Waterlanders : op weg met Sam de salamander Poelenproject Herzele ter uitbreiding van de amfibieënpopulatie met als kernsoort de kamsalamander.
1
De kamsalamander... Hallo, Ik ben Sam, de salamander met de kam. Deze dient helemaal niet om mijn haar mee te kammen want dat heb ik niet. Mijn kam is mijn pronkstuk en loopt van het puntje van mijn staart tot aan mijn achterpoten en van mijn rug tot aan mijn kop. Vanaf half maart duik ik het water in en ben ik de mooiste van de hele poel. Wist je dat mijn kam bijna helemaal verdwijnt wanneer ik eind juni weer aan land ga ?
! 2
... is onze grootste inheemse salamander. De wijfjes worden tot 17 cm lang. ... staat op de rode lijst van het INBO (Instituut voor Natuur -en Bosonderoek) aangeduid als kwetsbaar net als de heikikker, rugstreeppad en vuursalamander.
De kamsalamander is een bewoner van kleinschalige landschappen: gebieden met hagen, houtwallen, rijen knotbomen, rietkragen en vochtige bosjes. Hij stelt vrij hoge ecologische eisen aan zijn biotoop en is een sterke predator, zelfs voor zijn eigen soortgenoten. Belangrijk voor de amfibieënpopulaties is dan ook de aanwezigheid van een goed ontwikkelde watervegetatie waardoor de eigen larven en die van andere soorten amfibieën meer overlevingskans hebben. Kamsalamanders hebben een unieke buiktekening, zo kunnen verschillende individuen van elkaar onderscheiden worden.
Sam woont in het Duivenbos. Hij heeft het daar erg naar zijn zin. In 2012 werd Sam uit het water gevist, niet om hem kwaad te doen maar om een heuse telling uit te voeren. Een ondiepe poel met daarrond vochtig weiland en bos is voor Sam oost, west, thuis best….. De amfibieënwerkgroep van Natuurpunt telde maar liefst 50 exemplaren in onze poel in het duivenbos. Een record voor Vlaanderen!
3
De kamsalamander herkennen Ik ben wel superstoer met mijn lange kam maar tegen eenzaam zijn kan ik niet. Ieder voorjaar ga ik op zoek naar een geschikt vrouwtje. Ik zal me niet gauw vergissen want de vrouwtjes van mijn soort zijn eenvoudig te herkennen. Zij hebben helemaal geen kam! Noch op de rug noch op de staart
! 4
De kamsalamander heeft een latere voortplantingscyclus dan de andere watersalamanders. Het wijfje kan per seizoen 200 tot 300 eieren afzetten. Vanaf eind juni worden er larven waargenomen en dit tot half september. De metamorfose vindt plaats in augustus en september.
Speciale kenmerken van de kamsalamanderlarve ten opzichte van de overige soorten zijn: -
de in een draadje eindigende staartpunt de brede staartzoom, zowel aan de boven- als onderzijde de naar verhouding langere tenen de vrij grote zwarte, ronde vlekken op de staart bij de grotere larven (tegen de metamorfose) hebben de tenen vaak lichte vlekjes de larven worden groter dan die van alpenwater-, vinpoot en kleine watersalamander (zie hieronder).
De lange tenen en de brede staartzoom zijn het beste in water te zien; neem daarom een glazen potje mee dat u met water vult om daarin de larve goed te bekijken. U kunt dan de kenmerken rustig bekijken zonder het dier te beschadigen.
5
De kamsalamander en de poel
Hey, mag ik nog even onderbreken ? Om mijn kleintjes groot te brengen heb ik graag veel waterplanten, enkel daar passen mijn larven in. Vind ik deze niet hier dan zoek ik wel een andere poel in de buurt.
!
Poelen zijn kleine biotopen met een grote ecologische waarde. Ze vormen de voedingsbodem en leefomgeving voor talrijke amfibieën, insecten, waterplanten en indirect ook voor vogels en zoogdieren. De kosten voor de aanleg van een nieuwe poel wegen niet op tegen de natuurwaarde ervan.
Pffff…...zo’n poel vinden is een heel karwei. Water is er wel maar die beek stroomt veel te snel. Wat moet ik doen wanneer ik geen goede thuis vind ? Ik moet dringend hulp vinden. Zeg, die mensen van Natuurpunt, is dat geen idee ?
6
Natuurlijke poelen zijn maar sporadisch meer te vinden in ons landschap. De oorspronkelijke functie van veedrinkpoel is verloren gegaan . Ook in natuurgebieden vinden we nog te weinig van deze waardevolle kleine poelen. Kamsalamanders staan ervoor bekend dat ze rovers zijn. Larven en juvenielen van andere salamandersoorten zijn dus niet veilig in hun buurt. Maar dit houdt het natuurlijk evenwicht op peil in de poel.
Ik ben een sociale salamander!
Ik heb het graag druk in mijn poel. Naast mijn soortgenoten vind je hier alpenwatersalamander, vinpootsalamander, kleine watersalamander, bruine kikker, groene kikker, schaatserijders, waterschorpioenen, watervlo, etc… Enkel vissen, daar hou ik niet zo van. En ik geef toe van tijd tot tijd durf ik wel eens agressief zijn…..
Zoals Darwin zei : “Survival of the fittest!”
7
In het na jaar van 2013 werd gestart met de aanleg van 1 nieuwe poel in het Duivenbos en de uitbreiding van een tweede. Het is de bedoeling om zeker de komende 5 jaar telkens 5 nieuwe poelen per jaar aan te leggen.
Moraal van het verhaal: Natuurpunt Herzele bekijkt met kennis van zaken welke locaties op het grondgebied Herzele geschikt zijn voor het aanleggen van een nieuwe poel. En als de eigenaars akkoord gaan worden de poelen kosteloos door het Regionaal Landschap uitgegraven. Wij vragen enkel om de poel toegankelijk te houden voor Sam en zijn vrienden. Zo zorgen we samen voor meer biodiversiteit. Binnen een aantal jaren kunnen wij dan trots zijn op een netwerk van poelen vol amfibieambiance!
Wil je ons helpen ? Wij kamsalamanders, kikkers en amfibieën hebben het steeds moeilijker om een plekje te vinden waar we ons thuisvoelen. Hoe dat komt? Dat leggen we bij gelegenheid wel eens uit, maar veel heeft te maken met het verdwijnen van poelen. Daarom zouden we je hulp willen inroepen... Ken je een geschikte locatie om een nieuwe poel aan te leggen of een oude poel te herstellen? Laat het weten aan Natuurpunt Herzele op Tel. 0475/ 82 36 21. Je kan ook een berichtje versturen via www.waterlanders.natuurpuntherzele.be.
DANK U WEL !
Wij zijn u meer dan dankbaar voor uw hulp!
8
Poelen project in samenwerking met het regionaal landschap Vlaamse Ardennen
