IURIS SCRIPTA HISTORICA
XXIII TWEEHONDERD JAAR WETBOEK VAN KOOPHANDEL BICENTENAIRE DU CODE DE COMMERCE G. MARTYN en D. HEIRBAUT, editors
Handelingen van het contactforum (23 februari 2007) 'Tweehonderd jaar Wetboek van Koophandel' gesteund door het Vlaams Kennis- en Cultuurforum van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten en door het onderzoeksprogramma Interuniversitaire Attractiepool P6/01 'Justice and Society: sociopolitical history of justice administration in Belgium (1795-2005)', Programma Interuniversitaire attractiepolen - Belgische Staat Programmatorische Federale Dienst Wetenschapsbeleid
WETENSCHAPPELIJK COMITE VOOR RECHTSGESCHIEDENIS KONINKLDKE VLAAMSE ACADEMIE VAN BELGIË VOOR WETENSCHAPPEN EN KUNSTEN
BRUSSEL 2009
INHOUDSTAFEL/TABLE
G. MARTYN & D. HEIRBAUT VOORWOORD
5
G. MARTYN & D. HEIRBAUT PRÉFACE
7
INHOUDSTAFEL/TABLE
9
A. LEFEBVRE-TEILLARD CAMBACÉRÈS EN HET WETBOEK VAN KOOPHANDEL
13
C. DELPLANQUE LA CODIFICATION DU DROIT COMMERCIAL: UNE EXCEPTION DU CODE CIVIL ?
35
1. Introduction
35
2. La genèse de la codification commerciale jusqu'à la promulgation du Code en 1807 a. La genèse de la législation commerciale b. La promulgation du Code de commerce de 1807 b. 1. La préparation b.2. Les rédacteurs du Code de commerce
38 38 42 42 43
3. Du Code civil au Code de commerce: du principe à l'exception
45
E. RICHARD LE DROIT COMMERCIAL FRANÇAIS APRÈS LE CODE DE 1807
51
1. Introduction
51
2. La maladie, le diagnostic, les remèdes et leurs prescripteurs a. L'identification de la pathologie: le rôle des commercialistes
55 55
b. Remèdes à la codification manquée b.l. L'aide ambiguë de l'entourage familial b. 1 .a. Les relations familiales ou le poids du frère aîné civiliste b. 1 .b. Le zèle embarrassé du législateur b.2. Aide-toi... b.2.a. L'estime de soi: les usages, source toujours prédominante de l'innovation b.2.b. Des mots sur des maux: le divan de la jurisprudence et les affaires b.2.c. Le bon air du large ou l'influence dommageablement méprisée du droit comparé 3. La question de l'identité propre du droit commercial a. Des premières manifestations de l'ego à l'éclatement de la camisole a. 1. Une tendance à 1 ' egocentrisme a. 1 .a. Les tendances à l'unification a.l.b. Les obstacles à l'unification a. 1 x. Tentative de mise en exergue d'une perspective a.2. Mon nom est personne: du droit commercial au droit des activités économiques a.2.a. Un patrimoine génétique à redécouvrir a.2.b. Le maintien d'une dimension publique dans le droit commercial a.2.c. L'approfondissement des constantes de l'interventionnisme français a.2.d. L'interventionnisme de direction a.2.e. La température fiscale: une jauge de l'interventionnisme étatique a.2.e.l. Les impôts directs a.2.e.2. Les impôts indirects a.2.f. La protection du consommateur a.2.g. L'immixtion du droit du travail dans le champ de la commercialité b. L'hygiène de vie du droit commercial
59 59 59 60 62 62 64 65 66 66 67 68 69 70 72 73 75 76 76 77 77 78 80 81 82
D. HEIRBAUT ENKELE HOOFDLIJNEN UIT DE GESCHIEDENIS VAN HET WETBOEK VAN KOOPHANDEL IN BELGIË 91 1. Het overleven van het handelsrecht in een afzonderlijk wetboek
91
2. Het Wetboek van Koophandel is desondanks een zeer 'onrustig' bezit dat de naam codificatie niet meer waardig is
95
3. Een verklaring voor de onrust: het Belgische 'crisisbeleid'
99
4. Besluit: een oproep voor een geïntegreerd wetboek met een permanente opvolging
10
102
R.J.Q. KLOMP HET HANDELSRECHT IN NEDERLAND NA DE CODIFICATIE
105
1. Inleiding
105
2. Wat werd en wordt onder handelsrecht verstaan? a. Middeleeuwse oorsprong b. Een apart handelswetboek in Nederland? c. De totstandkoming van het Wetboek van Koophandel d. Handelsrechtbanken e. Tussenconclusie 3. Het handelsrecht in de negentiende-eeuwse literatuur na de codificatie a. Enkele schrijvers a. 1. Holtius: Het handelsrecht schijnt een eigen plaats te vindiceren a.2. Diephuis: Het handelsrecht mist zelfstandigheid a.3. Kist: Handelsrecht is burgerlijk recht voor handelszaken a.4. Asser: Verlaat de onvruchtbare weg der uitsluitend civilistische redeneringen! a.5. De Blocq van Scheltinga: Handelsrecht is universeler, minder omslachtig en sneller a.6. Levy: Kooplieden zijn geen personae miserabiles b. Tussenconclusie c. Preadvies van Molengraaff: 'Om weder te hereenigen, wat reeds te lang gescheiden is geweest'
107 107 108 112 120 124 125 126 126 127 128
4. Het handelsrecht in Nederland in de twintigste eeuw a. De wet van 2 juli 1934 a. 1. Algemeen a.2. Kisch: Handelsrecht is internationaal georiënteerd, burgerlijk recht nationaal a.3. Lichtenauer: Handelsrecht verdient een eigen positie als stylus mercatorum a.4. Offerhaus: Restcategorie zal eerlang verdwijnen b. Tussenconclusie c. Moderne literatuur c l . Inleiding c.2. Van Oven: Integratie van het Wetboek van Koophandel in het Burgerlijk Wetboek, een logische afsluiting van een ontwikkeling c.3. Timmerman: De onderneming staat centraal c.4. Van Huizen: Ondernemen is handelen in vertrouwen c.5. Van Delden: Handelsrecht? Een partijtje ongeregeld! c.6. Haak: 'Zou het handelsrecht dan toch nog enig bestaansrecht hebben?' c.7. Hartkamp: Onderscheid tussen handelsrecht en burgerlijk recht is achterhaald
148 148 148
5. Conclusie
129 132 133 136 137
148 150 151 152 153 153 153 154 155 157 158 159 160 11
E. TERRYN DE INVLOED VAN VIJFTIG JAAR EUROPA OP HET BELGISCHE HANDELSRECHT
163
1. Inleiding
163
2. Primair Europees recht a. Voorrang en rechtstreekse werking b. Bepalingen inzake vrij verkeer en band met het Europese harmonisatiebeleid b.l. Vrij verkeer van goederen en diensten b.2. Vrijheid van vestiging c. Regels betreffende de mededinging
165 165
3. Secundair Europees recht a. (Niet exhaustief) overzicht b. Invloed secundaire wetgeving op het Belgisch economisch recht b.l. Traditionele begrippen onder druk b.2. Homogeniteit nationale wetgeving onder druk? b.3. 'Occulte' hertekening kernstukken nationaal economisch recht c. Recente evoluties op Europees niveau c l . Tendens naar maximale harmonisatie en overstap van richtlijnen naar verordeningen c.2. Nieuwe aanpak inzake regulering d. Nood aan rationalisatie en codificatie op Europees niveau?
178 178 184 184 186 192 194
4. Besluit
201
12
165 168 171 175
195 196 199
