Wijsheid in bedrijf De betekenis van wijsheidtradities voor de managementpraktijk Bertine van Hoof Robert J. Blomme (Red.)
Maarten Verkerk Jan Hoogland Sharda Nandram Huibert de Man Helen Haijing de Haan
2013
Robert J. Blomme Karin Jironet Paul van der Velde Esther Hugenholtz Bertine van Hoof
© 2013, Koninklijke Van Gorcum BV, Postbus 43, 9400 AA Assen. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp www. reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).
NUR 801 ISBN folioboek 978 90 232 5144 6 ISBN ebook 978 90 232 5145 3
Omslagontwerp: Richard Bos Grafische Vormgeving & Illustratie Grafische verzorging: Imago Mediabuilders, Amersfoort Uitgave en druk: Koninklijke van Gorcum, Assen
INHOUD Voorwoord Jacqueline Zuidweg ................................................................................................................. IX Voorwoord Paul de Blot SJ.................................................................................................................................. X Hoofdstuk 1 Wijsheid in Bedrijf, De betekenis van wijsheid voor de managementpraktijk.................................................................................................................................................... 1 1.1 Inleiding ....................................................................................................................................................... 1 1.2 Terug naar de bron............................................................................................................................. 2 1.3 Wat is wijsheid? ................................................................................................................................... 4 1.4 Wijsheid in de managementpraktijk ................................................................................ 6 1.5 Wijsheid organiseren ....................................................................................................................... 9 1.6 Tot slot ......................................................................................................................................................... 10 Referenties ............................................................................................................................................................. 10 Hoofdstuk 2 Levenskunst volgens Prediker .................................................................................... 13 2.1 Lastige vragen .................................................................................................................................... 13 2.2 De bijbel en de wijsheid ............................................................................................................. 14 2.3 Het boek Prediker ............................................................................................................................ 14 2.4 Op zoek naar zin ............................................................................................................................. 15 2.5 Kunst van het ontvangen ........................................................................................................ 17 2.6 Kunst van het genieten ............................................................................................................... 19 2.7 Persoonlijke reflectie ..................................................................................................................... 22 Referenties ............................................................................................................................................................. 23 Hoofdstuk 3 Kautilya’s natuurlijk leiderschap: economisch, dienstbaar en spiritueel ............................................................................................................................................................................... 25 3.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 25 3.2 De Rig Veda als de basis voor Arthashastra .......................................................... 27 3.3 De kernwaarden van Kautilya ............................................................................................ 28 3.4 Een cursus innerlijke ontwikkeling voor onze managers......................... 34 3.5 De Wipro-manier van Kautilyaans ondernemen .............................................. 34 3.6 Belangrijkste lessen ........................................................................................................................ 36 3.7 Conclusies ............................................................................................................................................... 37 Referenties ............................................................................................................................................................. 38 Hoofdstuk 4 Nieuwe inspiratie uit de oude Chinese filosofie ........................................ 41 4.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 41 4.2 Klassieke Chinese cultuur als inspiratie .................................................................... 41 4.3 Een andere ethiek: zelfcultivering in context........................................................ 42 4.4 Andere taal: andere wereld .................................................................................................... 43 4.5 Creatie en zelforganisatie ......................................................................................................... 43 4.6 Ontwerpen of realiseren van potenties? .................................................................... 45
V
4.7 Iemand worden in relaties....................................................................................................... 46 4.8 Handelen in harmonie met de situatie........................................................................ 48 4.9 Verandering als spel van tegenstellingen ................................................................. 50 4.10 De eenheid van doen en denken ....................................................................................... 52 4.11 De actuele betekenis van Chinese filosofie ............................................................. 52 Referenties ............................................................................................................................................................. 56 Bronnen Casus Haier .................................................................................................................................. 57 Hoofdstuk 5 Camusiaanse wijsheid voor de managementpraktijk......................... 59 5.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 59 5.2 Existentialisme .................................................................................................................................... 60 5.3 Albert Camus ....................................................................................................................................... 61 5.4 De mythe van Sisyphus ............................................................................................................ 63 5.5 De mens in opstand ....................................................................................................................... 66 5.6 Discussie ................................................................................................................................................... 70 5.8 Conclusie .................................................................................................................................................. 73 Referenties ............................................................................................................................................................. 74 Hoofdstuk 6 Soefi in Governance voor de toekomst. Hoe de oude mystiek ons kan leiden in transitieprocessen................................................. 77 6.1 Introductie............................................................................................................................................... 77 6.2 Trends en patronen: wereldwijde veranderingen die ons allen aangaan ...................................................................................................................................................... 78 6.3 Governance voor de toekomst: een beeld ................................................................ 80 6.4 Op weg naar toekomstbestendige governance via de mystiek........... 82 6.5 Het Soefisme van Inayat Khan............................................................................................ 83 6.5.1 Macht ............................................................................................................................................................ 85 6.5.2 Alchemie ...................................................................................................................................................... 85 6.6 In Claritas: hoe de oude mystiek een leidraad kan zijn voor de toekomstige governancepraktijk....................................................................................... 86 6.7 Grondbeginselen en impliciete uitgangspunten ............................................... 88 6.8 In Claritas Guidance en governance ............................................................................. 88 6.9 Slotwoord................................................................................................................................................. 89 Referenties ............................................................................................................................................................. 90 Hoofdstuk 7 De woorden van de Boeddha zijn nooit klaar ............................................ 93 7.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 93 7.2 Het leven van de Boeddha, de ideale spirituele loopbaan ...................... 94 7.3 Middenpad ............................................................................................................................................. 95 7.4 Rolmodellen .......................................................................................................................................... 96 7.5 Ideaal boeddhistisch koningschap .................................................................................. 97 7.6 Paticcasamupada, het geconditioneerde ontstaan........................................... 98 7.7 Sociaal karma ....................................................................................................................................... 99 7.8 Falen en intenties........................................................................................................................... 100
VI
wijsheid in bedrijf
7.9
Een westers voorbeeld: Geshe Michael Roach en De ‘diamantslijper’ ............................................................................................................................... 100 7.10 Tot slot: Aziatisch boeddhisme en moderne inspiratie in het westen ...................................................................................................................................... 104 Referenties .......................................................................................................................................................... 106 Hoofdstuk 8 Gebruik een zuivere weegschaal: een Joods perspectief op zakelijke ethiek ........................................................................................................................................................... 109 8.1 Inleiding ................................................................................................................................................. 109 8.2 Het Joodse geloof ........................................................................................................................... 110 8.3 Het leidend beginsel van het Joodse geloof: De Thora ............................. 112 8.4 De Thora en het bedrijfsleven ............................................................................................ 113 8.5 De betekenis van het Joodse geloof voor Esther Hugenholtz ........... 120 8.6 Conclusie ............................................................................................................................................... 120 Over de auteurs .......................................................................................................................................................... 123 Nawoord ............................................................................................................................................................................ 127 Over Wijsheid in Bedrijf ....................................................................................................................... 128 Dankwoord..................................................................................................................................................................... 129
inhoud
VII
VOORWOORD JACQUELINE ZUIDWEG In deze veranderende tijden zijn we meer dan ooit op zoek naar antwoorden. Antwoorden op vragen die we ons voorheen niet stelden. Bijzonder is wel dat we ons vaak pas echt vragen gaan stellen op het moment dat er sprake is van verandering en dan met name als dit een stilstand of achteruitgang lijkt te zijn van een bestaande situatie. Blijkbaar zijn we als mens toch redelijk luie gewoontedieren. Rust, reinheid en regelmaat wordt nu eenmaal als prettig ervaren. Tsja, en als het economisch begint te roken, hebben we achteraf de wijsheid in pacht, maar weten we ons in eerste instantie onvoldoende richting te geven en zijn we naarstig op zoek naar nieuwe wijsheid om de balans te hervinden. Chaos en orde wisselen elkaar af, de varkenscyclus blijft zich bevestigen. In 1994 startte ik mijn onderneming om mijn droom ‘hulp bieden aan iedere MKB-ondernemer met financiële problemen’ te kunnen verwezenlijken. Inmiddels heb ik hierdoor zo’n 20.000 MKB-ondernemers mogen bijstaan die het water tot aan of zelfs over de lippen stond. Kenmerkend is dat zij pas in actie kwamen, nadat zij in eigen wijsheid waren vastgelopen. Door het bieden van perspectief, het licht aan het einde van de tunnel, en een spiegel voorhoudend ter reflectie op het verleden, hebben velen na een schuldregeling een doorstart kunnen realiseren met hun onderneming. Anderen zijn doorgestart als ondernemende werknemer. Voor mij is het een voorrecht om in heel veel ondernemersspiegels te hebben mogen kijken. Terugkijkend is mijn ondernemerschap ook een behoorlijk uitdagende rollercoaster gebleken. Mijn wijsheid heb ik achteraf bezien vooral opgedaan in tijden dat ik vastliep. Door terug te gaan naar mijn droom, te beseffen dat de onderneming en geld slechts middelen zijn ter verwezenlijking van die droom en mijn eigen rol daarin te reflecteren, kom je terug in je kracht te staan en zie je mogelijkheden buiten de gebaande paden. Er zijn altijd meerdere wegen die naar Rome leiden, maar het zou zo prettig zijn als we een altijd up-to-date reisgids bij de hand zouden hebben. Nu is het prettig dat we inmiddels de geschiedenis van de hele wereld digitaal hebben kunnen vastleggen en dat we meer ervaringen, kennis en kunde kunnen uitwisselen dan ooit. Maar dat vergt wel een actieve, open en betrokken houding van en naar een ieder. Dit boek biedt inspiratie vanuit veel verschillende invalshoeken met de mens als mooie verbindende factor. Duidelijk voor mij is dat we al eeuwen over de juiste antwoorden beschikken, en dat het zaak is de juiste vragen op de juiste manier te stellen binnen de geldende tijdsgeest. Jacqueline Zuidweg Oprichten en directeur van Zuidweg & Partners B.V Zakenvrouw van 2012
IX
VOORWOORD PAUL DE BLOT SJ Het is een lofwaardig initiatief om over het probleem van wijsheid in bedrijf dieper na te denken. De gevoelsmatige tegenstrijdigheid tussen het begrip wijsheid en zakendoen is mede te danken aan de dualistische aard van onze menselijke natuur met haar stoffelijke en geestelijke karakter. We vormen als mens een twee-eenheid van lichaam en ziel. De verleiding is dan groot om tot eenzijdigheid te vervallen van de geest of de materie. Dat is de instelling die gericht is op tastbare zekerheden met concrete resultaten en het houvast zoeken bij rationeel verantwoorde beslissingen. Naast deze materiële eenzijdigheid is er ook nog de geestelijke eenzijdigheid van een spirituele instelling. Deze werkt vanuit een innerlijk houvast van een sterke spirituele opvatting of diep religieus geloof om iets te bereiken. Beide eenzijdigheden zijn in het bedrijf gedoemd te mislukken. Het gaat er uiteindelijk om vanuit ons innerlijke verlangen onze droom concrete gestalte te geven in ons werk. Anders uitgedrukt is dit zo van ons werk te houden dat we er een innerlijke rijkdom uit kunnen putten. De integratie van de beide kanten van ons dualisme, stof en geest, is een proces die we wijsheid noemen. Het gaat om de juiste keuzes te maken in het werk vanuit een dieper innerlijk inzicht. Deze koersbepaling van ons leven is de zingeving van ons bestaan. In de Thora wordt het verhaal verteld dat Mozes aan Jahweh vroeg wie hij is. Het antwoord is kort en bondig: Ik ben die ik ben. Dit antwoord werd door de openbaringsgodsdiensten verder uitgewerkt in verhalen. Uit die verhalen zijn door Islam, Jodendom en Christendom dogmatische zekerheden afgeleid, die vaak tot godsdienstoorlogen hebben geleid. In het scheppingsverhaal wordt verteld dat de mens geschapen is naar Gods evenbeeld, dat is consequent te zijn wie hij of zij is. Het diepste verlangen en roeping van de mens is daarom te worden wie je bent. Dat is wijsheid. De consequentie hiervan is dat ieder uniek is en verantwoordelijk voor zijn of haar wijsheid Dit geldt ook voor groepen, want iedere persoon is lid van een culturele gemeenschap die ook uniek is en geroepen is tot een unieke vorm van wijsheid. Het gaat om een roeping, een wordingsproces dat als ideaal nooit af is in dit leven. Wijsheid is een proces waardoor mensen tot bewustwording komen van hun diepste zijn. Hierbij gaat het om een diep verlangen dat gevoed wordt door een droom die ons gelukkig maakt. Dit proces leren we kennen en herkennen in verhalen van wijze en onwijze mensen in de Koran, Thora, Bijbel, en andere religieuze geschriften. Bij deze zoektocht naar wijsheid worden concrete waarom vragen gesteld als waarom leven we, waarom lijden we, waarom zijn we ziek, waarom sterven we, waarom de grote ongelijkheid tussen rijken en armen, e.d. Niet alleen spirituele leiders en filosofen hebben zich vaak onbewust met deze waaromvraag bezig gehouden maar ook eenvoudige mensen, zelfs kinderen en ook zakenmensen.
X
wijsheid in bedrijf
Vanzelfsprekend ontstaan er vormen van wijsheid die afhankelijk zijn van de culturele levensomstandigheden. Hierbij kunnen we drie categorieën onderscheiden. De eerste groep maakt een scheiding tussen het werk en de geestelijke bezigheden als gebed, meditatie, e.d. In het Midden Oosten werkt een boer op werkdagen op zijn land en is op zondag pastoor als religieus voorganger. Er bestaan christelijke groepen die de zondag besteden aan Bijbelstudie en de werkdagen werken voor hun broodwinning. De tweede groep put hun spirituele kracht uit de contemplatie waarvoor ze zich terugtrekken in een klooster of stille plek. Uit deze spirituele rijkdom putten om goed te werken. Dat zijn kloostergemeenschappen als Benedictijnen, Trappisten of Zen kloosters. Een derde groep is optimaal ingesteld op het werk, om dit zorgvuldig en verantwoord te doen en daaruit voldoening, vreugde en bezieling te putten. Het werk wordt zo een bron van hun geestelijke bron van bezieling en wijsheid. Uit de actie tot contemplatie van je zijn komen. Dat deed Ignatius van Loyola als stichter van de Jezuïetenorde. Bij wijsheid gaat het in de kern uiteindelijk om te worden wie je bent door een zoektocht van vragen stellen. Dit maakt ons bewust van onze diepste verlangen als de zin van je leven en de koers van je doen en laten. In de loop der eeuwen heeft dit zoekproces zich ontwikkeld in zeer uiteenlopende vormen en gestalten. In dit boek worden bronnen van wijsheid behandeld die dit proces duidelijk maakt. Het zijn voorbeelden uit China, India, en het midden Oosten, uit de Joods-Christelijke traditie, uit de Islam overlevering, uit de Indiase cultuur en uit de westerse Humanistische filosofie. Een duidelijk beeld van de manier waarop de wijsheid de tegenstelling van lichaam en geest overstijgt is wel het Yang en Yin beeld van het TAO systeem. Het zijn twee tegenstellingen die elkaar omhelzen en elkaar versterken, want je tegenstander is je beste leerschool. De schijnbare tegenstellingen van wijsheid die in dit boek behandeld worden kunnen elkaar eveneens versterken en een verrijking vormen voor het zakendoen. Ik wens de lezer veel leesplezier. Paul de Blot SJ Hoogleraar Business Spiritualiteit Business Universiteit Nyenrode
voorwoord
XI
OVER DE AUTEURS Dr. Robert J. Blomme is directeur van het centrum voor Leadership and Management Development, en universitair hoofddocent Organisatiekunde op Nyenrode Business Universiteit. Daarnaast is hij verbonden als lector HRM aan de Hotelschool in Den Haag. Onderwerpen waar hij over schrijft, doceert en adviseert zijn organisatieontwikkeling, verandermanagement, cultuurmanagement, leiderschap, werk/familie balans en stressmanagement. Daarnaast heeft het Humanisme en de existentiële filosofie zijn bijzondere belangstelling. Hij heeft meer dan 80 internationale publicaties op zijn naam staan en heeft diverse prijzen gewonnen zoals de ‘Outstanding Author Contribution Award Winner at the Literati Network Awards for Excellence’ zowel in 2012 als in 2013 toegekend door Emerald Publishing (UK). Robert is samen met Bertine van Hoof mede initiatiefnemer van Wijsheid in Bedrijf. Prof. dr. Paul de Chauvigny de Blot SJ. geboren in 1924 Kutowinangun, (Indonesië) is Jezuïet en honorair hoogleraar aan Nyenrode Business Universiteit. In 2004 promoveerde hij aan Nyenrode Business Universiteit in de bedrijfskunde op het onderwerp ‘Vernieuwing van organisaties in een chaotische omgeving door vernieuwing van de mens’. In 2006 werd hij hoogleraar in organisatievernieuwing met de leerstoel Business Spiritualiteit en gaf les over de mystiek van het zakendoen. Vanuit deze specialiteit geeft hij werkcolleges, trainingen en workshops zowel aan studenten als aan bedrijven en is hij hoofdredacteur van Business Spiritualiteit Magazine. Naast zijn wetenschappelijke activiteiten en bijdragen aan het bedrijfsleven werkt hij sinds 1962 zowel in Indonesië als in Nederland in het pastoraat voor zieken en studenten en in Nederland ook voor allochtonen. Gedurende zijn gehele leven zet Paul zich continu in voor de mensenrechten. Dr. Helen Haijing de Haan is als docent verbonden aan de Hogeschool INHolland en Osnabrück waar zij les geeft en onderzoek doet op het gebied van internationaal management, organisatie planning & strategie, crosscultural management en zakelijk onderhandelen. Zij heeft diverse universitaire studies doorlopen zoals Economische Geschiedenis aan de Universiteit van Leiden en International Business Management aan Sheffield Hallem University. Zij is gepromoveerd op ‘International education management’ aan University of Bath, UK. Tevens heeft ze gastdocentschappen aan diverse universiteiten. Helen heeft geruime tijd als professional in het internationale bedrijfsleven gewerkt. Prof dr. Jan Hoogland (1959) is bijzonder hoogleraar Christelijke Filosofie aan de Universiteit Twente. Hij heeft gepubliceerd over een breed scala van onderwerpen op het gebied van de sociale filosofie, de filosofie van de techniek en de ethiek van de zorg. Recent schreef hij met Maarten Verkerk, Jan van der Stoep en Marc de Vries het boek Denken, ontwerpen, maken. Basisboek techniekfilosofie (Boom, Buijten & Schipperheijn, 2007) en met Maarten Verkerk het boek
123
Prediker voor Managers (Ten Have, 2010). Naast zijn werkzaamheden als bijzonder hoogleraar is hij universitair docent Bestuurswetenschappen aan de Vrije Universiteit en lector Samenlevingsvraagstukken aan de Gereformeerde Hogeschool. Bertine van Hoof MSc. is loopbaan & executive coach, psychotherapeut en directeur van coach, trainings- en adviesbureau Work Wise. Zij studeerde Gestalttherapie aan de NSG en de University of Middlesex. Sinds 1996 is ze tevens verbonden aan Nyenrode Business Universiteit als zelfstandig managementcoach en trainer. Ze heeft ruim twintig jaar ervaring in het begeleiden van individuen, teams en organisaties op het gebied individuele en organisatieontwikkeling bij nationale en internationale bedrijven. Wijsheid in Bedrijf is een initiatief van Bertine van Hoof. Drs. Esther Hugenholtz is rabbijn in Engeland en heeft haar rabbinale studie gevolgd aan de Ziegler School of Rabbinics te Los Angeles en het Leo Baeck College te Londen. Ze studeerde Culturele Antropologie en niet-Westerse Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Esther verzorgt regelmatig workshops over de Joodse religie en cultuur met name voor een niet-Joods publiek. Daarnaast publiceert zij voor verschillende Nederlandstalige media op het gebied van multiculturalisme en de interreligieuze dialoog. Dr. Huibert de Man is universitair hoofddocent, onderzoeker en adviseur op het gebied van management en organisatie met nadruk op cultuur, verandering en leiderschap. Zijn loopbaan heeft zich voor een groot deel afgespeeld binnen het academisch managementonderwijs, aanvankelijk aan de Rijksuniversiteit Groningen en later aan de Open Universiteit te Heerlen en de Maastricht School of Management. Door zijn reizen naar China, het lesgeven aan Chinese studenten en het bestuderen van de Chinese taal en cultuur maakte hij kennis met een pragmatische leefwereld met een grote tolerantie voor dubbelzinnigheid en tegenstrijdigheden. Door zijn expertise op het gebied van cross-cultural management weet hij als geen ander de brug te slaan tussen het westerse management denken en de wijsheid van de oude Chinese cultuur. Dr. Sharda Nandram is universitair hoofddocent bij het Center for Entrepreneurship and Stewardship van de Nyenrode Business Universiteit. Daarnaast is zij lector Ondernemerschap op de HAN in Nijmegen. Ze is oprichter van Praan Solutions, een internationale adviesorganisatie op het gebied van spiritualiteit (www.praansol.com). Ze is een veelgevraagd spreekster en adviseur voor het Nederlands bedrijfsleven en overheid. Ze rondde 2 universitaire opleidingen af: Arbeids- en organisatiepsychologie en Economie, beide aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is gepromoveerd in de sociale wetenschappen bij Sociale Psychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Dr. Karin Jironet is Soefi, psychoanalyticus, en auteur van vele internationale publicaties zoals: Sufi Mysticism into the West: Life and Leadership of Hazrat Inayat Khan’s Brothers 1927-1967 en The Image of Spiritual Liberty in the Sufi Movement Following Hazrat Inayat Khan. Haar Female Leadership: Management, Jungian Psychology, Spirituality and the Global Journey Through Purgatory was
124
wijsheid in bedrijf
genomineerd voor het beste boek van 2012 door de Gradiva Award toegekend door de National Association for the Advancement of Psychoanalysis, New York. Karin is zelfstandig gevestigd coach en werkt als gastdocent zowel aan de Pacifica University (California) als aan Sofia University (Bulgarije). Tevens werkt ze als onderzoeker aan de Universiteit van Leiden. Karin is samen met Harry Starren de oprichter van In Claritas, een gemeenschap van wetenschappers, kunstenaars en leiders vanuit het bedrijfsleven die toekomstige vormen van governance verkennen en onderzoeken. Prof. dr. Paul van der Velde is gewoon Hoogleraar Vergelijkende Godsdienstwetenschappen aan de Radboud Universiteit. Paul studeerde Aziatische talen en culturen aan de universiteiten van Utrecht en Leiden. Hij promoveerde op middeleeuws Hindi en esthetica. Hij doceert en doet onderzoek in Aziatische Religies, in het bijzonder Hindoeïsme en Boeddhisme. Wat onderzoek betreft is hij vooral bezig met de transformaties die het boeddhisme doormaakt in de moderniteit. Paul heeft over dit onderwerp diverse boeken op zijn naam staan. Recent is Boeddha in het Tuincentrum, en andere populaire beelden van het Boeddhisme verschenen. Eerdere boeken van zijn hand zijn: Boeddhistisch India, Dromen van een witte olifant, in navolging van de Boeddha en Eeuwig Jong en Tijdloos Oud, Boeddhisme in transformatie. Prof. dr. Maarten J. Verkerk is bijzonder hoogleraar Christelijke Filosofie aan de Technische Universiteit Eindhoven en de Universiteit Maastricht. Hij is tevens lid van de Raad van Bestuur van VitaValley, een innovatienetwerk in de zorg. Hij publiceerde onder andere over feminisme, organisatiekunde, bedrijfsethiek, gezondheidszorg en techniekfilosofie. Recent schreef hij met Jan Hoogland, Jan van der Stoep en Marc de Vries het boek Denken, ontwerpen, maken. Basisboek techniekfilosofie (Boom, 2007) en met Jan Hoogland het boek Prediker voor Managers (Ten Have, 2010). Binnenkort verschijnt van hem, samen met Theo Boer en Dirk Jan Bakker, het boek Over(-)behandelen. Ethiek van de zorg voor kwetsbare ouderen bij Reed Elsevier. Hij studeerde chemie, theoretische natuurkunde en filosofie. Mr. Jacqueline Zuidweg (Goes, 12 juli 1965) is oprichter en directeur van Zuidweg & Partners B.V www.zuidweg-partners.nl én Zakenvrouw van het Jaar 2012. Na haar universitaire studie Nederlands recht in 1988 werkte Jacqueline 6 jaar als juriste bij een adviesbureau voor het MKB. Daar constateerde zij dat er in Nederland geen betrouwbare, betaalbare en kwalitatief goede schuldhulpverlening voor (ex-)ondernemers was. Jacqueline is in 1994 gestart met haar onderneming om MKB-ondernemers bij te staan die in financieel zwaar weer verkeren. Inmiddels heeft de organisatie, die 75 medewerkers telt, ruim 20.000 ondernemers bijgestaan en is veel breder actief dan alleen schuldsanering aan ondernemers en ex-ondernemers, maar verzorgt ook advies en opleidingen aan professionals en schuldhulpverlening voor werknemers. Als blijk van erkenning voor haar activiteiten en ondernemerskwaliteiten is Jacqueline uitgeroepen tot Zakenvrouw van het Jaar 2012 (Prix Veuve Clicquot). Zie ook haar website www.jacquelinezuidweg.nl. Sinds 1 januari is Jacqueline
over de auteurs
125
bestuurslid van Stichting Jong Ondernemen ter stimulering van het ondernemerschap in het onderwijs. Haar eerste boek ‘Vallen, opstaan en weer doorgaan!’, tips & adviezen voor en door ondernemers in uitdagende tijden, heeft zij geschreven samen met ondernemer en wetenschapper Josette Dijkhuizen.
126
wijsheid in bedrijf
NAWOORD De verscheidenheid aan stromingen biedt meerdere invalshoeken om naar de werkcontext te kijken. Het boek presenteert een caleidoscoop van oosterse en westerse perspectieven rondom ondernemerschap, levenskunst, samenwerken en ethisch handelen. De bijzondere verhalen zetten aan tot persoonlijke bezinning. Ze bieden ingangen tot het organiseren van collectieve wijsheid in teams, gemeenschappen en organisaties. Wijsheid in bedrijf in zijn actieve vorm betekent zoveel als in ‘in bedrijf zijn’. Hoe kun je kennis en inzichten die tot wijsheid hebben geleid toepassen in het dagelijkse werk? De casussen die u in de diverse hoofdstukken heeft kunnen lezen, hebben laten zien dat soms één enkele diepgewortelde opvatting de organisatie een geheel eigen karakter heeft gegeven, gepaard aan een nieuw elan. Het putten van ideeën en inspiratie uit een wijsheidtraditie hebben organisaties in staat gesteld om door middel van reflectie op en het volgen van hun eigen waarden met dilemma’s om te gaan. Waarden als menselijkheid en gemeenschappelijkheid, afstand nemen en relativeren, discipline en morele grondprincipes kunnen leiden tot eigenaarschap en een bedrijfsvoering die effectief is. Elke organisatie heeft een ontstaansgeschiedenis en een geschiedenis van successen, mislukkingen en tegenvallers, van laagconjunctuur en hoogconjunctuur. Ze vormen stof tot nadenken over de identiteit en kernwaarden van de organisatie. Ook ontwikkelen zich in organisaties waarden door de verhalen die de mensen elkaar vertellen. Verhalen zijn zingevend en richtinggevend. Het putten van inspiratie uit oude wijsheidtradities en het integreren hiervan in de ‘best practices’, verhalen en ervaringen van vandaag kunnen bestuurders en managers ondersteuning en richting geven in hun dagelijkse handelen. Wij hopen met dit boek de lezer te inspireren en te prikkelen. Het schrijven van dit boek met onze gewaardeerde collega auteurs heeft ons veel energie gegeven en ons geïnspireerd om op de ingeslagen weg door te gaan. Bertine van Hoof en Robert J. Blomme
127
OVER WIJSHEID IN BEDRIJF Wijsheid in Bedrijf is de tevens de naam van de organisatie die in 2011 is opgericht door Bertine van Hoof en Robert J. Blomme. Wijsheid in Bedrijf is een organisatie zonder winstoogmerk die cursussen, lezingen en seminars organiseert waarbij een verbinding wordt gelegd tussen wijsheidtradities en de managementpraktijk. In de huidige managementpraktijk is veel van de gebruikte kennis terug te voeren op de filosofische en levensbeschouwelijke bronnen uit het verleden. Wijsheid in Bedrijf heeft als missie: • • • • •
Nieuwe verbindingen leggen tussen wijsheidtradities en de managementpraktijk. Mensen in contact brengen met hun bronnen van kracht en wijsheid. Constructieve samenwerking en ethisch handelen in de managementpraktijk bevorderen. Compassie en medemenselijkheid in het samenwerken bevorderen. Universele wetten die welvaart en welzijn als uitgangspunt nemen voor ondernemerschap.
Met Wijsheid in Bedrijf streven we ernaar terug te grijpen op de kennis van de authentieke bronnen. Ze heeft als doel om denkbeelden van oude wijsheidtradities te vertalen naar de praktijk in het bedrijfsleven en (semi)overheidsorganisaties. De lezingen en workshops worden door gerenommeerde sprekers en workshopleiders gegeven. Zij zijn geworteld in een traditie én zijn in staat zijn verbindingen te leggen naar de (zelf) managementpraktijk die vernieuwend en betekenisvol zijn. Datzelfde geldt voor de meditatie- en yogadocenten. Naast het organiseren van lezingen biedt Wijsheid in Bedrijf maatwerk programma’s aan waarin storytelling en waardeontwikkeling een centrale rol inneemt gericht op onderwerpen zoals: • • • • • • •
governance; compliance; bedrijfsethiek en professionele ethiek; verandering van management; organisatie ontwikkeling; leiderschapsprogramma’s voor managers en professionals; team en individuele ontwikkeling.
Voor meer informatie zie www.wijsheidinbedrijf.nl en op facebook.com/wijsheidinbedrijf. U kunt ons ook volgen op twitter: wijsheidbedrijf.
128
wijsheid in bedrijf
