Wijzigingsbesluit Bodemenergiesystemen toezicht en handhaving
RWS Leefomgeving / Bodem+ Jan Frank Mars
Quiz: Wijzigingsbesluit bodemenergie
2
WB Bodemenergie
Vraag 0 – Wie ben ik? – GROEN – GEEL – ROOD
3
Handhaver / BOA Vergunningverlener Anders
WB Bodemenergie
Vraag 1
4
WB Bodemenergie
Vraag 1 – Een initiatiefnemer wil in zijn woning een klein (< 70 kW) gesloten systeem plaatsen buiten een interferentiegebied. – Wat moet hij doen? – GROEN – GEEL – ROOD
5
Melding Besluit lozen buiten inrichtingen (Blbi) Omgevingsvergunning beperkte milieutoets (OBM) Melding activiteiten besluit
WB Bodemenergie
Vraag 1 - antwoord – Een initiatiefnemer wil in zijn woning een klein (< 70 kW) gesloten systeem plaatsen buiten een interferentiegebied. – Wat moet hij doen? – GROEN: Melding Besluit lozen buiten inrichtingen (Blbi) – Uitleg: Volg het stroomschema. Melding of vergunning afhankelijk van: • soort bodemenergiesyteem (open of gesloten) • locatie binnen of buiten een inrichting Wm • locatie binnen of buiten een interferentiegebied • bodemzijdig vermogen van het systeem – Dat de regels te vinden zijn in het Blbi heeft niets met lozingen te maken, maar besluit regelt nu ook de gesloten systemen buiten inrichtingen.
6
WB Bodemenergie
Vraag 2 – Meldingen en vergunningaanvragen voor gesloten systemen toetst men (naast volledigheid en juistheid) op: – GROEN – GEEL – ROOD
7
retourtemperatuur + energiebalans interferentie retourtemperatuur + energiebalans + interferentie
WB Bodemenergie
Vraag 2 - antwoord – Meldingen en vergunningaanvragen voor gesloten systemen toetst men (naast volledigheid en juistheid) op:
– GEEL
interferentie
– Uitleg: Melding toetsen op volledigheid is het eerste wat je doet, maar zeker niet het enige. Met name in de beginfase checken of er toch niet een OBM aangevraagd moet worden. Kan afhangen van het bodemzijdig vermogen van systeem, maar ook of er een interferentiegebied is aangewezen. Daarnaast kan er een bijzonder beschermingsniveau van toepassing zijn dat volgt uit andere regelgeving, zoals de PMV of archeologie. Tot slot toets je aan de wettelijke regels: • interferentie met bestaande open systemen of gesloten • systemen: onderbouwing/modelmatige berekening • ontwerp, boring en realisatie door erkend bedrijf? • Energierendement en temperatuur zijn indieningsvereisten. Dat toets je bij een melding niet vooraf, maar tijdens de gebruiksfase. – Verwijs naar de BUM toetslijsten
8
WB Bodemenergie
Vraag 3 – Bouw 2 hoekwoningen + 12 tussenwoningen – 14 gesloten bodemenergiesystemen • 5-7 kW per stuk • 74 kW totaal – Kan men voor deze systemen 1 vergunningaanvraag indienen? – JA – NEE
9
WB Bodemenergie
Vraag 3 - antwoord – Bouw 2 hoekwoningen + 12 tussenwoningen – 14 gesloten BES • 5-7 kW per stuk; 74 kW totaal – Nee, de individuele systemen hebben elke een bodemzijdig vermogen < 70 kW en zijn daarom meldingsplichtig. Het wordt wel mogelijk gemaakt om deze systemen in 1 verzamelmelding te melden. •
10
In de verzamelmelding moet wel per systeem de uniforme voorschriften terug te vinden zijn, dus ook de interferentie tussen de systemen!
WB Bodemenergie
Vraag 4 – Bij een controle blijkt dat het boorbedrijf dat de boring t.b.v. de lussen plaatst geen erkenning heeft conform SIKB BRL 2100. – Kan de gemeente handhaven? – Ja, want de gemeente is bevoegd gezag voor de aanleg – Nee, want Inspectie L&T is bevoegd gezag voor Kwalibo
11
WB Bodemenergie
Vraag 4 - antwoord – Bij een controle blijkt dat het boorbedrijf dat de lussen plaatst geen erkenning heeft conform SIKB BRL 2100. – Ja, de gemeente kan handhaven richting de initiatiefnemer, op grond van het Besluit lozingen buiten inrichtingen. De Inspectie L&T kan handhaven richting het boorbedrijf, op grond van Art. 23 van het Besluit bodemkwaliteit (Kwalibo).
12
WB Bodemenergie
Vraag 5
13
– – – –
Bouw appartementencomplex. Collectief gesloten systeem (100 kW). Gebied is aangewezen als boringvrije zone (PMV). Geen interferentie.
– – – –
Hoe reageert de gemeente? OBM-vergunning verlenen OBM-vergunning niet verlenen Anders
WB Bodemenergie
Vraag 5 - antwoord
14
–
Collectief gesloten systeem (100 kW) in boringvrije zone (PMV), geen interferentie.
–
Hoe reageert de gemeente? Antwoord: Anders + OBM-vergunning verlenen Voor boren in een boringvrije zone is een ontheffing van de provincie nodig. In die gevallen is tijdige communicatie met de initiatiefnemer relevant. In het vooroverleg moet duidelijk worden dat het aanvragen van een OBM (omgevingsvergunning beperkte milieutoets) niet zinvol is voordat duidelijk is of de provincie ontheffing van de PMV gaat verlenen. Zonder deze ontheffing kan de initiatiefnemer namelijk de activiteit niet uitvoeren. Als de initiatiefnemer toch de OBM-aanvraag indient, is het niet beschikken over de PMV-ontheffing geen weigeringsgrond voor de OBM-vergunning. In dat geval dient de gemeente de OBM te verlenen.
–
Hierop is 1 uitzondering: als de boring onderdeel uitmaakt van een activiteit, waarvoor in de PMV is opgenomen dat het onderdeel uitmaakt van de omgevingsvergunning, dan is sprake van ‘onlosmakelijkheid’. Als de activiteiten onlosmakelijk zijn, dan moeten deze activiteiten in één keer worden aangevraagd en kan deze omgevingsvergunning dus niet worden verleend als er geen ontheffing van de PMV mogelijk is.
WB Bodemenergie
15
WB Bodemenergie
Vraag 6 – BUM-HUM: “Geen interferentie tussen 2 kleine gesloten systemen als afstand > 20 m is”. – Is het gesloten bodemenergiesysteem van Villanova meldings- of vergunningplichtig en Veroorzaakt plaatsing systeem Villanova interferentie? : – Omgevingsvergunning beperkte milieutoets plichtig (OBM) en geen interferentie – Meldingplichtig en geen interferentie – Meldingplichtig en interferentie
16
WB Bodemenergie
Vraag 6 - antwoord – Is het gesloten bodemenergiesysteem van Villanova meldings- of vergunningplichtig en Veroorzaakt plaatsing systeem Villanova interferentie? : – Omgevingsvergunning beperkte milieutoets plichtig (OBM), het bodemzijdig vermogen is kleiner dan 70 kW, maar een
kantoorgebouw is zelf vaak een inrichting. – Criteria: bedrijfsmatige activiteit of categorie BOR. Check VTH systeem en of er Wabo vergunning is afgegeven.
– Geen interferentie, de afstand tussen de middelpunten van de
systemen van Villanova en het Bankkantoor is 25 meter en dus groter dan 20 meter.
17
WB Bodemenergie
18
WB Bodemenergie
Cumulatieve temperatuureffecten
19
WB Bodemenergie
Vraag 7 – Veroorzaakt plaatsing nieuw systeem bij Villanova interferentie op gemeentekantoor of bank? •
Bij het maximaal toegestane temperatuureffect (1,5 °C ) zal de prestatie van een systeem met ten hoogste 5% afnemen. Dit wordt acceptabel geacht. Bij een groter toegestaan effect zou ook het technisch functioneren van naburige systemen in het geding kunnen komen (door bijvoorbeeld bevriezing). In het algemeen worden systemen ontworpen met een veiligheidsmarge van 3°C. Indien een effect groter dan 1,5°C wordt toegestaan, zou de resterende veiligheidsmarge zeer klein worden.
– Ja – Nee – Geen oordeel mogelijk 20
WB Bodemenergie
Vraag 7 - antwoord – Veroorzaakt plaatsing nieuw systeem bij Villanova interferentie? – Antwoord: Ja • Bepalen met behulp van nomogrammen Villanova en Bank 2oC Villanova en Gemeente >1,5oC – Zie uitgebreide beoordelingsmethode: Zie BUM-HUM (bijlage 2) – Het systeem mag niet aangelegd worden. Besproken kan worden of een ander soort systeemontwerp mogelijk is. De kans op interferentie bij gesloten systemen is vaak erg klein. Bij open systemen ( icm gesloten systemen) is deze kans vaak veel groter. Door ontwerpen op elkaar af te stemmen blijkt in toch veel mogelijk. 21
WB Bodemenergie
Vraag 8
– Gemeente heeft gemelde en vergunde systemen niet in LGR ingevoerd. – De OBM aanvraag van Villanova geeft geen beschouwing van de invloed op de werking van de systemen bij Bank en Gemeente – Is de melding volledig? – Ja, de initiatiefnemer kan niet weten van de buursystemen – Nee, de initiatiefnemer had moeten weten van de buursystemen
22
WB Bodemenergie
Vraag 8 - antwoord – Gemeente heeft gemelde systemen niet in LGR ingevoerd. – De OBM aanvraag Villanova geeft geen beschouwing van de invloed op de werking van de systemen bij Bank en Gemeente – Is de OBM aanvraag volledig? – Nee, de initiatiefnemer had moeten weten van de buursystemen. Er is geen registratieplicht voor de gemeente. Wel moet de gemeente ten minste zelf een register bijhouden van gemelde en vergunde systemen, om deze te kunnen betrekken bij de toetsing op interferentie. De initiatiefnemer had tenminste bij de gemeente moeten navragen of er systemen in de buurt gemeld of bekend zijn bij de gemeente.
23
WB Bodemenergie
Vraag 9 – Uit gemeentelijke toetsing blijkt dat systeem Villanova leidt tot schade aan doelmatig functioneren (interferentie) bij 2 van de 3 systemen – Hoe reageert de gemeente op de OBM aanvraag het systeem van Villanova? – Geen reactie vóór plaatsing, pas handhaven tijdens gebruik – Communiceren: gebruik conform ingediend ontwerp niet mogelijk – Preventieve last onder dwangsom
24
WB Bodemenergie
Vraag 9 - antwoord – Uit gemeentelijke toetsing blijkt dat systeem Villanova leidt tot schade aan doelmatig functioneren (interferentie) bij 2 van de 3 systemen – Hoe reageert de gemeente op de OBM aanvraag van het systeem van Villanova? – Bij voorkeur communiceren: gebruik conform ingediend ontwerp niet mogelijk – Als communicatie niet helpt kan de gemeente een preventieve last onder dwangsom opleggen (zie HUM BE deel 2)
25
WB Bodemenergie
Vraag 10 •
Voor welke werkzaamheden is een erkenning van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu verplicht? In welke richtlijn ( BRL) zijn de eisen voor deze werkzaamheid beschreven?
•
Erkenning voor SIKB BRL 11000 (ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud ondergronds) en KvINL BRL 6000-00/21 (ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud bovengronds) Alleen voor het boorbedrijf op grond van SIKB BRL 2100 (mechanisch boren) Alle erkenningen (SIKB BRL 2100 + 11000 en KBI BRL 6000-00/21)
• •
26
WB Bodemenergie
Vraag 10 - antwoord •
Voor welke werkzaamheden is een erkenning van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu verplicht?
•
alle voor het boorbedrijf op grond van BRL 2100, BRL 11000 en BRL 6000-21
•
Op de website Bodem+ gaat u na of de verschillende bedrijven over de juiste erkenning beschikken
•
Als bedrijven niet over de juiste erkenning beschikken: – Contact opnemen met initiatiefnemer, zo nodig preventieve last onder dwangsom opleggen voor het aanstaande werkzaamheden. – Erkenningsverplichting voor ontwerp, beheer en realisatie: proces verbaal opmaken voor het uitbesteden aan niet erkende partij – Reeds verrichte werkzaamheden laten controleren door een erkend bedrijf en zo nodig laten herstellen.
•
Tevens bodemsignaal bij Inspectie L&T indienen (zie H. 4 van de HUM).
27
WB Bodemenergie
Vraag 11 – Het systeem bij Villanova is 3 jaar inwerking. Het blijkt dat de conciërge zelf het beheer van de verwarmingsinstallatie inclusief het bodemenergie systeem doet. Mag dat? – Ja, de conciërge is immers in dienst bij Villanova – Nee, voor beheer en onderhoud is een erkenning BRL 6000-00/21 nodig
28
WB Bodemenergie
Vraag 11 - antwoord Mag dat? – Nee, voor beheer en onderhoud is een erkenning BRL 6000-00/21 nodig – Er is voor de verschillende (deel)activiteiten van de BRL KvINL 6000 een erkenningsplicht. Bedrijven kunnen daarmee een erkenningen aanvragen voor een of meerdere deelactiviteiten. •
De ILT houdt toezicht op basis van vertrouwen. Ze gaat er van uit dat er bij een bedrijf de bereidheid is om de naleving te verbeteren/herstellen als het wordt aangesproken op het niet naleven van een norm. Het opleggen van een interventie is bedoeld om die bereidheid te stimuleren.
•
Sinds 1 juni 2014 geldt het ILT-Interventiekader in de plaats van de Sanctiestrategie Kwalibo uit 2010. Met het aantreden van de ILT in 2012, is de benadering van overtredingen en het inzetten van interventies veranderd. Vergeleken met de Sanctiestrategie Kwalibo hanteert het ILT-Interventiekader geen puntentelling op basis waarvan de inspecteur bepaalt welke interventie gepast is
– Het distributiesysteem in het gebouw, de radiatoren en de pijpleidingen daartussen, vallen niet onder het bovengrondse deel. Dit heet het ‘gebouwzijdige' deel
– Uitzondering is Bodemenergiesystemen bij individuele woningen 29
WB Bodemenergie
Vraag 12 – Tijdens het jaarlijks monitoringsrapport van een open WKO, blijkt dat de opgegeven SPF van 4 niet gehaald wordt. Wat te doen? – Niks, de SPF is erg afhankelijk van de seizoenen en kan per jaar verschillen – Bedrijf moet een plan van aanpak opstellen, hoe de situatie te herstellen
30
WB Bodemenergie
Certificering / erkenning bedrijven • Regeling bodemkwaliteit van 1 juli 2013
communicatieprotocollen • BRL KvINL 6000-00/21 (energiecentrale met WKO) communicatieprotocollen • BRL SIKB 11000 (ondergrondse deel BEsysteem) • BRL SIKB 2100 (mechanische boringen)
31
WB Bodemenergie
5 november 2014
Vraag 12 - antwoord Wat te doen? – Bedrijf moet een plan van aanpak opstellen, hoe de situatie te herstellen – In het besluit zijn enkele voorschriften opgenomen die het behalen van een hoog energierendement van het bodemenergiesysteem moeten bevorderen. Er is onder meer een bepaling opgenomen dat bij een melding gegevens moeten worden verstrekt over het energierendement van het ontwerp van het systeem. Dit is dus een berekend, theoretisch rendement. Deze gegevens moeten zijn gebaseerd op een schriftelijke verklaring van de installateur. – Deze informatie stelt hem ook in staat zo nodig actie te ondernemen als het bodemenergiesysteem niet het voorgespiegelde rendement blijkt te behalen als gevolg van fouten in het ontwerp of bij de installatie van het systeem. – Als communicatie niet helpt kan een preventieve last onder dwangsom opleggen (zie HUM BE deel 2)
32
WB Bodemenergie
Vraag 13 – Gemeente wil het bedrijventerrein reserveren voor grote open systemen Kan gemeente plaatsing systeem Villanova tegenhouden? – Nee, want het systeem is meldingplichtig – Ja, als dit vastgelegd in de gemeentelijke beleidsregels
33
WB Bodemenergie
Vraag 13 - antwoord – Gemeente wil het bedrijventerrein reserveren voor grote open systemen Kan gemeente plaatsing systeem Villanova tegenhouden? – Ja, als dit vastgelegd is in de gemeentelijke beleidsregels De gemeente moet het gebied hebben aangewezen als interferentiegebied. Hierdoor worden alle gesloten systemen OBMplichtig. Op grond van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) kunnen gemeenten beleidsregels opstellen ten aanzien van deze vergunningverlenende bevoegdheid. Doelmatig gebruik van bodemenergie of anderszins tegengaan van interferentie is het enige beoordelingscriterium. – In dit voorbeeld zou in de gemeentelijke beleidsregels (voor gesloten systemen) moeten staan dat gesloten systemen in dit gebied niet toegestaan zijn. Daarnaast zou de provincie in dit voorbeeld provinciale beleidsregels voor de open systemen in het gebied vaststellen, gericht op optimale ordening van de systemen t.b.v. optimaal gebruik van de bodem voor bodemenergie door open systemen.
34
WB Bodemenergie
Tot Slot: aandachtspunten voor T&H
35
WB Bodemenergie
5 november 2014
1. Organisatie
Wie doet wat en afstemming • • • •
OLO coördinator Wabo regisseur Bouwinspecteur RUD of gemeente –
Toetsen melding of vergunningaanvraag
–
Registreren van systeem (in LGR)
Kritische momenten
36
•
Niet duidelijk waar taak ligt
•
melding naar handhaver
•
Handhavingstrategie?
WB Bodemenergie
5 november 2014
2. Melding / vergunning aanvraag
Taken • • • •
:
Toets op volledigheid (BUM) Toets op interferentie (HUM/BUM bijlage II) Toets op erkenningen installateur en boorbedrijf Registreren in LGR (niet verplicht wel raadzaam)
Kritische momenten
:
• •
37
Bouwaanvraag is GEEN melding WBBE Relatie met andere wetgeving – Bijzonder beschermingsniveau (waterwingebied, archeologie, bodemverontreiniging etc.)
WB Bodemenergie
5 november 2014
3. Aanleg bodemenergie systeem Taken: • Conform melding vergunning • Warmtepomp / druktank en meters voor monitoring • Zijn partijen erkend (www.bodemplus.nl) Kritische momenten: • Melden wanneer werkzaamheden worden uitgevoerd (lief briefje) • Afpersen lussen • ILT handhaaft erkenning, gemeente initiatiefnemer
38
WB Bodemenergie
5 november 2014
4. Beheer bodemenergie systeem Taken • • •
Systemen in afzonderlijke woningen NIET Regels energiebesparing (Wm/Act. besluit) gelden onverkort Registratie: • Kleine systemen 10 jaar administratie • Grote systemen jaarlijks •
Temp vloeistof
•
Rendement (SPF)
•
Ontrokken warmte en koude
•
Buffertank en drukmeter
Kritische momenten • •
39
Toets Rendement; hoe stuur je bij (WKO-waar voor je geld) Verandering in gebruik (ISSO 39; communicatie protocollen) WB Bodemenergie
5 november 2014
5. Ontmanteling bodemenergie systeem
Taken -
:
Koelvloeistof uit systeem verwijderen; Afvullen met bentoniet of vergelijkbaar (SIKB BRl protocol 2101; hfdst. 7.1.3) Melding activiteitenbesluit (geen eindonderzoek verplicht)
Kritische momenten • •
40
:
Controle/toezicht T&H; Verwijderen uit registratie systeem (LGR)
WB Bodemenergie
5 november 2014
Meer informatie • Helpdesk Bodemplus – www.bodemplus.nl • Knelpunten zijn welkom voor de evaluatie in 2016!
• Graag melden bij onze helpdesk
41
WB Bodemenergie
5 november 2014
