WKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld Rutger Wierikx – IF Technology 9 februari 2012
Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a.
Bodemgeschiktheid
b.
Bouwontwikkelingen
c.
Omgevingsbelangen
3. Geïntegreerde Kansenkaart
4. En hoe nu verder?
2
1.
Introductie
Wat is bodemenergie? Wettelijk kader
3
Wat is bodemenergie? gesloten systemen
ondiepe bodemenergie open systemen bodemenergie hoge temperatuuropslag diepe bodemenergie geothermie
4
Open systeem
Gesloten systeem
• Bronnen
• Lussen
• Tot 300 m-mv
• Tot 200 m-mv
• Vergunning Waterwet
• Geen vergunning (tot 2013)
• Vanaf circa 50 woningen
• Vanaf 1 woning
• Toepassing: utiliteit, kantoren, industrie, …
• Toepassing: woningen + kleine utiliteit
• 2011: 1.400 systemen
• 2011: 45.000 lussen (schatting)
5
Open systeem
Gesloten systeem
Voor- en nadelen:
Voor- en nadelen:
+ Hoger rendement
+ Ook voor kleine energievrager
+ Minder doorboring
+ Kleinere effecten omgeving
Hydrologische effecten
Lager rendement Relatief veel doorboringen
6
Huidig wettelijk kader provincie Drenthe
Zone II (25-300 m-mv)
Structuurvisie ondergrond provincie Drenthe 7
Bestaande systemen Westerveld
8
Wat is bodemenergie? gesloten systemen
ondiepe bodemenergie open systemen bodemenergie hoge temperatuuropslag diepe bodemenergie geothermie
9
Hogetemperatuuropslag (HTO) SKB: landelijke potentieelkaart HTO beschikbaar Verduurzaming bestaande bouw
10
Geothermie Geologische inventarisatie door IF o Aardwarmte in Drenthe kansrijk
o Bodem biedt veel potentie o Verduurzaming bestaande bouw
11
Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a.
Bodemgeschiktheid
b.
Bouwontwikkelingen
c.
Omgevingsbelangen
3. Geïntegreerde Kansenkaart
4. En hoe nu verder?
12
2.
Inventarisatie Bodemgeschiktheid
Bouwontwikkelingen
Kansenkaarten Westerveld
Omgevingsbelangen
13
Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a.
Bodemgeschiktheid
b.
Bouwontwikkelingen
c.
Omgevingsbelangen
3. Geïntegreerde Kansenkaart
4. En hoe nu verder?
14
2a.
Bodemgeschiktheid
Bodemopbouw o Bodemgeschiktheid is afhankelijk van de dikte en doorlatendheid van watervoerende pakket
Breuken aanwezig, bodemopbouw is hier complex Door het ontbreken van een permanente eerste scheidende laag vormen het eerste en tweede watervoerende pakket één gecombineerd pakket Daarnaast ook derde watervoerende pakket aanwezig
15
Bodemgeschiktheid Bodemopbouw
16
Bodemgeschiktheid • Grondwaterkwaliteit: redox o Menging van geoxideerd en gereduceerd grondwater veroorzaakt ijzeroxide (roest) o Dit kan de bronnen verstoppen, daarom een aandachtpunt
• Door de afwezigheid van continue eerste scheidende laag kan geoxideerd water diep doordringen en vormt redox een aandachtpunt in heel Westerveld grondwaterstand
• Verwachte diepte is 40 m-mv
zuurstof- of nitraathoudend grondwater (geoxideerd)
redoxgrens
ijzerhoudend grondwater (gereduceerd)
17
Bodemgeschiktheid Grondwaterkwaliteit: o Zoet-/brakgrensvlak: verzilting is vanuit provinciaal beleid niet toegestaan o Zoet-/brakgrensvlak zich op circa 200 m-mv, in de hydrologische basis o Geen aandachtspunt voor positionering bronnen
18
Bodemgeschiktheid Grondwaterstroming: o Richting bepalend voor positionering bronnen
o Bij grote stromingssnelheid verlies warmte en koude mogelijk
Grondwater stroomt in zuidwestelijke richting met een snelheid van 20 tot 40 m/jaar o Aandachtspunt voor positionering o Energieverlies treedt op, maar acceptabel
19
Bodemgeschiktheid open systemen Bodemgeschiktheidsklassen open systemen legenda matig geschikt
kD [m²/d]¹ < 150
toelichting² maximale capaciteit van één brondoublet bedraagt circa 25 m³/uur. De bodem is geschikt voor de bouw van maximaal 25 huizen of 10 appartementen of 7.500 m² bvo, zonder meer investering in extra koude en warme bron (doublet).
geschikt
150 - 600
maximale capaciteit van één brondoublet bedraagt circa 25 tot 100 m³/uur. De bodem is geschikt voor de bouw van 25 tot 100 huizen, of 25 appartementen of 10.000 m² bvo, zonder meer investering in extra koude en warme bron (doublet).
zeer geschikt
> 600
maximale capaciteit van één brondoublet is groter dan circa 100 m³/uur. De bodem is geschikt voor de bouw van minimaal 100 huizen of 50 appartementen of 20.000 m² bvo, zonder meer investering in extra koude en warme bron (doublet).
¹ Bij het bepalen van de kD-klassen is rekening gehouden met de praktijksituatie dat gemiddeld slechts 80% van de dikte van het watervoerend pakket gebruikt kan worden voor het plaatsen van filters. ² Het debiet per woning is sterk afhankelijk van het type woning en het energieconcept en kan hierdoor aanzienlijk variëren. Uitgangspunt voor tabel 2.1 vormt een grondgebonden woning en een monovalent energieconcept.
20
Bodemgeschiktheid open systemen • Bodem geschikt tot zeer geschikt voor open systemen • Redox vormt een aandachtspunt in de hele gemeente
21
Bodemgeschiktheid gesloten systemen Bodemgeschiktheidsklassen gesloten systemen klasse
specifiek vermogen¹ [W/m] toelichting
matig geschikt
< 20
luslengte> 300 m per woning
geschikt
20 - 30
luslengte 200 - 300 m per woning
zeer geschikt
>30
luslengte< 200 m per woning
¹ Bij het bepalen van de kD-klassen is rekening gehouden met de praktijksituatie dat gemiddeld slechts 80% van de dikte van het watervoerend pakket gebruikt kan worden voor het plaatsen van filters. ² Het debiet per woning is sterk afhankelijk van het type woning en het energieconcept en kan hierdoor aanzienlijk variëren. Uitgangspunt voor tabel 2.1 vormt een grondgebonden woning en een monovalent energieconcept.
22
Bodemgeschiktheid gesloten systemen • Bodem geschikt tot zeer geschikt voor gesloten systemen • Geen aandachtspunten aanwezig
23
Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a.
Bodemgeschiktheid
b.
Bouwontwikkelingen
c.
Omgevingsbelangen
3. Geïntegreerde Kansenkaart
4. En hoe nu verder?
24
2b. Bouwontwikkelingen De bouwlocaties in de gemeente zijn in kaart gebracht. Bouwontwikkelingen bepalen voor een belangrijk deel waar kansen liggen voor de toepassing van energieopslag. Ieder type bebouwing heeft een eigen energievraag: o Woningen: netto warmtevraag o Bedrijven en utiliteit: netto koudevraag
25
Bouwontwikkelingen
26
Conclusies bouwontwikkelingen Bouwontwikkelingen: o Zowel nieuwbouw als herstructurering
o Welke locaties zijn het meest kansrijk?
Indien alle ontwikkeling worden aangesloten op WKO: o Maximaal 7.500 ton CO2-emissiereductie
o Bodem kan 63.000 MWh aan energie leveren
27
Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a.
Bodemgeschiktheid
b.
Bouwontwikkelingen
c.
Omgevingsbelangen
3. Geïntegreerde Kansenkaart
4. En hoe nu verder?
28
2c.
Omgevingsbelangen
Randvoorwaarde: geen negatieve effecten
Nader toegelicht in volgende sheets belang
gevolg
1.
drinkwaterwinning
geen WKO in beschermingsgebieden
2.
natuur
minimale grondwaterstandveranderingen
3.
verontreinigingen
niet beïnvloeden (hydrologisch)
4.
archeologie
niet beïnvloeden (hydrologisch)
5.
grondwatergebruikers
niet beïnvloeden (hydrologisch en thermisch)
6.
infrastructuur
aandachtspunt voor positionering bronnen
29
Omgevingsbelangen
30
1. Drinkwaterwinning Binnen de gemeente bevinden zich twee waterwingebieden: o Havelterberg o Leggeloo
Deze waterwingebieden worden beschermd middels een grondwaterbeschermingsgebied (rood gebied).
Open en gesloten systemen zijn niet toegestaan Voor systemen net buiten het grondwaterbeschermingsgebied gelden aanvullende eisen voor de afwerking van boorgaten.
31
2. Natuur Binnen de gemeente bevinden drie Natura200-gebieden: o Havelte-Oost
o Dwingelderveld o Drents-Friese Wold & Leggelderveld
‘Oranje gebieden’: vergunningaanvraag moet worden vergezeld van een eco-scan
32
3. Verontreinigingen Verontreinigingen geïnventariseerd op basis van info provincie Alleen grondwaterverontreinigingen opgenomen: 2 verontreinigingen aanwezig Vormt een aandachtspunt bij open systemen, maar kan ook een combinatiekans vormen (WKO & saneren)
33
4. Archeologie Provinciale informatie Diverse gebieden van archeologische waarde o waarden variëren van ‘archeologische betekenis’ tot ‘zeer hoge archeologische waarde, wettelijk beschermd’
Aangeduid als ‘oranje gebied’: vergunningaanvraag moet worden vergezeld van een archeologische toets
34
5. Grondwatergebruikers • Permanente onttrekkingen o drinkwaterwinningen o industriële onttrekkingen o KWO o beregening, veedrenking: kleinschalig, ondiep niet opgenomen in de kansenkaarten, want ondiep en kleinschalig, dus geen interferentie verwacht
• Tijdelijke onttrekkingen o niet opgenomen in de kansenkaart want tijdelijk, dus minder relevant
35
6. Infrastructuur Belangrijke gasleidingen: risicokaart.nederland.nl Aandachtspunt voor positionering bronnen
36
Maar ook combinatiekansen mogelijk! Combinatikansen: •
Combinatie energieopslag met sanering
•
Combinatie energieopslag met wateroverlastbestrijding
•
Warmtelevering uit restwarmte
•
Energielevering uit drinkwaterwinning
•
Energielevering uit oppervlaktewater
•
Combinatie met bluswatervoorziening
37
Combinatie energieopslag met sanering Kenmerken:
Variërend onttrekken en infiltreren
Verontreiniging blijft op de plaats
Geen actieve vorm van saneren
Proces kan positief effect hebben op biologische afbraak
Actieve vormen van saneren zijn te combineren
38
Energielevering uit oppervlaktewater • Voorbeeld: defensie-eiland Woerden o in de zomer wordt warmte onttrokken en opgeslagen in de ondergrond o in de winter wordt deze warmte gebruikt voor de verwarming van de woningen
39
Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a.
Bodemgeschiktheid
b.
Bouwontwikkelingen
c.
Omgevingsbelangen
3. Geïntegreerde Kansenkaart
4. En hoe nu verder?
40
3.
Geïntegreerde kansenkaart
Op basis van inventarisatie hebben we geïntegreerde kaarten opgesteld: de zogenaamde kansenkaarten Alle thema’s opgenomen in één kaart Geeft op quickscan-niveau een overzicht van de mogelijkheden per locatie
41
42
Conclusies Bodem geschikt tot zeer geschikt voor de toepassing van open en gesloten systemen Veel natuur aanwezig, weinig andere belangen Aantal bouwontwikkelingen bevinden zich in een beschermingszone: uitdaging om hier bodemenergie te realiseren
43
Koppeling gemeentelijke lagen in WKO Tool Drenthe
Verfijning bodemdata VROM-tool Toevoegen bouwontwikkelingen Toevoegen ondergrondse functies/belangen: regelgeving Drenthe
44
Kansrijke locaties Bouwvolume ontwikkeling Fasering van project
Bodemgeschiktheid en omgevingsbelangen Wat zijn de meest kansrijke locaties voor Westerveld?
45
Factsheets kansrijke locaties Doel: Eerste stap van ambitie naar realisatie
Meest kansrijke locaties voor bodemenergie nader uitgewerkt in quickscan+ Stimuleringsinstrument om extern betrokken partijen te informeren over de mogelijkheden van het gebruik van bodemenergie
46
Voorbeeld Factsheet
47
Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a.
Bodemgeschiktheid
b.
Bouwontwikkelingen
c.
Omgevingsbelangen
3. Geïntegreerde Kansenkaart
4. En hoe nu verder?
48
4.
En hoe nu verder?
2 sporen mogelijk: 1. Van kansen naar realisatie
2. Van kansen naar regie op de ondergrond
49
1. Realisatie •
Van kansrijke locatie naar haalbaarheidsonderzoek
•
WKO-coach kan worden ingezet om dit te realiseren
quickscan: kansrijke locatie
Kanskaart WKO Tool
50
2. Regie op ondergrond
1. Open systemen 2. Gesloten systemen 3. Geothermie
Analyse energievraag 1. Nieuwbouw 2. Renovatie bestaande bouw
4. HTO 5. Energie uit oppervlaktewater
Randvoorwaarden/ combinatiekansen 1. Natuur 2. Drinkwaterwinning 3. Verontreinigingen 4. Archeologie 5. …
Blauw = aanbevolen stap
Structuurvisie ondergrond
(facet) bestemmingsplan
Potentieel bodemenergie
Geschiktheid ondergrond
Aanwijzen interferentiegebieden
Masterplannen bodemenergie
Groen = facultatieve stap Rood = stap indien nodig
51
