.
WespendievenPernis apivorus
BirdLife South
energetics
1948.
232:
Barton N.W.H. & Fumess R.W.
birds. In:
Koolhaas
choice in B.
D.C.,
2184-2197.
Avian
Lond.
30: 219-223.
1999. Produceren
W.H.
(ed),
61:
comparison
Eerstejaars mannetje Wespendief
Houston
fish-eating
Durban;
Rensch
of
Morphological adaptation
Zool.,
gedrag van een gezenderde asielvogel
Hilton
influence
105A: 571-578.
135: 363-371.
Barton N.W.H. & Houston to
1993. The
Physiol.
energetics 61-84.
Pernis
and
apivorus.
In:
feeding ecology.
Chapman & Hall, De
1993. Interactions between
New
Takkeling stomach
Carey
C.
York.
10:
107-116.
structure
and
diet
552-564.
Organproportionen und KörpergröCe
bei
Vögeln und Saugetieren.
Zool.
Jahrb.
337-412.
Witter M.S. & Cuthill Lond.
I.C.
1993.
The
ecological
costs of avian
fat
storage.
Phil. Trans. R.
Soc.
B 340: 73-92.
Adressen: RGB,
Doldersummenveg
TP: Sieldnsreed 23,
Figuur 4.
Resten
van
adult
ma). Plucked adult male
224
I,
7983 LD Wapse
8757 JZ Gaast.
mannetje Wespendief op haviksnest, Boschoord,
European Honey-buzzard
on
Goshawk nest,
7
juli
Boschoord,
De
2001
7
(Rob Bijls-
July
2001.
Takkeling 10(3),
2002
