Stappenplan (her)keuring van (oude) elektrische installaties KB van 2 juni 2008 Minimale voorschriften inzake veiligheid van bepaalde oude elektrische installaties
Wilfried Mariën Demowerkplaatsen voor Veilig Werken Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
(her)keuring: historiek regelgeving Onderscheid oud / nieuw – huishoudelijk / bedrijfsinstallaties : – Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming: ARAB • Huishoudelijk – Eerste keuring = conformiteit – Géén herkeuring » opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring » opgelet: keuring bij verkoop • Andere – Eerste keuring = conformiteit – LS: géén herkeuring » opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring » opgelet: inspectie TWW van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (art. 3 van de Wet op de Arbeidsinspectie) – HS, EX, tijdelijk & mobiel: herkeuring jaarlijks
2
(her)keuring: historiek regelgeving - Algemeen Reglement op de elektrische installaties: AREI • Huishoudelijk (FOD Economie): 1 oktober 1981 – Eerste keuring = conformiteit – Herkeuring : 25 jaar » opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring » opgelet: keuring bij verkoop • Andere (FOD WASO bevoegd): 1 januari 1983 – Eerste keuring = conformiteit – Herkeuring : LS 5 jaarlijks “oude installatie”: LS aanvankelijk geen verplichting » … tot KB 2 juni 2008: 5-jaarlijkse herkeuring
3
Elektrische installaties in een onderwijsomgeving: ambigu karakter 1. De gebouwgebonden elektrische installatie – – – –
Elektrisch schema (geactualiseerd !) Verslag uitwendige invloedsfactoren (AREI art. 19), Risico-analyse Keuringsverslag erkend organisme • periodiciteit van de herkeuringen: LS: 5 jaar / HS: jaarlijks • herkeuring “oude” elektrische installaties: KB van 2 juni 2008 (!) – Géén indienststellingsverslag (eerste keuring = conformiteitsverslag)
Wie is bevoegd ? – Attest gewaarschuwde (BA4) of vakbekwaam (BA5): art. 47 AREI – Werkprocedures: de “8 Gouden Regels”: art. 266 AREI – Wie is installatieverantwoordelijke ? 4
Elektrische installaties in een onderwijsomgeving: ambigu karakter 2. Leeratelier, praktijkklas of labo met een elektrische oefeninstallatie – Elektrisch schema – Risicoanalyse – indienststellingsverslag • Werkspanning ? Hoger dan de ZLVS ? • Soort elektrisch netstelsel ? TT-net; IT-net ? – Verslag uitwendige invloedsfactoren – Géén keuringsverslag door erkend organisme: arbeidsmiddel Bevoegdheidsverklaring voor de vakleerkracht: attest BA5 van vakbekwaamheid Wie is installatieverantwoordelijke ? 5
Doel van het KB KB van 2 juni 2008 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van bepaalde oude elektrische installaties op arbeidsplaatsen BS 19 juni 2008; op 29/6/2008 in werking getreden; overgangstermijn 5 jaar
• Veiligheidsniveau oude installatie opkrikken naar een gelijkwaardig niveau als een AREI-installatie • Conformiteit met welzijnsregelgeving: op basis van risicobeoordeling – Voorbijgestreefde ARAB-wetgeving vervangen – Wetgeving laten aansluiten bij welzijnswetgeving – Belang risicoanalyse elektrische installatie onderlijnen Opgelet: correcte keuring is nog geen garantie op veiligheid
6
Welke installaties vallen nu onder welke wetgeving? • KB 2 juni 2008 – Elektrische installaties gebruikt op arbeidsplaatsen in gebruik genomen vóór 1/10/1981 of 1/01/1983 (ngl BA4/BA5)
• AREI – Elektrische installaties van na 1/10/1981 of 1/01/1983 (BA4/BA5) – Zowel huishoudelijk als industrieel
• Uitvoeringsbesluiten codex welzijn – Alle elektrische installaties die gebruikt worden door werknemers – KB 27/03/1998 (welzijn) – KB 12/08/1993 (arbeidsmiddelen) 7
Hoe aanpakken: kernfilosofie - bescherming tegen de risico’s van rechtstreekse aanraking - Bescherming tegen de risico’s van onrechtstreekse aanraking - Risicobeoordeling: analyse + evaluatie Belang RA elektrische installatie: oud én nieuw te nemen preventiemaatregelen: - bij voorrang materiële maatregelen - vervolgens: aangepaste werkinstructies Opgelet: opsomming risico’s in KB 2/6/2008 niet limitatief !
8
Minimumvereisten Risicoanalyse • Opsporing risico’s veroorzaakt door elektrische installatie – – – – – – – –
Rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking Ontladingen en lichtbogen Potentiaalspreiding, ophoping van energie (C of L) Overspanningen (natuurlijk en/of interferentie) Oververhitting, brandwonden, brand en ontploffing Overstromen, spanningsdaling en wederopkomen spanning Risico’s inherent aan werkzaamheden Niet-elektrische risico’s te wijten aan installatie
• Parameters – Spanningsgebieden en grenspanningen – Aardverbindingen en uitwendige invloeden (cfr. art. 19 AREI) – Andere factoren 9
Normale uitwendige invloedsfactoren in een installatie Klasse AA AD AE AF AG AH AK AL AM AN BA BB BC BD BE CA CB
beschrijving invloed temperatuur aanwezigheid van water vreemde vaste lichamen corrosie of vervuilende stoffen mechanische belasting trillingen inwerking flora (planten) inwerking fauna (dieren) zwerfstromen, elektromagn. invloeden zonnestralen bekwaamheid van personen toestand menselijk lichaam contact aardpotentiaal mogelijkheid tot ontruiming behandelde en opgeslagen goederen bouwmaterialen structuur van gebouw
art. AREI 144 & 225 84 & 226 29 & 227 146 & 228 147 & 229 148 & 230 149 & 231 149 & 231 139 & 232 232 47 & 233 31 & 234 47 & 234 101.02 & 234 101.03 & 234 101.04 101.05
indeling 12345678 12345678 1234 1234 123 123 12 12 123456 12 12345 123 1234 1234 1234 12 1234 10
Preventiemaatregelen (1) • Algemene preventiemaatregelen – Werkgever doet het nodige om de werknemer te beschermen – Preventiehiërarchie: ontwerp => collectieve maatregelen => bevoegdheidsverklaring BA4 en BA5
• Minimale voorschriften betreffende uitvoering – Uitvoering zodat werknemers beschermd zijn tegen: • Rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking • Gevolgen van overspanningen • Brandwonden en andere gezondheidsrisico’s • Niet-elektrische risico’s – Vermijden van gevaarlijke lichtbogen, oppervlaktetemperatuur, oververhitting, brand, ontploffing
• Signalisatie – Veiligheids- en gezondheidsignalisatie conform art 261-264 AREI 11
Preventiemaatregelen (2) • Overbelasting en Kortsluiting – Elke stroombaan beschermd door minstens één beschermingsinrichting – Afwijkingen AREI artikel 119, 123 en 126 geldig
• Specifieke maatregelen – Scheiding van installatie of individuele stroomkringen gebeurt op een veilige en betrouwbare manier – Idem voor functionele besturing – Spanningsdaling of wegvallen spanning geen gevaar voor werknemers
• Elektrisch materieel – Correcte installatie, onderhoud en gebruik volgens bestemming – Conform CE-richtlijn indien van toepassing – Aangepast aan omstandigheden + instructies fabrikant 12
Hoe in de praktijk? 1. Opstellen documentatie installatie (elektrisch schema, oplijsting componenten, technische specificaties, …) 2. Bepaling van uitwendige invloedsfactoren, cfr. art. 19 AREI 3. Opstellen van de risicoanalyse 4. Opstellen van preventiemaatregelen om risico’s uit te schakelen 5. Opstellen van werkinstructies om restrisico’s op te vangen 6. Aanstelling van organisatiestructuur: wie is installatieverantwoordelijke ? Cfr. Art. 266 AREI 7. Opleiding van werknemers; bevoegdheidsverklaring BA4 of BA5 8. Controle door erkend organisme
13
Stappenplan (1) • Oplijsting hiaten (per locatie, gebouw, vestingplaats) i.s.m. PA • Oplijsting “wie doet wat” – Strategie : verlening bevoegdheidsattesten BA4 en BA5 Onderscheid: » Gebouwgebonden installatie bvb uitvoeren kleine herstellingen; klusjesman BA4 » Vakleerkracht leeratelier elektriciteit: BA5 – Wie is installatieverantwoordelijke ? Onderscheid: gebouwgebonden installatie - leeratelier 14
Stappenplan (2) Documentatie “dossier” elektrische installatie per locatie • Elektrische schema’s: • geactualiseerd ? Door wie ? • Installatie “oud” of onder toepassing AREI • Duiding op schema waar vernieuwd, uitgebreid … » Kleurkode bedrading, … » Sectie bedrading » Welk elektrisch netstelsel ? » Herkeurd geweest ?
• • • • • • •
Documentatie componenten; technische specificaties Vroegere keuringsverslagen Bouwplan locatie Uitwendige invloedsfactoren … ATEX omgeving Risicobeoordeling (analyse + evaluatie) Organisatie & organisatiestructuur: te nemen preventiemaatregelen, installatieverantwoordelijke, opleidingen, bevoegdheidsverklaringen… 15
Werkinstructies + attestering • Werkorganisatie – Aanstellen installatieverantwoordelijke – In acht nemen van artikel 266 uit het AREI – Problematiek werken met derden (KB werken met derden)
• Principe werkinstructies – Herneming artikel 19 en 20 KB welzijn (27 maart 1998) – Nodige opleiding en werkinstructies – Enkel toegang tot delen waarvoor bevoegd
• Formele bevoegdheidsverklaring: BA4 en BA5 – Analoog met art. 47 AREI onderscheid BA4 (gewaarschuwd) en BA5 (vakbekwaam) – Kan enkel door de werkgever aan de werknemer gegeven worden
• Affichering van EHBO-instructie 16
De bevoegdheidsverklaring Art. 47 AREI: codificatie over bekwaamheid van personen • Onderscheid tussen BA4 (gewaarschuwde) en BA5 (vakbekwaam) • Werkgever verleent attest • Werkgever is verantwoordelijk voor de vereiste opleidingen, voor de personen die bepaalde handelingen mogen uitvoeren op een bepaalde installatie = situationeel » Algemene kennis en inzichten » Specifieke kennis van deze elektrische installatie = resultaat van de gevoerde risicoanalyse
Er bestaat dus géén standaard opleiding BA4 - BA5
17
Controles • Wie? – Interne controle HS (artikel 267 AREI) – Controles door erkende organismes (conformiteit, periodiek)
• Wat? – Eerste controle conformiteit met KB 2 juni 2008 (vóór 29 juni 2013) – Periodieke controles • LS: 5-jaarlijks • HS, EX, tijdelijk en mobiel: jaarlijks
• Controleverslag • Indien tekortkomingen: – Zo snel mogelijk conform stellen – Tussentijdse maatregelen nemen om toch veilig te kunnen werken
18
Tenslotte: worst case scenario … geen elektrisch schema » » » »
Welk elektrisch netstelsel: TT, TNC, TNS, … Sectie van de draden; opgelet bij uitbreidingen Aarding van stopcontacten aangesloten ? Geen aarding = verbod klasse 1 toestellen slechts klasse 2
• Systematiseer onderzoek naar spanningloos stellen • Waarschuwing : werken op vreemde elektrische installatie; hoe garandeer ik spanningsloosheid ? • Stappenplan: oplijsting hiaten, volgorde prioriteiten, concretiseer tijdschema invulling hiaten, • Opvolging…
19
