Weidevogels en predatie
Wolf Teunissen Paul Goedhart Hans Schekkerman Maja Roodbergen
kievit
grutto
tureluur
wulp
watersnip
scholekster
kemphaan
slobeend
zomertaling
krakeend
tafeleend
kuifeend
wintertaling
veldleeuwerik
kwartel
gele kwikstaart
graspieper
kwartelkoning
Aantalveranderingen 200 180 160
Index
140 120 100 80 60 40 20 1960
1970 Scholekster
1980
1990 Kievit
Grutto
2000 Tureluur
2010
Trends 1990 - 2009 Jaarlijkse aantalverandering (%) Gele Kwikstaart 2005-2009 1990-2004
Kuifeend Graspieper Veldleeuwerik Tureluur Grutto Slobeend Kievit Scholekster -8%
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
Verandering in verspreiding Dichtheid Veldleeuwerik
1984
2004
o p p e rv la k (M h a )
Verandering graslandareaal 1,4 1,3 1,2 1,1 1 1950
1960
1970
jaar
1980
1990
Intensivering landbouw - veedichtheid Veebezetting 1997
The Netherlands Belgium Denmark Ireland Luxemburg Germany UK France Austria Italy Sweden Greece Portugal Finland Spain EU 0
1
2
3
grootvee eenheden/ha
4
5
Intensivering landbouw - maaidatum 12-jun 7-jun
eerste snede
2-jun 28-mei 23-mei 18-mei 13-mei 8-mei 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Discussie over predatie • Vrijwillige weidevogelbeschermers plaatselijk hoge verliezen motivatie
• Natuurbeheerders (reservaten) welke predatoren? ingrijpen?
• Beleidsmakers & -uitvoerders faunabeheersplannen afschotvergunningen programma beheer
• Is predatie de afgelopen jaren toegenomen?
predatieverliezen in de tijd 20
predatieverlies %
18
16
14
12
10 1995
Bron: Landschapsbeheer Nederland
1997
1999
2001
2003
2005
Verliesoorzaken legsels in de tijd
Grutto Black-tailed Godwit Daily verlieskans loss (%) dagelijkse (%)
Daily verlieskans loss (%) dagelijkse (%)
Lapwing Kievit
4
3
2
1,9 1
1,4
0 1987-89
Agric. activities werkzaamheden
1996-99
5 4 3
2,4
2 1
6,7 0 1987-89
Trampling beweiding
Predation predatie
1996-99 Desertion verlaten
Hoe vaak komt predatie voor bij legsels op een landelijke schaal?
Predatie
Beweiding Uit
Predatie
Uit
Beweiding
Verlaten
Verlaten
Overig Werkzaamheden Onbekend
Predatie in Nederland
Overig Werkzaamheden Onbekend
2000
2004
Welke diersoorten eten weidevogeleieren?
Temperatuurloggers
O0528k27 45,0 45,0
4 juni, 01:36
40,0 40,0
Temperature °C
35,0 35,0
30,0 30,0
25,0 25,0
20,0 20,0
15,0 15,0
10,0 10,0
5,0 5,0 3-6 15:17 28-5 12:59 S/N S/N 203605 203605
29-5 18:17
30-5
21:17 31-5
4-6 1-6 00:17
Time (starting (starting 28-5-02 3-6-02 15:17:00) Time 12:59:00)
2-6 03:17
3-6
06:17
Dag- en nachtpredatie 100
dag/nacht predatie (%)
80
dag%
60
nacht trend nacht 40
trend dag
20
0 0
20
40
60
Totaal predatieverlies (%)
80
100
Videocamera’s
Videocamera’s
Welke diersoorten eten weidevogelkuikens?
• • • • • •
1-2 vaste medewerkers per gebied 5 peilrondes per week alle zenderfrequenties checken terugvangen zenderkuikens nieuwe kuikens bijzenderen vastleggen perceelgebruik
Predatie “gegeten, predator onbekend” “Vogel " Buizerd Blauwe Reiger Zwarte Kraai Meeuw Torenvalk Ooievaar Sperwer Havik Bruine Kiekendief Kauw “Zoogdier " Hermelijn/wezel Steenmarter Bunzing Egel Vos Hond Rat Kat Gegeten door vogels Gegeten door zoogdieren
Nesten N=128 9%
4%
1% 2%
21% 2% 1% 2% 58% 1%
Kuikens N=254 14% 17% 12% 8-18% 6% 2% 2% 1% 1% 0% 0% 0% 5% 15%
2% 2% 0%
9% 91%
71% 29%
Resultaten Gemeten Kuikens zonder vos Totaal geen predatie Geen dagpredatie (vogel) Geen nachtpredatie (zoogdier) Geen hermelijn/klein zoogdier Geen steenmarter Geen bunzing Geen kraai Geen egel Geen vos Geen havik Geen bruine kiekendief Geen scholekster Geen P
Arkemheen 2,1 2,1 1,6
Leende 0,6 2,4 5,6
Bontebok 0,2 3,3 15,7
Langezwaag 0,9 3,0 3,6
1,6
2,4
3,1
1,2
5,3
15,4
Impact Vos
Ruinen 0,0 1,6 39,5
Lange Rypen 3,2 3,2 1,1
Totaal 1,1 2,7 2,8
1,4
16,3
1,1
1,9
3,5
37,1
1,1
2,6
1,1
1,5 1,1 1,0 1,1 1,1 2,5 1,0 1,1 1,0 1,4
1,6 6,0 2,0 3,4 1,9 4,0 1,0
15,4
3,5
36,1 2,7
1,0 1,0 1,0
1,9 1,3
1,1
2,0
14,7
1,1
aa l
pr ed at ie pr ov ed er at da ie g ‘s na ch ts ag ra ris ch ve rla on te be n ke nd /o ve rig
no rm
Grutto
ei
be ke pr nd ed at ie pr ed vo at ge ie l zo og di er
on
ov er ig
ag ra ris ch
jongen vliegvlug per paar
Scenario’s, uitsluiten verliesoorzaken
1.5
Grutto
1.0
0.5
kuiken
0.0
Predatie en landgebruik (Evans 2004) •
kans op herlegsel kleiner door andere teelt
•
dicht en uniform gewas vermindering camouflage nest
•
afname voedselaanbod: • nest langer onbeheerd • jongen bedelen harder • ouders minder in staat tot verdediging
Predatie en openheid
minder predatie verliezen als nesten verder verwijderd zijn van perceelranden
Daily nest predation rate
0.030 0.025 0.020 0.015 0.010 0.005 0.000 <25
25-50
50-75
75-100
Distance to boundary
>100
minder predatie verliezen als nestdichtheden hoog zijn
Daily nest predation rate (+ 1SE)
Predatie en dichtheid 0.04
0.03
0.02
0.01
0.00 0
1
2
3
4
5
Number of nests within 100m
6
7+
Weidevogelbescherming in Nederland
Reservaten
17 100
Uitgesteld maaien
25 313
Andere bescherming
2 080
Nestbescherming
346 161
Total
390 654
17 100
25 313 2 080
150 617
postponed mow ing uitgesteld maaien overig other
222 937
nestbescherming nestprotection
123 224
reserves Reservaat
SAN AES
nestbescherming nestprotection
Gevonden nesten Kievit Grutto Scholekster Tureluur Overige steltlopers Eenden en ganzen Overige vogels Zangvogels Totaal
2008 81.370 20.315 17.057 9.364 1.263 7.719 6.763 4.087 147.938
Nestbescherming door vrijwilligers
Dagelijkse overleving
1,0
Grutto
0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 Ongestoord
Begrazing
Onbeschermd
Maaien
Mestinjectie Kunstmest
Beschermd
Dagelijkse overlevingskans
Bezoekeffecten 1,00 0,98 0,96 0,94 0,92 0,90 0
2
4
6
8
10
12
Intervallengte (dagen)
14
16
Bezoekeffecten
Bezoekeffect (h)
Grutto
Kievit
Gem. predatieverliezen (23%)
1.3%
3.5%
Hoge predatieverliezen (45%)
15.5%
11.0%
Impact werkzaamheden bij hoge predatieverliezen Grutto 100%
Uitkomstsucces
80%
60%
Onbeschermd 1 bezoek 2 bezoeken
40%
3 bezoeken
20%
0% Normaal
3 dagen beweiding
Maaien
Mestinjectie
Kunstmest
Bescherming en bezoekeffecten Agrarische activiteiten
Scenario
Geen activiteit
10%
15%
30%
23% predatie
45% predatie
Grutto (1,3%)
Kievit (3,5%)
Grutto (18,1%)
Kievit (13,9%)
Geen bezoek
95%
70%
95%
70%
Onbeschermd
90%
66%
90%
66%
Beschermd
92%
64%
63%
51%
Optimaal
94%
69%
93%
68%
Onbeschermd
87%
64%
87%
64%
Beschermd
91%
64%
63%
51%
Optimaal
94%
69%
92%
67%
Onbeschermd
80%
58%
80%
58%
Beschermd
90%
63%
62%
50%
Optimaal
92%
67%
88%
65%
Gevolgen voor weidevogelbeheer • Nestcontroles kunnen het uitkomstresultaat in gebieden met veel predatie sterk beïnvloeden • Daarom nestbescherming beperken tot de nesten die te maken zullen krijgen met agrarische activiteiten • Weidevogelbeheer zal zich vooral moeten richten op het verbeteren van randvoorwaarden (gebiedsgerichte aanpak)
Met dank aan:
• Onderzoekers en vrijwilligers voor het verzamelen van gegevens • Boeren en andere landeigenaren voor toestemming hun land te betreden • LNV • Natuurmonumenten • Staatsbosbeheer • Unie van landschappen • Vogelbescherming Nederland • Landschapsbeheer Nederland • Acht provincies
