P r a e l u d i u m
Wij lagen h i e r vergleden aan d ' r a n d v a n • t v a s t e l a n d . Wat d o r p e n en wat s t e d e n , de w e i d e n en wat z a n d . Het was h i e r een k l e i n r i j k , toch woekerde het leverv e r o v e r g r e n s en d i j k , h e t war- ons om h e t even w i e e r p r o f i j t van had. Wij wilden enkel leven en r e i k t e n n i e t n a a r meer. s c h u l d w i l men ons g e v e n ?
Wat
EERSTE
DAG
I H i j legde z i c h te en n a a s t z:'ch, op h a d h i j ' t geweer De n a c h t was h o o g
bed, den s t o e l gezet. en k o e l .
H i j z a g toen door h e t g l a s den h e m e l e n e e n s t e r b l o n k l a a t , - De z o n was r i j z e n d en h e e l v e r begon een m e r e l a l t e z i n g e n en h i j d a c h t aan h u i s . T o e n k l o n k e e n k n a l . V e r g r u i z e i d was de n a c h t . -
II
Wat h e e f t d i t k l e i n e l a n d m i s d a a n d a t men h e t g a a t v e r b r a n d e n ? W i j l e e f d e n h i e r , l a a t ons b e g a a n , z e l f s met o n z ' l e e g e h a n d e n
Ill 'n D o o d s c b e s t i l t e en t o e n b e g o n een h e l s c h g e s c h i e t . K o g e l s f l o t e n en h e t g r o e n l e e k v a a l en l e e f d e n i e t . " D i t i s de o o r l o g " zeidenzij. Hij trilde a l s een r i e t . Dus toch w e e r d o o r h e t b l o e d . H i j wilc3e i e t s z e g g e n , opende den mond, maar ' t w o o r d b l e e f s t e k e n . Wezenloos, v e r s t a r d stond h i j t e s t a r e n . En g e e n t e e k e n kwam d a t hem Ton r e d d e n . H i j v l u c h t t e h e e n , h e t h o o f d gebogen en r e n d e l a n g s de b e d d e n , v i e l t o e n n e e r en s l o o t de o o g e n . -
IV
• t Was h i e r n i e t g o e d , maar ' t was w i j v r o e g e n w e l om a n d e r . Maar door wiens g r u w e l i j k e w i l r i j t men »t n u v a n e l k a n d e r ?
hier
stil,
V Z i j k l a m p e n z i c h aan hun geweer a l s o f dat i e t s zou baten. S n l o o p e n d a a r n a h e e n e n weer o f t u r e n i n de s t r a t e n . Z o o g a a t de e e r s t e dag v o o r b i j met d e n k e n e n met w a c h t e n . E e n i e d e r v r a a g t z i c h waarom h i j bang i s voor z i j n g e d a c h t e n . -
TWEEDS
DAG
I H i j d e n k t i n e e n s aan h u i s , de kamer met de b o e k e n . H e t was een v e i l ' g e k l u i s w a a r i n h i j s t i l kon z o e k e n n a a r wat g e l u k . E e n waas l i g t e r a l o v e r heen. Of was h i j soms e e n dwaas ? H i j s t e u n t op • t a n d e r e been b e g i n t dan w e e r t e w a c h t e n ; v e l t z i j n g e d a c h t e n gaan. Hoe v e l e d a g e n , hoe v e e l n a c h t z a l h i j d a a r nog zoo s t a a n ?
II W i j hadden o n z e v e r t e w e i het lange, s t i l l e s t r a n d ; de v l a k t e n e n de s t i l l e h en h e e s t e r s aan den r a n d .
Ill Dan komen de b e r i c h t e n v a n d o o d e n en gewonden. De a n g s t g r o e f h u " g e z i c h t e n want nu z i j n z i j gebonden aan v e r r e k a m e r a d e n . Of i s ' t d o o r h e t z e l f d e l o t d a t ook hen z a l v e r r a d e n ? Want s t r a k s z i j n z i j a a n b o d .
IV De meren en de i j l e d u i n e n , de a k k e r s met h e t g r a a n , de p o l d e r s en de w i j d e t u i n e n w a a r i n de v r u c h t e n s t a a n . -
Zoo s p l i j t h e t h a r t vaneen b i j d i t gruw»lijk vleten ; w i j z i j n n i e t a l l e e n êên en m o e t e n n o o i t v e r g e t e n dat a n g s t s l e c h t s en g e v a a r ons a l l e n s a m e n b i n d t e n men d a a r n a e l k a a r t o c h n o o i t meer w e d e r v i n d t . W i j z i j n a l - , o s s e n i n een j u k w i j t r e -ken a l s z i j s l a a n . Wij zoeken a l l e n h e t g e l u k t e r w i j l w i j saam v e r g a a n . -
DERDE
DAG.
I Nu z i j n z i j a f g e s n e d e n v a n a l wat l e v e n was. Het l e v e n i s ' t v e r l e d e n , de dood l o e r t i h e t g r a s . H e t h e d e n i s de k o g e l d i e d o o r de r u i m t e f l u i t en a l s -en s n e l l e v o g e l r e c h t t o e s c h i e t op z i j n b u i t . Waar i s h e t h u i s g e b l e v e n , bestond bet eigenld j k wel ? Was ' t i n s e n a n d e r l e v e n , v e r z i n k t e t dan z o o s n e l ? :
II
De s t e d e n met hun s t i l l e g r a c h t e n w a a r l a n g s de d i c h t e r g i n g . En waar i n z o s l e z o m e r n a c h t e n h i j z i j n gedachten v i n g . -
Ill Sometime
Hij voelt t e midden Waar moet en wat z a
I feel like
zich heel alleen der soldaten. h e t met hem heen l hem n o g b a t e n ?
H i j i s een moederloos soldaat, een k e r e l z o n d e r s t u t . Hoe ' t met hem v e r d e r g a a t van h i e r t o t a a n den n u t i s moeilijk te voorspellen, • t I s een v e r l a t e n k i n d , het i s n i e t t e v e r t e l l e n hoe eenzaam h i j z i c h v i n d t . -
a motherless c h i l d .
IV
De t o r e n s met hun i j l e l i j n e n r a n k b o v e n h e t m e n s c h ' l i j k doen. de b r u g g e n en de w i j d e p l e i n e n e n ook no r h e t p l a n t s o e n . -
V A n g s t g r i j p t hem e e n s k l a p s b e e t want a l f z i j Vomer, moet h i j s c h i e t e n en h i j w e e t dat h i j ' t n i e t kan noch doet. De moord v a n om den h o e k g r u w t hem en j a a g t h e t b l o e d van u i t z i j n h a r t . G e e n doek z a l d e z e s m e t , hoe g o e d men ook z a l w r i j v e n , w i s s c h e n . Z i e t h i j n i e t r e e d s den s c h r i k i n smansgelaat ? Beslissen moet h i j . H i j d e n k t ; l i e v e r i k 1
dan deze daad h e t h e e l e l e v e n met z i c h mee t e d r a g e n en een g e l a a t van v e l e d a t s t e e d s z a l b l i j v e n k l a g e n .-
VIERDE
DAG
I Nog I F hftt een benauwde droom d i e a a r z e l e n d vorm v e r k r i j g t . G e l e i d w o r d t i n e e n a n d e r toom het ieuv/e l e v e n d a t reed:-: r e i g t n a a r d o f h e i d . Want v o o r he- b e s t a a t geen t o e k o m s t meer. ' t Geweer i s t h a n s z i j n b r u i d . E n n u de dro'-m v e r g a a t v r a a g t h i j : was d i t m i j n l e v e n s k a n s ? Alt ied're vijfentwintig jaar d e e z ' w a a n z i n w e d e r k e e r t . Wat i s dan l e v e n , h e e f t h e t s i n e n w a a r i n s c h u i l t dan de b e t e e k e n i s ?
II
De z o m e r o c h t e n d met den b l a u w e n damp d i e boven boom en h u i z e n s t a a t ; de r i m p ' l i n g i n h e t w a t e r e n de l a m p d e s d ' e n t e r s d i e dan d o o v e n g a a t . -
Ill
V a a k komen z i j n u b i j e l k a a r , p r a t e n met h a l v e w o o r d e n , d i e z w a a r van kommer z i j n en w a a r i n a n g s t t r i l t om h e t moorden. Z i j z i j n a l s schapen d i e ' t gevaar b i j e e n doet k r u i p e n . Z i j b l a t e n , v r e e z e n m i n d e r saam, om e l k a a r d a a r n a w e e r i n den s t e e k t e l a t e n . '
IY H i j denkt d a t a l l e s s l e c h t s een waan i s . H i j i s weer t h u i s , de kamer l i g t z o o s t i l , de b l o e m e n s t a a n op t a f e l . E n i n de k a s t de b o e k e n , de M a a r dan v o l g t h e t de f o l t ' r e n d e p i j n maakt en v e r t e e r t . uit hij •t het
muziek. ontwaken, die ziek Geraken
d i t oord kan h i j n i e t meer, spiedt naar a l l e z i j d e n . Oud l e v e n k e e r t n o o i t weer, nieuwe i s s l e c h t s l i j d e n , -
7
Den d i e p e n w i n t e r n a c h t , de sneeuw en 1 b l e e k e l i c h t . De v r o u w d i e b i b b ' r e n d w a c h t en met e e n s m a l g e z i c h t . 1
V I J F D 3 DAG
I De d a g w o r d t ruw v a n e e n g e r e t e n door het v e r s c h r i k k e l i j k b e r i c h t van ' t b o m b a r d e e r e n en z i j w e t e n 't einde i s nog n i e t i n z i c h t . Een s t a d s t a a t nu i n f e i l e n g l o e d en w e l k e z a l d a n komen ? Hoe v e l e t r a n e n , hoe v e e l b l o e d z a l e r n o g m o e t e n stroomën ? Z o o r u k t de b i t t ' r e w e r k e l i j k h e i d s t e e d s d i c h t e r op h e n a a n e n komt i n d i e p e r m a c h t e l o o s h e i d hun l e v e n nu t e s t a a n . -
II
De d i e p e s t e g e n met h e t g r i j z e l i c h t w a a r i n het l e v e n , loom i n s m a l l e h u i z e n met h e t l a g e z i c h t , verebt a l s i n trage stroom.-
Ill
Het v e c h t e n v o r d t g e s t a a k t de o o r l o g i s v e r l o r e n . N i e t s wat h e n nu meer r a a k t of waar z i j n nog n a a r h o o r e n . Het b l o e d s t r o o m t s n e l v/eer a a n i n hun v e r m o e i d e h a r t e n . Z i j kunnen h u i s t o e gaan, n i e t ; : k a n hen nu meer t a r t e n . Z i j waanden z i c h r e e d s dood en nu b e g i n t h e t l e v e n . Z i j v o e l e n z i c h weer g r o o t ; wat z a l h e t hun nü g e v e n ?
IV
De g l a z e n op h e t wii j d e I J de k r a n e n en de dokken. En ook de s c h e p e n , z i j aan d i e n a a r de v e r t e r . l o k k e n .
V
Z i j z i t t e n i n den t r e i n en l a c h e r * weer en p r a t e n . M a a r i n hen s t e e k t de p i j n om de doode s o l d a t e n . En z i j n z i j eenmaal t h u i s wat vreemd n o g i n hun d i n g e n , dan n a a g t aan hen de a n g s t w a a r t o e men h e n z a l d w i n g e n ; n o g n i e t v a n d a a g , maar m o r g e n of l a t e r pas m i s s c h i e n ; r e e d s p a k k e n h e n de z o r g e n en gaan z i j n u a l z i e n n a d e z e w r e e d e mop d a t z i j nu o u d e r z i j n . I n hun v e r m o e i d e k o p b r a n d t nog een v e r g e s c h r i j n
Postludium,
W i j l i g g e n nog v e r g l e d e n aan d'rand van ' t v a s t e l a n d , met d o r p e n en met o t e d e n , de w e i d e n en wat z a n d . Het b l i j f t h i e r een k l e i n r i j k , t o c h w o e k e r t nog h e t l e v e n v e r o v e r g r e n s en d i j k . Het b l i j f t ons om h e t e v e n wie v o o r d e e l ervan h e e f t . De v r i j h e i d i s ons s t r e v e n ; w i j r e i k e n n i e t n a a r meer. G e e f t d i t geen r e c h t v a n l e v e n ?
In bezet
auni-Juli
Nederland
.19^.
