Werkboek van:______________________
Afspraken met diëtist op: Datum
Tijd
Plaats uur uur uur uur uur uur uur
Bijzonderheden
INHOUDSOPGAVE WERKBOEK o Voorbereiding afspraak met de diëtist
Besproken Vragenlijst
o vragenlijst
Vb eetdagboek
o voorbeeld eetdagboek
Eetdagboek
o leeg eetdagboek
Actieplan
o Actieplan
Goede voeding
o Wat is goede voeding
Eetlust verbeteren
o De eetlust verbeteren
Depressie
o Depressie en eetlust
Regelmaat
o Regelmatig eten
Variatie
o Zorg voor variatie in het eten
Voorraad
o Zorg dat er altijd eten in huis is
Vermoeidheid
o Adviezen bij vermoeidheid
Droge mond
o Adviezen bij een droge mond
Smaakverandering
o Adviezen bij smaakverandering
Misselijkheid
o Adviezen bij misselijkheid
Gemalen/vloeibaar
o Adviezen voor gemalen of vloeibaar voedsel
Maaltijdsuggesties
o Maaltijdsuggesties voor vloeibare voeding o Adviezen voor sfeer en omgeving o Aankomen
Sfeer Aankomen
Geëvalueerd
VOORBEREIDING AFSPRAAK MET DE DIËTIST Binnenkort hebt u een afspraak met de diëtist. Wilt u voorafgaand aan deze afspraak de vragenlijst op de volgende pagina invullen en gedurende twee dagen noteren wat u precies eet en drinkt in het eetdagboek? Het invullen van de vragenlijst Door de vragenlijst in te vullen krijgt de diëtist een beeld van uw situatie. Omcirkel bij elke vraag het antwoord dat het beste op u van toepassing is. Bij vraag 3 kunt u meerdere antwoorden aankruisen.
Vragenlijst 1. Bent u onbedoeld afgevallen? 2. Wat vindt u van uw gewicht? 3. Heeft u in de afgelopen maand minder gegeten dan normaal?
Nee
Ja, een beetje
Ja, best veel
Goed
Iets te mager
Te mager
Nee
Iets minder door O verminderde eetlust O misselijkheid O smaakverandering O kauwproblemen O slikproblemen O anders, namelijk
Veel minder door O verminderde eetlust O misselijkheid O smaakverandering O kauwproblemen O slikproblemen O anders, namelijk
4. Heeft u maag- of darmproblemen? 5. Vindt u dat u gezond eet? 6. Heeft u hulp nodig bij boodschappen doen en koken? 7. Heeft u last van vermoeidheid? 8. Heeft u pijnklachten? 9. Bent u somber en/of verdrietig?
Nee
Soms
Ja
Meest al Nee
Soms
Bijna nooit
O Ja bij boodschappen doen O ja bij koken
O Ja bij koken én boodschappen doen
Nee
Ja soms
Ja regelmatig
Nee
Ja soms
Ja regelmatig
Nee
Ja soms
Ja regelmatig
HET INVULLEN VAN HET EETDAGBOEK Wilt u gedurende twee willekeurige dagen noteren wat u precies eet en drinkt tijdens de maaltijden en tussendoor. Houd deze dagen uw normale eetpatroon zoveel mogelijk aan. U hoeft niet anders te gaan eten of drinken. Neem het ingevulde dagboek mee naar de afspraak met de diëtist. Hiernaast vindt u een voorbeeld van een eetdagboek. U treft twee lege voorgedrukte pagina’s aan van het eetdagboek. Enkele tips: - Probeer zo duidelijk mogelijk op te schrijven wat en hoeveel u precies eet en drinkt, bijvoorbeeld: 1 glas halfvolle melk, 1 snee witbrood + dieetmargarine of 1 kleine bal gehakt (halfom) - Als u bepaalde gewoonten heeft die dagelijks terugkomen, zoals altijd dezelfde hoeveelheid suiker in de koffie of altijd dieetmargarine dan hoeft u dit maar één keer te noteren - Schrijf alles meteen op, wacht er niet mee tot ’s avonds - Neem het formulier mee als u ergens naar toe gaat - Noteer ook alle hapjes en drankjes tussendoor N.B. Het voorbeeld hiernaast begint bij de lunch, als u een ontbijt en ‘s ochtends iets tussendoor gebruikt, kunt u dat in het lege formulier invullen.
Dag en datum: 31 oktober 2009 Tijdstip Voedingsmiddel Soort/type Lunch 12.45
brood beschuit halvarine kaas jam thee zoetjes Tussendoor 14.45 drop speculaasje thee met zoetjes Maaltijd 18.15 groentesoep aardappels snijbonen jus karbonade yoghurt
bruin Gouda’s glorie 48+ Goudse
Natrena
Hoeveelheid 1 snee 1 2x normaal 1 plakje 1x 1 grote beker 2
muntendrop
2 1 2 theeglazen
helder, met 3 gehaktballetjes gekookt gekookt waterig gebakken in margarine magere, met vruchten
1 kom (175 cc) 2 stuks 2 groentelepels 1 juslepel 125 gram 1 dessertschaaltje
Eetdagboek dag 1 Dag en datum: Tijdstip Hoeveel Ontbijt
Tijdstip Eten, drinken, tussendoortjes, etc.
Tussendoor
Maaltijd
Tussendoor
Lunch Tussendoor
Hoeveel
Eten, drinken, tussendoortjes, etc.
Eetdagboek dag 2
Tijdstip
Dag en datum:
Tussendoor
Tijdstip
Hoeveel
Eten, drinken, tussendoortjes, etc.
Ontbijt
Maaltijd
Tussendoor
Lunch
Tussendoor
Hoeveel
Eten, drinken, tussendoortjes, etc.
ACTIEPLAN Risicofactoren
Score risicofactor Op welke risicofactor wil ik mij richten?
1. Onbedoeld gewichtsverlies
Wat zou ik kunnen doen om dit te bereiken?
2. Huidige gewicht 3. Huidige eetpatroon 4. Maag- of darmproblemen?
Mijn plan: hoe ga ik dat doen?
5. Eenzijdig voedingspatroon
6. Hulp nodig bij boodschappen doen en koken?
Waarom zou het niet lukken?
7. Vermoeidheid
8. Pijnklachten 9. Somber en/of verdrietig
Wat zou het me op kunnen leveren als ik beter gevoed zou zijn of als de hierboven aangekruiste risicofactor zou verbeteren?
Wat ga ik doen zodat het wel gaat lukken? Hoe zeker ben ik ervan dat ik dit kan? Ik kies het cijfer (op een schaal van 1-10, 1 betekent dat u er geen vertrouwen in heeft en 10 dat u zeer veel vertrouwen heeft):
WAT IS GOEDE VOEDING? Goede voeding bestaat uit verschillende producten. Variatie in de keuze van producten zorgt ervoor dat u alles binnenkrijgt wat u nodig heeft. De tabel hiernaast geeft de aanbevolen hoeveelheden aan per leeftijdscategorie volgens de schijf van vijf. Deze hoeveelheden gelden als basisvoeding. Als u deze basisvoeding dagelijks gebruikt, wordt automatisch voorzien in alle aanbevolen voedingsstoffen zoals eiwitten, vetten, vitaminen en mineralen. De kleinste waarden uit te tabel gelden voor vrouwen en de grootste voor mannen. Als er één waarde wordt genoemd, geldt deze voor mannen en vrouwen. De aangegeven hoeveelheid is de aanbevolen hoeveelheid, als u moet aankomen is iets extra eten juist goed. In deze brochure treft u ook een toelichting per groep producten aan.
GEMIDDELD AANBEVOLEN HOEVEELHEDEN VOEDINGSMIDDELEN PER DAG:1
Groente Fruit Brood Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten Melk(producten) Kaas Vlees(waren), vis, kip, eieren, vleesvervangers Halvarine *
Bak- en braadproducten, olie Dranken
20-50 jaar
51-70 jaar
200 gram 4 opscheplepels 200 gram 2 stuks 6-7 sneetjes 200-250 gram 4-5 aardappelen/ opscheplepels 450 ml 1½ plak of 30 gram 100-125 gram
200 gram 4 opscheplepels 200 gram 2 stuks 5-6 sneetjes 150-200 gram 3-4 aardappelen/ opscheplepels 500 ml 1½ plak of 30 gram 100-125 gram
71 jaar en ouder 150 gram 3 opscheplepels 200 gram 2 stuks 4-5 sneetjes 100-200 gram 2-4 aardappelen/ opscheplepels 650 ml 1½ plak of 30 gram 100-125 gram
30-35 gram 5 gram per sneetje 15 gram 1 eetlepel
25-30 gram 5 g per sneetje
20-25 gram 5 g per sneetje
15 gram 1 eetlepel
15 gram 1 eetlepel
1½-2 liter
1½-2 liter
1½-2 liter
* Gebruik bij voorkeur margarine of dieetmargarine
Bron: © Voedingscentrum - eerlijk over eten
GROENTE EN FRUIT Groente en fruit zijn een belangrijke bron van vitamine C en vezels. Probeer zoveel mogelijk te variëren en houd rekening met u smaakvoorkeuren. u kunt groente zowel vers, uit de diepvries of uit een pot nemen roer een klontje margarine of boter door de groenten óf voeg een scheutje room, een lepel crème fraîche of saus toe voeg aan rauwkost een saus toe op basis van mayonaise of olie appelmoes, compote, rabarber of stoofperen zijn een goede variatie op gekookte groenten of eet ze er extra bij maak een vruchtensalade op smaak met suiker en/of (slag)room of crème fraîche. Voeg er eens een bolletje ijs aan toe in plaats van fruit kunt u ook gerust een glas vruchtensap nemen BROODMAALTIJDEN Brood en vervangers van brood bevatten belangrijke vitamines en mineralen. in plaats van 1 snee brood kunt u ook iets anders nemen, bijvoorbeeld 2 beschuiten of 2 crackers broodsoorten, zoals krentenbrood of croissants, bevatten meer energie dan een ‘gewone’ snee brood
als brood niet lukt kunt u ook gebruik maken van bijvoorbeeld een schaaltje pap van volle melk, schaaltje cornflakes of muesli met volle melk of volle yoghurt, een beker drinkontbijt besmeer uw brood ruim met (dieet)margarine of roomboter. Dieetmargarine bevat evenveel energie als roomboter gebruik ruim beleg op brood, bijvoorbeeld 2 plakken kaas of vleeswaren, 1 plak kaas met jam of appelstroop, pindakaas met suiker, hagelslag of plakjes banaan. neem eens iets anders op brood bijvoorbeeld een kant en klare salade, een roerei, gebakken vis, knakworstjes of een kroket. maak eens een tosti, een stuk hartige taart of neem een pannenkoek of poffertjes AARDAPPELEN, RIJST EN PASTA Aardappelen zijn een belangrijke bron van koolhydraten, voedingsvezels en vitamine C. kies ook eens voor gebakken in plaats van gekookte aardappelen en gebruik er mayonaise bij kies ook eens voor gefrituurde aardappelballetjes, frites, aardappelkroketjes voeg aan aardappelpuree of stamppot extra boter of (dieet)margarine, room of kaas toe wissel aardappelgerechten af met rijst of pasta. Voeg ook dan extra (dieet)margarine, olie, room of kaas toe
MELK, MELKPRODUCTEN EN KAAS Melkproducten en kaas zijn belangrijke bronnen van eiwitten, Bvitamines en calcium. maak vooral gebruik van volle ofwel volvette producten, zoals volle melk, volle chocolademelk, koffieroom, volle yoghurt, roomkwark, volle vla, pudding, roomijs, volvette kaas, zoals Goudse 45+ of roombrie maak de vla of yoghurt op smaak met fruit of vruchtenmoes, siroop of puddingsaus voeg een klontje boter of scheutje ongeklopte room toe aan pap, vla of yoghurt kies voor (volle) kant en klare nagerecht, ook voor tussendoor een flensje of pannenkoek met stroop of fruit met slagroom is ook een idee maak eens een milkshake, een vlaflip of neem volle chocolademelk met slagroom VLEES EN VLEESVERVANGINGEN Vlees en vleeswaren zijn een belangrijke bron van eiwitten, ijzer en vitamine B12. gebruik ei, kaas, vis, tahoe, tempé, sojabonen, peulvruchten of kant en klare vegetarische vervangingen in plaats van vlees tartaar of fijngemaakt gehakt zijn makkelijk te eten en te verwerken in gerechten, bijvoorbeeld door de stamppot verwerk koud vlees of vleeswaren in een salade roer fijn gesneden vleeswaren, bijvoorbeeld ham of cornedbeef, door de puree
indien gebakken of gebraden vlees u tegenstaat, kan dit worden fijngesneden of verwerkt in ragout of saus bereid vlees in ruim margarine of boter en maak er een smakelijke jus of saus van. Voeg eventueel nog wat room of crème fraîche toe MARGARINE EN BAK- EN BRAADPRODUCTEN Margarine en bak- en braadproducten zijn rijk aan bepaalde vitamines, zoals vitamine D. besmeer elke boterham en gebruik bij het klaar maken van de warme maaltijd een bak- en braadproduct of olie de voorkeur gaat uit naar (dieet)margarine in plaats van (dieet)halvarine VOCHT Vocht is heel belangrijk voor het lichaam. Het is van belang om dagelijks zo’n acht tot tien glazen te drinken. water koffie en thee melkproducten vruchtensappen frisdrank, limonade bouillon of soep
DE EETLUST VERBETEREN Eetlust is zin hebben om te eten. Eten is noodzakelijk om in leven te blijven. Wanneer er een tekort aan voedingsstoffen is, geeft het lichaam signalen die we als honger ervaren. In principe eten we dus omdat ons lichaam voeding nodig heeft. Door een overvloed aan voeding eten steeds meer mensen ook uit verveling, uit gewoonte of omdat het gezellig of lekker is. Als eten er lekker uitziet, wekt dat de eetlust op. Eten zien en ruiken is voor de eetlust het belangrijkste, de smaak heeft gek genoeg maar een klein aandeel. U merkt dat bijvoorbeeld als u verkouden bent en uw neus dichtzit. Het eten smaakt heel anders als u niet kunt ruiken. Iedereen heeft weleens géén trek in eten, bijvoorbeeld als u verkouden of grieperig bent; dan is eten niet het eerste waar u aan denkt. Bij misselijkheid kan zelfs weerzin tegen eten ontstaan.
OORZAKEN VAN EEN GEBREK AAN EETLUST Sommige mensen hebben van nature geen of weinig eetlust. Ze genieten niet van eten en geven er weinig om. Er zijn ook lichamelijke oorzaken waardoor de eetlust minder of zelfs geheel afwezig is voor een kortere of langere periode. Voorbeelden hiervan zijn: smaakveranderingen, droge mond, misselijkheid, braken, maagklachten, zuurbranden, buikklachten zoals een slechte stoelgang of juist diarree. Ook pijn kan de eetlust wegnemen: als u last krijgt als u eet, is het logisch dat u minder trek krijgt. Ook kan de eetlust worden weggenomen door een nietlichamelijke oorzaak. Veel mensen vinden het bijvoorbeeld niet leuk of gezellig om alleen te eten, waardoor ook het klaarmaken van de maaltijd te veel energie kost en niet de moeite waard lijkt. Een verminderde eetlust is een belangrijk kenmerk van depressie. Ook verdriet, angst, spanningen, eenzaamheid, dementie, drugs en alcoholproblemen hebben grote invloed op de eetlust. Ondanks de slechte eetlust is het noodzakelijk om toch voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Dat is natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. 2
Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
DEPRESSIE EN EETLUST Een sombere stemming en verlies van interesse (ook in eten) zijn de belangrijkste kenmerken van een depressie. Daarnaast kan er ook sprake zijn van slaapstoornissen, eetstoornissen, weinig zelfvertrouwen, denken aan de dood, angsten en besluiteloosheid. De sombere stemming beïnvloedt het dagelijkse functioneren op een negatieve manier en op meerdere gebieden. Bij een depressie is er in de meeste gevallen sprake van een verminderde eetlust. Dit kan zich uiten walgen van eten of geen hap door de keel krijgen. Dit kan zorgen voor gewichtsverlies. Na het overlijden van uw levenspartner is het normaal dat u verdrietig bent. Wanneer het verdriet en de sombere stemming aanhouden, is er sprake van een depressie. Bij veel mensen begint een depressie met zich lusteloos voelen, vermoeidheid, pijnklachten, vermagering en slapeloosheid. De lichamelijke klachten staan dan op de voorgrond. Niet altijd wordt gezien dat het om een depressie gaat. Als u zichzelf in bovenstaande herkent is het goed om hierover te praten met uw huisarts. Die kan u medicijnen voorschrijven of u doorverwijzen naar andere hulpverleners. Een depressie is goed te behandelen. 3
Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
REGELMATIG ETEN Onregelmatig eten kan de eetlust behoorlijk bederven. Uw lichaam kan er niet van op aan dat u regelmatig eet en daardoor stopt het met het geven van hongersignalen. Daarom is het belangrijk om regelmaat in het eten aan te brengen. Bij regelmatig eten hoort allereerst een ontbijt. Dit hoeft geen groot ontbijt te zijn en het hoeft ook niet te bestaan uit bruine boterhammen met kaas. Veel mensen vinden het moeilijk om ’s morgens brood binnen te krijgen. Denk in dat geval eens na over de volgende mogelijkheden: een schaaltje cornflakes of andere ontbijtgranen met melk en eventueel suiker een schaaltje yoghurt of biogarde met fruit en/of muesli een glas drinkontbijt (kijk hiervoor in het zuivelschap in de supermarkt) een plak ontbijtkoek met boter of margarine Regelmaat zit ook in de eettijden. Van belang is om de hoofdmaaltijden rond dezelfde tijden te nemen. Hierdoor gaat het lichaam hongersignalen afgeven wanneer deze tijden naderen.
NEEM TUSSENDOORTJES Om de eetlust terug te krijgen is het aan te raden om tussen de maaltijden in iets te eten bijvoorbeeld ’s morgens bij de koffie, ’s middags tegen 3 uur en ’s avonds voor het slapengaan. Dit hoeven geen ongezonde of grote dingen te zijn, denk aan: een cracker/beschuitje/rijstewafel met beleg een plakje ontbijtkoek een stuk fruit een beker yoghurt 2 à 3 biscuitjes een handje nootjes GEBRUIK KLEINE MAALTIJDEN Het is belangrijk om niet te veel in één keer te willen eten. Kies liever voor zes kleine maaltijden per dag dan voor twee of drie grote. Probeer kleine, haalbare porties te eten. Grote porties kunnen weerzin opwekken. Het kan helpen om een kleiner bord te gebruiken. Het is prettiger om een klein bord leeg te eten dan maar een kwart van een groot bord. Veel mensen hebben als kind geleerd dat ze hun bord moeten leegeten want ‘het is toch zonde om eten weg te gooien’. Elke keer dat dit niet lukt, voelt dit als falen. Als u meerdere kleine porties eet, voorkomt u bovendien dat uw maag steeds vol aanvoelt, waardoor tegenzin in eten ontstaat.
Vette en zware producten zorgen ervoor dat je maag langzamer leeg raakt. Daardoor houdt u dus langer een vol en verzadigd gevoel en hierdoor kunnen klachten ontstaan. Vaak betreft het de producten waar u toch al geen zin in hebt, zoals grof bruin brood, zware koolsoorten zoals boerenkoolstamppot, kruidig eten, rauwkost en vet vlees zoals spek en worst. Kies voor producten die u aanstaan en die bij u geen vervelend en vol gevoel geven.4
Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
ZORG VOOR VARIATIE IN HET ETEN Bij een slechte eetlust zijn mensen gauw geneigd om steeds hetzelfde te eten. Het is zeker de moeite waard om te kijken wat er allemaal mogelijk is, zodat het eten lekkerder en leuker wordt. Dit kan op verschillende manieren: Kies voor variatie in smaak; wissel zoet en hartig af. Kies verschillende soorten en smaken broodbeleg, fruit, groenten, thee, koekjes, zoutjes, toetjes enzovoort. U kunt bijvoorbeeld uw boterham met 2 of 4 verschillende soorten beleg besmeren. Varieer met temperatuur. Eet niet alleen koude producten. Warme gerechten hebben namelijk meer smaak dan koude. Wissel de consistentie af, dat wil zeggen: eet zowel vaste als vloeibare producten. Vaak zijn vloeibare producten makkelijker bij een slechte eetlust. U kunt ze makkelijk doorslikken, ook bij een droge mond. Als u alleen maar vloeibare producten gebruikt, kan er wel meer tegenzin in eten ontstaan omdat u niet hoeft te kauwen. Kauwen zorgt er onder andere voor dat smaakstoffen vrijkomen en stimuleert de speekselproductie. Probeer dus vloeibare en vaste producten af te wisselen om de voeding gevarieerd te houden. Varieer in kleur. Dit klinkt misschien raar, maar bij een verminderde eetlust wordt het uiterlijk van voeding belangrijker. Als een warme maaltijd er saai en eentonig uitziet, kan de eetlust nog minder worden. Probeer daarom creatief te zijn met de presentatie van het eten en probeer uw eten wat te
versieren. Denk bijvoorbeeld aan een plakje tomaat of komkommer op uw boterham. Kies voor verschillende bereidingsmethoden. Wissel bijvoorbeeld gekookte aardappelen af met gebakken aardappelen, aardappelpuree of een gepofte aardappel. STIMULEER DE EETLUST Friszure gerechten en dranken stimuleren vaak de eetlust. Voorbeelden hiervan zijn vruchtensap, tomatensap, fruit, yoghurt en kwark. Rauwkost levert weinig energie, maar geeft wel lang een verzadigd gevoel. Pas dus op met grote hoeveelheden rauwe groenten. In kleine hoeveelheden, bijvoorbeeld een paar plakjes komkommer of tomaat, kan rauwkost juist fris van smaak zijn en daardoor uw eetlust verbeteren. BEWEEG INDIEN MOGELIJK Lichaamsbeweging wekt de eetlust op. U hebt vast zelf weleens meegemaakt dat je na een stevige wandeling veel trek had. Probeer als het mogelijk is elke dag een half uur te bewegen. Dat hoeft geen intensieve beweging te zijn; denk aan een wandeling, een stukje fietsen, in de tuin werken of de kamer stofzuigen.5
Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
ZORG DAT ER ALTIJD ETEN IN HUIS IS Als er geen eten in huis is, slaat u gemakkelijker een maaltijd of een tussendoortje over. Hieronder vindt u een lijst met producten die u standaard in huis kunt hebben; persoonlijke voorkeur speelt hierbij natuurlijk een grote rol. Bederfelijk: verse groenten vers fruit Koelkast: (karne)melk of een melkdrank met een smaakje (vruchten)yoghurt, (vruchten)kwark en/of vla eieren kaas vleeswaren dieetmargarine bak- en braadproduct
Houdbaar: crackers en/of beschuit ontbijtkoek (eventueel per stuk verpakt) koekjes (eventueel per stuk verpakt) blikfruit muesli ontbijtgranen groenten uit blik aardappelpureepoeder rijst pasta blikje tomatenpuree vruchtensap (eventueel kleine pakjes per stuk verpakt) vruchtenmoes, zoals appelmoes (eventueel per stuk verpakt) houdbare (chocolade)melk (eventueel kleine pakjes per stuk verpakt) ketchup mayonaise olie zoet broodbeleg6
Vriezer: brood vlees diepvriesgroenten (bijvoorbeeld gemengde groenten) ijs aardappelproduct (bijvoorbeeld schijfjes rösti) Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
ADVIEZEN BIJ VERMOEIDHEID Te moe om eten klaar te maken, om eten te snijden, om eten te kauwen of zelfs om het door te slikken? Dan wordt het moeilijk om voldoende te eten. Hier volgen een aantal handige tips. Neem gemakkelijk voedsel Kies voor kant-en-klare maaltijden of maak gebruik van een maaltijdservice. Dit voorkomt dat u uitgeput aan de maaltijd begint doordat u hem eerst klaar moet maken. Het assortiment aan kanten-klare maaltijden in de supermarkt is groot. Ook zijn er mogelijkheden om diepvriesmaaltijden te krijgen via de thuiszorg of een andere instelling die maaltijden verzorgt. Er zijn ook steeds meer slagerijen en delicatessen-winkels die kant-en-klare maaltijden verkopen; deze maaltijden zijn vaak goed van smaak. In grote steden kunt u bovendien allerlei verschillende soorten maaltijden thuis laten bezorgen.
Vloeibare voeding Eet voedsel dat gemakkelijk te kauwen is. Ook vloeibare voeding kan een optie zijn, denk aan pap, drinkontbijt, -melkproducten of soep. Pap is vaak ook kant-en-klaar te koop (in de supermarkt). Vraag om hulp Vraag een familielid, een buur of een kennis om de boodschappen te doen of te koken, of schakel een huishoudelijke hulp in.
Verdeel de voeding over de dag Eet vaker per dag kleine porties. Zorg voor rust tijdens het eten en eet de maaltijden op de tijdstippen waarop u zich het best voelt.7
Kies wanneer u zelf kookt voor eenvoudige recepten met een korte bereidingsduur. Maak een aantal porties extra en vries deze in. Ook kunt u iemand anders vragen of die een extra portie voor u wil koken. Op slechte dagen hoeven deze maaltijden alleen ontdooid te worden. Zorg dat u een magnetron in huis hebt. Hierin kunt u zowel diepvriesmaaltijden als kliekjes opwarmen.
Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
ADVIEZEN BIJ EEN DROGE MOND De mond wordt vochtig gehouden door speeksel. Een vaak gehoorde klacht bij een verminderde eetlust is een droge mond: het water loopt u letterlijk niet in de mond. Een droge mond maakt het eten er niet makkelijker op. STIMULEER DE SPEEKSELPRODUCTIE Bij een droge mond is de speekselproductie verminderd. Door het kauwen van eten wordt de aanmaak van speeksel gestimuleerd. Kauw dus goed. Ook op ijsblokjes zuigen of het eten van waterijs, pepermunt of kauwgom kan de speekselproductie stimuleren. Zorg voor een goede mondhygiëne. Poets uw tanden na elke maaltijd met een zachte tandenborstel. GEBRUIK VOCHT BIJ HET ETEN Drink bij elke hap een klein beetje. Hierdoor slikt u het makkelijker weg. Zorg ook dat u altijd iets te drinken bij de hand hebt. Bedenk wel dat drinken bij het eten de maag extra vult, zodat u eerder een verzadigd gevoel krijgt.
PAS ZO NODIG DE BROODMAALTIJD AAN Met een droge mond is het lastig om brood binnen te krijgen. Het kan helpen om de korstjes eraf te snijden. Besmeer de boterham royaal met boter of margarine en gebruik een dubbele portie smeuïg, zacht beleg. Denk hierbij aan huzaren-, eier-, zalm-, tonijnof kipsalade, sandwichspread, smeerworst, paté, smeerkaas of smeerbaar zoet beleg zoals honing, chocoladepasta, appelstroop of jam. Brood kunt ook vervangen door drinkontbijt, pap, kwark, vla, yoghurt of pudding. PAS ZO NODIG DE WARME MAALTIJD AAN Zorg dat het warme eten smeuïg is. Gebruik extra saus, jus of margarine; u krijgt dan meteen extra calorieën binnen. U kunt er voor kiezen om de maaltijd te malen, bijvoorbeeld met de staafmixer. Maal bij voorkeur de onderdelen van de maaltijd apart, zodat ze beter herkenbaar zijn. Dit bevordert de eetlust. Als de voeding te compact of te dik is, voeg dan bouillon, saus, melk of boter toe. VRAAG ADVIES Wanneer u last blijft houden van een droge mond, vraag dan bij de apotheek naar speciale producten voor mensen met weinig speeksel. Ook kunt u dit met uw huisarts bespreken.8
Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
ADVIEZEN BIJ SMAAKVERANDERING Door een slechte eetlust kan uw smaak veranderen. Ook door het ouder worden of door bijwerkingen van medicijnen kan de smaak worden beïnvloed; vooral de therapieën ter bestrijding van kanker zijn berucht. De smaak kan vervlakken of u neemt smaken juist extremer waar. Ook kan het gebeuren dat voor uw gevoel alles hetzelfde smaakt, bijvoorbeeld naar ijzer of naar karton. Een droge mond kan ook de smaak beïnvloeden. Speeksel heeft namelijk een belangrijke functie bij het proeven; de smaakstoffen in de voeding lossen op in het speeksel, zodat de smaakpapillen op de tong ze kunnen waarnemen. Ook ruiken is heel belangrijk voor het ervaren van voeding – zonder geur lijkt al het eten hetzelfde te smaken. PROBEER VEEL VERSCHILLENDE PRODUCTEN UIT Neem van alles eerst een hapje of een slok om te kijken of het wel of niet smaakt. Ga er niet van uit dat niets u zal smaken. Vertrouw niet meer op uw smaakgeheugen; producten die u vroeger lekker vond, vind u nu misschien niet meer lekker of andersom. Dit kan per dag en zelfs gedurende de dag wisselen. Het kan dus gebeuren dat een product ’s morgens helemaal niet smaakt, maar u ’s avonds ineens wel goed bevalt.
BRENG ZOVEEL MOGELIJK AFWISSELING IN HET ETEN AAN Varieer met zoete, zure, zoute en bittere producten. Bij smaakverlies kunt u met extra toevoeging van suiker, zout en kruiden het verlies aan smaak wat compenseren. LET OP DE TEMPERATUUR De temperatuur is van invloed op de smaak en de geur van een product. Koude gerechten hebben een minder sterke smaak dan warme gerechten. Gekoelde dranken smaken minder zoet dan ongekoelde dranken. BESTEED EXTRA AANDACHT AAN HET UITERLIJK VAN DE VOEDING Wanneer u het niet moet hebben van de smaak, kan het helpen als het eten er goed uitziet. Besteed dan extra aandacht aan de presentatie. Gebruik een niet te groot bord; u kunt beter voor een tweede keer een klein beetje opscheppen dan gefrustreerd zijn over het deel dat u niet op krijgt. ZORG VOOR EEN GOEDE MONDHYGIËNE Het is nu extra belangrijk om uw mond goed te verzorgen. Als u voldoende drinkt, uw mond regelmatig spoelt en er een goede mondhygiëne op na houdt, verbetert de smaak (tijdelijk) en voorkomt u klachten. Een goede mondhygiëne betekent niet alleen twee keer per dag tandenpoetsen. U moet ook de ruimte tussen de tanden goed schoonhouden. Hiervoor kunt u tandenstokers of flosdraad gebruiken.
PAS DE WARME MAALTIJD AAN Vaak staat de warme maaltijd tegen. Vervang deze maaltijd dan door een extra broodmaaltijd of een salade. Etensgeuren kunnen de afkeer nog groter maken; sommige mensen zeggen dat hun maag zich omkeert als ze alleen al gebraden vlees ruiken. Blijf uit de keuken als er gekookt wordt of gebruik een magnetron. Wanneer u smaken sterker proeft, bevallen bittere producten u misschien niet goed: zoals witlof, andijvie, spruitjes en vlees. Gebakken vlees kunt u vervangen door koud vlees, vleeswaren, vis, omelet, kaas, cottage cheese, ragout, kip, tempé, tahoe en peulvruchten. Deze producten hebben een minder sterke geur. STOP NIET MET ETEN Probeer in elk geval iets te eten, zelfs als niets smaakt. Door te stoppen met eten ontstaan andere vervelende klachten, zoals misselijkheid en ongewenst gewichtsverlies. Voorkom weerzin tegen eten. Als bepaalde voedingsmiddelen echt tegenstaan, neem ze dan niet. Vaak verergeren ze de misselijkheid en verminderen ze de eetlust.9
Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
ADVIEZEN BIJ MISSELIJKHEID Iedereen is weleens misselijk of heeft al eens overgegeven. De oorzaken kunnen zijn: overmatig eten en drinken (alcohol), evenwichtsproblemen (reisziekte), migraine, griep, zwangerschap, pijn, voedselvergiftiging, narcose en medicijnen. Zo is bijvoorbeeld bekend dat chemotherapie misselijkheid en braken kan uitlokken. Ook emoties kunnen een grote invloed hebben, vooral stress en nervositeit. Wanneer u lange tijd last heeft van misselijkheid, wordt het steeds moeilijker om alle voedingsstoffen die nodig zijn binnen te krijgen. STOP NIET MET ETEN EN DRINKEN Tekort aan vocht verergert misselijkheid. Drink voldoende, goed verdeeld over de dag en niet in één keer een grote hoeveelheid achter elkaar. Een lege maag maakt de misselijkheid erger. Daarnaast kan misselijkheid ontstaan door honger. Stop daarom niet met eten en drinken ook al bent u misselijk.
Probeer zes keer per dag iets te eten. Dit hoeven geen grote porties te zijn. VERMIJD STERKE GEUREN EN SMAKEN Misselijkheid kan worden opgewekt door etensgeuren. Als dit voor u geldt, kunt u beter uit de keuken blijven wanneer er eten wordt klaargemaakt. Vermijd sterk geurende en sterk smakende voedingsmiddelen die (almeteen) misselijk maken. VRAAG OM HULP Ga naar uw huisarts wanneer de misselijkheid aanblijft en de voedselinname daardoor ernstig wordt beperkt. Misschien kan de arts de oorzaak van uw klachten vinden. Er zijn medicijnen tegen misselijkheid, die u wellicht kunnen helpen.10
GEBRUIK VOEDING DIE DE MAAG GEMAKKELIJK PASSEERT Kies voor lichte voedingsmiddelen die niet te vet of te zwaar zijn. Zware, vette producten zoals gebakken eieren met spek, boerenkool met worst, scherp gekruid eten of saucijzenbroodjes zullen u waarschijnlijk tegenstaan. Wat u wel kunt proberen, zijn licht verteerbare voedingsmiddelen zoals crackers, beschuit, biscuit, vers fruit of compote, vruchtenmoes en melkproducten. Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
ADVIEZEN VOOR GEMALEN OF VLOEIBAAR VOEDSEL Soms is het (tijdelijk) moeilijk om gewoon voedsel te eten en is het beter om voor gemalen of vloeibaar eten te kiezen. Dit kan een oplossing zijn als u bijvoorbeeld: - moeite heeft met kauwen en/of slikken - zich gemakkelijk verslikt - een pijnlijke mond of keel heeft - een droge mond heeft - vermoeid bent Omdat dit voedsel een groter volume heeft dan gewone maaltijden, door de toevoeging van vocht, betekent dit dat u hiervan meer moet nemen om genoeg binnen te krijgen. Als u moeite heeft met de grotere hoeveelheid per maaltijd dan kunt u bijvoorbeeld elke twee uur iets nemen. Het lijkt dan misschien of u de hele dag met eten bezig bent. Probeer het toch vol te houden om gedurende de dag kleine hoeveelheden te eten. DE BEREIDING VAN GEMALEN
MAALTIJDEN
Gemalen voeding bestaat uit normale producten. In plaats van de broodmaaltijd kunt u pap of soep nemen. Soms is het voldoende om harde en taaie producten weg te laten. U kunt bijvoorbeeld brood zonder korst met smeerbaar beleg nemen. Voor de warme maaltijd betekent dit dat u vlees, groenten en aardappelen fijnmaakt. Maar ook gerechten zoals chili con carne,
kipkerrie of de saus met vlees en groente van bijvoorbeeld spaghetti kunt u malen. DE BEREIDING VAN VLOEIBARE MAALTIJDEN Ook vloeibare voeding bestaat uit gewone producten. Door ze goed fijn te malen en vocht toe te voegen krijgt u een vloeibare maaltijd. Hoe meer vocht u toevoegt, hoe dunner de voeding wordt. Als u een vloeibare maaltijd klaar wilt maken, kunt u als volgt te werk gaan: kook alle onderdelen op de normale wijze maal de droogste maaltijdonderdelen, zoals vlees, vis, kip een vegetarische vleesvervanger, met een beetje jus, boter, saus of bouillon doe de groente erbij stamp de aardappelen en maak er puree van met melk, boter of room voordat u ze bij het gemalen vlees en groente voegt. Ook kunt u aardappelpuree uit een zakje gebruiken met wat extra melk, boter of room maak de maaltijd op de gewenste dikte door extra jus, melk, room, bouillon, groentenat, tomatensap of groentesap toe te voegen Op deze manier kunt u alle combinaties klaar maken die u gewend bent om te eten. Dit kan ook met kant-en-klare maaltijden van de supermarkt.
Klant en klare salades kunt u smeuïg maken met extra mayonaise of slasaus. Een elektrische keukenhulp is handig en bespaart u tijd als eten wilt malen. Een staafmixer (met een hakmolentje) of een blender maalt het eten en u kunt goed bepalen hoe fijn het eten moet worden. ZORG VOOR VARIATIE Net zoals bij gewone producten is het belangrijk om te variëren met vloeibaar en/of gemalen eten. Door bij de bereiding van de maaltijd het voedsel te malen en te zeven, gaat alles op elkaar lijken. Ook kan het zijn dat u (tijdelijk) een verminderde smaak heeft. Gebruik gerust kruiden en specerijen als u daar geen last van heeft. Het gebruik van bouillon, groentenat of groentesap bij de bereiding kan de smaak verbeteren. U kunt variatie in uw voeding aanbrengen door rekening te houden met: wissel hartige, zure en zoete gerechten af. Omdat de meeste gerechten een zoete smaak hebben kan het prettiger zijn om tweemaal per dag een warme maaltijd te gebruiken wissel warme en koude gerechten af, bijvoorbeeld warme soep en ijs toe gemalen erwtjes, sperzieboontjes en andijvie hebben bijna dezelfde kleur. Om variatie hierin aan te brengen kunt u de kleur van de groenten afwisselen, denkt u bijvoorbeeld aan bloemkool, worteltjes of bietjes
maal de maaltijdonderdelen apart en schep ze afzonderlijk op een bord. Hierdoor kunt u de afzonderlijke smaken beter proeven gebruik kruiden en specerijen als u dit kunt proeven en goed verdraagt GEBRUIK EXTRA ENERGIE Als uw gewicht daalt kan dat komen doordat er te weinig energie in uw maaltijden zit. Aan vloeibare voeding kunt u extra energie toevoegen zonder dat de hoeveelheid meer wordt. U kunt uw voeding energierijker maken met: (slag)room of crème fraîche een klontje boter, dieetmargarine of een scheutje olie toevoegen aan een maaltijd Fantomalt®, dit is een energierijk poeder met een lichtzoete smaak. U kunt dit in warme dranken en gerechten oplossen. Bij koude gerechten kunt u Fantomalt het beste eerst oplossen in een beetje warm water. U kunt in bijvoorbeeld koffie, thee, melk, pap, sauzen en soepen drie schepjes per keer verwerken. Overleg dit met de diëtist. Fantomalt kunt u kopen bij apotheek of drogist
HOE TE ETEN ? Er zijn verschillende mogelijkheden om vloeibaar voedsel te eten. U kunt met behulp van een lepel, een afgeknipt rietje, een tuitbeker (met een groot gat), een slagroomspuit of een beker uw maaltijd gebruiken. Gebonden gerechten zijn vaak makkelijker te slikken dan dun vloeibare. Eventueel kunt u dunne voeding iets binden met een bindmiddel. Ook het royaal gebruik van jus, saus, bouillon of groentenat bij de (warme) maaltijd kan het eten makkelijker maken.
MAALTIJDSUGGESTIES VOOR VLOEIBARE VOEDING Hieronder vindt u tips hoe u gewone maaltijden vervangt of aanpast. BROODMAALTIJD Als brood eten problemen geeft, kunt u brood vervangen door pap, vla, yoghurt, kwark of pudding. Enkele voorbeelden: rijstepap, havermoutpap, karnemelkse bloempap, griesmeelpap, brinta, pap van Bambix, Nutrix diverse soorten vla gemalen of geweekte muesli met yoghurt of melk, of yoghurt met verse vruchtenmoes of vruchtensap Maak bij de bereiding gebruik van volle melk(producten). Heeft u meer energie en/of eiwit nodig dan kunt u aan de pap toevoegen: scheutje room een klontje boter een geklutst ei één of meer lepels basterdsuiker, honing, stroop, jam of notenpasta energie- en/of eiwitrijk poeder; overleg dit met de diëtist
DRANKEN Ook bij een vloeibare voeding is het belangrijk om voldoende te blijven drinken. Enkele voorbeelden: koffie en thee, evt. met suiker of honing volle melk, yoghurt of kwark, chocolademelk, karnemelk, oploskoffie van warme melk, yoghurtdrank vruchtensap, groentesap U kunt aan dranken naar smaak en behoefte toevoegen: suiker honing vruchtensiroop anijs slagroom energie- en/of eiwitrijk poeder, overleg dit met de diëtist WARME MAALTIJD Een warme maaltijd kan bestaan uit een maaltijdsoep of een mengsel van gemalen vlees (of een product dat vlees vervangt), gemalen groente, gekruimelde aardappelen of een product dat de aardappelen vervangt. Dit mengsel maakt u meer vloeibaar door bouillon, jus, melk en/of water toe te voegen. U kunt de onderdelen van de warme maaltijd ook apart malen en vloeibaar maken.
Maaltijdsoep Van bouillon, vlees, vis of kip, groente en aardappelen kunt u een maaltijdsoep maken. Breng met bouillon de soep op de goede dikte. Maaltijdsoep is ook in blik verkrijgbaar. Babyvoeding uit potjes of glas is een kant en klaar gemalen maaltijd, die kan worden verwerkt tot een maaltijdsoep, door er bouillon aan toe te voegen Vlees of producten die vlees kunnen vervangen U kunt hierbij denken aan: gemalen vlees, vis (let op graten), kip, wild, gevogelte gemalen kaas, eieren ragout gemalen peulvruchten zoals bruine bonen, witte bonen, sojabonen, linzen of kapucijners gemalen sojaproducten zoals tahoe of tempé, seiten Groente Gemalen verse groente, diepvriesgroente of groente uit blik. Aardappelen of producten die aardappelen kunnen vervangen U kunt hierbij denken aan: gekruimelde gekookte aardappelen, aardappelpuree gemalen rijst, macaroni, mie, spaghetti gemalen peulvruchten zoals bruine bonen, witte bonen, sojabonen, linzen of kapucijners
Heeft uw lichaam meer energie en/of eiwit nodig dan kunt u de warme maaltijd verrijken met de volgende toevoegingen: een scheutje room of crème fraîche een klontje boter energie- en/of eiwitrijk poeder, overleg dit met de diëtist Nagerecht Yoghurt, kwark, pap, vla, pudding, (gesmolten) ijs, evt. met gemalen fruit en/of ongeklopte slagroom. U kunt een nagerecht ook een uurtje na de warme maaltijd nemen.
TUSSENDOORTJES Met één of twee papmaaltijden en één of twee vloeibare warme maaltijden zult u waarschijnlijk niet voldoende voeding binnen krijgen. Daarom is het aan te raden tussendoor iets te nemen. Hartige gerechten Soep met gemalen groente en/of vlees, gekookte vis of kip, peulvruchten, vermicelli of rijst. Bouillon heeft bijna geen voedingswaarde, ook al heeft u die van vlees getrokken. Melkgerechten U kunt hierbij denken aan: melk, chocolademelk, anijsmelk, melk met oploskoffie milkshake, zelf gemaakt of kant en klaar karnemelk, karnemelkdrank met vruchtensmaak
yoghurt, kwark, (evt. verdund met melk), yoghurtdrank met vruchtensmaak, kwark-, yoghurtshakes pudding, mousse of bavarois Overige Als tussendoortje kunt u ook denken aan: vruchtensap, zoals appelsap, druivensap, sinasappelsap, grapefruitsap, perziksap, perensap evt. met room tomatensap, groentesap frisdrank, eventueel zonder koolzuur evt. alcoholische dranken (met mate), zoals wijn, advocaat, Irish coffee roomijs, waterijs vruchtenmoes, zoals appelmoes, geraspte appel, fijngehakte banaan, zachte peer of perzik malen en vermengen met vla of yoghurt
ADVIEZEN VOOR SFEER EN OMGEVING Eetlust is zin om te eten. Voor een goede eetlust is het belangrijk dat eten smakelijk is en er lekker uitziet. Daarnaast is het ook van belang dat het eten in een prettige en ontspannen omgeving plaatsvindt. U kunt rekening houden met de volgende adviezen: neem de tijd om rustig te eten; zonder haast en in een prettige omgeving, bijvoorbeeld aan een gezellig gedekte tafel probeer samen met anderen te eten. "Zien eten, doet eten" lichaamsbeweging en buitenlucht kunnen de eetlust bevorderen. Overheersende etensluchtjes, zoals de geur van spruitjes, kool of uien kunnen de eetlust bederven. Zorg voor een goede ventilatie van de keuken en kies voor oude gerechten; deze ruiken minder overheersend zoals een salade met koud vlees roken heeft een nadelige invloed op de eetlust en daarom is het aan te raden dit zoveel mogelijk te beperken als spanning een grote rol speelt bij uw eetlust probeer dan dagelijks voor ontspanning te zorgen: • een half uurtje wandelen, fietsen of zwemmen helpt om te ontspannen en eventueel af te reageren • ontspanningsoefeningen kunnen rust brengen • probeer gevoelens zoveel mogelijk direct te uiten. Praten met iemand, een brief schrijven (die u eventueel niet verstuurt) of een huilbui kunnen spanningen ontladen
AANKOMEN Er is een grote groep gezonde mensen met een te laag gewicht. Misschien bent u zo iemand: u kunt alles eten wat u wilt en komt toch niet aan. Veel mensen zullen jaloers op u zijn, omdat u alles kunt eten. Ze beseffen niet dat aankomen voor u net zo moeilijk is als afvallen voor hen. Ook als u onbedoeld bent afgevallen is het belangrijk om na te gaan wat de oorzaak ervan is en om er iets aan te doen. Er zijn veel factoren die bepalen hoeveel energie mensen nodig hebben, zoals leeftijd, geslacht, gewicht en lichamelijke activiteit, stress, ziekte (bijvoorbeeld koorts) en herstel na ziekte. Zo is bij ziekte of herstel na een ziekte meer energie nodig dan gewoonlijk. Mannen verbruiken meer energie dan vrouwen en de energiebehoefte neemt af met het stijgen van de leeftijd. Het is niet mogelijk om één maat te geven die voor iedereen geldt. Vergelijk het maar met auto’s: de ene auto verbruikt per kilometer veel meer benzine dan de andere. Zo is er ook verschil tussen de energiebehoefte van een bouwvakker en een oudere dame.
VERHOOGDE ENERGIEBEHOEFTE Er zijn ziektes die maken dat het lichaam meer voeding nodig heeft, bijvoorbeeld extra energie en eiwitten om zich tegen de ziekte te verzetten. Ook kan het zijn dat het lichaam meer nodig heeft om cellen in het lichaam te vervangen of te repareren, bijvoorbeeld bij: longziekten kanker chronische hartziekten snelwerkende schildklier infecties aids (brand)wonden Als uw darmen de voeding niet goed opnemen, kan uw lichaam de voeding niet goed als brandstof gebruiken. Dit kan komen door een tekort aan spijsverteringsenzymen, door een slechte opname van voedingsstoffen (bij diarree of door een stoma) of door het gebruik van bepaalde medicijnen.
VERLAAGDE ENERGIE-INNAME
VERMIJD LIGHTPRODUCTEN, ZOETSTOF EN VETARME PRODUCTEN
Er zijn omstandigheden die praktische problemen geven waardoor eten lastig wordt. De kans wordt groter dat u te weinig energie binnenkrijgt. U kunt hierbij denken aan: slechte eetlust vermoeidheid droge mond smaakveranderingen misselijkheid
Op de televisie en in reclames wordt mensen altijd voorgehouden dat ze zo min mogelijk vet en suiker moeten eten. Er komen dan ook steeds meer vetarme en lightproducten op de markt. Ze worden aangeduid als ‘gezonde voeding’. De belangrijkste reden hiervoor is dat vette en suikerrijke producten ‘dik maken’. Aankomen is voor de gemiddelde Nederlander niet gezond – maar voor u wel. Voor u is het belangrijkste om -genoeg eten binnen te krijgen om klachten te voorkomen.
Daarnaast kunt u ook denken aan: hulp nodig hebben bij het eten motorische problemen aan bed gebonden zijn kauw-, slik- en passageproblemen benauwdheid een niet goed passend kunstgebit
Het eten van slechte vetten heeft effect op het cholesterol-gehalte. Ook hiervoor waarschuwen de media en reclames. Het is niet zo dat u altijd een te hoog cholesterolgehalte krijgt als u veel vet eet. Er zijn meer factoren die dit beïnvloeden. Het is voor u belangrijker om in een goede voedingstoestand te verkeren dan rekening te houden met de mogelijke gevolgen van voeding voor uw cholesterolgehalte. Als u een te hoog cholesterolgehalte hebt of als dat in uw familie voorkomt, kan uw huisarts u advies geven en u daarvoor behandelen.
Als uw lichaam te weinig energie binnenkrijgt, gaat het de noodvoorraden gebruiken. Dat ziet u aan uw gewicht: u valt dan af. Vetweefsel is zo’n noodvoorraad. Uw lichaam kan ook de eiwitten uit spierweefsel gebruiken om energie uit te halen. Verlies van spiermassa geeft klachten als vermoeidheid, krachtsverlies en een verminderde conditie. In alle situaties geldt: houd de voedingstoestand zo optimaal mogelijk. De volgende adviezen kunnen helpen om meer energie en eiwitten binnen te krijgen. Ook kunnen deze adviezen helpen om aan te komen als uw gewicht te laag is.
VERRIJK DE BROODMAALTIJD Besmeer uw boterham dik met boter. Halvarine of lightboter is niet aan te raden, omdat die minder vet bevatten. Vet is een belangrijke bron van energie in de voeding. De samenstelling van een dieetmargarine is beter dan die van gewone margarine of van roomboter; kies dus bij voorkeur een dieetmargarine. Gebruik een ruime hoeveelheid beleg per boterham. Kies bij voorkeur voor energierijke en eiwitrijke belegsoorten: kaas, vleeswaren, vis zoals haring, makreel of zalm, (gebakken) ei, eier-, huzaren-, zalm- of tonijnsalade, of pindakaas. Probeer het beleg op brood af te wisselen. Als het eten van brood moeilijk gaat, kan het helpen om de korstjes eraf te snijden of de boterham te roosteren. Ook het gebruik van smeerbaar beleg maakt het makkelijker om brood te eten. Probeer als u een goede eetlust heeft meer brood of broodvervanging te eten dan u nu doet. Hierdoor krijgt u niet alleen meer beleg en (bij voorkeur) dieetmargarine binnen, maar ook meer brood. En brood is gezond, want het bevat allerlei vitamines, mineralen en voedingsvezels. Probeer ook tussendoor eens een boterham te eten.
U kunt brood vervangen door: crackers knäckebröd beschuit croissants broodjes pistolets ontbijtkoek krenten- of mueslibrood ontbijtdrank melkproducten met muesli, fruit of andere ontbijtgranen pap pannenkoeken, poffertjes, drie-in-de-pan wraps pastasalade Probeer deze producten af te wisselen en ze ook tussen de maaltijden door te nemen.
VERRIJK DE WARME MAALTIJD Rauwkost levert weinig calorieën en geeft lange tijd een vol gevoel. Dat is natuurlijk goed als u af moet vallen, maar dat geldt niet voor u. Neem hier dus niet te veel van, want dan is er geen plek meer voor meer calorierijke producten. Bij de bereiding van de avondmaaltijd kunt u gebruikmaken van een extra bak- en braadproduct, room of olie. Een saus of jus maakt de maaltijd ook energierijker. Bij de bereiding van vlees is een vloeibaar bak- en braadproduct of olie de gezondste keuze. Ook mayonaise is qua vetsamenstelling een prima product. Kies bij voorkeur mayonaise in plaats van fritessaus of slasaus, want in mayonaise zitten meer calorieën. KIES ENERGIERIJKE DRANKEN Het lichaam heeft per dag minimaal 1,5 liter vocht nodig. Denk bij vocht niet alleen aan water, ook koffie, thee, frisdrank, vruchtensappen, melkproducten en bouillon/soep kunnen worden meegerekend. Sommige mensen drinken alleen als ze dorst hebben, maar dan bent u eigenlijk al te laat. Dorst is namelijk een signaal van het lichaam dat het een tekort aan vocht heeft en dat moet u proberen vóór te blijven. De makkelijkste manier om extra calorieën binnen te krijgen, is door te drinken. Neem dranken waar calorieën en voedingsstoffen
in zitten, zoals melkproducten, vruchtensappen en ontbijtdranken. Gebruik bij voorkeur volle melkproducten. Neem geen dranken die met zoetstof gezoet zijn of lightproducten. De volgende producten leveren naast suikers ook andere voedingsstoffen en verdienen daarom de voorkeur boven frisdrank, sport-/energiedranken en limonades: fruitdranken zoals vruchtensap (bij voorkeur sinaasappelsap, grapefruitsap of ananassap), dubbeldrank, sappen met extra vitamines melkproducten zoals melk, karnemelk, sojamelk, yoghurtdranken, milkshake, chocolademelk of melk met een vruchtensmaak (bij voorkeur de volle soorten) ontbijtdranken met extra vezels en voedingsstoffen (zowel op melk- als op sapbasis) Medische drinkvoeding is extra verrijkt met calorieën en voedingsstoffen. Vraag aan een diëtist of huisarts of zulke drinkvoeding iets voor u is en of u in aanmerking komt voor vergoeding door uw zorgverzekeraar.
EET TUSSENDOORTJES Eet ook tussen de maaltijden door, beperk u niet tot de drie hoofdmaaltijden. Hier volgen wat suggesties; ze bevatten veel calorieën, maar ook andere voedingsstoffen. Probeer ook hier weer te variëren en niet steeds hetzelfde te eten: Brood of broodvervanging: • ontbijtkoek met dieetmargarine • boterham/bolletje/pistoletje met (hartig) beleg • krentenboterham met dieetmargarine (en eventueel met kaas) • broodje met vis, zoals haring, zalm, of makreel Koek/gebak: • mueslireep • voedingskoek (zoals evergreen, liga en sultana) Melkproducten: • pudding • vla • roomijs of yoghurtijs • (volle) naturelkwark of -yoghurt met suiker of honing • (volle) vruchtenkwark of vruchtenyoghurt • milkshake Hartig: • pannenkoek met beleg • poffertjes • minipizza • saucijzenbroodje/worstenbroodje • vis zoals kibbeling of haring
• •
loempia slaatjes, bijvoorbeeld zalm-, vis-, eier-, tonijn- of huzarensalade Zoutjes: • chips • noten • studentenhaver • rozijnen • pinda’s • zoute koekjes • toastjes met bijvoorbeeld kaas, paté of salade Misschien mist u taartjes, gevulde koeken, chocola, stroopwafels, snoep en candybars in deze lijst, tenslotte staan die bekend als dikmakers. Dat klopt ook wel, want ze zijn heel calorierijk. Ze bevatten alleen weinig nuttige voedingsstoffen en daarom staan ze niet in de lijst.11
Bron: S. Bader. Kom op, kom aan! Hoe krijg je opnieuw zin in eten? www.suzannebader.nl
