Workshop - onderzoek Zelfmanagementondersteuning vraagt om een recept op maat Daphne Jansen & Lieke van Houtum NIVEL 24-04-2012
Centrale vragen Workshop: • Hoe kunnen hulpbehoeften van mensen met een chronische ziekte worden herkend? • Hoe kan zorg op maat worden geboden bij ondersteuning van het zelfmanagement?
Zelfmanagement “Het individuele vermogen om goed om te gaan met symptomen,behandeling, lichamelijke en psychosociale consequenties en leefstijlveranderingen inherent aan leven met een chronische aandoening” (Barlow et al., 2002)
Programma • Bevindingen onderzoek Zelfmanagement • Discussie bevindingen • Casuïstiek – zelfmanagementondersteuning • Terugkoppeling • Vragen
Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten (NPCG) • 3.636 panelleden (15 jaar of ouder) • Ziektespecifieke panels – Astma-COPD – Leven met Kanker
• Twee keer per jaar enquête (voor- en najaar)
Vragenlijst (PAST) • Zelfmanagementtaken • Hoe vaak moet u….?
• Zelfmanagement ondersteuningsbehoefte • Hoe vaak zou u hierbij hulp of ondersteuning willen?
• Domeinen • • • •
Zelfzorg Communicatie zorgverleners Omgaan met de gevolgen van de ziekte Leefstijlaanpassingen
Patient Activation Measure (PAM) • Meet kennis, vaardigheden en vertrouwen in het kunnen managen van de eigen gezondheid of ziekte • Ontwikkeld door Hibbard et al. in Verenigde Staten • 13 stellingen • Uiteindelijk ben ik zelf verantwoordelijk voor mijn gezondheid • Ik weet wat elk van mijn voorgeschreven medicijnen doet • Ik weet welke behandelingen er zijn voor mijn gezondheidsproblemen • Ik heb er vertrouwen in dat ik veranderingen in mijn leefstijl kan volhouden, zelfs in tijden van stress
Vier niveaus PAM Niveau 1
Niveau 2
Niveau 3
Niveau 4
Beginnen met het nemen van een rol
Opbouwen van kennis en vertrouwen
Actie nemen
Gedrag volhouden
Individuen hebben niet het vertrouwen om een actieve rol te vervullen in hun gezondheid. Ze ontvangen hun zorg passief.
Individuen missen het vertrouwen en de kennis over hun gezondheid en aanbevolen gezondheid regimes.
Individuen weten de belangrijkste feiten en beginnen actie te ondernemen, maar kunnen een gebrek hebben aan vertrouwen en vaardigheden om hun gedrag aan te passen.
Individuen hebben nieuw gedrag aangenomen, maar zijn mogelijk niet in staat om dat gedrag vol te houden in een stressvolle situatie.
Toenemend niveau van Activatie
Bron: Insignia Health
Persoonlijk Zorgplan Chronisch zieken: 9% (n=1.466) (NIVEL/NPCG; Jansen et al., in voorbereiding)
Patiënten met Astma: 13% mondeling of schriftelijk (n=398) Patiënten met COPD: 14% mondeling of schriftelijk (n=326) (NIVEL/NPCG; Baan et al., 2012)
Patiënten met Diabetes type 2: 9% schriftelijk; 26% mondeling (n=208) (Baan et al., 2011)
Astma/COPD: Actief betrokken Grafiektitel 50% 40% 32%
34% 30%
30%
27% 23%
20%
15%
18%
21%
10% 0% Nooit
Soms Astma (n=386)
Meestal COPD (n=314)
Altijd
Redenen waarom mensen niet (verder) betrokken willen worden bij behandeling
Astma (n=176)
COPD (n=124)
%
%
Ik vind het niet nodig
43
22
Ik vind het niet mijn taak
22
14
Ik vind de behandeling van mijn ziekte een taak van mijn zorgverlener
15
34
Ik denk dat ik het niet kan
6
12
Mijn ziekte/aandoening belemmert mij
1
5
Diabetes type 2 • Van degenen die geen persoonlijk zorgplan hebben, wil 12% er in de toekomst mee aan de slag • Redenen voor geen zorgplan: Niet nodig, want “vertrouw op huisarts”, “het gaat prima”, “heb maar lichte suiker”, “zo erg heb ik het niet”
Diabetes type 2 Diabeteszorgverleners (n=126) 16% werkt met zorgplan bij alle patiënten, 40% bij deel van patiënten Waarom wel? “patiënt wordt meer betrokken en verantwoordelijk voor behalen van behandeldoelen”, “duidelijkheid naar alle partijen” Waarom niet? tijdrovend, hoge leeftijd patiënt, patiënt niet gemotiveerd, patiënt niet in staat om met zorgplan te werken. Baan et al., 2011
Impasse Patiënt
Impasse Patiënt
Zorgverlener
Casuïstiek • Vier verschillende patiënten. • Hoe kun je patiënten activeren? • Wat is volgens u de rol van de zorgverlener hierin? • Is zelfmanagement altijd gewenst, voor wie wel en wie niet?
Bevorderen Activatie Niveau 1
Niveau 2
Niveau 3
Niveau 4
Opbouwen van kennis, zelfbewustzijn en vertrouwen
Bevorderen van kennis, ontwikkelen van eerste vaardigheden
Ontwikkelen vaardigheden, boeken van kenniswinst
Behoud van gedrag & technieken om terugval te voorkomen
Ondersteuning bij
Ondersteuning bij
Ondersteuning bij
Ondersteuning bij
- Begrijpen aandoening en eigen rol
- Aanvullen van hiaten in kennis
- Werken aan grotere gedragsdoelen
- Bereiken van gedragsdoelen
- Bewustwording eigen gedrag en symptomen
- Duidelijk begrip eigen rol
- Zelfbewustzijn en monitoren eigen gezondheid en reageren op veranderingen
- Volhouden gedrag
- Zetten van kleine stappen om vertrouwen op te bouwen
- Aanpassen van gedrag in kleine stappen
- Anticiperen op moeilijke situaties - Omgaan met terugval - Aanvullen hiaten Bron: Insignia Health
Programma’s om activatie te bevorderen
• Chronic Disease Self-Management Program (CDSMP; Lorig et al.) • Life Masters Disease Management Program • Coaching for Activation (Insignia Health)
Vragen?
Vragen?
Contact Drs. Lieke van Houtum
[email protected] Dr. Daphne Jansen
[email protected]
NIVEL
