19-2-2015
Peter Vernooij Teamleider Risicobeheersing Adviseur gevaarlijk Stoffen Veiligheidsregio Gelderland Zuid Lean Remmerde Teamleider Incidentbestrijding Adviseur Gevaarlijke stoffen Veiligheidsregio Gelderland Zuid
2 Veiligheidsregio Gelderland-Zuid
Programma
Welke gassen? • Brandbare (en verstikkende) gassen – Methaan
1. Mestgassen 2. Silogassen & kuilgassen 3. Luchtwassers
• Verstikkende gassen – Kooldioxide
• Giftige (en brandbare) gassen – Ammoniak (vooral aeroob, hoge pH) – Waterstofsulfide (vooral anaeroob, lagere pH)
• Overige gassen in lage concentraties
Concentratie CO2 (%) Effecten op het lichaam
Correspond. Conc: O2 (%)
Concentratie (ppm) 0,0005 – 0.13
Geurdrempel
Effect
Geen
20,9
1,6
wettelijke grenswaarde (voorheen MAC-waarde)
0,5 1 – 1,5
Geen merkbaar effect. Wettelijke grenswaarde. Sufheid na enkele uren blootstelling (Slecht geventileerde, drukke ruimten)
20,8 20,6 - 20,7
10
Oogirritatie. Na 4 – 8 uur blootstelling hoofdpijn en misselijkheid
100 – 150
Irritatie van neus en keel, hoesten, brandende/tranende ogen, na 2–15 minuten verlamming van het geurvermogen !!
3
Licht narcotisch effect, diepereademhaling, toename van bloeddruk en hartslag,afname 20,3 van het gehoor, hoofdpijn 150 – 250
4–5
Naast de effecten hierboven ook duizeligheid, verwarring en een gevoel van ademnood 19,1 - 20,1 bij langere blootstelling (ca. 30 minuten). Onrust, angst, verminderd beoordelingsvermogen. Uiteindelijk bewusteloosheid. (deze CO 2-concentratie is het gehalte kooldioxide in uitgeademde lucht)
Voorgaande effecten + hoofdpijn, kortademigheid, duizeligheid, misselijkheid, overgeven, onrust, evenwichtsproblemen, kans op longoedeem
250 - 700
Ernstige ademhalingsproblemen, wankelen, mogelijk bewustzijnsverlies, kans op overlijden tussen 15 minuten en 4 uur
700 – 1000
Snel bewustzijnsverlies, stop ademhaling, stuipen en sterfte binnen enkele teugen tot 15 minuten, kans op blijvend letsel
0,04 (frisse lucht)
5 - 10
18,8 - 19,1 Zeer snelle, diepe ademhaling,zweten, verlies van gezichts-vermogen, krampen en paniek. Bewusteloosheid binnen 5 – 10 minuten. Overlijden na 30 minuten tot 1 uur
> 10
Binnen één minuut bewusteloosheid, binnen ca. 30 minuten gevolgd door de dood
18,8
> 20
Binnen enkele ademteugen bewusteloosheid, snel daarna ademstilstand, binnen enkele 16,7 minuten gevolgd door de dood
> 1000
Bij de eerste ademteug verlamming van het middenrif, direct bewustzijnsverlies, grote kans op blijvend letsel of overlijden (sudden knock-out, sudden death)
1
19-2-2015
Welke risico’s? Component
Concentratie in biogas
Effect H2S op materialen Dichtheid t.o.v. lucht
Gevaren
Dodelijke concentratie
Zuurstofverdringing (Bij 8-11% O2 verstikking, Lichter = circa 50% CH4)
Methaan (CH4)
45 –75%
Brandbaar
Kooldioxide (CO2)
24 – 45%
Verstikkend, giftig
5 – 10 % CO2 in lucht
Giftig, brandbaar
250 – 700 ppm Zwaarder (reukverlies al bij 50 ppm)
Giftig, brandbaar
3500 ppm (bij 1400 ppm al levensbedreigend)
Zwavelwaterstof (H2S) < 2% (20 - 20.000 Waterstofsulfide ppm)
Ammoniak (NH3)
< 1% (1 – 200 ppm)
Zwaarder
Lichter
Corrosie, zelfs van roestvrij staal “blauwgroen uitslaan van stuiver”
Gevaar: giftigheid
Verkleuring (blauw-groen) van beton tijdens mixen Betonrot doordat bacteriën uit H2S zwavelzuur vormen
Wanneer?
(vaak gecombineerd met verdrinking / verstikking)
De gassen kunnen in grote concentraties voorkomen en/of vrijkomen bij o.a.: •Mixen van de drijfmest •Overpompen van de drijfmest •Breken van de koek op de drijfmest •Reiniging van de silo’s/kelders/tanks •Toevoegen van spuiwater of andere stoffen?
...vaak gaat het goed
2
19-2-2015
Vergiftiging ...maar helaas niet altijd
1e signaal: dode vogels op de roosters (erg gevoelig)
Datum
Plaats
Slachtoffers
Oorzaak
8-2014
België, Alveringem
2 mannen dood
Betreden mestput
7-2014
Polen, Karczowka
7 dood, 1 kritiek
Val in mestput
7-2014
USA, Rice County
1 man gewond
Val in mestput
7-2014
Ierland, Keady
1 man gewond
Val in mestput
6-2014
Nieuwveen
9 pinken dood, 2 onwel
Mixen
6-2014
Zeewolde
2 mannen en 1 pink onwel
Mixen
6-2014
Hengelo
2 pinken dood
Mixen
6-2014
Oostenrijk, Halbenrain
1770 varkens
Uitvallen ventilatie
6-2014
Oostenrijk, Wenns
1 man gewond
Betreden mestput
6-2014
Ierland, Kealkin
1 man dood, 1 gewond
Mixen
6-2014
Ierland, Dunloy
1 jongen dood, 1 man zw. gewond
Mixen
5-2014
Nieuwkoop
6 pinken dood, 1 boer onwel
Mixen
4-2014
Oostenrijk, Edelstauden
1 man dood
Onbekend, dood gevonden in mestput
4-2014
Israël, Beth Shemesh
1 jongen dood
Mixen
4-2014
Frankrijk, Chemazé
1 man dood
Onbekend, dood gevonden in mestput
3-2014
Nederhorst den Berg
1 schaap met lam dood, boerin onwel
Mixen
3-2014
Frankrijk, Montaut
1 man dood, 1 onwel
Betreden mestput
2-2014
Schoonrewoerd
4 pinken onwel
Mixen
2-2014
Frankrijk, Edon
1 man dood
Dood deksel mixgat gevallen
2-2014
USA, Sheboygan
1 man dood
Onbekend, dood gevonden in mestput
1-2014
Dld, Burghofen
1 man dood
Onbekend, dood gevonden in mestput
rest 2013 en eerder verwijderd 06-2013
Makkinga
3 mannen dood, 1 zw. gewond
Betreden mestsilo
Makkinga, 19 juni 2013 Vulling? (Bijna) leeg!
9 juli 2009, Everdingen, 1 dode, twee zwaar gewonden bij betreden giertank
3 doden, 1 zwaar gewonde in mestsilo
Eibergen, 11 sept. 2009 •Dat open mestsilo's zonder afdekking geen gevaar opleveren, is een wijdverbreid misverstand. •H2S is zwaarder dan lucht en blijft in de luwte van een mestsilo hangen. •De combinatie van de áánwezigheid van H2S en de áfwezigheid van zuurstof is een potentieel dodelijke mix die je niet ziet en niet ruikt.
3
19-2-2015
13 april 2011, stalbrand Bikschote, België
23 juli 2009, Meijel
Voorwaarden veilig optreden • Ken de gevaren, neem geen risico’s • Betreden riskante ruimten/omgeving met ademlucht & meetapparatuur (zowel de agrariër als de brandweer)
27 mei 2008 – Oploo Explosie tankwagen mest
Riskante ruimten/omgeving:
Silogassen en ...
Stal en directe omgeving • Bij de mixgaten (vooral benedenwinds) • Op de roosters in de stalruimte bij het mixen • Lager gelegen ruimten (Gereed maken voor) vervoer • De overdrukuitlaat van de vacuumwagen • De tank van de mestverspreider • Het mesttransportvoertuig • De trekkercabine (met open achterraam)
schadelijke gassen uit de voersilo of voerkuil door natuurlijke vergisting
4
19-2-2015
Welke gassen? https://www.youtube.com/watch?v=1PJ2W FxqMbw
• kooldioxide (CO2: kleurloos, reukloos), net als in mestput • nitreuze gassen • stikstofmonoxide (NO, kleurloos, reukloos) + O2 = NO2 • stikstofdioxide (NO2, roodbruin, stekende geur) samen: Nox Allebei zwaarder dan lucht
Welk risico’s? • CO2 : verstikkend • NOx : zeer giftig & bijtend
Wanneer CO2? • Start direct na inkuilen • Na 1,5 uur 11 % gemeten* (binnen enkele min. bewusteloos, binnen 30 min. dodelijk)
• Na 2 uur 20% gemeten* (binnen enkele sec. bewusteloos, binnen enkele min. dodelijk)
• Piek CO2 onbekend • Gevaar blijft: in silo na 4 maanden nog 58%* !!!! (*Oostenrijk, gras/klaversilo, voorjaar /zomer 2008)
Ook als er nog genoeg zuurstof is, kun je al stikken door CO2!
Wanneer NOx • Start direct na het inkuilen • NOx meetbaar vanaf ca. 4 uur na inkuilen • Piek NOx op 4e / 5e dag (vele honderden ppm) (bruine damp pas zichtbaar vanaf 60 ppm) (wettelijke grens: 0,21 ppm) • na ca. 2 weken meestal verdwenen
Herkenningspunten Bolstaand plastic
Verkleurde maïsresten
5
19-2-2015
Roodbruine dampen
Verkleurd gras
Recente silo- & kuilgasongevallen Datum
Slachtoffers
Oorzaak
okt. 2013 Dld, Schöffau
Plaats
1 boer kritiek
Betreden silo
okt. 2013 Spanje, Ivars d’Urgell
1 medewerker dood
Betreden silo
sept 2013 Dld, Wessobrunn
1 boer dood
Betreden silo
sept 2013 Oostenrijk, Pfarrsdorf
Betreden silo
juni 2013 USA, Cuba City
Boer, boerin en dochter dood, zoon gewond 1 boer op intensive care
okt 2012 Grou
1 boer in ziekenhuis
Betreden silo
mei 2012 USA, Mahoning
1 jongen dood, 1 gewond
Betreden maïssilo
juli 2011
1 boer dood
1 dag na inkuilen onder het zeil om band te verwijderen Sterk gassende maïskuil naast open frontstal
Nuland
okt. 2006 De Lutte
3 koeien dood, 4 personen ziekenhuis
Ongevallen 5 oktober 2006 De Lutte (Twente)
Betreden silo
6
19-2-2015
Afvoer gereinigde lucht
Luchtwassers
Werkwijze Opslag Afvoer van de verontreinigde lucht door middels van ventilatoren
• Chemische luchtwassers • Biologische luchtwassers • Zwavelzuur.
ZwavelZuur 96%
Afvoer
Varkensstal Aparte cel
Varkensstal Aparte cel
Rest Product
Afvoer
Varkensstal Aparte cel
Invoer Invoer van buitenlucht via de spouwmuur
Invoer
Varkensstal Aparte cel
Bewassing verontreinigde lucht. Middels bad van zwavelzuur en water 38
Werkwijze 2
Invoer
http://www.onderzoeksraad.nl/nl/onderzoe k/1959/dodelijk-ongeval-in-mestsilo-temakkinga/publicatie/1517/gevarenmestgassen-onderschat
Afvoer
Afvoer
Invoer
39
Vragen …?
7
