YOU ARE WHAT YOU EAT. De strijd tegen diabetes type 2 is de strijd tegen stoppen. Wat is diabetes en welke types zijn er?

DIABETES DIABETES IN DE KIJKER

DECEMBER 2007

WAT IS DIABETES?

PROJECTEN ROND DIABETES

YOU ARE WHAT YOU EAT

TIPS VOOR PREVENTIE

De wereldwijde opmars van diabetes lijkt niet te stoppen. Wat is diabetes en welke types zijn er? Tot slot staan we ook stil bij de mogelijke verwikkelingen van diabetes, met soms blindheid en amputaties tot gevolg.

Omdat de aanpak van diabetes verder reikt dan de patiënt zelf en de behandelkamer, gingen de afgelopen jaren verschillende projecten rond diabetes van start. Bedoeling was om alle betrokken partijen, ook (huis)artsen, apothekers, thuisverpleegkundigen; rond dezelfde tafel te krijgen. Lees blz 11

Diëtiste Annemie Van de Sompel weigert op haar consultatie het woord ‘dieet’ in de mond te nemen wanneer ze mensen met diabetes over de vloer krijgt. Ze legt uit waarom personen met diabetes wel suiker mogen eten maar met vet moeten oppassen. Lees blz 18

De strijd tegen diabetes type 2 is de strijd tegen het overgewicht. We moeten met z’n allen gezonder gaan eten en vooral meer aan lichaamsbeweging doen, zonder daarbij marathons te lopen.

Lees blz 4-5

Lees blz 19

ADVERTENTIE

Accu-Chek®, uw partner in diabeteszorg op elk moment

Vragen? Bel gratis

of surf naar www.accu-chek.be

EEN KRANT GEPRODUCEERD DOOR MEDIAPLANET

Nieuw

De enige alles-in-één bloedglucosemeter §

Accu-Chek® heeft altijd een gepaste oplossing voor mensen met diabetes. Van betrouwbare meters en prikkers, over gebruiksvriendelijke analysesoftware tot doelgerichte insulinepompen.

2

DIABETES

DIABETES DIABETES IN DE KIJKER

DECEMBER 2007

Blijf diabetes een stap voor!

Dr. Ann Verhaegen, voorzitter VDV, endocinoloog ZNA Jan Palfijn, Merksem

Diabetes, u heeft er zeker al van gehoord. In elk geval wordt de kans dat u nooit met diabetes geconfronteerd wordt met de dag kleiner. Diabetes is wereldwijd namelijk één van de snelst toenemende aandoeningen. De impact is zo groot dat de Verenigde Naties eind 2006 een resolutie aangenomen hebben om alle lidstaten aan te sporen tot actie. In Vlaanderen neemt de Vlaamse Diabetes Vereniging vzw deze voortrekkersrol op zich. Als themavereniging rond diabetes waarin

Het belang van een aandacht voor diabetes. De Vlaamse Diabetes Vereniging is in Vlaanderen dé organisatie over diabetes mellitus met 65 jaar ervaring. De vereniging telt niet alleen mensen met diabetes tot zijn leden, maar ook zorgverleners die op professionele wijze met diabetes begaan zijn. De vereniging wordt gestuurd door vrijwilligers en beschikt voor de administratieve uitvoering over een secretariaat met beroepskrachten. Intussen zijn er meer dan 23 000 leden. Met dit numeriek gewicht én onze knowhow spreken we als volwaardige partners mee wanneer beleidsmensen hun politiek in verband met diabetes uitstippelen. Het gaat dan over terugbetaling van materiaal, verlaging van de BTW op zelfcontrole-materiaal, bestrijding van discriminatie, rijbewijzen. Je kan in Vlaanderen niet meer over diabetes spreken zonder de vereniging hierin te kennen, en daar zijn we trots op. De Vlaamse Diabetes Vereniging vzw voorziet een gamma van diensten voor haar leden. Zo ontvangen die het tweemaandelijks tijdschrift ‘Diabetes Info’ en brochures en folders die een specifiek aspect van diabetes belichten. Zij kunnen ook deelnemen aan vakanties, sport, educatieve dagen en de jaarlijkse gezinsdag. Daarenboven kunnen zij zelfzorgmateriaal (teststrips, naaldjes, …) kopen aan sterk verminderde prijzen. Maar de Vlaamse Diabetes Vereniging komt ook op voor de belangen van iedereen die bij diabetes betrokken is door te ijveren voor een betere diabeteszorg in Vlaanderen. Daarnaast sensibiliseert de vereniging het brede publiek, o.a. door de gratis Diabetes Infolijn ( 0800/96 333) waar iedereen terecht kan voor alle vragen rond diabetes maar ook door overal in Vlaanderen allerlei activiteiten te organiseren zoals info-avonden, contactmomenten of kookdemonstraties. Driejaarlijks organiseren wij een nationale diabetesbeurs met voordrachten, workshops en informatie voor mensen met diabetes, studenten en zorgverleners. Deze dynamiek zou niet mogelijk zijn zonder het lidgeld en de inzet van leden en vrijwilligers. Gelukkig kan de vereniging ook rekenen op sympathie waardoor extra acties of initiatieven bijkomende steun aandragen die kan leiden tot nieuwe activiteiten om nog beter te informeren. U bent alvast bedankt voor uw bijdrage. Meer informatie over de Vlaamse Diabetes Vereniging vzw en over diabetes vindt u ook op www.diabetes-vdv.be - www.diabetesbeurs.be Vlaamse Diabetes Vereniging vzw

Ottergemsesteenweg, 456 - 9000 Gent - 09.220.05.20 - Diabetes Infolijn: 0800/96 333

MEDIAPLANET PRODUCEERT, FINANCIERT EN ONTWIKKELT THEMAKRANTEN IN PERS, ONLINE EN VIA BROADCASTING.

www.mediaplanet.com

WAT IS DIABETES?

PROJECTEN ROND DIABETES

YOU ARE WHAT YOU EAT

TIPS VOOR PREVENTIE

De wereldwijde opmars van diabetes lijkt niet te stoppen. Wat is diabetes en welke types zijn er?

Omdat de aanpak van diabetes verder reikt dan de patiënt zelf en de behandelkamer, gingen de afge-

Diëtiste Annemie Van de Sompel weigert op haar consultatie het woord ‘dieet’ in de mond te nemen

De strijd tegen diabetes type 2 is de strijd tegen het overgewicht. We moeten met z’n allen gezon-

Tot slot staan we ook stil bij de mogelijke verwikkelingen van diabetes, met soms blindheid en amputaties tot gevolg.

lopen jaren verschillende projecten rond diabetes van start. Bedoeling was om alle betrokken partijen, ook (huis)artsen, apothekers, thuisverpleeg-

wanneer ze mensen met diabetes over de vloer krijgt. Ze legt uit waarom personen met diabetes wel suiker mogen eten maar met vet moeten op-

der gaan eten en vooral meer aan lichaamsbeweging doen, zonder daarbij marathons te lopen.

kundigen; rond dezelfde tafel te krijgen.

passen.

Lees blz 4-5

Lees blz 11

Lees blz 18

Lees blz 19

ADVERTENTIE

Accu-Chek®, uw partner in diabeteszorg op elk moment Accu-Chek® heeft altijd een gepaste oplossing voor mensen met diabetes. Van betrouwbare meters en prikkers, over gebruiksvriendelijke analysesoftware tot doelgerichte insulinepompen. Vragen? Bel gratis

Nieuw

De enige alles-in-één bloedglucosemeter

of surf naar www.accu-chek.be

§

mensen met diabetes maar ook zorgverleners (artsen,verpleegkundigen, diëtisten, podologen) actief zijn, willen wij sensibiliseren en informeren over diabetes. Wij verwelkomen dan ook graag alle extra aandacht voor diabetes. Deze bijlage bij De Standaard is alvast een zeer verdienstelijke bijdrage om zo breed mogelijk te informeren over de oorzaken, de behandeling en de mogelijke gevolgen van diabetes. We hopen dan ook dat u als lezer een betere kijk krijgt op deze chronische aandoening die intussen bijna 8% van onze bevolking treft. Want vaak is de oplossing of behandeling een stuk gecompliceerder dan op het eerste zicht lijkt. In deze bijlage pogen diverse experts en partners die actief zijn in het diabeteslandschap u wegwijs te maken in de wereld van diabetes. Hoe evident, beloftevol of verrassend bepaalde artikelen u ook in de oren mogen klinken, toch moeten we u waarschuwen voor overhaaste conclusies. Misschien leest u hier over bepaalde producten of behandelingen die perfect toepasbaar zijn voor uzelf of iemand die u kent, maar misschien net ook niet. Een optimale behandeling van diabetes is altijd uniek en steeds op maat van de persoon in kwestie. Een standaard formule of product bestaat dus niet. Wie meer wil weten kan echter steeds terecht bij zijn of haar arts of diëtiste. Ook op onze website www.diabetes-vdv.be staat een heleboel extra informatie voor al wie met diabetes geconfronteerd wordt, er iets over wil te weten komen of ons gewoon wil steunen. Voor wie dit wenst is er ook de gratis Diabetes Infolijn (0800/96 333) waar je terecht kan voor alle vragen. In elk geval helpt dit themanummer over diabetes iedereen die op zoek is naar informatie een stuk verder op weg. De boodschap is er één van sensibilisatie en preventie door te informeren. En dat is net één van de doelstellingen van de Vlaamse Diabetes Vereniging. We wensen u dan ook veel informatief leesgenot.

EEN KRANT GEPRODUCEERD DOOR MEDIAPLANET

INHOUD: Diabetes: types en complicaties blz 4 Verwikkelingen

blz 5

Diabetische Voet

blz 5

Redder in nood: insuline

blz 6

Rol van de huisarts

blz 6

Heeft u diabetes: Risico Test

blz 7

Diabetes bij kinderen

blz 8

Topsport mogelijk met diabetes

blz 8

Wetenschappelijk onderzoek blz 9 Een nieuwe hoop?

blz 10

Projecten rond diabetes

blz 11

Gevreesde hypo’s

blz 12

Ketonenmeting met vingerprik nauwkeurig

blz 12

Unite for Diabetes

blz 13

Zoetmiddelen en light producten

blz 14

Recept Advocaat Mousse blz 14 Aspartaam een veilig voedingsadditief

blz 15

Uitgaven verminderen

blz 16

Partners in diabeteszorg

blz 16

Suiker mag, vet niet

blz 18

Tips voor preventie van diabetes

blz 19

DIABETES – PUBLICATIES MEDIAPLANET PUBLISHING HOUSE Project Manager: Zahra Ermilate, Mediaplanet +32 2 227 27 58 Graphic Design: Corinne Meier, Mediaplanet Pictures: www.istockphoto.com Redactie: David Desmedt Print: Corelio

Mediaplanet is de leidinggevende Europese uitgever van themakranten in pers, online en via broadcasting. Als u zelf een idee heeft over een onderwerp, of misschien wel een heel thema, aarzelt u dan niet om contact met ons op te nemen. Mediaplanet Publishing House, Country Manager, Christian Züllig Phone: +32 2 227 11 44, www.mediaplanet.com Gedistribueerd met De Standaard, 17. december 2007 ADVERTENTIE

FheZkYj[d edjm_aa[bZ leeh Z_WX[j_iY^[ f[hied[d edjmehf[d Zeeh [[d ik_a[hfWj_†dj$

C^Zj

l

8[iY^_aXWWh _d Z[ Z_[[jW\Z[b_d]$

OdcYZg idZ\ZkdZ\YZ hj^`Zgh! cdX] [gjXidhZ! cdX] hV" X]VgdhZ! Vgb VVc kZi Zc kZgoVY^\Y kZi0 g^_` VVc kZoZah \dZY kddg YZ igVch^i Zc YZ kZgoVY^\^c\# =Zi WZaVc\g^" _`hiZ/ YZ egdYjXiZc o^_c \ZodcY Zc hbV`Zc ]ZZga^_`#

deliciously healthy lll#cjigVY^V#Xdb " %-%% *% )*+

7LUUL]YPLUKLU ]VVY OL[ SL]LU

5V]V7LUu  ‘[ PZ LLU]V\KPN LSRL KHN 3PREEK EROVER MET UW ARTS EN OF DIABETESVERPLEEGKUNDIGE

4

DIABETES

Diabetes: types en complicaties Allemaal kennen we wel iemand met diabetes. Wat is nu eigenlijk diabetes? Welke types bestaan er? En vooral: waarop moeten mensen met diabetes letten om verwikkelingen een halt toe te roepen of af te remmen? TEKST: DAVID DESMEDT

n de volksmond neemt men bij diabetes vaak het synoniem ‘suikerziekte’ in de mond. Die term slaat op de chronische verhoging van het suiker- of glucosegehalte in het bloed,. Onze lichaamscellen hebben energie nodig en suiker (of glucose) is hiervoor onze voornaamste energiebron.

I

”

Momenteel kunnen we, tenzij in experimenteel onderzoek, type 1 diabetes nog niet voorkomen

”

Toch geraakt die glucose niet zomaar in onze cellen. Ons metabolisme heeft hiervoor insuline nodig, dat als het ware de sleutel vormt om dat proces tot een goed einde te brengen. Insuline is een lichaamseigen hormoon dat in de alvleesklier (pancreas) wordt aangemaakt. Wanneer iemand geen of onvoldoende insuline aanmaakt, komt de glucose niet in de lichaamscellen terecht en verhoogt het suikergehalte in het bloed. En dat is nu net diabetes.

Types diabetes Grosso modo zijn er twee types diabetes: type 1 en type 2. Bij diabetes type 1 maakt de pancreas geen of onvoldoende insuline aan. Dit type diabetes ontstaat meestal bij kinderen en jonge volwassenen. Bij type 2 daarentegen zijn er meerdere stoornissen aantoonbaar. Enerzijds reageert het lichaam onvoldoende op de

insuline, er bestaat een insuline resistentie. In de beginfase kan het lichaam hierop nog reageren door meer insuline te gaan aanmaken. Vervolgens en later in de ontwikkeling, zien we ook bij type 2 diabetes een progressieve, trage daling van de insuline aanmaak ter hoogte van de alvleesklier. Momenteel kunnen we, tenzij in experimenteel onderzoek, type 1 diabetes nog niet voorkomen. Bij type 2 diabetes liggen overgewicht en een gebrek aan beweging meestal aan de basis van de insuline resistentie. Daarom is het wel mogelijk om via een gezonde levensstijl type 2 een halt toe te roepen. En dit is dringend nodig. Want door de toename van overgewicht zelfs bij kinderen en door hun gebrek aan beweging, zien we de leeftijd waarop type 2 diabetes ontstaat alsmaar opschuiven. Daar waar vroeger type 2 diabetes synoniem was voor “ouderdomsdiabetes” is dit nu zeker niet meer het geval. Zwangerschapsdiabetes is een speciale vorm van diabetes. Hierbij maakt de placenta (moederkoek) hormonen aan die de insuline van de moeder tegenwerken. Om hetzelfde effect te behouden moet de pancreas van de moeder twee tot driemaal meer insuline produceren. Niet alle aanstaande moeders zijn hiertoe in staat en zo ontstaat zwangerschapsdiabetes. Enkele dagen na de geboorte van hun kind verdwijnt de diabetes vanzelf. Toch is zwangerschapsdiabetes niet onschuldig, want indien geen preventieve maatregelen getroffen worden, zal ongeveer de

helft van deze vrouwen uiteindelijk type 2 diabetes ontwikkelen. Tenslotte zijn er nog enkele andere specifieke vormen van diabetes, bijvoorbeeld secundair aan andere ziekten zoals pancreaslijden. Deze vormen komen echter slechts zelden voor en worden daarom hier niet uitgebreid beschreven.

Behandeling van diabetes Voor mensen met diabetes komt het er op aan hun diabetes onder controle te houden. Personen met type 1 spuiten zich vanaf diagnose meerdere malen per dag in met insuline. Bij type 2 is het vooral van belang om in de eerste plaats gewicht te verliezen. Zoals diëtiste Annemie Van de Sompel in een verder artikel uitlegt, vermindert het risico op verwikkelingen aanzienlijk wanneer iemand met type 2 er in slaagt op vier jaar vier kilo te vermageren, én dat ook te behouden. De medicamenteuze behandeling bij type 2 bestaat initieel uit orale antidiabetica samen

met dieet en voldoende lichaamsbeweging. Door de progressieve achteruitgang van de pancreasfunctie zullen de meeste type 2 diabetespatienten uiteindelijk echter ook insuline nodig hebben.

(zelf)controle Wanneer men insuline spuit, is zelfcontrole van de bloedsuikerwaarde een absolute vereiste tot goede regeling. Op verschillende tijdstippen van de dag moet met een kleine handige glucosemeter de bloedsuikerspiegel bepaald worden. In functie daarvan kan de benodigde dosis insuline berekend worden. berekend worden Het aantal controles per dag kan verschillen, maar drie à vier keer per dag bloed aanprikken om de bloedsuiker te bepalen, is eigenlijk een must bij personen op een 4 injectieschema ( zie verder). Bovendien kunnen extra metingen nodig zijn, bijvoorbeeld bij sporten, onregelmatige voeding enz. Bij personen die 1 of 2 x per dag insuline inspuiten, kunnen minder frequente metingen meestal volstaan. De laatste jaren heeft de technische evolutie een flinke vlucht ge-

”

Daarom is het extreem belangrijk dat de persoon met diabetes hiertoe de nodige opleiding krijgt

”

kend. Snellere, betrouwbare meters, die minder bloed nodig hebben, hebben deze dagelijkse prikken al heel wat minder moeilijk gemaakt. Maar behalve meten, moet men ook de insulinedosissen aanpassen aan de maaltijden, aan lichaamsbeweging en aan de glycemiewaarde.

Meten is dus één ding, omgaan met deze cijfers is nog iets helemaal anders. Daarom is het extreem belangrijk dat de persoon met diabetes hiertoe de nodige opleiding krijgt. Diabetes educatoren, verpleegkundigen en diëtisten, die hiervoor een specifieke opleiding hebben gekregen, zijn het best geplaatst om de patiënten te begeleiden in deze soms moeilijke taak

Controle bij de arts

Artsen blijven er op hameren. Zelfcontrole moet steeds vergezeld worden van consultaties bij de huisarts en/of specialist. Zowel bij type 1 als bij type 2 is een bezoek aan huisarts of specialist om de drie maanden een must. Behalve de bloedsuikerwaarden via zelfcontrole, moet immers eveneens de bloeddruk, gewicht en het HbA1c minstens 3 maandelijks opgevolgd worden. Dit HbA1c of geglycosyleerd hemoglobine is een maat voor de gemiddelde diabetes controle over de laatste 3 maanden. Een HbA1c meting kan nooit zelfcontroles, vervangen, maar omgekeerd zijn glycemiemetingen via zelfcontrole zonder de bijkomende zekerheid van een gunstige HbA1c waarde, onvoldoende. Behalve deze 3 maandelijkse controles, is jaarlijks eveneens een “ grotere” controle noodzakelijk. Bij dit jaarlijks nazicht gebeurt het opzoeken van eventuele verwikkelingen. Zo zijn een jaarlijks onderzoek van de urine op kleine sporen eiwitten ( microalbuminurie), een jaarlijks nazicht van de nierfunctie en lipidenwaarden in het bloed, een jaarlijks nazicht van de voeten en een jaarlijks nazicht van de ogen een must voor elke diabetespatiënt en dit onafhankelijk van zijn behandeling, of dit nu alleen dieet betreft, medicatie of insulinetherapie.

DIABETES

5

Verwikkelingen Wat bij andere chronische aandoeningen soms niet mogelijk is, kan wel bij diabetes: de preventie van de verwikkelingen. Diabetesverwikkelingen zijn immers nauw verbonden met een minder goede regeling van de glucose of een laattijdige diagnose waardoor kostbare tijd verloren gaat. Toch speelt ook de duur van de diabetes een belangrijke rol.

TEKST: DAVID DESMEDT

ok Dr. Kristien Van Acker (diabetologe, Sint-Jozefziekenhuis in Bornem) kan het niet genoeg benadrukken: “Mensen die zich tijdig en goed verzorgen en hun behandeling opvolgen hebben een beduidend kleinere kans om diabetesverwikkelingen op te lopen. Laat die boodschap heel duidelijk zijn.” “Ik denk dat je bij de erwikkelingen van diabetes een onderscheid moet maken tussen type 1 en type 2. Bij de grootste groep, die van type 2, treden vooral de cardiovasculaire complicaties op de voorgrond. Het overgewicht dat bij deze patiëntengroep vaak prominent aanwezig is, is immers geassocieerd met hoge bloeddruk en hoge cholesterolwaarden. Deze risicofactoren, tezamen met diabetes of gestoorde bloedsuikerspiegels, leiden tot een flink verhoogd risico op aderverkalking. Door deze ongunstige evolutie noteren we ook een hoger risico op hartinfarcten, hersenbloedingen en last in de benen, vooral ter hoogte van de voet, soms met de ‘diabetische voet’ als gevolg”, aldus Dr. Van Acker. (voor diabetische voet, zie artikel in deze bijlage) Toch is een goede preventie niet noodzakelijk een garantie dat er geen

O

verwikkelingen opduiken. “Wanneer zich dan toch, ondanks alle preventie, complicaties manifesteren ter hoogte van het hart en de bloedvaten, dan is het de beurt aan de secundaire preventie”, aldus Dr. Van Acker. “In die optiek is het de plicht van elke persoon met diabetes om aan zelfcontrole te doen en jaarlijks zijn of haar (huis)arts te consulteren om eventuele verwikkelingen op te sporen. De diabetespas kan hierbij een uitstekende hulp en handig instrument zijn.”

”

Behandelen van de bloedsuikerwaarden alleen is dus duidelijk niet voldoende

”

Bij cardiovasculaire verwikkelingen is een goede diabetescontrole en -regulatie onontbeerlijk. Sowieso hebben alle patiënten met diabetes type 2 belang bij rookstop en voldoende beweging. Het gebruik van bloedverdunners zoals een lage dosis aspirine en cholesterolverlagende middelen moeten helpen het tij te keren. Wetenschappelijk onderzoek heeft duidelijk aangetoond dat het toedienen van cholesterolverlagende

middelen aan personen met type 2 diabetes een bijkomende daling van 30% geeft van het risico op atherosclerose (slagaderverkalking), zelfs wanneer deze medicatie gestart wordt bij personen met een normale cholesterolwaarde vóór de behandeling. Tot slot is een strikte bloeddrukcontrole heel belangrijk met een streefwaarde lager dan 130/80. Behandelen van de bloedsuikerwaarden alleen is dus duidelijk niet voldoende. Om verwikkelingen te voorkomen, dient een persoon met diabetes dan ook al gauw 10 tot 15 pilletjes per dag in te nemen. Niet steeds makkelijk, zeker niet omdat je je niet ziek voelt. Daarnaast zijn er complicaties die bij de beide types diabetes voorkomen. Er zijn drie diabetes-specifieke verwikkelingen: oogletsels (retinopathie of letsels aan het netvlies), nierletsels (nefropathie) en tot slot de zenuwaantastingen (neuropathie). “Bij zenuwaantasting voelt iemand bijvoorbeeld niet meer dat hij of zij met zijn blote voet in een duimspijker trapt, of dat iemand te knellende schoenen aantrekt. Of iemand die met zijn voet tegen de verwarming aanzit en niet voelt dat dit te warm is”, aldus nog Dr. Van Acker. Voor al deze verwikkelingen zijn er behandelingsmogelijkheden. Net-

vliesletsels kunnen met een laser worden behandeld waarbij de oogarts de bloedende minuscule bloedvaatjes dichtschroeit. Bij oudere personen treedt ook vaak cataract op dat tegenwoordig met een eenvoudige ingreep te verhelpen is. Nierletsels, indien niet of onvoldoende behandeld, kunnen evolueren naar dialyse of de noodzaak voor een niertransplantatie. Bij de preventie hiervan kunnen we microhoeveelheden eiwit in de urine opsporen. Een jaarlijks urine onderzoek op “microalbuminurie” is dan ook onontbeerlijk voor elke persoon met diabetes. Wanneer een afwijking vastgesteld wordt kan een goede diabetescontrole, specifieke medicatie, maar ook strikte bloeddruk- en lipidencontrole de verdere evolutie afremmen of stoppen. Bij zenuwaantasting of neuropathie komen vooral de sensoriële of gevoelsstoornissen voor. Dit situeert zich voornamelijk in de benen, en meer bepaald in de voet. Jammer genoeg is dit één van de oorzaken die

een diabetische voet in de hand werken, waarvan sprake is in een ander artikel in dit blad. Tot slot ontwikkelt een hele kleine groep (zo’n 15%) heel pijnlijke neuropathieën. Die mensen hebben vaak het gevoel dat mieren over hun benen kruipen, hebben pijnscheuten enz. “Tot voor kort was het niet mogelijk om die heel kleine groep te helpen bij dit toch wel serieuze en pijnlijke ongemak. Gelukkig hebben we daar nu wel geneesmiddelen voor”, besluit Dr. Van Acker. Ongetwijfeld vindt die groep patiënten hiermee grotendeels de levenskwaliteit terug die ze vroeger hadden. Gelukkig kunnen al deze verwikkelingen in grote mate voorkomen worden, op voorwaarde dat ze tijdig ontdekt worden. Jaarlijks moet elke diabetespatiënt daarom langsgaan bij de oogarts voor een specifieke diabetes controle en moeten nieren en voeten nagekeken worden. Indien tijdig ontdekt kan er immers nog heel wat gebeuren om de verdere evolutie af te remmen.

Een insulinepomp is een alternatief voor mensen met diabetes die behandeld worden met intensieve insulinetherapie en op een regelmatige basis hun bloedglucosewaarden meten. Een insulinepomp vervangt de insulinepen of injectiespuit. De pomp wordt buiten het lichaam, bijvoorbeeld aan de broekriem, gedragen. Door een dun slangetje (infusieset of catheter) wordt voortdurend snelwerkende insuline afgegeven volgens de insulinebehoefte van het lichaam. De insuline die nodig is bij een maaltijd wordt vrijgegeven door op een toets te drukken. Op die manier wordt het lichaam optimaal voorzien van insuline en wordt de natuurlijke insuline afgifte van de alvleesklier nagebootst.De ervaring van de gebruikers heeft aangetoond dat een insulinepomp het toelaat om gemakkelijker te leven met diabetes, op een meer flexibele en comfortabele manier.

Diabetische voet Als ernstige complicatie kan de diabetesvoet zowel patiënten met diabetes type 1 als type 2 teisteren. Maar ook hier, net als in het hele diabetesverhaal, kan preventie wonderen doen.

TEKST: DAVID DESMEDT

r. Kristien Van Acker (diabetoloog, Sint-Jozefkliniek BornemWillebroek) verduidelijkt: “Bij diabetische voet hebben we het over misvormingen in de voet zonder wonden, die eventueel kunnen evolueren naar een voet met open wonden”.

D

Ontstaan

Een drietal factoren liggen aan de oorzaak van de ontwikkeling van een diabetische voet. Dr. Van Acker:

“Omwille van de zenuwaantasting in de voeten, voelt een patiënt vaak niet dat zijn schoenen knellen. In 85% van de gevallen ligt de schuld van een wonde bij te krap zittend schoeisel. Daarnaast zorgt een slechte bloedtoevoer in de benen voor een tekort aan voldoende bloedtoevoer naar de voet toe waardoor wondheling moeilijker verloopt. Tot slot treedt er in de pezen in de voet een zekere stramheid op”.

Risicovoeten Dr. Van Acker pleit dan ook voor een

vroegtijdige herkenning van ‘risicovoeten’. “Dat is een taak van zowel de patiënt, zijn/haar huisarts, verpleegkundige, podologe en de behandelende specialist. Wanneer uit onderzoek blijkt dat patiënten hun voeten niet ‘voelen’ of de hartpulsaties in de voet slecht voelbaar zijn, moeten bij alle drie de actoren een belletje gaan rinkelen. Orthopedische afwijkingen op hun beurt moeten nauwkeurig in de gaten worden gehouden. Deze zaken staan trouwens ook duidelijk vermeld in de Diabetespas.”

Behandeling Ook hier, net als in het hele diabetesverhaal, kan preventie veel ellende besparen. Krap zittend schoeisel is uit den boze en de screening naar de risicovoeten zal een aantal mensen een diabetische voet besparen. Toch lukt dit niet voor iedereen. Dr. Van Acker: “Wanneer een wonde na twee weken niet verbeterd is, raden wij de patiënt aan om naar een gespecialiseerde voetkliniek te gaan. In deze voetklinieken werken een aantal artsen uit verschillende disciplines samen om het meest opti-

male behandelingsplan voor de patiënt op te stellen.” “Eerst proberen we de wonde te zuiveren. Dit kan met verbanden, madentherapie of andere meer specifieke therapieën die spijtig genoeg niet steeds terugbetaald en, dus duur zijn voor de patiënt. Vaak dienen we de patiënt ook antibiotica toe en bekijken we met de vaatchirurg of het nodig is de bloedtoevoer naar de voet al dan niet operatief te verbeteren. Lukt dit niet, dan zit er vaak niets anders op dan een beperkte amputatie te overwegen. Maar zover hoeft het niet te komen, als de persoon met diabetes de nodige discipline tot zelfzorg opbrengt en zich regelmatig laat controleren”, besluit Dr. Kristien Van Acker.

6

DIABETES

Redder in nood: insuline Bij de ontdekking van insuline in het jaar 1922 kon wellicht niemand zich een beeld vormen van hoe bijna 90 jaren later dit hormoon het leven van vele mensen met diabetes draaglijker zou maken. TEKST: DAVID DESMEDT

raag aan tien willekeurige mensen in de straat met welk woord ze ‘diabetes’ associëren. Zonder twijfel zal het woord ‘prikken’ en ‘insuline’ vele keren als antwoord vallen. Maar wat is nu eigenlijk insuline? Wat is de werking ervan en waarom moeten sommige mensen met diabetes op welbepaalde momenten zichzelf insuline toedienen? Waarom is het zo belangrijk om insulinetherapie nauwgezet op te volgen?

V

worden met insuline injecties van bij het begin. Insuline kan immers niet als een pilletje worden toegediend omdat het afgebroken wordt door de maagzuren en enzymes. Bij personen met diabetes type 2 kunnen we in het begin van de ziekte vooral een slechte insulinewerking aantonen. Na verloop van tijd gaat ook bij type 2 diabetes de aanmaak van insuline achteruit en zal uiteindelijk een behandeling met insuline meestal noodzakelijk zijn.

Soorten insulines Stijging glucose

De brandstoffen die het lichaam uit voeding haalt zijn koolhydraten, vetten en eiwitten. De omzetting van deze koolhydraten (suikers of zetmeel) in glucose vindt plaats in de darm; daarna komt glucose (bloedsuiker) via de darm in de bloedsomloop terecht. Op zijn beurt zorgt het bloed ervoor dat glucose naar de cellen van het lichaam getransporteerd wordt om daar als brandstof te dienen. En net voor die opname van glucose in de cellen is insuline nodig. Insuline is een hormoon aangemaakt door de pancreas. Na een maaltijd komt glucose in het bloed en zal de pancreas (ook alvleesklier genoemd) insuline aanmaken zodat de glucose kan worden opgenomen in de cellen. Bij type 1 diabetes wordt geen insuline meer aangemaakt. Deze vorm van diabetes kan alleen behandeld

De indeling van de soorten insulines gebeurt op basis van hun werkingsduur in het lichaam. Snelwerkende insulines beginnen te werken na 20 tot 30 minuten en dit gedurende zes tot acht uur na de inspuiting. Men gebruikt deze insuline telkens voor

de maaltijd, dus meerdere malen per dag. Omdat snelwerkende insulines nog enkele uren na de maaltijd blijven werken, is het aangewezen om tussenmaaltijden te nuttigen. De naam van de volgende soort insuline spreekt voor zich. Ultrasnelwerkende insulines doen hun werk in het lichaam al enkele minuten na de injectie. De werkingsduur bedraagt twee tot vijf uur en ook hier zijn altijd meerdere inspuitingen per dag nodig. Tussenmaaltijden hoeven niet omdat de insuline vlugger uitgewerkt is. Zowel bij gebruik van snelwerkende als bij ultrasnelwerkende insulines is het van primordiaal belang om een goed inzicht te hebben in de wisselwerking tussen de activiteiten (sport), de maaltijden en de correcte en tijdige toediening van dit soort insuline om een te hoog of te laag glycemiegehalte te voorkomen. Een traagwerkende insuline is een insuline waaraan een bindingsmiddel werd toegevoegd om de insuline trager in de bloedsomloop te brengen, waardoor het uiteraard trager

werkt. Deze insuline begint zijn werk te doen twee tot drie uur na inspuiting en blijft actief tot ongeveer 22 uur na de injectie. Bij ultratraagwerkende insulines start de werking twee tot vier uren na inspuiting om vervolgens ongeveer 24 uren verder in het lichaam actief te zijn. Tot slot is gemengde insuline een mengeling van snelwerkende hoeveelheid met een hoeveelheid traagwerkende insuline. Na 20 tot 30 minuten start de werking om nog ongeveer 24 uur verder te gaan.

Hoe kan men insuline toedienen? Grosso modo kan iemand met diabetes zichzelf op twee manieren insuline toedienen. Enerzijds met een insulinepen. Bij insulinetoediening met een pen kan men kiezen uit een pen met patronen of een wegwerpinsulinepen. Soms opteert men ook voor een insulinespuit. Belangrijker dan het materiaal om in te spuiten is echter het gekozen schema. Basaal-bolus: Behalve pomptherapie is dit het meest intensieve insuline schema. De persoon met diabetes moet zichzelf één of tweemaal per dag een injectie geven met langwerkende insuline en drie inspuitingen met snelwerkende insuline vóór de voornaamste maaltijden: vóór het ontbijt, vóór het middageten en vóór het avondeten. Dit systeem, dat basaal bolussysteem wordt genoemd, lijkt ingewikkeld maar geeft meestal wel meer vrijheid en mogelijkheid om de insuline nauwkeurig te doseren in functie van beweging, de grootte van de maaltijd en de bloedsuikerspiegel.

Door deze flexibiliteit wordt met een basaal-bolussysteem over het algemeen een betere regeling bekomen dan met een injectieschema met 2 inspuitingen per dag. De insulinepen is daarbij veel praktischer en handiger dan de klassieke spuitjes. Voor een schema met 2 injecties van een menginsuline, meestal vóór ontbijt en vóór avondmaal gegeven, wordt vaak geopteerd bij personen met type 2 diabetes en bij kinderen. Dit systeem verplicht een regelmaat in het tijdsschema van de injecties en de maaltijden, alsook een verdeling van de koolhydraten in drie klassieke maaltijden en drie tussendoortjes, die overeenstemmen met het werkingsprofiel van de gebruikte insulines. Een schema van 1 insuline injectie van een langwerkende of ultralangwerkende insuline, wordt gebruikt bij type 2 diabetespatienten. Deze behandeling heeft vooral als doel de nuchtere bloedsuikerwaarden te onderdrukken. Tot slot zijn er ook nog de insulinepompen vooral bedoeld voor mensen die hun bloedsuikerwaarden moeilijk onder controle hebben of die een zeer strikte behandeling nodig hebben zoals bij zwangerschap. In de toekomst is er wellicht ook een kans weggelegd voor insulinebehandelingen zonder spuitjes, zoals inhaleerbare (via inademing) insuline. In de Verenigde Staten komt deze techniek traag maar zeker van de grond. Er loopt nog veel onderzoek hierrond en toch is het nu al zeker dat het enkel bestemd is voor de dosissen snelwerkende insulines die iemand zich moet toedienen voor een maaltijd. Wordt ongetwijfeld nog vervolgd.

Rol van de huisarts Zowel de overheid als de Vlaamse Diabetesvereniging zijn van mening dat de eerste lijn, zijnde de huisartsen én de zorgverleners rond hen, een cruciale rol moet vervullen in de zorg voor mensen met type 2 diabetes. Maar zover is het nog niet helemaal, de weg lijkt langer dan gedacht…

TEKST: DAVID DESMEDT

r. Frank Nobels (endocrinoloog O.L.V.-ziekenhuis Aalst en bezieler diabetesproject regio Aalst) verduidelijkt: “Het aantal mensen met type 2 diabetes gaat in stijgende lijn. Boven de leeftijd van 65 jaar wordt minstens 1 persoon op 10 getroffen, vandaar dat men in de volksmond van ouderdomsdiabetes spreekt, maar de ziekte komt ook meer en meer op jongere leeftijd voor.

D

Het is evident niet de bedoeling dat al deze patiënten naar een gespecialiseerde gaan. Uiteraard moet het specialistisch team ingeschakeld worden bij moeilijk te behandelen patiënten, maar de basiszorg wordt best in de eerste lijn gegeven. Maar dan moet de huisarts hier wel beter voor omkaderd worden.” Dr. Nobels vervolgt: “Er werden de laatste jaren al enkele initiatieven genomen om de eerste lijn te ondersteunen. Zo werd de diabete-

spas ingevoerd. Dit is een boekje waarin enkele opvolgparameters genoteerd kunnen worden. Het gaat met de patiënt mee van zorgverlener naar zorgverlener, om zo het teamwerk te verbeteren. De pas geeft ook recht op terugbetaling van een uurtje advies door een diëtist, en sommige hoog-risico patiënten krijgen hun podologische zorg een beetje terugbetaald. Daarnaast kan de huisarts sinds enkele jaren beroep doen op een referentiever-

pleegkundige om het opstarten van insuline te begeleiden. Deze thuisverpleegkundigen zijn echter te weinig geschoold om echt als diabetesverpleegkundige te kunnen fungeren. Het gaat dus over enkele losse bouwstenen. Daar kan je geen huis mee bouwen.” Het RIZIV is momenteel een ‘zorgtraject diabetes’ aan het uitbouwen, om de eerste-lijnszorg voor type 2 diabetes volgens een bepaald stramien te laten verlopen, met coach-

ing door de specialist. In een eerste fase zal dit enkel voor patiënten op insuline gebruikt worden, maar het is de bedoeling om dit nadien uit te breiden naar de vroegere stadia van type 2 diabetes. Dr. Nobels vindt dat het hoog tijd wordt om de diabeteszorg in de eerste lijn beter te structureren. “Dit zorgtraject is een goede aanzet, maar regelt alleen de samenwerking tussen artsen. Er moeten goed opgeleide diabetesverpleegkundigen ingezet worden, ingebed in regionale coördinatiestructuren, die zorgen voor opleiding, coaching en opvolging van de kwaliteit van de zorgen. Er is dus nog veel werk aan de winkel.”

DIABETES

7

Misschien heeft u wel diabetes?

Diabetes Mellitus is een chronische ziekte gekenmerkt door een verhoogd gehalte aan suiker (glucose) in het bloed. De oorzaak is een trage of onvoldoende vrijstelling van insuline en/of een slechte insulinewerking. De meest voorkomende vormen zijn type 1 en type 2 diabetes.

ype 2 diabetes komt vaak voor. Men schat dat zo’n 8 % van de volwassen bevolking type 2 diabetes heeft (1 Belg op 12) waarvan bijna de helft het niet weet. Door de afwezigheid van duidelijke klachten kan men jaren met type 2 diabetes rondlopen zonder het te beseffen. Op het ogenblik van de diagnose heeft de ziekte vaak al heel wat schade aangericht (hartklachten, voetwonden, nieren, oogproblemen, …). Dit is jammer want door een vroegtijdige opsporing en een goede behandeling van diabetes kunnen deze verwikkelingen voorkomen worden.

T

”

Met een eenvoudige test als deze ontdekt u of u een verhoogd risico heeft voor type 2 diabetes.

Doe de risicotest!

”

* Online op: www.diabetes-vdv.be ja 

• Tijdens een interventie of ziekenhuisopname is ooit een verhoogde bloedsuiker vastgesteld. • Ik heb veel dorst of moet veel plassen of ben vermagerd zonder op mijn voeding te letten of heb vaak urineweginfecties. • Ik ben ouder dan 65 jaar. • Tijdens mijn zwangerschap had ik een verhoogde bloedsuiker.

ja 

neen 

ja 

neen 

ja 

neen 

ja 

neen 

ja 

neen 

U antwoordde éénmaal ‘ja’ = verhoogd risico op diabetes type 2 • Ik ben bevallen van een baby van meer dan 4.5 kg.

ja 

Voor al uw vragen over diabetes

De Diabetes Infolijn is een initiatief van de Vlaamse Diabetes Vereniging vzw. De V.D.V. is een dynamische vereniging die vele aspecten van diabetes in Vlaanderen behartigt. De vereniging wil diabetes een gezicht geven en de belangen van mensen met diabetes maatschappelijk behartigen.

neen 

• Mijn ‘Body Mass Index’* is hoger of gelijk aan 25 kg/m2. • Mijn buikomtrek (gemeten met een lintmeter rond de navel) is meer dan 102 cm (man) of 88 cm (vrouw). • Ik heb hoge cholesterol en/of hoge bloeddruk of ik neem hiervoor medicatie in.

ja 

ja 

• Ik heb een moeder, vader, broer of zus met diabetes.

neen 

neen 

neen 

U antwoordde tweemaal ‘ja’ en u bent jonger dan 45 jaar = verhoogd risico op diabetes type 2 U antwoordde éénmaal ‘ja’ en u bent ouder dan 45 jaar = verhoogd risico op diabetes type 2 Indien uit deze test blijkt dat u een verhoogd risico heeft, ga dan langs bij uw huisarts. Uw huisarts kan met een eenvoudig nuchter bloedonderzoek nagaan of uw bloedsuiker verhoogd is. * De ‘Body Mass Index’ kan u berekenen door uw gewicht (in kg) te delen door het kwadraat van uw lichaamslengte (in meter). Bijvoorbeeld: u weegt 70 kg en meet 1m80. Uw ‘Body Mass Index’ is dan 21.6 kg/m2 (formule: 70 gedeeld door (1.80 x 1.80)).

ADVERTENTIE

Getuigenis: niet allemaal kommer en kwel Toen Olivier op 18-jarige leeftijd de diagnose van diabetes type 1 te horen kreeg, stortte zijn wereld zowat in elkaar. Toch is zijn getuigenis een verhaal van hoop, een niet onbelangrijke boodschap voor iedereen die met diabetes geconfronteerd wordt. lke persoon met diabetes heeft zijn eigen verhaal. En zoals wel vaker het geval is met chronische ziektes, is ook het verhaal van de nu 33-jarige Olivier uit Hoeilaart een verhaal met up’s en down’s. Maar hij bleef niet bij de pakken zitten en maakte van diabetes een deel van zijn dagdagelijkse leven.

E

Neus op de feiten Olivier: “Toen ik op 18-jarige leeftijd op korte termijn zowat 20

kilo lichaamsgewicht verloor zei een tante van me dat ik wel eens diabetes zou kunnen hebben. Een bezoek aan de arts bevestigde haar vermoeden. Op een scharniermoment in mijn leeftijd stond ik oog in oog met diabetes, een verschrikkelijke opdoffer”. Zijn eerste bezoek aan de specialist drukte hem meteen met de neus op de feiten. “Hij deed twee maal een injectie voor op een sinaasappel en voor ik er enig erg in had

diende ik mezelf de eerste injectie toe. Achteraf bekeken heeft die nogal ‘botte’ aanpak mij enorm geholpen om mezelf in handen te nemen en diabetes recht in de ogen te kijken. Ik voelde dat ik geen keuze had”, aldus Olivier.

Levenskwaliteit Hij staat ondertussen al 15 jaar op vijf injecties per dag. Maar die inspuitingen weerhouden hem er niet van een normaal leven te lei-

den. “Van bij het begin heb ik iedereen in mijn omgeving, of dit nu familie, vrienden of collega’s zijn, op de hoogte gebracht. Het zijn ook zij die nu bijvoorbeeld al bemerken dat ik een hypo krijg. Ik heb ook geen schaamte om bijvoorbeeld op restaurant aan tafel een spuit te zetten. Of op café alvorens enkele pinten te drinken. Ik sport ook, kortom ik doe de zaken die mijn leeftijdsgenoten ook doen”, aldus Olivier.

Discriminatie Bij de aankoop van een huis weigerde de levensverzekeringsmaatschappij om hem een polis te geven, omwille van zijn diabetes. “Mensen met diabetes worden nog steeds door banken en verzeke-

ringsmaatschappijen gediscrimineerd. Omdat we zogezegd ‘minder lang leven’ terwijl ik plichtsbewust mijn diabetes onder controle houd. Ik controleer vijf keer per dag mijn bloedsuikerpiegel. Hopelijk is er de wil vanuit de politiek en andere instanties om die discriminatie eens en voor altijd op te heffen”, besluit hij.

DIABETES

8

Diabetes bij kinderen in stijgende lijn

Dit jaar stond Werelddiabetesdag van 14 november laatstleden in het teken van diabetes bij kinderen en adolescenten. In sommige landen stijgt het aantal type 2-gevallen bij kinderen en adolescenten maar bij ons zit vooral type 1 in de lift.

TEKST: DAVID DESMEDT

rof. Dr. Harry Dorchy (Universitair Kinderziekenhuis Fabiola, Brussel): “Wereldwijd zijn er volgens de laatste cijfers 440.000 kinderen

P

mige etnische groepen zien we een vlugge stijging van type 2, vooral bij kinderen uit Japan en bij autochtone Amerikaanse en Australische kinderen

België

”

Van de 2600 Belgische kinderen met diabetes, heeft 97 % type 1

”

met diabetes type 1, jonger dan 15 jaar. Tot voor kort was type 2 bij kinderen eerder uitzonderlijk. In som-

Van de 2.600 Belgische kinderen met diabetes, heeft 97% type 1. Prof. Dorchy: “In heel mijn carrière van bijna dertig jaar ben ik nog maar drie kinderen tegengekomen met type 2. Onze situatie is dus nu nog niet vergelijkbaar met die in Amerika of Japan. Sinds de invoering van het Belgisch Diabetesregister in 1989 stellen we een jaarlijkse verhoging van 3.7%

vast van type 1-gevallen, in de leeftijdscategorie 1 tot 15 jaar. Vooral jongetjes jonger dan 10 jaar zijn hiervan het slachtoffer gezien bij hen de stijging zelfs 8.7% bedraagt. De echte redenen kennen we (nog) niet maar volgens sommige onderzoekers is het te wijten aan een daling van borstvoeding, een vermindering van immuniteit door betere hygiëne, stijging van nitraten in de voeding, overgewicht (vooral bij de jongens).”

Toekomst Naar de toekomst toe is Prof. Dorchy niet echt optimistisch: “Als ik zie hoe kinderen gretig fastfoodmaaltijden verorberen en urenlang zittend computerspelletjes spelen, dan kan ik alleen maar besluiten dat de kinderdiabetesepidemie die nu in de Verenigde Staten woedt, binnen afzienbare tijd de Oceaan overwaait. Met alle gevolgen vandien voor de gezondheid van de kinderen.”

Erkende pediatrische diabetescentra Prof. Harry Dorchy is steeds een vurig pleitbezorger geweest van de pediatrische diabetescentra. “In België zijn er op dit ogenblik 11 door het Riziv erkende pediatrische diabetes-

centra, vier Franstalige en zeven Nederlandstalige. In deze centra werken multidisciplinaire teams, samengesteld uit een kinderarts-diabetoloog, een diabetesverpleegkundige, een diëtist(e), een sociaal assistente en tot slot een psycholoog/kinderpsychiater.” Toch is niet alles rozengeur en maneschijn. “Uit de cijfers van 2006 blijkt dat slechts 1800 van de 2.600 kinderen met type 1 zich naar de erkende pediatrische centra begeven. Dat is veel te weinig. De andere 800 gaan naar de erkende centra voor

volwassenen omdat die soms dichter bij huis gelegen zijn, en dit terwijl men in Frankrijk het normaal vindt

”

Hoe kinderen gretig fastfood maltijden verorboren en urenlang zittend computerspelletjes spleen…

”

om 100 kilometer af te leggen om verzorgd te worden”, aldus nog Prof. Dorchy.

Topsport mogelijk met diabetes Voormalig stervoetballer Pär Zetterberg van Anderlecht maakte zich niet alleen verdienstelijk op het voetbalveld, hij is het levende bewijs dat iemand met diabetes type 1 toch aan topsport kan doen.

TEKST: DAVID DESMEDT

ver diabetes en (top)sporten doen de wildste verhalen de ronde. Ten onrechte menen nog heel wat mensen dat diabetes niet te combineren valt met sporten. Niets is minder waar, integendeel. Ook toen Zetterberg klaar stond om de eerste ploeg van Anderlecht te vervoegen, weerde trainer Aad De Mos hem uit de opstelling met als reden dat iemand met diabetes onmogelijk aan topsport kan doen. Het is een opmerking geweest die De Mos nog lange tijd zou blijven achtervolgen…

O

Op Wereld Diabetes Dag van 14 november laatstleden vertelde Zetterberg voor de commissie Sociale Aangelegenheden van de Senaat zijn

”

Ten onrechte menen nog heel wat mensen dat diabetes niet te combineren valt met sporten. Niets is minder waar.

”

wedervaren met diabetes, de dagelijkse insuline-inspuitingen en de im-

pact ervan op zijn leven. Die commissie moest een resolutie goedkeuren om een Belgisch actieplan tegen diabetes te stimuleren en Zetterberg bewees in het verleden al een goede

”

Op Wereld Diabetes Dag van 14 november laastleden vertelde Zetterberg zijn wedervaren met diabetes

”

ambassadeur te zijn voor de strijd tegen diabetes. De Commissie keurde na afloop de resolutie unaniem goed. Tot slot blinkt Zetterberg ook uit in zijn belangeloze inzet bij het werven van fondsen voor onderzoek naar diabetes.

DIABETES

9

Wetenschappelijk onderzoek en diabetes

Zoals heel wat chronische aandoeningen heeft ook diabetes een dubbel aspect: dat van de preventie en dat van de behandeling. En bij die behandeling kijken alle personen met diabetes hoopvol uit naar wat wetenschappelijk onderzoek de komende jaren voor hen zal brengen.

TEKST: DAVID DESMEDT

staat aan de wereldtop. Vooral in het onderzoek naar preventie van type 1

diabetes, het opsporen van verwanten van type 1 diabetes met een ver-

et is geen publiek geheim dat farmaceutische firma’s die geneesmiddelen voor mensen met diabetes op de markt brengen, reusachtige sommen blijven spenderen in het verbeteren en optimaliseren van die medicijnen. Vaak gaat het hier soms over astronomisch hoge budgetten die jarenlang onderzoek financieel moeten ondersteunen.

H

Belgisch onderzoek aan de wereldtop

Dit mag ook eens gezegd worden. Belgisch onderzoek naar diabetes

hoogd risico alsook in het onderzoek naar betacel transplantatie, hebben Belgische onderzoeksteams wereldfaam opgebouwd. Het belang van biotechnologie en genetisch onderzoek in de geneeskunde neemt toe. Op heel wat therapeutische domeinen richten wetenschappers hun pijlen op die nieuwe benaderingswijze. Ook in dit spitstechnologisch onderzoek staan bedrijven met vestiging in Belgie en Belgische wetenschappers soms mijlenver voor op andere centra. Noemen we tenslotte nog de deelname aan talrijke internationaal gecoördineerde en door de industrie ge-

sponsorde klinische studies in verschillende algemene en universitaire ziekenhuizen, dan weten we dat de Belgische diabeteszorg internationaal tot de top kan gerekend worden. We hopen alleen dat de politieke wereld deze evolutie blijft steunen en

”

Dit mag ook eens gezegd worden. Belgisch onderzoek naar diabetes staat aan de wereldtop.

”

voldoende financiële middelen ter beschikking kan stellen opdat research kan blijven ontwikkelen van onderzoek tot praktische implementatie binnen aanvaardbare termijnen.

Verantwoordelijke uitgever: DDB Health - May Bogaerts. Sint-Huibrechtsstraat 17 - 1150 Brussel

ADVERTENTIE

Diabetes is meer dan suiker alleen ! U staat er niet alleen voor. Praat erover met uw arts.

Partner in diabetic care www.pfizer.be

10

DIABETES

Nieuwe hoop: de incretines

Vanaf volgende maand voorziet het Riziv de terugbetaling van een nieuwe soort geneesmiddelen in de strijd tegen diabetes: de incretines. Wat zijn dit voor geneesmiddelen en waarom zijn ze zo belangrijk voor patiënten met diabetes?

TEKST: DAVID DESMEDT

itleggen wat incretines zijn, is voorwaar geen gemakkelijke opdracht. Prof. Dr. Luc Van Gaal (diensthoofd diabetologie, metabole ziekten en nutritionele pathologie, UZA) verschafte ons tekst en uitleg.

U

Type 2 diabetes De ontdekking van incretines is vooral van belang voor type 2 dia-

”

Twee substanties, GIP en GLP 1 zijn verantwoordelijk voor dat incretine effect

”

betes. Door de epidemische toename van het aantal gevallen van type 2 diabetes hoeft het geen verder betoog dat deze nieuwe groep genees-

middelen de aanpak van deze vorm van diabetes in de komende jaren grondig zal wijzigen. Prof. Luc Van Gaal: “Wanneer iemand eet, scheidt het spijsverteringsstelsel extra hormonen af, zoals het GIP en het GLP1, samen de incretines genaamd. Deze stoffen stimuleren de bètacel van de pancreas tot aanmaak en secretie van insuline. Bovendien hebben deze incretinehormonen een eetlustverlagend effect. Onderzoekers hebben duidelijk aangetoond dat bij personen met type 2 diabetes er eveneens sprake is van een duidelijk gestoord (lees afgenomen) incretine-effect.”

Geen hypo’s Twee substanties, GIP en GLP1, zijn verantwoordelijk voor dat incretineeffect. “Het bijzondere van deze substanties is dat ze de productie van insuline wel stimuleren, maar enkel en

alleen als het glucosegehalte in het bloed verhoogd is. Concreet betekent dit dat ze de bloedsuikerspiegel alleen doen dalen wanneer die te hoog is, anders niet. Zo blijven de gevreesde hypoglycemieën uit of zijn ze alleszins minder frequent dan met insuline.”

”

De ontdekking van incretines is vooral van belang voor type 2 diabetes.

Tussenstap

”

Op dit moment zijn er werelwijd (maar nog komende in België) twee soorten incretines: enerzijds de incretine-‘nabootsers’ of mimetica: zij bootsen de werking van incretine in het lichaam na, anderzijds zijn er de

incretine-enhancers of stimulatoren zoals de DPP4-inhibitoren. Dit zijn stoffen die het enzyme dat GLP1 snel afbreekt, neutraliseert en aldus het lichaamseigen GLP1 sterk verhoogt. Voor Prof. Luc Van Gaal is de therapeutische optie van de incretines heel duidelijk omlijnd. “De target voor insulinetherapie bij patiënten met type 2 diabetes heeft als slogan ‘niet te vroeg, maar zeker ook niet te laat’ en uiteindelijk is insulinetherapie vereist. Het gebruik van incretine-mimetica

zou een tussenfase kunnen vormen tussen het gebruik van maximale dosissen orale tabletten en insuline.

Daling lichaamsgewicht

Hoeft het nog gezegd dat mensen met type 2 diabetes meestal een overgewicht tot obesitas vertonen dat niet alleen de oorzaak van hun diabetes was maar die ook kan verslechteren? Prof. Van Gaal: “Een van de ‘nabootsers’ zorgt zelfs voor een ander positief effect: namelijk een daling van het gewicht, belangrijk als je weet dat overgewicht boosdoener nummer 1 is bij type 2 diabetes.”

Zorgeloos op vakantie, ook als diabetespatiënt. Diabetes en verzekeringen zijn meestal geen gelukkig huwelijk. Vaak stoten mensen met diabetes op geweigerde aanvragen of hoge meerpremies voor hun verzekeringen. Zo ook voor een reisverzekering. Gelukkig is er het diabetesbijstandscontract van Inter Partner Assistance. Deze volwaardige bijstandspolis biedt diabetici een uitstekende bescherming, het hele jaar lang, wat er ook gebeurt, waar ook ter wereld. En dit tegen zeer gunstige tarieven.

Contactgegevens: Inter Partner Assistance Tel: +32 2 247 77 10 [email protected]

30-Nov-2009 JAN-2007-BE-1434-B

ADVERTENTIE

Chaussée de Waterloo 1135 Waterloosesteenweg, Bruxelles 1180 Brussel.

www.incretininfo.be

DIABETES

11

Projecten rond diabetes

De verontrustende stijging van het aantal gevallen diabetes type 2 in België maakt dat de aanpak van diabetes – zowel op vlak van preventie, behandeling als de impact op de levenskwaliteit - veel verder reikt dan de behandelkamer van de huisarts of diabetoloog. Om een beter zicht te krijgen op de problematiek rond diabetes, zijn in de afgelopen jaren zowel in Vlaanderen als in Wallonië enkele diabetesprojecten van start te gegaan.

TEKST: DAVID DESMEDT

ij projecten rond diabetes is het van belang om alle betrokken partijen rond dezelfde tafel te krijgen. Dat zijn uiteraard de mensen met diabetes zelf, hun (huis)arts, sociaal assistenten, thuisverpleegkundigen enzovoort. Verder levert een diabetesproject enorm veel statistisch materiaal op dat later kan worden verwerkt om een zorgbeleid voor de aandoening verder op punt te stellen.

B

Vlaanderen

Dr. Frank Nobels, als endocrinoloog verbonden aan het Onze-LieveVrouwziekenhuis in Aalst, stond in 2003 mee aan de wieg van het diabetesproject in de regio Aalst. We hebben de huisarts en de andere zorgverleners van de eerste lijn zo goed mogelijk ondersteund bij hun diabeteszorg. De regio dient als ‘laboratorium’ om zaken uit te proberen, en op basis daarvan de overheid adviezen te geven over chronische zorgverlening. Er werd een diabeteshuis opgericht waar diabetesverpleegkundigen en –diëtisten patiënten begeleiden, onder coördinatie van de huisarts. Deze zorgverleners worden grondig opgeleid en gecoacht door de specialistische diabetescentra van de regio. Er werden duidelijke werkafspraken en protocollen gemaakt. Met dit project hoopt Dr. Nobels om de de kwaliteit van de diabeteszorg al vanaf het vroegste stadium van de ziekte, lang voordat de mensen op insuline komen, zo goed mogelijk te krijgen.

Zwangerschapsdiabetes, een venster op je toekomst. Zwangerschapsdiabetes betekent dat tijdens de zwangerschap te hoge bloedsuikerwaarden worden vastgesteld. Men gebruikt die term enkel bij vrouwen die vóór de zwangerschap nog geen (gekende) diabetes hadden. In Vlaanderen wordt dit jaarlijks bij zo’n 1000 zwangere vrouwen vastgesteld. Omdat er door zwangerschapsdiabetes problemen kunnen optreden bij de bevalling (onder meer doordat het kindje te zwaar wordt), wordt dit gewoonlijk in de 7de maand van de zwangerschap opgespoord via één of andere “suikertest”. Wordt de diagnose gesteld, dan volstaat meestal een strikt dieet om de bloedsuikerwaarden onder controle te krijgen, maar soms is ook insuline nodig. De term “zwan-

gerschapsdiabetes” doet een tijdelijk probleem vermoeden. Maar wat nog te weinig wordt beseft is dat tot de helft van de vrouwen die hiermee wordt geconfronteerd, al in de eerstvolgende 10 jaar blijvende (type 2) diabetes zullen ontwikkelen. Overgewicht en te weinig beweging doen die “natuurlijke” evolutie naar diabetes versnellen. Het goede nieuws is: het is wetenschappelijk bewezen dat voldoende lichaamsbeweging (30 minuten dagelijks) en een beperkt gewichtsverlies (5 tot 10 %) de middelen bij uitstek vormen om de kans op diabetes met meer dan de helft te verminderen (zie artikel: tips voor preventie). Een preventieve jaarlijkse controle van de bloedglucosewaarden bij de huisarts is een tweede nuttige boodschap. Type 2 diabetes laat zich namelijk vaak pas voelen wan-

neer het te laat is; met de vroegtijdige opsporing en behandeling kan men de complicaties (zie artikel over verwikkelingen) een stapje voor zijn. Ondanks de noodzaak aan verdere opvolging na de bevalling is er momenteel geen enkele garantie dat vrouwen met zwangerschapsdiabetes die ook krijgen. Wereldwijd groeit het besef dat hiermee belangrijke kansen voor diabetespreventie worden gemist. De Vlaamse Diabetes Vereniging werkte daarom in opdracht van de Vlaamse overheid een opvolgingsscenario uit voor vrouwen bij wie zwangerschapsdiabetes wordt vastgesteld. Aan de vrouw wordt, naast een uitgebreide infobrochure, ook een vrijwillige registratie voorgesteld voor een opvolgingssysteem. Dit betekent concreet dat de vrouw er jaarlijks wordt aan herinnerd een bezoekje te brengen aan de huisarts. De doelstelling van een dergelijk systeem is enerzijds om een regelmatige controle van de bloedsuiker door de huisarts te bevorderen, en anderzijds om de leefstijl positief te beïnvloeden. Voor de aanpak van de diabetesepidemie is er geen pasklare oplossing. Een systematische opvolging van een hoogrisicogroep zoals vrouwen met

zwangerschapsdiabetesdiabetespreventie past echter binnen een planmatig en wetenschappelijk gegrond diabetespreventiebeleid. De Vlaamse Diabetes Vereniging hoopt dan ook dat minister Vanackere binnenkort middelen vrijmaakt voor de implementatie.

Apothekers

In de Belgische diabetesprojecten wordt er bijna met geen woord gerept over de rol van de apothekers. Dat is jammer want ook de huisapotheker vervult een eerstelijnsfunctie in onze gezondheidszorg. In sommige Franse diabetesprojecten meten apothekers met een eenvoudige vingerprik het bloedsuikergehalte in het bloed van diegenen die dat wensen. Is die bloedwaarde verhoogd, dan geeft de apotheker de raad om bij de huisarts langs te gaan. Die preventieve rol voor de Belgische apothekers is nog niet voor morgen. De Algemene Pharmaceutische Bond pleit voor een uitgesproken rol van de apothekers bij het project Diabetes Care en andere projecten. Ze poneert dat de laagdrempeligheid van een apotheek met een gemiddelde van 100 patiëntencontacten per dag, ervoor zorgt dat de apotheker een niet-onbelangrijke preventieve functie heeft in de strijd tegen diabetes. En omdat de huisapotheker meestal ook een heel goed beeld heeft van wat de patiënt in kwestie zoal inneemt, kan hij ook beter anticiperen op mogelijke interacties met andere geneesmiddelen.

ADVERTENTIE

Zonder toevoeging van suiker - 90 % vet - 75 % calorieën

light vetarm • VOOR DE SLANKE LIJN • ALS U GEEN SUIKER MAG ETEN

nieuw

• ZONDER CACAOBOTER • MET ZOETSTOFFEN MALTITOL EN ACESULFAAM-K • SLECHTS 150 KCAL/100g • SLECHTS 3,6 g VET/100 g • ZONDER ZOUT

Verkrijgbaar in uw apotheek en in uw dieet- en natuurwinkel nv revogan landegemstraat 1 9031 drongen tel 09/280 90 60 fax 09/282 98 73 www.revogan.be

12

DIABETES

Gevreesde hypo’s

Voor mensen met diabetes is het van cruciaal belang hun bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Wanneer, door een hogere dosis van insuline of een antidiabeticum, die bloedwaarde omlaag duikelt, dan treedt er een hypoglycemie op, oftewel kortweg een “hypo”. gewezen op de hulp van derden om glucagon (die mensen met diabetes meestal bij hebben) onderhuids of in een spier in te spuiten. Met dit in het achterhoofd, is het aangeraden om

TEKST: DAVID DESMEDT

ensen met diabetes moeten ervoor zorgen dat hun bloedsuikerspiegel niet te hoog wordt. Daarvoor nemen ze orale antidiabetica in of spuiten ze zichzelf insuline in. En in dit scenario is het niet uitgesloten dat door een verkeerde, hogere dosis van deze geneesmiddelen, de glucose in het bloed een steile duik neemt.

M

Symptomen

Velen ervaren de symptomen van een hypoglycemie als erg angstaanjagend, soms vergelijkbaar met een paniekaanval. Bij een lichte hypo is er sprake van beven, transpireren, hoofdpijn tot hartkloppingen, het gevoel “dronken” te zijn, slappe benen

”

Naast een ijzeren discipline van de persoon zelf, moet de nadruk liggen op enerzijds een doorgedreven educatie van de betrokkene en zijn omgeving door artsen en diabetesverpleegkundigen, en anderzijds op een nauwgezette opvolging door het (para)medische team om te kijken welke dosissen de beste resultaten qua bloedsuikerspiegel geven.

Naast een ijzeren discipline van de persoon zelf.

en wazig zien. Deze lichte hypo’s zijn vaak te verhelpen door een suikerhoudend drankje achter de kiezen te gieten of suiker in te nemen, bijv. in de vorm van druivensuiker. Bij een matige hypo is er niet alleen sprake van de bovenvermelde symptomen, maar komt er ook bleek-

heid, agressief gedrag, verwardheid en stemmingswisselingen bij kijken. Ook hier brengt een suikerhoudende drank of suiker opgelost in water soelaas. Bij een ernstige hypo ten slotte verliest de persoon met diabetes het bewustzijn. Hij of zij is daarbij dan aan-

”

partners, familieleden en vrienden uit te leggen wat een hypo is en wat ze kunnen doen om te helpen.

Educatie Het is bijlange geen sinecure voor mensen met diabetes om de ideale glycemiewaarden te verkrijgen.

Ketonenmeting met vingerprik nauwkeurig

Voor mensen met diabetes type 1 kan diabetische ketoacidose leiden tot een levensgevaarlijke situatie. Waar vroeger de opsporing van ketonen met urinestrips gebeurde, is het nu beter en nauwkeuriger om met een aangepaste bloedglucosemeter β-OH-boterzuur op te sporen dat vrijkomt bij ketoacidose. TEKST: DAVID DESMEDT

lucose is de energieleverancier van ons lichaam. Wanneer een glucosegebrek zich voordoet, gaat het organisme op zoek naar andere bronnen van energie, vooral door de afbraak van vetten. In het proces van vetafbraak komen ketonen vrij, voor-

G

namelijk β-OH-boterzuur. Dit keton is een goede parameter om de ernst van de situatie te kunnen inschatten.

Gevaarlijke verwikkeling Diabetische ketoacidose (DKA) kan voorkomen bij het ontstaan van diabetes type 1 maar ook bij gekende personen met diabetes wanneer ze on-

voldoende insuline toegediend krijgen. Bij dit laatste moet men vooral denken aan een acute aandoening (bijvoorbeeld een maagdarmonsteking) waarbij de persoon in kwestie (of zelfs de arts) geen of onvoldoende insuline durft in te spuiten uit vrees een hypoglycemie teweeg te brengen. Uiteraard zijn er nog andere, uitlokkende factoren van een diabetische ketoacidose: onsteking van de alvleesklier, chirurgie, emotionele stress, een acuut hartinfarct, sommige medicatie, drug- en alcoholmisbruik.

Urine Bij vermoeden van een diabetische ketoacidose ging men tot voor kort op zoek naar ketonen in de urine van de persoon met diabetes. Het is weliswaar een gemakkelijke en goedkope test maar er waren toch enkele beperkingen. Bij DKA wordt voornamelijk -OH-boterzuur aangemaakt en wanneer artsen proberen om de DKA

te behandelen, gebeurt de omzetting van -OH-boterzuur naar aceton en CO2. Hierdoor zal tijdens het starten van de behandeling de test positief blijven uitvallen terwijl de acute situatie van ketoacidose toch aan het verbeteren is… Daarnaast hebben urinetesten vaak het nadeel dat de meting gebeurt op urine die het lichaam de voorbije uren aanmaakte, dus met een zekere vertraging naar analyse toe. Tot slot zijn er een serie geneesmiddelen die foutpositieve metingen kunnen opleveren en ook de bewaartijd van urinestrips is beperkt tot drie maanden.

Bloedteststrip

Nu kan dus een nauwkeurigere bepaling van -OH-boterzuur gebeuren door een vingerprik en het bloed op een strip van een aangepaste glucosemeter aan te brengen. De voordelen zijn legio: bewaartijd strips zijn 18 maanden, geen interacties met geneesmiddelen, halvering van de acute verwijzingen naar een dienst spoedgevallen en van ziekenhuisopnames.

Bron: Prof. Dr. C. De Block et al. in Tijdschrift voor Geneeskunde 2007, 63, pp.790-796. Prof. Dr. De Block is werkzaam in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen, afdeling Endocrinologie, Diabetologie & Metabole ziekten.

DIABETES

13

Unite for Diabetes Met de hete adem van een diabetesepidemie in de nek riep de International Diabetes Federation met de actie ‘Unite for Diabetes’ vorig jaar de Verenigde Naties op om het diabetesprobleem op de internationale agenda te plaatsen in de vorm van een resolutie en 14 november uit te roepen tot Werelddiabetesdag.

TEKST: DAVID DESMEDT

ie oproep komt echt geen moment te vroeg. Terwijl andere aandoeningen zoals hiv, aids en tuberculose al langer prioriteit genieten voor wereldwijde preventie en hulpverleningsacties, bleef diabetes stiefmoederlijk achter. De resolutie van de Verenigde Naties van 20 december 2006 zou het tij moeten keren.

D

joen in het jaar 2025. In vele landen in Azië, het Midden-Oosten, Oceanië en het Caraïbische gebied heeft 20% procent van de volwassenen diabetes. Vooral type 2 (door overgewicht en slechte levenshygiëne) is aan een heuse opmars be-

zig, met Japan en Noord-Amerika als koplopers. En het ziet er naar uit dat die pandemie over de Oceaan onze richting opkomt. Tot slot een laatste cijfergegeven: diabetes wereldwijd is goed voor een miljoen amputaties op jaarbasis.

Internationale statistieken Nochtans is het vijf voor twaalf. Nu hebben ongeveer 245 miljoen mensen in de wereld diabetes en wanneer de pandemie zich verder uitbreidt, bereiken we de astronomische cijfers van 380 mil-

Gezondheidssystemen Pandemieën maken niet alleen veel slachtoffers, ook hele economieën en gezondheidssystemen, zoals de sociale zekerheid, komen onder een enorme druk te staan. Een hoge prevalentie van diabetes jaagt de uitgaven van de sociale zekerheid de hoogte in. Meer mensen ontwikkelen complicaties, worden ziek en moeten verstek laten gaan op hun werk. Daarom is het van cruciaal belang deze pandemie in te dijken, niet alleen voor de patiënten zelf maar de impact ervan op onze economieën en sociale zekerheid moet tot een minimum beperkt kunnen worden.

Ook in België De actie Unite for Diabetes is geen

ver-van-mijn-bed show. Ook in België legt de website www.unitefordiabetes.be de vinger op de pols om ook de situatie in ons land voor het voetlicht te brengen. Op deze site kan je ook kijken of je een risico hebt om diabetes te ontwikkelen.

ADVERTENTIE

™

Precision Xceed

De enige technologie die én glykemie én ketonemie aankan

Bloedglucose teststrips

Bloedketonen teststrips

• Kleine bloeddruppel : slechts 0,6 µL • Snelle testtijd : 5 sec.

•Klein bloedvolume : 1,5 µL •Snelle testtijd : 10 sec.

Strip individueel verpakt Eenvoudig bloed aanbrengen

Inlichtingen

End-fill

Top-fill

Visuele controle

0800 167 72 (gratis groen nummer)

www.abbottdiabetescare.be

Prestatie bij uitstek

DIABETES

14

Zoetmiddelen en light producten Niet alleen wanneer je diabetes hebt, maar ook iemand met overgewicht bijvoorbeeld, moet de inname van suikers en vetten beperken.

TEKST: DAVID DESMEDT

aar niet alleen wie dit moet doen om medische redenen, kan baat hebben bij een gezonde voeding. Daarbovenop komt nog de fitness en “mannequin-model-rage” waardoor vele personen zich aangesproken voelen tot het gebruik van light producten en suikervervangers. Vanzelfsprekend is de industrie gretig ingegaan op deze rage. Bijna wekelijks komen er dan ook nieuwe “dieetproducten” bij. Maar is “light” wel altijd light? Is er een verschil tussen de verschillende suikervervangers?

M

kan een beperking zijn van de suikers, zoals in de light frisdranken, die inderdaad geen suikers bevatten. Maar bij “light” margarine zijn het dan weer de vetstoffen die beperkter aanwezig zijn en dus gaan zorgen voor een mindere calorische toevoer.

”

Stoffen als mannitol, xylitol, maltitol, isomalt en lactitol leveren minder calorieën dan klassieke suikers.

”

Light … vet of suiker

Zoetmiddelen… altijd light?

De benaming “ light” wordt gebruikt wanneer er van een bepaald bestanddeel minder gebruikt wordt. Dit

Zoetmiddelen bevatten niet steeds minder calorieën dan de klassieke suikers.

We kunnen 2 groepen onderscheiden: • Energievrije zoetstoffen. Deze bevatten inderdaad geen of bijna geen calorieën. Enkele voorbeelden zijn aspartaam (bv. Canderel), cyclamaten (Natrena, Sucrosa), sacharine, acesulfam K en stepa (steviaplantje) Deze zoetstoffen kunnen hun nut bewijzen, zowel bij een diabetes- als een vermageringsdieet. • Energieleverende zoetstoffen. Deze kunnen we weer indelen in 2 grote groepen.

1. vervangsuikers Vervangsuikers zoals fructose en sorbitol. Deze zoetstoffen bevatten evenveel calorieën als gewone suiker. In het lichaam worden ze trou-

wens omgezet tot gewone suiker. Eigenlijk hebben deze vervangsuikers dan ook slechts nauwelijks plaats in dieetvoeding alhoewel ze daar vaak in gepromoot worden, zowel bij de calorie arme als bij de diabetes voeding. Over het algemeen kan je stellen dat alle stoffen eindigend op “ose” uit den boze zijn. Toch is ook hierop een uitzondering. Recent werd Tagatose op de markt gebracht. Eveneens een ver-

”

Vervangsuikers zoals fructose en sorbitol. Deze zoetstoffen bevatten evenveel calorieën als gewone suiker.

”

vangsuiker uit deze groep, maar met een zeer trage vrijstelling van de suikers waardoor deze nauwelijks invloed hebben op de bloedsuikerwaarden. Bovendien bevat Tagatose slechts 1/3 calorieën per gram vergeleken met de klassieke suikers.

Amuse: Avocadosoepje Per persoon: 50 kcal/273 kJ – Kh-waarde te verwaarlozen

Nodig voor 4 personen:

Werkwijze:

1 avocado,geschild en ontpit 50 ml Alpro soja light Cuisine of light room 5% V sap van 1/2 citroen 100 ml groentebouillon 1 eetlepel sherry vers gemalen peper 25 g ricotta 1/4 bakje tuinkers

- Pureer met behulp van een mixer de avocado met de light room, bouillon, citroensap en sherry. Breng op smaak met versgemalen peper. - Verkruimel de ricotta. - Schenk de soep in kleine glaasjes en versier met de ricotta en tuinkers.

2. Polyolen

Stoffen als mannitol, xylitol, maltitol, isomalt en lactitol leveren minder calorieën dan klassieke suikers. Ze worden niet opgenomen in de bloedbaan. Nadeel van deze producten is dat ze darmklachten kunnen geven bij verhoogde inname.

“goed voor diabeten”

Zoals je kan opmaken, is er dus heel wat verschil tussen de verschillende producten die aangeprezen worden als dieetvoeding. Bovendien kunnen we niet voldoende benadrukken dat zeker bij Type 2 diabetes, het al net zo belangrijk is op het vetgehalte te letten als op het suikergehalte. Vertrouw daarom niet klakkeloos op de reclameslogans. Het leren lezen van de verpakking, zou dan ook een van de basissen moeten zijn van elk dieetadvies. Alleen dan kan je zelf beoordelen of light inderdaad minder suikers en/of calorieën bevat, en kunnen deze “dieetproducten” een welkome afwisseling vormen in uw voeding.

DIABETES

15

Aspartaam met mate

Er vloeide al rijkelijk veel inkt over het feit of aspartaam nu wel, of niet, kankerverwekkend zou zijn. Maar zoals met elk voedingsingrediënt is de dagelijkse aanbevolen dosis een gezonde maatstaf. Wist je dat … deze dosis op 40 mg/kg lichaamsgewicht. Onderzoek van diezelfde organisatie wees uit dat toen de gemiddelde dosis in Europa per persoon, niet meer dan 10 mg/kg lichaamsgewicht bedroeg, deze zich ruim onder de maximumgrens bevond. En dus zonder gevaar voor de volksgezondheid.

TEKST: DAVID DESMEDT

lle verontrustende berichten ten spijt, als alternatief voor suiker vond aspartaam toch de weg naar vele huishoudens. Aspartaam behoort tot de meeste bestudeerde voedingsadditieven ter wereld. Bovendien hebben tests de onschadelijkheid ervan steeds bevestigd.

A

Wist je dat …

Afschaffen suiker

Dagelijkse aanbevolen dosis

De directeur van het Nederlandse Voedingscentrum, Yvonne van Sluys, neemt in een interview met het NRC Handelsblad van juli laatstleden niet bepaald een blad voor de mond. “Honderden studies toonden de veiligheid van aspartaam aan. Waarom zitten er dan geen kunstmatige zoetstoffen in yoghurt of waarom schaffen we de frisdranken met suiker ge-

Ook voor aspartaam, net zoals voor alle andere voedingsingsadditieven, geldt een dagelijkse aanbevolen dosis. Deze dosis is de hoeveelheid van een welbepaalde stof die je dagelijks mag innemen gedurende een heel leven, zonder gevaar voor de gezondheid. In 2002 bepaalde de European Scientific Committee for Food Safety

woon niet af?”, fulmineerde ze. Zonder verpinken geeft ze toe dat de onderhandelingen met de producenten volop bezig zijn maar dat haar organisatie dat niet kan afdwingen. De Nederlandse overheid kan dat wel maar dat belooft een lobbywerk van lange adem te worden.

… aspartaam tot de meest geteste producten ter wereld behoort. Bovendien hebben tests de onschadelijkheid ervan steeds bevestigd. De FDA (Food and Drug Administration), de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Europese Unie en overheidsinstanties van meer dan 100 landen keurden het gebruik van aspartaam goed.

… iedere persoon die er een normaal consumptiegedrag op nahoudt, geen enkel gezondheidsrisico loopt. Vandaag bedraagt de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI*) 40mg per lichaamsgewicht en per dag. Door de hoge zoetkracht van aspartaam, 200x zoeter dan suiker, wordt deze norm slechts zelden bereikt. Bv een volwassene van 60kg mag tot 95 tabletjes innemen of 110 koffielepels aspartaam/dag. *We herinneren eraan dat de ADI gelijk is aan 1/100 van de dosis die geen enkel neveneffect veroorzaakt, wat voor de consument een totale veiligheid garandeert.

Wist je dat …

Wist je dat … … aspartaam hittebestendig is tot 180°C. Daar boven verliest het zijn zoetkracht. Sommige fabrikanten hebben hun recept aangepast, zodoende er nu wel verhit kan worden tot 250°C, en dat met minimaal verlies aan zoetkracht.

… niet alle suikervervangers dezelfde zijn! De ene zijn zoeter dan de andere, de andere hebben een bittere nasmaak. Aspartaam is 200 keer zoeter als suiker en heeft geen bittere nasmaak in vergelijking met sommige andere zoetstoffen. Dat betekent dat je er dus minder hoeft van te gebruiken voor eenzelfde zoete smaak als suiker.

Wist je dat … Wist je dat … ... aspartaam geen allergieën* veroorzaakt en in tegenstelling tot sommige andere suikervervangers die vervaardigd zijn uit melk (bv Tagatose) die niet geschikt zijn voor mensen met een melkallergie.

... aspartaam geen laxerende werking heeft en dit in tegenstelling tot heel wat andere suikervervangers. Het gaat hier met name over suikervervangers die polyolen (sorbitol, xylitol, maltitol, isomalt,...) of tagatose bevatten.

* behalve dan bij patiënten die lijden aan fenylketourie –een erfelijke en uiterst zeldzame stofwisselingsziekte, die voorkomt bij 1/15.000- omdat zij allergisch zijn voor fenylalanine. In producten op basis van aspartaam (maar ook in gruyère,brood, bananen en andere alledaagse eetwaren) is een kleine dosis fenylalanine aanwezig.

Wist je dat … … aspartaam gemaakt is uit 2 aminozuren (aparaginezuur en fenylalanine) die van nature uit aanwezig zijn in dagdagelijkse voedingsmiddelen, zoals melk, eieren, gruyère, bananen of vlees. Aspartaam wordt op exact dezelfde manier door het lichaam verteerd als andere eiwitten uit voedingsmiddelen.

Wist je dat …

Wist je dat … Wist je dat … … het wetenschappelijk panel van de Europese autoriteiten voor voedselveiligheid (EFSA) onlangs berekende dat consumenten in Europa gemiddeld slechts 25% van de ADI innemen.

… aspartaam geschikt is voor diabeten (zowel type 1 als type 2), kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Zij kunnen zonder probleem aspartaam gebruiken zolang de consumptie beneden de ADIdrempel blijft (40mg/kilo lichaamsgewicht/dag).

… aspartaam een nuttig vervangingsmiddel is voor suiker: veel zoeter dan suiker (dus je hebt er minder van nodig) én met veel minder calorieën. Wij eten allen dagelijks te veel suikers, die niet alleen de belangrijkste oorzaak van tandbederf zijn, maar ook van tal van ziektes en obesitas. Aspartaam kan zo bijdragen tot een evenwichtigere voeding en dit alles zonder toegevoegde suikers, zonder in te moeten boeten aan die lekkere zoete smaak.

ADVERTENTIE

Dankzij het unieke recept, zo heerlijk zoet als suiker.

De vertrouwde gezonde suikervervangers

www.canderel.be Voor voordelen en promoties schrijf je in de Canderel Club in.

16

DIABETES

Partners in de diabeteszorg en sociale problemen

In de strijd tegen diabetes vervullen de mutualiteiten, patiënten- en wetenschappelijke verenigingen, én de overheid een actieve en belangrijke rol. TEKST: DAVID DESMEDT

n het hele diabetesverhaal zijn zowel de mutualiteiten als de patiëntenverenigingen een belangrijke partner in de zorg voor mensen met diabetes. Zij waken over de gezondheid van hun leden en proberen onder andere actief betrokken te zijn bij de opsporing van chronische aandoeningen, dus ook diabetes. Mutualiteiten Zowat elke mutualiteit in België heeft projecten lopen met betrekking tot diabeteszorg. Deze initiatieven spelen zich af op verschillende domeinen. Zo zijn er heel wat projecten waarbij preventie van diabetes centraal staat. Andere mutualiteiten gaan op hun beurt actief op zoek naar mogelijke risicopersonen om hen een gratis opsporingsconsultatie aan te bieden. Tot slot komen heel wat ziekenfondsen tussen in de bijkomende zorgkosten die mensen met diabetes hebben, maar wel op voorwaarde dat ze zich regelmatig laten controleren door een (huis)arts.

I

Diabetespas De Vlaamse Diabetes Vereniging, de Association Belge du Diabète, de Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen, de Société Scientifique de Médecine Générale en de mutualiteiten lanceerden in 2003 de Diabetespas. Dit boekje moet de persoon met diabetes, zijn huisarts en de andere leden van het zorgteam nog meer houvast geven bij de behandeling. De Diabetespas is dus eigenlijk een minidossiertje, waarin elke zorgverstrekker aantekeningen kan maken. Goed ingevuld kan de diabetespas een schitterend werkinstrument zijn om de communicatie tussen de verschillende zorgverleners enerzijds en anderzijds met de patient te bevorderen. Ook geeft de pas recht op enerzijds terugbetaling van voedingsadvies door een diëtist en anderszijds terugbetaling van een bezoek aan de podoloog (voetspecialist) bij patiënten met een hoog risico van verwikkelingen. Sociale problemen Alhoewel er ten opzichte van enkele

jaren geleden al een enorme weg is afgelegd in positieve zin, toch ondervinden personen met diabetes nog vaak moeilijkheen met rijwbewijs en verzekeringen. Rijbewijs Voor het bekomen van een rijbewijs moet men op erewoord verklaren vrij te zijn van aandoeningen die een invloed kunnen hebben op de 'algemene lichamelijke en geestelijke rijgeschiktheid'. Een persoon die diabetes heeft kan en mag deze verklaring niet ondertekenen, maar moet het advies van een arts vragen, die dan in eer en geweten moet nagaan of deze persoon al dan niet geschikt is om een motorvoertuig te besturen. Dit advies of goedkeuring is ook nodig voor wie al een rijbewijs heeft en pas nadien diabetes krijgt. Verzekeringen Het is voor mensen met diabetes geen sinecure om bijvoorbeeld een levensof hospitalisatieverzekering af te sluiten. Uiteraard spelen ook andere factoren dan diabetes een rol bij de overweging van een verzekeraar om iemand al dan niet een polis te geven maar een weigering op basis van diabetes komt nog al te vaak voor. En ook bij een reisbijstandverzeke-

maatschappijen zijn de veranderingen al merkbaar. Door volgehouden druk van de diabetes verenigingen en het publiek, hopen we deze belangrijke discriminatie voor eens en altijd weg te werken. Ondertussen leest u best de kleine lettertjes zeer aandachtig.

ring wordt men bij vele maatschappijen geconfronteerd met een uitsluiting voor diabetes en zijn verwikkelingen. En dit terwijl iemand die zijn of haar diabetes goed opvolgt en onder controle heeft, minder complicaties ontwikkelt. Maar er is beterschap op komst en bij sommige ADVERTENTIE

;PSHFMPPT JO CJOOFO FO CVJUFOMBOE IFU IFMF KBBS MBOH 0PL +POBT EJF EJBCFUFT IFFGU

;POEFS [PSHFO )FU IFMF KBBS MBOH 8BBS PPL UFS XFSFME &/ 8"5 #*+ 130#-&.&/ %*& 5& .",&/ )&##&/ .&5 .*+/ %*"#&5&4

(FFO OPPE %BOL[JK IFU CJKTUBOETDPOUSBDU WBO *OUFS 1BSUOFS "TTJTUBODF CFOU V IFU IFMF KBBS MBOH VJUTUFLFOE CFTDIFSNE XBU FS PPL HFCFVSU XBBS PPL UFS XFSFME 0PL EJBCFUFT JT HFEFLU FO XPSEU EVT OJFU CFTDIPVXE BMT FFO WPPSBGCFTUBBOEF [JFLUF

FGPQ>KA JBQ BBK E>OQ

8&/45 6 .&&3 */'0

/FFN DPOUBDU PQ NFU *OUFS 1BSUOFS "TTJTUBODF  "TTVEJT    t JOGP!BTTVEJTCF t XXXBTTVEJTCF

TTT’FM¦>PPFPQ>K@B’?B

ADVERTENTIE

Hoe uw uitgaven voor geneesmiddelen verminderen? Ook al zijn er nog niet veel goedkope generische geneesmiddelen voor de behandeling van diabetes op de markt, toch kunnen mensen met diabetes voor bijkomende aandoeningen, waar mogelijk, beroep doen op goedkopere generische geneesmiddelen. Dit is bovendien geldig voor alle chronische aandoeningen die een behoorlijke hap uit het gezondheidsbudget van een gezin nemen. TEKST: DAVID DESMEDT

enerische geneesmiddelen of generieken zijn al een hele tijd op de Belgische markt aanwezig. Niet verwonderlijk, want sinds een tiental jaren vervallen jaarlijks heel wat patenten van klassieke geneesmiddelen die twintig of meer jaren geleden op de markt terechtkwamen. Aan die klassieke geneesmiddelen hangt een duur prijskaartje omdat de farmaceutische firma moet investeren in onderzoek en veilige ontwikkeling van het geneesmiddel. Kosten die zij, uiteraard, wensen te verhalen op de ziekteverzekering en de patiënt. Nu het patent ten einde loopt, kunnen deze ge-

G

neesmiddelen door andere farmaceutische firma’s geproduceerd worden. Die op hun beurt het ge-

neesmiddel met een goedkoper prijsetiket ter beschikking kunnen stellen van de patiënt.

Actief bestanddeel Een generisch geneesmiddel bevat hetzelfde actieve bestanddeel dat in het originele, klassieke geneesmiddel terug te vinden is, in dezelfde dosis. De andere niet actieve ingrediënten (bind- en smaakstoffen) kunnen een klein beetje afwijken van de eerste formule, doch hetzelfde actieve bestanddeel staat garant voor eenzelfde werking en is bijgevolg ook in die nieuwe samenstelling evenwaardig aan het oorspronkelijke geneesmiddel. Het échte verschil zit hem dus in de goedkopere prijs.

Nut generieken Personen met diabetes zijn uiteraard ook niet vrij van andere aan-

doeningen. Iemand met diabetes heeft vaak eveneens een te hoge bloeddruk of cholesterol en ook hier moet een passende behandeling soelaas brengen. Op dit ogenblik zijn er op de markt van de generische geneesmiddelen heel wat therapeutische klassen vertegenwoordigd en niet alleen bloeddruk- en cholesterolverlagende geneesmiddelen. Ook de (huis)arts en apotheker kunnen mensen met diabetes helpen om te kijken of er voor een bepaald geneesmiddel een generisch alternatief bestaat.

18

DIABETES

Suiker mag, vet niet

Kreeg u ook het schaamrood op de wangen wanneer u een bevriende kennis of familielid met diabetes een overheerlijk stuk taart voorschotelde? Niet erg, nog veel mensen denken dat toetjes voor personen met diabetes uit den boze zijn.

TEKST: DAVID DESMEDT

aar dat is dus niet zo. Diëtiste Annemie Van de Sompel geeft al jaren voedingsadvies aan mensen met diabetes die op consultatie naar het Universitaire Ziekenhuis Antwerpen komen. “Zowel voor diabetes type 1 als type 2 proberen we het woord ‘dieet’ niet in de mond te nemen. Toch is er een verschil in aanpak tussen beide types.”

M

Inschatting insuline

Vetarm

Annemie Van de Sompel: “Iemand met diabetes type 1 mag gerust suiker eten, zonder hierin echter te overdrijven, met een gezonde basisvoeding als uitgangspunt. Bij die personen komt het er op aan om een goed idee te hebben hoeveel insuline hij of zij nodig heeft om die vooraf in te spuiten. In onderling overleg spreekt de patiënt deze ratio af met zijn behandelend team, in functie van het aantal koolhydraten.”

Bij diabetes type 2 liggen de kaarten toch iets anders. “Bij deze groep mensen speelde overgewicht een rol bij de ontwikkeling van hun diabetes. Maar ook die groep denkt dat wanneer ze geen suiker eten, alles in orde is. Ze gaan dan wel taart eten met een vervangsuiker, maar ze vergeten dat in die taart ook vetten zitten, terwijl ze er echt alle baat bij hebben om vetarm te eten. Pralines met een vervangsuiker kunnen een vals ge-

voel van veiligheid scheppen, waardoor ze er meer dan één verorberen. Terwijl ze beter één eten met suiker

”

Zowel voor diabetes type 1 als type 2 proberen we het woord ‘dieet’ niet in de mond te nemen. Toch is er een verschil in aanpak tussen beide types.

”

om daarna er mee te stoppen.” Ze besluit: “Onze twee belangrijkste adviezen luiden: daar waar je suiker toevoegt, probeer dit te vervangen door een vervangsuiker, aspartaam bijvoorbeeld en zeg ‘neen’ tegen gewone frisdranken. Tenzij bij een hypo, met een therapeutisch doel. En last but not least, studies bewezen dat wanneer iemand met type 2 een gewichtreductie bekomt van vier kilo op vier jaar, wat niet veel is, en dit ook behoudt, het risico van complicaties drastisch naar beneden haalt.”

ADVERTENTIE

Nubel wijst u de weg naar evenwichtige voedingsgewoontes NUBEL (Nutriënten België) is sinds 1990 gespecialiseerd in het geven van advies op gebied van de samenstelling van de voeding. Met haar handige Voedingsmiddelentabel (boek) en nieuwe website met Voedingsplanner en Merknamendatabank helpt Nubel u graag een handje op weg naar evenwichtige voedingsgewoontes. Nieuw is de NUBEL online Voedingsplanner, die in rechtstreekse verbinding staat met de Merknamendatabank. In de databank vindt u uitgebreide nutritionele informatie (calorieën, vetten, cholesterol, suikers, enz…) over meer dan 4500 voedingsmiddelen, en meer dan 3500 merkproducten, die in België worden verkocht. Dankzij deze handige Voedingsplanner kunt u nagenoeg perfect de balans berekenen tussen opgenomen calorieën (wat u eet en drinkt) en verbruikte calorieën (o.a. lichaamsbeweging). Dit geeft u een beter zicht op uw huidige voedingspatroon en voedingsgewoonten en helpt u die te verbeteren. Evenwichtiger gaan eten en leven, wordt opeens zoveel gemakkelijker!

www.nubel.com - www.nubel.be Contactpersoon: Carine Seeuws, Tel.:02/524.72.20

Nieuw en exclusief in alle Delhaize winkels.

Bon Secours Bien-Être 33 cl Ons vakmanschap drink je met verstand.

Bon Secours Bien-Etre is niet alleen een Belgisch ambachtelijk bier, maar tevens het eerste bier ter wereld met een uiterst laag suikergehalte. Ideaal dus voor diabetici ! Het is een blond bier van hoge gisting, hergegist op fles en met een alcoholvolume van slechts 5,5%. Kom het snel ontdekken bij Delhaize.

DIABETES

19

Tips voor preventie van diabetes

Diabetes type 2 komt meestal voort uit een ongezonde levensstijl. Toch tonen internationale studies aan dat in bijna 90% van de gevallen diabetes type 2 kan voorkomen worden en dit door gezond te eten en voldoende te bewegen. En dat is heus niet zo moeilijk als het lijkt.

TEKST: DAVID DESMEDT

aar waar diabetes type 1 hoofdzakelijk aangeboren is, krijgen de meeste mensen diabetes type 2 door er een ongezonde leefwijze op na te houden. In tegenstelling tot ziektes zoals kanker, hebben u en ik ons lot in handen om al dan niet diabetes type 2 of ouderdomsdiabetes te ontwikkelen. Het komt er alleen op aan om enkele elementaire regels met betrekking tot voeding in acht te nemen en er op toe te zien dat men voldoende beweegt, zonder echter marathons te moeten lopen.

D

Overgewicht

Overdaad schaadt. Dat geldt uiteraard ook voor overgewicht, dat niet alleen een invloed heeft op het hart en andere organen, maar ook diabetes type 2 in de hand werkt. Boosdoener hierbij is het viscerale vet, of-

”

Ook alcohol kan een boosdoener zijn, vooral dan wanneer men er in overdrijft.

”

tewel het vet dat in of rondom de buik zit. Elke kilo vet in de onderbuik die verdwijnt, vermindert het risico van ontwikkeling van diabetes.

op van uitputtende inspanningsoefeningen. Niets is minder waar. Uiteraard is intensieve sportbeoefening heel goed voor het lichaam, maar een dagelijkse stevige wandeling van 30 minuten kan ook al helpen om het sluipende gevaar van diabetes om te buigen. Ook fietsen is en blijft gezond.

Oppassen met tussendoortjes Regelmatig eten is de boodschap. Het verorberen van tussendoortjes (meestal snacks en met veel suiker) doet de weegschaal naar boven uitslaan. Gezonde tussendoortjes, zoals fruit, kunnen niet veel kwaad maar op regelmatige tijdstippen aan tafel zitten om te eten verdient de aanbeveling.

ces van glucoseomzetting veel langer en daar reageert de insulineproductie dus ook trager op, waardoor de alvleesklier niet uitgeput geraakt.

Alcohol Ook alcohol kan een boosdoener zijn, vooral dan wanneer men er in overdrijft. Een matige consumptie

van alcohol met 1 tot 2 glaasjes alcohol per dag is meer dan genoeg.

Combinatie van factoren Met diabetes is het net zoals met andere aandoeningen waarvoor preventie mogelijk is. Te veel van iets is nooit goed. Personen die in hun leven diabetes type 2 ontwik-

kelden, zondigden niet alleen op alcohol of niet alleen met de tussendoortjes. Vaak was het de combinatie van verschillende factoren die bijdroeg tot de ongezonde levensstijl, met het gekende resultaat als gevolg. En voor die gezonde levensstijl moet u echt geen krachttoeren uithalen!

ADVERTENTIE

Voeding in gaten houden Voeding staat uiteraard ook in verband met overgewicht. Wie ongezond eet en te veel eet, komt bij. Toch enkele gouden regels, die niet per se het voedselpatroon van iemand op ingrijpende wijze moeten veranderen. Op het dagelijkse menu moeten vooral veel vezels (volkoren brood bijv.), groenten en fruit staan. Oppassen geblazen met de snelle koolhydraten, zoals suiker en zetmeel. Uit deze koolhydraten wordt glucose aangemaakt en de pancreas gaat op

Georgina Van Onsem Leeftijd: 68 jaar Lengte: 1 m 49 Begingewicht: 72 kg Eindgewicht 60 kg Gewichtsverlies: 12 kg Georgina is al geruime tijd diabetespatiënte. Maar sinds ze de beslissing nam om iets aan haar gewicht te doen, is haar levenskwaliteit erg verbeterd. “Twaalf jaar geleden, was het zo erg gesteld met mijn gezondheidstoestand dat ik twee weken in het ziekenhuis werd opgenomen. Ik moest leren om zelf insuline in te spuiten. Overdag had ik vier keer drie spuiten nodig en ook ’s nachts twaalf. Mijn huisarts drukte me op het hart dat ik dringend iets aan mijn gewicht moest doen, om zo mijn insulineaanmaak beter onder controle te houden. Ik heb het eerst via een diëtiste geprobeerd maar dat lukte me niet. In 1998 leerde ik via enkele vriendinnen Weight Watchers kennen. Ik ben met hen mee naar de cursus in Mechelen gegaan en niet zonder resultaat. Ik slankte twaalf kg af en ik ben al sinds 2004 op gewicht. Mijn huisarts heeft mijn keuze om naar Weight Watchers te gaan steeds aangemoedigd. Ze hamerde er altijd op dat gewicht verliezen alleen kan door gezond te leren eten. Nadat ik twaalf kg was afgevallen, stelde ze vast dat mijn insulinepeil zodanig gewijzigd was, dat ik kon overschakelen op twee pillen per dag. Ik was verlost van die vervelende spuiten.”

Het Weight Watchers voedingsprogramma is gebaseerd op een gezonde en evenwichtige voeding. Het FlexiPoints programma past zich dan ook perfect aan diabeten aan. Afhankelijk van het type diabetes en van de voorgestelde behandeling met medicatie of inspuitingen, zijn bepaalde voedingsrichtlijnen van toepassing om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Daarom is het aangeraden dat elke diabeet met zijn/haar behandelende arts overlegt of het programma DO GDQ QLHW GLHQW DDQJHSDVW WH ZRUGHQ DDQ ]LMQKDDU VSHFL¿HNH QRGHQ

Afvallen is dus de boodschap, met of zonder hulp van een dieet of diëtist(e). En waar de meesten ook niet stil bij staan: afvallen helpt niet alleen voor de preventie van diabetes, het vermindert ook de kans op andere ziektes!

Voldoende bewegen

Als een dokter iemand aanraadt om “voldoende te bewegen”, dan duikt bij de meeste mensen het doembeeld

zijn beurt insuline aanmaken om de glucose naar de lichaamscellen over te brengen. Daardoor daalt de bloedsuikerspiegel maar de hoeveelheid insuline daalt niet zo vlug mee. Het lichaam krijgt dan opnieuw een behoefte aan glucose, gaan we opnieuw eten en deze negatieve spiraal leidt uiteindelijk vroeg of laat tot suikerziekte. Bij het eten van fruit en volkoren producten (niet-geraffineerde koolhydraten) echter duurt het pro-

Voor meer informatie over de cursussen, Weight Watchers thuis of het MP5 pakket voor mannen, bel 070 222 876 (max.: 0,17/min) of surf naar www.weightwatchers.be

! kies je cadeau en ee m ) n (i d en u in te Breng een vri samen met jo

ich iend(in) om z deaus. Overtuig je vr it een van onze 7 mooie ca u s ie schrijven en k

niet cursus en ge . Kom naar de ing, t.w.v. € 15 rijv hr sc in IS AT R mulee cu G t n nie ee od n va 10. Aanb

€ beide gevallen vertoon van deze bon. ijdrage is in /2/2008, op *De cursusb n. van 2/1 tot 16 rder te kome ee je baar, geldig urt lfu ha Probeer een

voor altijd. Speel ze kwijt, voor altijd. peel ze kwijt, Sp

™

Precision Xceed

De enige technologie die én glykemie én ketonemie aankan

Bloedglucose teststrips

Bloedketonen teststrips

• Kleine bloeddruppel : slechts 0,6 µL • Snelle testtijd : 5 sec.

• Klein bloedvolume : 1,5 µL • Snelle testtijd : 10 sec.

Strip individueel verpakt Eenvoudig bloed aanbrengen

End-fill

Top-fill

Visuele controle

Prestatie bij uitstek Inlichtingen 0800 167 72 (gratis groen nummer)

www.abbottdiabetescare.be