VWO. Het ontwerp van een Twents dorp voor de toekomst

Aarde Wijzer Het ontwerp van een Twents dorp voor de toekomst

2

VMBO-T HAVO/VWO

Handleiding docenten

P.J. Smits G.G.M. Somers I.E. Steens

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

Colofon

Colofon AardeWijzer Uitgegeven door De Belofte van Twente te Hengelo. Copyright © 2011: Smits, Somers en Steens.

Rechten Niets uit deze methode mag zonder toestemming van de auteurs op enige wijze worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt voor enig ander doel dan het volledig doorlopen van dit lesprogramma zoals beschreven in de docentenhandleiding. Alle rechten voorbehouden. Zie ook www.aardewijzer.nl.

Over de auteurs AardeWijzer is in 2011 ontwikkeld in opdracht van De Belofte van Twente door de volgende drie studenten van de opleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente: Pieter J. Smits Gaby G.M. Somers Irene E. Steens

Over De Belofte van Twente De Belofte van Twente is een samenwerkingsverband binnen de regio Twente onder leiding van Isis Zengerink. Hiermee zet zij haar werk als Derde Kamerlid in 2008/2009 voort. Meer draagvlak voor het Earth Charter is essentieel voor het voortbestaan van onze planeet en haar bewoners. Inmiddels werkt De Belofte van Twente samen met NCDO, Derde Kamer, Gemeente Hengelo, Universiteit Twente en met meerdere participanten en betrokkenen. Concrete acties van De Belofte van Twente: 1. 2. 3. 4.

informeert belangstellenden; inspireert en begeleidt participanten; verbindt burgers, besturen en bedrijven; stimuleert projecten.

Zie www.debeloftevantwente.nl voor meer informatie.

Pagina 2 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding Colofon

Inhoudsopgave Colofon �� 2 Rechten�� 2 Over de auteurs�� 2 Over De Belofte van Twente�� 2

Voorwoord�� 4 1. Introductie�� 4 1.1. Doelgroep en algemeen doel AardeWijzer�� 5 1.2. De ontwikkeling van AardeWijzer�� 6

2. Leerdoelen AardeWijzer�� 6 3. Organisatie AardeWijzer �� 8 3.1. Pakketsamenstelling�� 8 3.2. Algemene tijdslijn �� 8 3.3. Opbouw van de leermaterialen ��10

4. De blokken��12 4.1. Blok 0: Prelude��12 4.2. Blok 1: Introductie��16 4.3. Blok 2: Het dorp ��22 4.4. Blok 3: De maatschappij��26 4.5. Blok 4: Afsluiting��30

5. Beoordeling ��32 6. Benodigdheden��35 6.1. Algemene benodigdheden ��35 6.2. Benodigdheden Blok 0��36 6.3. Benodigdheden Blok 1��36 6.4. Benodigdheden Blok 2��36 6.5. Benodigdheden Blok 3��39 6.6. Benodigdheden Blok 4��42

7. Tips en variatie ��42 7.1. Algemene variatiemogelijkheden��42 7.2. Variatiemogelijkheden bij de opdrachten ��42

8. Referenties��43 Bijlage A – Uitgebreid overzicht koppeling activiteiten aan kerndoelen ��45 Bijlage B – Antwoordmodel ��48 Blok 1��48 Blok 2��49 Blok 3��49 Blok 4��49

Pagina 3 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding Voorwoord

Voorwoord Beste docent, Dit is de handleiding voor het project AardeWijzer. Een interactief lespakket voor vier dagdelen over de omgang van de aarde met als doel bewustwording van eigen handelen en gevolgen voor de omgeving en de toekomst. Wij wensen u veel plezier met dit lespakket.

1. Introductie Aan het begin van de 20e eeuw zijn er internationale millenniumdoelen voor 2015 opgesteld om schrijnende problemen internationaal aan te pakken. Deze problemen zijn bijvoorbeeld honger, armoede, vrouwendiscriminatie, kindersterfte, waterproblemen en milieuafbraak. Michail Gorbatsjov ziet, in de Nederlandse vertaling van het Earth Charter, dat er drie onderliggende hoofdproblemen zijn: veiligheid, armoede en duurzame ontwikkeling. Gorbatsjov erkent dat geen enkele nationale regering, zelfs niet van een groep landen, deze problemen alleen aan kan. Vanuit deze overtuiging heeft hij, onder leiding van het Nederlandse koningshuis en de Nederlandse regering, samen met Maurice Strong het Earth Charter Initiative opgericht. Het Earth Charter kan als volgt omschreven worden: “The Earth Charter is a declaration of fundamental ethical principles for building a just, sustainable and peaceful global society in the 21st century. It seeks to inspire in all people a new sense of global interdependence and shared responsibility for the well-being of the whole human family, the greater community of life, and future generations. It is a vision of hope and a call to action.” De Belofte van Twente (www.debeloftevantwente.nl) heeft het zich als doel gesteld om het Earth Charter, bestaande uit vier kernthema’s en meerdere subprincipes, bekend te maken onder de Twentse inwoners. Vanuit die visie hebben zij studenten Onderwijskunde van de Universiteit Twente opdracht gegeven om een lespakket te ontwikkelen waarbij Twentse jongeren bekend raken met de principes van het Earth Charter. De studenten hebben daarvoor het AardeWijzer pakket ontwikkeld. De internationale kernprincipes en hun subprincipes zijn hiervoor door de studenten vertaald naar principes die passen bij de jongeren. Deze principes staan in kader 1. Deze en een Twentse vertaling van de principes staan centraal bij het werken met AardeWijzer. Op de website www.earthcharter.nl is meer informatie over respect, duurzaamheid, gelijkheid en vrede te vinden. Via deze site is veel informatie te verkrijgen over de principes van de Earth Charter en de wereldwijde initiatieven die ondernomen zijn om van de wereld een betere plek te maken.

Pagina 4 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

Voorwoord

Kader 1 - Principes van het Earth Charter voor jongvolwassenen. Heb respect voor elkaar, voor de dieren en de planten: yy Respecteer alle leven op aarde, in al zijn diversiteit; yy Zorg voor planten en dieren; yy Iedereen is inwoner van allerlei verschillende samenlevingen en al deze burgers zijn even belangrijk, ga daarom vreedzaam met elkaar om; yy Denk eraan dat de generaties na jou de wereld en haar bronnen ook nodig hebben om te kunnen leven. Zorg goed voor het milieu: yy Zorg ervoor dat je de ecosystemen in stand houdt door het milieu niet te vervuilen en zuinig te zijn met water, bodem en bosproducten; yy Houd de buurt schoon en verminder de vervuiling van de bodem, het water en de lucht; yy Recycle je spullen en het afval en gebruik energiebronnen als zon en wind; yy Informatie over schade aan het milieu is nodig. We zijn allemaal gelijk: sociale en economische rechtvaardigheid: yy Iedereen in elk land heeft recht op veiligheid, onderwijs, schoon drinkwater een schone lucht, veilig voedsel en sanitaire voorzieningen yy Bevorder een eerlijke verdeling van rijkdom binnen en tussen landen: landen moeten elkaar helpen; yy Mannen en vrouwen zijn gelijk en hebben dezelfde rechten, binnen gezinnen moeten alle familieleden veilig zijn en liefhebbend verzorgd worden. yy Er wordt niet gediscrimineerd op basis van ras, huidskleur, geslacht, seksuele geaardheid, godsdienst, taal, afkomst, etnische of sociale herkomst. Democratie, geweldloosheid en vrede: yy Zorg voor vrijheid van meningsuiting: een afwijkende mening hebben mag, evenals het niet met elkaar eens zijn. Maak later gebruik van je stemrecht en steun de lokale, regionale en mondiale samenleving; yy Verzamel kennis over duurzaamheid; yy Denk aan anderen: wees niet wreed tegen dieren en bescherm ze tegen pijn en geweld en bescherm wilde dieren tegen jacht of vangst; yy Wereldwijd vrede: heb begrip voor elkaar en ga vreedzaam met elkaar om.

1.1. Doelgroep en algemeen doel AardeWijzer Het doel van AardeWijzer is de leerlingen uit de tweede klas van het middelbaar onderwijs van alle niveaus bekend te maken met de principes van het Earth Charter, en hen bewuster te maken van de consequenties van hun gedrag. Daarnaast sluit dit lespakket aan bij de belevingswereld van de Twentse jongeren, waardoor zij snel een relatie kunnen leggen vanuit het Earth Charter naar de eigen belevingswereld. AardeWijzer is getest onder leerlingen uit de tweede klas van het vmbo (theoretische leerweg). Omdat leerlingen op hun eigen niveau met AardeWijzer kunnen werken, is de verwachting dat AardeWijzer ook aansluit op andere niveaus. Voor leerlingen van vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerweg is AardeWijzer minder geschikt. Pagina 5 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding 2. Leerdoelen AardeWijzer

1.2. De ontwikkeling van AardeWijzer AardeWijzer is tot stand gekomen met behulp van docenten en leerlingen van de Grundel Parkcollege en de Grundel Lyceum te Hengelo (Ov). De docenten en leerlingen zijn een bron van inspiratie geweest en zijn ervaringsdeskundigen op het gebied van het werken met vakoverstijgende projecten. Daarnaast hebben de Belofte van Twente en de Universiteit Twente bijgedragen aan de ontwikkeling van AardeWijzer door middel van het leveren van persoonlijke en wetenschappelijke inzichten.

2. Leerdoelen AardeWijzer De leerdoelen van AardeWijzer zijn opgesteld in overeenstemming met de wijze waarop je een attitude aanpast. Dit is volgens de route weten-kiezen-doen: weten hoe je iets moet doen, kiezen om datgene te doen en het vervolgens ook daadwerkelijk te doen. Omdat de keuze om de principes van het Earth Charter na te gaan leven geen aan te leren vaardigheid is, is het opstellen van leerdoelen voor ‘kiezen’ en ‘doen’ niet mogelijk. Veel van de leerdoelen van AardeWijzer hebben daarom een ‘weet’-karakter (declaratieve kennis). Na het doorlopen van AardeWijzer kunnen leerlingen: 1. Alle vier hoofdthema’s van het Earth Charter uit het hoofd opnoemen; 2. Aan anderen uitleggen waarom het Earth Charter volgens hen belangrijk is; 3. Met een voorbeeld uit kunnen leggen dat duurzaamheid voor iedereen iets anders betekent; 4. Met een voorbeeld uit kunnen leggen dat het sluiten van compromissen noodzakelijk is om duurzaamheid in de samenleving te waarborgen; 5. Uit het hoofd aangeven of hun bio-voetafdruk groter dan, kleiner dan, of gelijk is aan de bio-voetafdruk van de gemiddelde Nederlander, Amerikaan en Congolees; 6. Uit het hoofd aangeven wat de grootte van hun ecologische voetafdruk betekent voor de aarde; 7. Minimaal één manier per hoofdthema noemen waarop zij de principes van het Earth Charter in hun eigen leven in de praktijk kunnen brengen; 8. Minimaal één positief gevolg per categorie (mensen, dieren, planten en milieu) noemen wanneer men de principes van het Earth Charter in het eigen leven in de praktijk brengt. Tabel 1. Leerdoelen met bijbehorende activiteiten AardeWijzer. Leerdoel Activiteit AardeWijzer 1

Het Earth Charter Bij de plenaire discussie worden de vier hoofdthema’s van het Earth Charter genoemd. Verder zijn ze rondom de plattegrond van Duurselo geschreven. Bij de groepsdiscussie vormen de principes van het Earth Charter de leidraad.

Pagina 6 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding 2. Leerdoelen AardeWijzer

Leerdoel Activiteit AardeWijzer 2 Door de plenaire discussie, de groepsdiscussies en het nadenken over de invulling van het dorp leren de leerlingen zich een beeld te vormen van het Earth Charter. Doordat de leerlingen hun eigen bio-voetafdruk in kaart brengen, zullen zij inzien dat acties noodzakelijk zijn om de wereld voor iedereen een mooie of betere plek te maken. Duurzaamheid in eigen leven 3 Door de plenaire discussie en de groepsdiscussie komen de leerlingen tot inzicht dat medeleerlingen andere ideeën hebben over duurzaamheid. De één vindt milieu bijvoorbeeld belangrijk, terwijl de ander meer waarde hecht aan omgangsvormen. Door de ouders te vragen wat hun motivatie was om ergens te gaan wonen, kunnen de leerlingen achterhalen of dit vooral een duurzaamheidkwestie was, of meer bijvoorbeeld vanwege esthetische redenen. 4 Niet alle principes kunnen voor de volle 100% terugkomen in Duurselo. Wanneer men bijvoorbeeld een groot park wil om de hond uit te kunnen laten, is er weer minder ruimte voor het bejaardentehuis. Er zal dus een compromis gevonden moeten worden zodat er zowel plaats is voor een park als een bejaardentehuis. 5 Op het eerste dagdeel maken de leerlingen een test die inzicht geeft in de bioafdruk. De test geeft de grootte van de afdruk in hectares weer. 6 Op het eerste dagdeel maken de leerlingen een test die inzicht geeft in de bio-afdruk. De test geeft tevens aan wat de grootte van de afdruk betekent (hoeveel wereldbollen er nodig zijn wanneer iedereen een dergelijke afdruk zou hebben). In de praktijk brengen van het Earth Charter 7 Bij de plenaire discussie en de groepsdiscussie komt naar voren hoe de principes in ‘eigen dorp’ in de praktijk kan worden gebracht. 8 Bij de afsluiting moeten de leerlingen verantwoorden waarom zij bepaalde bouwkeuzes gemaakt hebben. Goede argumenten hierbij zijn de positieve gevolgen die een gebouw of plaats in het dorp kunnen hebben voor het milieu of het welzijn van mens, dier en/of plant. Daarnaast sluit AardeWijzer aan bij een aantal kerndoelen uit de onderbouw VO. Een uitgebreid overzicht van om welke kerndoelen het precies gaat en hoe de kerndoelen zich vertalen in activiteiten binnen AardeWijzer is opgenomen in bijlage A.

Pagina 7 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding 3. Organisatie AardeWijzer

3. Organisatie AardeWijzer 3.1. Pakketsamenstelling Binnen AardeWijzer worden een aantal verschillende werkvormen gehanteerd: Instructie: de introductie (blok 0) is instruerend van aard, evenals de uitleg over wat normen en waarden zijn (optionele activiteit 3.4). Samenwerken: veel opdrachten binnen AardeWijzer worden uitgevoerd in groepjes. Soms is dit in tweetallen, vaak in een groepje van (ongeveer) vier personen. Op deze manier ontstaan er niet teveel groepjes in de klas. Om de leerlingen zoveel mogelijk van elkaar te laten leren, verdient het de voorkeur om de groepjes zo gevarieerd mogelijk te maken (bijvoorbeeld qua etniciteit of geslacht). Individueel werken: sommige opdrachten hebben tot doel om over jezelf na te denken. Deze opdrachten worden individueel uitgevoerd. Ook de opdrachten waarbij informatie opgezocht wordt, zijn individueel. Zo wordt voorkomen dat de ene leerling slechts over de schouder van de andere leerling meekijkt. U kunt ervoor kiezen om leerlingen met elkaar te laten overleggen. Discussiëren: veel opdrachten binnen AardeWijzer hebben een discussie-element, omdat leerlingen door discussie informatie goed kunnen verwerken. Daarbij leren zij maatschappelijke problemen vanuit meerdere invalshoeken bekijken. De discussieopdrachten worden begeleid door concrete vragen in het werkboek van waaruit de leerlingen argumenten op kunnen bouwen. Huiswerk: de huiswerkopdrachten binnen AardeWijzer zijn facultatief van aard. Ze dienen om de verschillende culturen binnen de klas in beeld te krijgen en te achterhalen wat leerlingen van huis uit mee krijgen.

3.2. Algemene tijdslijn AardeWijzer is ontworpen voor vier dagdelen van elk drie klokuren. In totaal is er dus voor 12 uur materiaal beschikbaar. AardeWijzer is onderverdeeld in blokken. Elk blok beslaat één dagdeel, en duurt inclusief introductie en afsluiting circa drie uur. Het is aan te raden om de blokken niet direct achter elkaar aan te behandelen, maar ruimte te laten tussen de blokken. Op die manier hebben de leerlingen meer tijd om zich bewust te worden van de impact van hun acties op hun omgeving en zullen ze de activiteiten binnen AardeWijzer meer betekenis kunnen geven. Daarnaast is er de mogelijkheid om ouders te betrekken bij dit project, voor die opdrachten hebben de leerlingen meer tijd nodig voordat zij verder kunnen met het volgende blok. Hierna zijn twee mogelijke tijdslijnen met de kernactiviteiten van AardeWijzer weergegeven. In de volgende paragraven wordt per blok beschreven welke activiteiten er plaats vinden en hoe lang deze ongeveer duren.

Pagina 8 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer


Figuur 1. Tijdslijn met kernactiviteiten voor looptijd van 1 week.

Figuur 2. Tijdslijn met kernactiviteiten voor looptijd van 2 weken.

Pagina 9 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

3. Organisatie AardeWijzer

3.3. Opbouw van de leermaterialen AardeWijzer maakt gebruik van meerdere materialen: Werkboek: er is een leerlingwerkboek beschikbaar waarin de opdrachten voor alle vier blokken staan, aangevuld met nuttige informatie. Leerlingen dienen hun antwoorden op te schrijven in hun eigen schrift. Op deze manier kunnen de werkboeken worden hergebruikt. Bijlagen werkboek: deze bijlagen zitten los van het werkboek en kunnen door de docent gekopieerd worden. Zo kunnen de bijlages worden beschreven en het werkboek worden hergebruikt. yy Plattegrond van Borne: wordt gebruikt om te analyseren in opdracht 2. yy Brief van de wethouders: de aanleiding van het hele project (opdracht 3). yy Principes in het Twents: samen in de envelop met de brief (opdracht 4). yy Principes in het Nederlands: deze vormen de rode lijn voor opdrachten 5 t/m 18. yy Interviewschema: nemen de leerlingen mee naar huis voor opdracht 7. yy Brochure wethouders: hierin stellen de wethouders zich voor en lichten hun portefeuille toe (opdracht 8). yy Menukaart ‘De Vretskuur’: deze wordt gebruikt om de gerechten te beoordelen bij opdracht 15. Docentenhandleiding: deze handleiding met instructies voor het gebruik van dit lespakket. Bouwmaterialen: om het dorp te kunnen ontwerpen, maken de leerlingen gebruik van meerdere bouwmaterialen. Dit zijn de volgende: yy Plattegrond van Duurselo (in A0-formaat): hier wordt het uiteindelijke ontwerp van Duurselo op geplakt. De plattegrond hangt op een centrale plek in het lokaal. yy Plattegrond van Duurselose wijken (in A3-formaat): hier plakken de groepjes hun gebouwen en voorzieningen op. yy Voorzieningsvellen: hier kunnen leerlingen hun gebouwen en/of voorzieningen uitknippen. De vellen moeten uitgeprint worden op verschillend gekleurde papieren. Ze geven dan door hun verschillende kleuren de verschillende de hoofdthema’s in het dorp Duurselo weer, zoals democratie en vrede en respect voor natuur, planten en dieren. Internetbronnen: de externe informatiebronnen die leerlingen bij opdrachten kunnen gebruiken zijn te vinden op www.aardewijzer.nl. Om leerlingen te helpen bij het vinden van informatie zijn hier bronnen voorgeselecteerd. Tevens is het geluidsfragment van de Twentse principes hierop te vinden, evenals het mogelijke introductiefilmpje die afkomstig is van YouTube. Antwoordmodel: Deze is te vinden in bijlage B. De uitkomsten van klassikale discussies dienen te worden bewaard. Op deze uitkomsten wordt namelijk in volgende blokken teruggekomen. Het verdiend daarom de voorkeur om gebruik te maken van een digitaal schoolbord, zodat de gemaakte aantekeningen digitaal opgeslagen kunnen worden. Wanneer uw school of klaslokaal niet over een digitaal schoolbord beschikt, kunnen de aantekeningen van klassikale discussies opgeschreven worden op flip-overs. In de activiteitenoverzichten in hoofdstuk 4 wordt per activiteit aangegeven of hier een flip-over of digitaal schoolbord benodigd is. Pagina 10 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer


3.3.1. Opbouw werkbladen Bloknummer

Bloktitel

Soort opdracht

Tip van wethouder

Opdrachtnummer

3.3.2. Gebruikte iconen De opdrachten in het werkboek worden gemarkeerd met één of meerdere icoontjes. Zo kan men in één oogopslag zien wat er van de leerlingen verwacht wordt. Individuele opdracht: leerlingen werken alleen, overleg is mogelijk. Groepsopdracht: leerlingen werken in tweetallen, in viertallen of met de gehele klas. Als docent kunt u zelf bepalen hoe groot de (discussie-)groepjes zijn. Discussie- of overlegopdracht: in viertallen of met de gehele klas. Uitleg over hoe de discussie uitgevoerd dient te worden is weergegeven in het werkboek.

Pagina 11 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding 4. De blokken

Leesopdracht: soms moet er extra informatie worden gelezen Luisteropdracht: alleen de extra opdracht 4 (activiteit 1.5) bevat een geluidsfragment. Dit fragment is de vinden op www.aardewijzer.nl. Computeropdracht: extra informatie kan via internet opgezocht worden. Voorgeselecteerde bronnen zijn te vinden op www.aardewijzer.nl. Creatieve of bouwopdracht: actieve verwerkingsvorm waarin de leerlingen de principes verwerken in een concreet product. Huiswerkopdracht: sommige opdrachten moeten thuis voorbereid worden. Als docent bepaalt u of leerlingen deze opdrachten maken: ze zijn optioneel. Extra opdracht: als docent bepaalt u of de extra opdrachten door de leerlingen gemaakt worden. Deze zijn vaak iets omvangrijker/tijdsintensiever van aard.

4. De blokken In dit hoofdstuk worden alle blokken van AardeWijzer doorlopen. Daarbij wordt beschreven welke materialen er nodig zijn en wat het doel van elke taak is. De verschillende blokken volgen elkaar logisch op. Er wordt namelijk volgens een trechtermodel gewerkt. Blok 1 begint met een algemene kennismaking met de principes van het Earth Charter. In Blok 2 wordt hier al wat concreter vorm aan gegeven door de principes te koppelen aan het ontwerpen van een dorp. In Blok 3 wordt nog wat verder ingezoomd door na te denken over de maatschappij in Duurselo en parallel daaraan het eigen leven. AardeWijzer eindigt met een afsluitende opdracht in Blok 4, waarbij terug gekeken wordt op de vorige dagdelen.

4.1. Blok 0: Prelude Dit blok start met een algemene introductie ter beeldvorming van de leerlingen. Door middel van deze introductie worden de leerlingen geactiveerd na te denken over de luxe waarin zij leven. Zij hebben beschikking over middelen die zij elke dag voor vanzelfsprekend aannemen terwijl diezelfde middelen in andere delen van de wereld helemaal zo vanzelfsprekend niet zijn. Er is binnen project AardeWijzer de mogelijkheid om ouders te betrekken door middel van een interview door de leerlingen over de motivatie van de ouders om precies op die plek te gaan wonen waar ze wonen en welke voorzieningen ze daarbij belangrijk en minder belangrijk

Pagina 12 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

4. De blokken

vinden (supermarkt, huisarts, etc.). Activiteiten rondom dit thema komen dan in Blok 1 terug, de interviews kunnen als huiswerk bij dit blok ingepland worden. De grootte van de teams en het aantal ouders dat geïnterviewd moet worden, is door u als docent te bepalen. Het is afhankelijk van de grootte van de klas en de betrokkenheid van de ouders. Ook kunnen ouders betrokken worden door hen een gerecht te laten bereiden dat typerend is voor hun cultuur. Aan de hand van alle kleine gerechten kan dan, in Blok 3 of 4, een proeverij gehouden worden, waarbij de leerlingen leren dat het eten van andere culturen afwijkt van het Nederlandse, maar dat dat het niet minder lekker maakt. Komen er weinig verschillende culturen in de klas voor, kan er ook voor gekozen worden om de leerlingen iets buitenlands te laten koken. Tabel 2. Activiteitenoverzicht Blok 0. Nr. Activiteit

Doel / reden

Materialen

Duur

0.1 INSTRUCTIE: Leerlingen een filmpje laten zien over de voordelen van de consumptiemaatschappij (zie voor voorbeelden paragraaf 8.1), zodat zij zich bewust worden van de luxe waarin zij leven en de producten die zij dagelijks gebruiken.

Leerlingen een voorlopige mening laten vormen over de consumptiemaatschappij. Door beeldmateriaal wordt de aandacht getrokken. Leerlingen bouwen weerstand op tegen de boodschap dat de consumptiemaatschappij goed is.

yy Digibord of beamer en geluidsinstallatie. yy Links naar mogelijke filmpjes zijn te vinden op www. aardewijzer.nl

5 min.

0.2 ORGANISATORISCH: De leerlingen alvast in groepjes van vier indelen. De groepen krijgen allemaal een naam of een nummer.

Leerlingen voorbereiden op het werken met AardeWijzer. Leerlingen kunnen nu alvast interviews met hun ouders inplannen.

10 min.

0.3 OPTIONEEL: Leerlingen de opdracht geven om een interviewmoment te plannen.

Ter voorbereiding op huiswerkopdracht 7. De interviews op tijd inplannen zorgt ervoor dat elke leerling zijn of haar ouders kan interviewen.

5 min.

0.4 OPTIONEEL: Uitleggen dat Blok 3 wordt afgesloten met een culturele proeverij waarvoor het heel erg leuk zou zijn als de ouders een klein gerecht dat typisch is voor hun cultuur zouden maken.

Ter voorbereiding op opdracht 15. Dit geeft de ouders en leerlingen voldoende tijd om het gerecht te bereiden.

5 min.

Pagina 13 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Pagina 14 van 50

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer Blok 1

Introductie

Pagina 15 van 50

Aarde Wijzer

Handleiding 4. De blokken Blok 1: Introductie

4.2. Blok 1: Introductie In dit Blok staat de kennismaking met het project AardeWijzer centraal. De eerste activiteit is het terugkoppelen naar de introductie van Blok 0, waarbij gekeken is naar een filmpje en nagedacht is over de dingen die heel vanzelfsprekend lijken maar dat niet zijn. In dit blok wordt gekeken welke consequenties ons gedrag heeft voor de aarde. De leerlingen maken kennis met een aantal richtlijnen die door belangrijke internationale mensen zijn opgesteld om ons gedrag als mensheid minder belastend te maken voor de aarde. Als eerste activiteit wordt door de leerlingen op de computer een test gedaan. Deze test meet de biologische voetafdruk van de leerlingen, waarbij zij tot de conclusie zullen komen dat, wanneer ze zich blijven gedragen zoals ze dat nu doen, ze meerdere wereldbollen nodig hebben om dat allemaal voor elkaar te krijgen. Dit leidt tot vergelijking tussen de leerlingen, waarbij ze zich af zullen vragen waarom de één een grotere voetafdruk heeft dan de ander. Hierbij is het zaak om geen oordeel over elkaar te vellen, het gaat om de bewustwording van de leerlingen. Deze activiteit staat op zichzelf, er wordt niet meer op teruggekomen in de andere blokken. Hierna is er eventueel ruimte voor een korte pauze. De leerlingen worden nu in groepen van 4 à 5 personen verdeeld. Deze groepen zullen door het hele project heen worden gebruikt. Het is aan te raden om verschillende type leerlingen (wat betreft geslacht, cultuur, werkwijze) in één groep te zetten omdat op die manier de leerlingen in leren zien dat verschillende mensen verschillende meningen hebben en dat die meningen niet beter of slechter is dan hun eigen mening. De leerlingen gaan nu aan de slag met het analyseren van de kaart van Borne. Dit dient ter voorbereiding op Blok 2. De leerlingen bepalen hoeveel woonhuizen, industriegebieden en huizen van geloof er aanwezig zijn. Ook wordt bekeken waar deze gebieden voornamelijk liggen en denken de leerlingen na waarom dat zo zou kunnen zijn. Dit is een activiteit die goed aan kan sluiten bij de lessen Aardrijkskunde van de leerlingen. De discussies zijn bedoeld om de leerlingen bewust te maken van hun onderlinge verschillen en hun eigen positie ten opzichte van de principes te bepalen. Hoe belangrijk vinden zij de principes? Leven zij de principes al na? Dit mogen de leerlingen presenteren voor de klas. De bedoeling hiervan is dat de klas uiteindelijk tot de conclusie komt dat elk principe belangrijk is en dat voor alle principes geldige argumenten te bedenken zijn. U als docent kunt deze conclusie trekken. De leerlingen zullen goed begeleid moeten worden bij het geven van geldige argumenten. U kunt hen daarbij helpen door het stellen van vragen aan de leerlingen: ‘waaarom vind jij dat…? Maar wat nou als…?’

Pagina 16 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

4. De blokken Blok 1: Introductie

Tabel 3. Activiteitenoverzicht Blok 1. Materialen

Nr. Activiteit

Doel / reden

1.1 INSTRUCTIE: Terugkoppeling naar het filmpje van Blok 0 en de luxe waarin we leven. De leerlingen worden gestimuleerd om na te denken over de (elektronische) middelen die zij dagelijks gebruiken en wat het effect daarvan zou kunnen zijn.

Deze terugkoppeling geeft de samenhang weer tussen blok 0 en blok 1 en daarmee beseffen de leerlingen zich dat de dingen die zij dagelijks gebruiken niet vanzelfsprekend zijn in andere landen en dat de luxe van onze maatschappij een keerzijde heeft.

1.2 INDIVIDUELE COMPUTEROPDRACHT: Leerlingen maken de elektronische test om hun ecologische voetafdruk te meten. Opdracht 1

De leerlingen worden zich bewust van de effecten van hun gedrag op de aarde.

1.3 INDIVIDUELE OPDRACHT: Kaart van Borne laten analyseren en nadenken over ratio huizen, winkels, industrie, e.d. Welke voorzieningen zijn er in een Twents dorp? Opdracht 2

De leerlingen kunnen op yy Werkboek basis van een kaart bepalen yy Kaart van Borne wat de verdeling en indeling van verschillende typen bebouwing is. Deze opdracht dient als voorkennis voor het maken van een eigen dorp. Het sluit aan bij de geografische kerndoelen ‘Mens en maatschappij’.

10 min.

1.4 INDIVIDUELE LEESOPRACHT: De opdrachtgevers (wethouders van de gemeente Duurselo) geven de opdracht, d.m.v. een brief die u uitdeelt (evt. in envelop, samen met de Twentse Principes). De leerlingen moeten een dorp voor 12.000 inwoners gaan bouwen, gebaseerd op de principes van het Earth Charter. Opdracht 3

De wethouders dienen als rolmodel om attitudeverandering te bevorderen. De brief laat het ontwerpen van het dorp er officieel uitzien. Dit maakt de opdracht motiverend.

10 min.

Pagina 17 van 50

Duur 10 min.

yy Voetafdruk test. Te vinden via www.aardewijzer.nl. yy Per leerling één computer.

yy Werkboek yy Brief Bestuur van Twente

Docentenhandleiding

30 min.

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer


Nr. Activiteit

Doel / reden

Materialen

Duur

1.5 OPTIONEEL: De principes van het Earth Charter staan in het Twents weergegeven in de losse bijlage. Leerlingen kunnen dit vertalen (in grote lijnen). De vier hoofdthema’s worden in een audiofragment geleverd. Opdracht 4

De Belofte van Twente heeft tot doel gesteld om de inwoners van Twente bekend te maken met het Earth Charter. Een koppeling met Twente en het Twents is daarbij gewenst. Een audiofragment is toegevoegd omdat Twents luisteren gemakkelijker is dan Twents lezen.

yy Werkboek yy Bijlage Twentse Principes yy Audiofragment, te vinden via www.aardewijzer.nl

10 min.

1.6 GEZAMENLIJKE OPDRACHT / DISCUSSIE: Binnen de groepjes gaan leerlingen bedenken of en hoe zij al voldoen aan de principes. Door middel van discussie in hun groepje bepalen ze welk thema zij het belangrijkst vinden. Opdracht 5

Deze opdracht dient ter voorbereiding op plenaire discussie, zodat de leerlingen dan voldoende input kunnen geven. In een klein groepje nadenken over jezelf is ‘veiliger’ dan voor de hele klas.

yy Werkboek yy Bijlage Nederlandse principes

30 min.

1.7 GEZAMENLIJKE CREATIEOPDRACHT / DISCUSSIE: Het voor hun belangrijkste thema wordt door de leerlingen verwerkt in een strip, icoon, tekening of verhaal/gedicht. Dit wordt centraal kort gepresenteerd. Het is de bedoeling dat de docent de leerlingen uitdaagt te verantwoorden waarom het gekozen thema het belangrijkst is. Uiteindelijk resulterend in een discussie waarbij de coclusie moet zijn dat alle principes even belangrijk zijn, maar per persoon verschillende betekenis en implicaties. Opdracht 6

Doel van de opdracht is om concreet aan te geven hoe de principes in het dagelijks leven uitgelegd kunnen worden. De leerlingen halen de principes door deze discussie dichter naar hun eigen belevingswereld, wat bijdraagt aan attitudeverandering. Discussie is belangrijk om te kunnen verwerken en het past ook binnen de kerndoelen Nederlands. Op de uitkomsten van deze discussie wordt later teruggekomen, daarom moeten de aantekeningen goed bewaard worden!

yy yy yy yy

60 min.

Pagina 18 van 50

Werkboek Tekenpapier Tekenmateriaal Digibord of flip-over

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer


Nr. Activiteit

Doel / reden

Materialen

Duur

1.8 OPTIONELE HUISWERKOPDRACHT: Leerlingen aan de ouders laten vragen wat hun motivatie was om te gaan wonen waar ze nu wonen en hoe zij de principes van het Earth Charter naleven. De interviews worden in tweetallen afgenomen, zodat elke leerling zijn/haar eigen ouders interviewt, maar ook die van een medeleerling. Opdracht 7

Betrekken van de ouders maakt duidelijk dat leerlingen van huis uit elk hun eigen normen en waarden meegekregen hebben. Het onderstreept dat ook ouders de principes van het Earth Charter op hun eigen manier naleven. Het helpt tevens om beter in beeld te krijgen in hoeverre leerlingen volgens de principes leven. Tenslotte geeft het interview aan waar een dorp aan moet voldoen.

yy Werkboek yy Bijlage interviewschema

5 min.

Pagina 19 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Pagina 20 van 50

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer Blok 2

Het dorp

Pagina 21 van 50

Aarde Wijzer

Handleiding 4. De blokken Blok 2: Het dorp

4.3. Blok 2: Het dorp In Blok 2 gaan de leerlingen aan de slag met het ontwerpen van het dorp Duurselo. Tijdens dit blok houden ze zich alleen bezig met het ontwerpen en de structuur van de gebouwen en wegen. Ter introductie wordt Blok 1 nabesproken. Welke dingen zijn opgevallen? Wie heeft de grootste ecologische voetafdruk en hoe komt dat? Wie weet de Twentse principes van het Earth Charter nog? Klassikaal wordt besproken welke gebouwen en voorzieningen er in Duurselo moeten komen. Leerlingen kunnen zich hier op de thema’s van het Earth Charter baseren (als je goed voor elkaar moet zorgen, is een kinderdagverblijf bijvoorbeeld belangrijk). Ook kunnen zij de antwoorden van de interviews met de ouders gebruiken uit de optionele opdracht 7. Een terugkoppeling naar de discussie van Blok 1 (opdracht 6) is noodzakelijk; toen werden zaken genoemd die belangrijk waren om goed te kunnen leven. De vraag is hoe je dit in het dorp terug kunt brengen. In paragraaf 6.4 is een lijstje gegeven met gebouwen en voorzieningen die in een stad of dorp aanwezig kunnen zijn. Hiermee is niet gezegd dat al deze voorzieningen ook in Duurselo moeten komen, met (slechts) 12.000 inwoners. Wanneer leerlingen echter een goede reden hebben om een voorziening in Duurselo te plaatsen die normaal alleen in plaatsen met meer inwoners beschikbaar is, hoeft dit niet worden tegengehouden. Het is van belang dat door de discussie de volgende vragen beantwoord worden: Welke principes vinden de leerlingen belangrijk en welke gebouwen of voorzieningen passen hierbij? Welke gebouwen of voorzieningen zouden volgens het Earth Charter belangrijk zijn? Welke gebouwen of voorzieningen vinden de ouders van de leerlingen belangrijk? Welke gebouwen of voorzieningen heeft Borne of je eigen woonplaats en zou je die ook in Duurselo willen hebben? Mogelijk missen er na het beantwoorden van deze vragen nog gebouwen of voorzieningen in Duurselo. Met behulp van het lijstje gebouwen en voorzieningen in paragraaf 6.4 kunnen de gewenste gebouwen en voorzieningen van Duurselo aangevuld worden. Na de discussie gaan de leerlingen op basis van opdrachten in het werkboek aan de slag met het op schaal maken van de verschillende gebouwen en voorzieningen. Daarna moeten de verschillende gebouwen op de kaart worden ingepast. Ook komen de wethouders om de hoek kijken om advies te geven over de positionering van verschillende gebouwen. Wanneer blijkt dat de leerlingen te weinig ruimte hebben om hun voorzieningen en gebouwen in de wijk in te passen, melden ze dit bij de docent. Die legt dan de bouw van het dorp stil en start een nieuwe discussie. Welke voorzieningen/gebouwen kunnen weggelaten worden? Kan er nog geschoven worden met gebouwen naar andere wijken? Aan het einde van dit blok hebben de groepen elk een wijk met verschillende gebouwen erin.

Pagina 22 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

4. De blokken Blok 2: Het dorp

Tabel 4. Activiteitenoverzicht Blok 2. Materialen

Nr.

Activiteit

2.0

INSTRUCTIE: Deze terugkoppeling geeft Terugkoppeling naar de de samenhang weer tussen activiteiten van Blok 1 en de Blok 1 en Blok 2. grootte van de ecologische voetafdruk. De leerlingen hebben daarin de effecten van hun eigen leefstijl kunnen herkennen. Ook zijn de Twentse principes van het Earth Charter behandeld. Welke zijn blijven hangen?

2.1

INDIVIDUELE LEESOPDRACHT: Leerlingen maken kennis met de kaart van ‘Duurselo’ en de vier wethouders. Om de kaart zijn de Twentse principes geschreven. Ze kunnen in de brochure lezen welk thema van het Earth Charter zij in hun portefeuille hebben. De kaart van Duurselo wordt opgehangen / goed zichtbaar gemaakt. Opdracht 8

2.2 Door middel van een

plenaire brainstorm worden belangrijke gebouwen en voorzieningen die in Duurselo aanwezig moeten zijn bedacht, op basis van de thema’s van het Earth Charter. Deze worden op het bord of op een flipover geschreven, met een groepsnummer erachter dat aangeeft welke groep de voorziening of het gebouw aangedragen heeft en kort de reden. Opdracht 9

Pagina 23 van 50

Doel / reden

Duur 5 min.

15 min.

De wethouders fungeren als rolmodel; zij weten wat er in een dorp noodzakelijk is en vinden de principes van het Earth Charter belangrijk. De Twentse taal wordt in het lespakket verwerkt. Meer symbolisch: het dorp Duurselo wordt gecreëerd “binnen” de (Twentse) principes.

yy Kaart van Duurselo yy Brochure ‘Portefeuilleverdeling wethouders’ yy Werkboek

De discussie helpt de leerlingen om een mening te vormen ten aanzien van duurzaam leven. De discussie helpt de principes dichter naar jezelf toe te trekken. Het dient als koppeling tussen het Earth Charter en Duurselo en je eigen leven.

45 min. yy Flip-over / bord yy Uitkomsten discussie (1.7, opdracht 6) yy Uitkomsten interviews (1.8, opdracht 7) yy Werkboek

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

4. De blokken Blok 2: Het dorp

Nr.

Activiteit

Materialen

Doel / reden

2.3 Verdeling van de gebouwen/ In kleine groepen van voorzieningen via hand op vier werkt praktisch. steken. Aan de hand van De leerlingen hebben wat zij belangrijk vonden commitment met hun (zie groepsnummer op lijst eigen aangedragen voorzieningen / gebouwen) gebouw. 2.4 De leerlingen gaan hun Sluit aan bij kerndoel toegewezen gebouwen ‘op schaal tekenen’. De / voorzieningen fysiek voorzieningsvellen maken vormgeven op een het tekenen op schaal eigen plattegrond; de eenvoudiger. Leerlingen gebouwen kunnen uit de kunnen in deze opdracht voorzieningsvellen geknipt actief en creatief bezig worden. Elk groepje zijn. krijgt een eigen wijk van Doel is dat leerlingen het dorp Duurselo, op inzien dat het sluiten een A2. Hier worden de van compromissen gebouwen / voorzieningen in gepuzzeld. Hiervoor noodzakelijk is: als het zijn voorzieningsvellen zwembad heel groot beschikbaar. Deze moeten wordt, is er minder op gekleurd papier geprint ruimte voor het park worden. (natuur en rust)

Duur 15 min.

yy Werkboek yy Wijkplattegronden Duurselo (op A3) yy Voorzieningsvellen yy Scharen yy Plakband yy Tekenmateriaal

2 uur

Als leerlingen tot de ontdekking komen dat alle gebouwen of voorzieningen niet in het dorp passen, melden ze dit bij de docent. De voorzieningen moeten met een dubbel plakbandje vastgeplakt worden, zodat ze er nog af te halen zijn. Opdracht 10

2.5 Afsluiten met een

samenvatting van wat we geleerd hebben (hoe komen principes terug in het dorp en past dit allemaal). Aankondigen wat we het volgende dagdeel gaan doen.

Pagina 24 van 50

Geeft structuur aan de lessen

Docentenhandleiding

5 min.

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer Blok 3

De maatschappij

Pagina 25 van 50

Handleiding

Aarde Wijzer

4. De blokken Blok 3: De maatschappij

4.4. Blok 3: De maatschappij Blok 3 draait om de invloeden van verschillende culturen op de invulling van bepaalde voorzieningen. Eerst wordt teruggekoppeld naar de plaatsing van de gebouwen op de kaart. Daarbij wordt de vraag gesteld of de principes van het Earth Charter in deze verdeling terugkomen en op welke manier. Hier is ook ruimte voor het bedenken van een goed doel dat binnen het dorp Duurselo moet worden uitgedragen. Dit is een optionele opdracht. Ook het verschil tussen normen en waarden moet hier nog eens aangestipt worden. Als de klas nog niet veel feeling met normen en waarden heeft is het mogelijk hier een gedeelte van dit blok aan te besteden. In paragraaf 6.5 zijn hiervoor aanvullende bronnen gegeven. De leerlingen gaan dan aan de slag op de computer. Zij moeten voor één cultuur bedenken hoe een bepaalde voorziening er voor die cultuur er idealiter uit ziet. Omdat religieuze uitingen en regels het duidelijkst naar voren komen binnen een cultuur, is het aan te bevelen om leerlingen hier informatie over op te laten zoeken. Bij de opdracht worden uit praktisch oogpunt etniciteiten generaliserend in hokjes gestopt. Hier wordt een opmerking over gemaakt door één van de wethouders, om aan te geven dat men dit normaalgesproken niet mag doen. Voor het zoeken naar informatie over de verschillende culturen of religies kan gebruik gemaakt worden van de bronnen in paragraaf 6.5, maar de mogelijkheid bestaat ook om leerlingen informatie op te laten zoeken uit boeken in de schoolbibliotheek. In de werkboeken is een voorbeeld gegeven voor een Hollandse invulling van het stadspark. Daarbij wordt als voorbeeld gegeven dat Nederlanders erg van regels houden, en dat daarom bij elke ingang van het park een bordje met alle regels van het park moeten worden neergezet. Op deze manier kan een koppeling worden gemaakt tussen de invulling van een bepaald gebouw of voorziening en een van de heersende culturen. Uiteindelijke conclusie van opdracht 11 is dat de verschillende culturen prima te verenigen zijn binnen de gebouwen, maar dat beide groepen dan wel bereid moeten zijn om concessies te doen. Ter afsluiting van dit Blok kan een proeverij voor restaurant ‘de Vretskuur’ worden gehouden om het nieuwe menu te bepalen. De leerlingen maken hiervoor een gerecht dat bij hun eigen cultuur past en laten dit aan andere leerlingen proeven. Elke leerling geeft cijfers, en het gerecht met de beste cijfers komt op de menukaart te staan. Tabel 5. Activiteitenoverzicht Blok 3. Materialen

Nr.

Activiteit

Doel / reden

3.1

INSTRUCTIE: Terugkoppeling naar vorige dagen. We hebben nu allemaal wijken waar de principes in terug komen. Nu zijn het nog lege gebouwen, maar vandaag gaan we hier een invulling aan geven.

Geeft structuur aan de lessen en geeft doel van de les weer

Pagina 26 van 50

Docentenhandleiding

Duur 10 min.

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer


Materialen

Nr.

Activiteit

Doel / reden

3.2

INDIVIDUELE COMPUTEREN LEESOPDRACHT Per groepje wordt één gebouw of voorziening toegewezen door de docent. De leerlingen krijgen per persoon één cultuur toegewezen. Voor deze cultuur zoeken zij uit welke implicaties dit heeft voor hun voorziening Samen komen zij tot een gezamenlijke invulling van de voorziening. Opdracht 11

90 min. Dit geeft inzicht in de yy Werkboek yy Informatiebronnen verschillende culturen en dat elke cultuur andere (schoolbibliotheek of wensen met zich mee kan bronnen in 6.5.2) brengen. Deze opdracht kan actuele thema’s naar voren brengen, bijvoorbeeld over het hoofddoekjesverbod.

3.3

OPTIONELE DISCUSSIE: Discussie over hoe het handelen van het dorp bij zou kunnen dragen aan de ondersteuning van één of meer goede doelen (zie 6.5.4). In een extra themadag o.i.d. zouden de leerlingen zelf geld voor het goede doel in kunnen zamelen. Opdracht 12

Dit is een koppeling naar je yy eigen leven; hoe kun je zelf je steentje bijdragen om hulpbehoevende mensen te yy helpen.

3.4

OPTIONELE INSTRUCTIE: De docent legt uit wat normen en waarden zijn, met voorbeelden hoe deze binnen het huis(houden) of op school terug kunnen komen (zie 6.5.1).

Dit is een aanvulling op yy In paragraaf 6.5.1. het lespakket; geeft worden een aantal theoretische ondersteuning suggesties voor bronnen gedaan

Pagina 27 van 50

Duur

Afhankelijk van wat er bedacht wordt door de leerlingen Werkboek

Docentenhandleiding

15 min.

15 min.

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer


Nr.

Activiteit

Doel / reden

Materialen

Duur

3.5

Elke leerling ontwerpt zijn eigen leven binnen het dorp: een eigen invulling van het huis(houden). Daarbij is er ruimte om de principes weer aan bod te laten komen. Opdracht 13 Verwerking van dit ontworpen ideale leven gebeurt door middel van het maken van een persoonlijk moodboard. Opdracht 14

Dit brengt de principes dichtbij de leerlingen zelf. Gevoelens en wensen zijn goed creatief te verwerken. Het maken van een moodboard sluit aan bij kerndoelen Kunst en Cultuur

yy yy yy yy yy yy yy

90 min.

3.6

OPTIONEEL: Het groepje dat het restaurant toegewezen gekregen heeft, houdt een proeverij van etnische gerechten die door leerlingen meegenomen zijn. Op basis daarvan kan er gestemd worden voor een menu voor het dorp. Opdracht 15

Door gerechtjes te proeven leren leerlingen respect en waardering te krijgen voor andere culturen Wanneer het gaat om levensmiddelen, is de kant op participatie van de ouders het grootst.

yy Gerechtje per 60 min. leerling yy Mogelijkheid voor opwarmen yy Borden, bestek en glazen yy Bijlage de ‘vretskuur’ yy Werkboek

3.7

INSTRUCTIE: Afsluiten met belangrijke doelen van dit blok (hoe komen de principes terug in de maatschappij en in je eigen leven) vooruitblikken op volgende dagdeel (alles samenbrengen)

Geeft structuur aan de lessen

Pagina 28 van 50

Tijdschriften Schaar Lijm Papier Karton Kleurpotloden o.i.d. Werkboek

Docentenhandleiding

5 min.

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer Blok 4

Afsluiting

Pagina 29 van 50

Handleiding

Aarde Wijzer

4. De blokken Blok 4: Afsluiting

4.5. Blok 4: Afsluiting In Blok 4 staat de synthese van de voorgaande blokken centraal en wordt het werken met AardeWijzer afgesloten. Dit blok heeft dan ook een samenvattend karakter. De leerlingen bespreken onder leiding van de docent of het dorp helemaal ‘af’ is. Zijn alle gebouwen aanwezig? Zijn er gebouwen overbodig of dubbel? En zijn deze veranderingen aan het dorp belangrijk genoeg om ze nog door te voeren? Het idee achter deze discussie is dat de leerlingen vanzelf tot de conclusie komen dat het maken van compromissen en het zoeken naar de gulden middenweg niet te vermijden is. Als afsluitende opdracht maken de leerlingen een brochure over het leven in Duurselo. Daarin worden feiten beschreven als de grootte van het dorp en het aanwezig zijn van de voorzieningen, maar wordt ook uitgelegd waarom nieuwe bewoners in Duurselo zouden moeten komen wonen. De principes van het Earth Charter staan hierin centraal. Tabel 6. Activiteitenoverzicht Blok 4. Nr.

Activiteit

Doel / reden

4.1

INSTRUCTIE: Samenvatting van vorige dagdelen. Doel van vandaag uitleggen: alle stadsdelen samenvoegen tot één dorp. Bekijken of er nog dingen missen in het dorp.

Geeft structuur aan de lessen en geeft doel van de les weer

4.2

GEZAMENLIJKE DISCUSSIE: Geeft eigenaarschap van Plenaire discussie o.l.v. de het dorp weer. docent over of er nog dingen missen of overbodig zijn in het dorp. Naar aanleiding van bevindingen van dagdeel 3; welke dingen leerlingen in hun eigen leven belangrijk vonden. Opdracht 16

yy Flip-over / bord of aantekeningenblok yy Werkboek

10 min.

4.3

GEZAMENLIJKE DISCUSSIE: Vragen hoe belangrijk de toevoegingen zijn, omdat de ruimte gelimiteerd is. Overwegen of het toevoegen van het een het slopen van het ander waard is (is de bibliotheek bijvoorbeeld belangrijker dan het zwembad?). Opdracht 16

yy Flip-over / bord of aantekeningenblok yy Werkboek

10 min.

Pagina 30 van 50

Materialen

Geeft weer dat het moeten maken van compromissen noodzakelijk is: ‘de ideale wereld bestaat niet’.

Duur 5 min.

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

4. De blokken Blok 4: Afsluiting

Nr.

Activiteit

4.4

INDIVIDUEEL: De laatste wijzigingen worden ingepast in de kaart. De docent bepaalt welke groep dat doet. Eén leerling per wijk plakt de wijk op de grote plattegrond van Duurselo. De voorzieningen en gebouwen op de wijk kunnen definitief vastgeplakt worden. Opdracht 17

4.5

GEZAMENLIJKE OPDRACHT, COMPUTEROPDRACHT Leerlingen maken een brochure over Duurselo voor mensen die er komen te wonen. Hiervoor vervullen de leerlingen de rol van journalist of redacteur. Er wordt een stukje geschreven over de gebouwen en voorzieningen van Duurselo (dagdeel 2), over hoe men er samenleeft (dagdeel 3) en over de geografie en demografie van Duurselo (dagdeel 1, 2 en 3). In elk stukje moet naar voren komen hoe de thema’s van het Earth Charter hierin terug komen. Indien opdracht 12 (3.3) gedaan is kan één leerling een uitnodiging voor de openingsdag en het plan voor de inzameling van geld voor het goede doel beschrijven. Opdracht 18

Pagina 31 van 50

Doel / reden

Deze opdracht biedt leerlingen de mogelijkheid om creatief te verwerken wat ze geleerd hebben. Al het geleerde wordt in deze opdracht samengebracht en fysiek gebundeld. De leerlingen hebben ergens naar toe kunnen werken en sluiten hiermee het lespakket af.

Materialen

Duur

yy yy yy yy yy

15 min.

Werkboek Voorzieningsvellen Schaar Plakband Lijm

yy Computers met tekstverwerker (minimaal één per groepje) yy Kleurenprinter of mogelijkheid tot drukken.

Docentenhandleiding

2 uur

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

5. Beoordeling

Nr.

Activiteit

Doel / reden

Materialen

Duur

4.6

Afsluiting met het drukken en tonen van de brochure en lezen van de bedankbrief. Optioneel: De brochure kan aan een belangrijke persoon (politicus) uit de regio overhandigd worden of op andere wijze publiek gemaakt worden.

De leerlingen hebben ergens naar toegewerkt en kunnen aan de wereld laten zien hoe creatief ze zijn geweest. Hiermee wordt een gevoel van trots en tevredenheid gecreëerd.

yy Afhankelijk van de wijze waarop de brochure aangeboden wordt

10 min.

5. Beoordeling De afsluitende opdracht (het maken van een brochure) kan gezien worden als toetsing. Hierin vatten de leerlingen alles samen wat zij in de vorige blokken geleerd hebben. De leerdoelen zijn in de opdrachten van voorgaande allemaal aan bod gekomen. Veel van de opdrachten gaan over het geven van een eigen mening. Deze antwoorden kunnen niet goed of fout zijn en zijn daarom lastig te beoordelen. Voor de vragen waar (de strekking van) het antwoord wel als goed of fout beoordeeld kan worden, is een antwoordmodel opgenomen in Bijlage B. Het is van belang dat leerlingen beoordeeld worden op participatie en inzet. Wanneer zij actief met de stof bezig zijn geweest, is de kans groot dat zij nagedacht hebben over de manier waarop zij leven en of dit in overeenstemming is met de principes van het Earth Charter. Leerlingen kunnen in de gelegenheid worden gesteld om zichzelf te beoordelen. Dit kan met behulp van een rubric. Dit is een instrument waarmee leerlingen zichzelf toetsen bij het oplossen van real-life problemen. De leerlingen krijgen door het invullen van de rubric inzicht in de kwaliteit van hun eigen werken leerproces (Ververs Foundation, 2007). In de rubric worden een aantal doelen gemeten (uitvoering, gedrag en kwaliteit) door middel van een schaal. Op deze schaal kan aangegeven worden of de leerling zichzelf slecht, redelijk of goed beoordeeld. Een aantal dimensies zijn geformuleerd waarop de opdracht beoordeeld kan worden. Deze dimensies kunnen als slecht, redelijk of goed beoordeeld worden. De rubric kan ingezet worden na elk blok. De inzichten die de leerling dan over zichzelf en zijn werkwijze opdoet, kunnen dan ingezet worden in de volgende blokken. Een rubric leent zich goed voor dergelijk tussentijds gebruik (Ververs Foundation, 2007). Er kan echter ook voor gekozen worden om de rubric aan het eind van het project te gebruiken.

Pagina 32 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

5. Beoordeling

Tabel 7. Beoordelingsrubric Onderdeel

Goed werk (3 punten)

Voldoende (2 punten)

Onvoldoende (1 punt)

Leerdoel 1: Alle vier hoofdthema’s van het Earth Charter uit het hoofd op kunnen noemen.

Ik kan alle vier hoofdthema’s van het Earth Charter uit het hoofd opnoemen.

Ik kan twee of drie hoofdthema’s van het Earth Charter uit het hoofd opnoemen.

Ik kan één of geen hoofdthema van het Earth Charter uit het hoofd opnoemen.

Leerdoel 2: Aan anderen uitleggen waarom het Earth Charter volgens hen belangrijk is.

Ik kan heel goed uitleggen waarom het Earth Charter belangrijk is.

Ik kan ongeveer uitleggen waarom het Earth Charter belangrijk is.

Ik kan niet uitleggen waarom het Earth Charter belangrijk is.

Leerdoel 3: Met een voorbeeld uit kunnen leggen dat duurzaamheid voor iedereen iets anders betekent.

Ik kan uitleggen dat duurzaamheid voor iedereen iets anders betekent.

Ik begrijp dat duurzaamheid voor iedereen iets anders betekent, maar ik kan dit niet zo goed aan iemand anders uitleggen.

Ik kan niet uitleggen dat duurzaamheid voor iedereen iets anders betekent.

Leerdoel 4: Met een voorbeeld uit kunnen leggen dat het sluiten van compromissen noodzakelijk is om duurzaamheid in de samenleving te waarborgen.

Ik kan met een voorbeeld uitleggen dat mensen allemaal een beetje moeten toegeven om het met elkaar eens te worden wanneer je met elkaar wilt leven.

Ik begrijp dat mensen allemaal een beetje moeten toegeven om het met elkaar eens te worden wanneer je met elkaar wilt leven, maar ik kan dit niet zo goed aan iemand anders uitleggen.

Ik kan niet uitleggen dat mensen allemaal een beetje moeten toegeven om het met elkaar eens te worden wanneer je met elkaar wilt leven.

Leerdoel 5: Uit het hoofd aangeven of hun bio-voetafdruk groter dan, kleiner dan, of gelijk is aan de bio-voetafdruk van de gemiddelde Nederlander, Amerikaan en Congolees.

Ik kan uit mijn hoofd aangeven of mijn biovoetafdruk groter dan, kleiner dan of gelijk is aan de bio-voetafdruk van de gemiddelde Nederlander, Amerikaan en Congolees.

Ik weet van twee vergelijkingen (gemiddelde Nederlander, Amerikaan en Congolees) of ik een kleinere, grotere of even grote biovoetafdruk heb.

Ik kan niet aangeven of mijn voetafdruk groter, kleiner of even groot is als die van een gemiddelde Nederlander, Amerikaan of Congolees.

Leerdoel 6: Uit het hoofd aangeven wat de grootte van hun bio-voetafdruk betekent voor de aarde.

Ik kan uit het hoofd aangeven hoeveel wereldborrel er precies nodig zijn wanneer iedereen hetzelfde zou leven als ik (met één cijfer achter de komma).

Ik kan uit het hoofd aangeven hoeveel wereldbollen er nodig zijn wanneer iedereen hetzelfde zou leven als ik (zonder cijfer achter de komma).

Ik kan niet uit het hoofd aangeven hoeveel wereldbollen er nodig zijn wanneer iedereen hetzelfde zou leven als ik.

Pagina 33 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

5. Beoordeling

Onderdeel




Leerdoel 7: Minimaal één manier per hoofdthema noemen waarop zij de principes van het Earth Charter in hun eigen leven in de praktijk kunnen brengen.

Ik kan per hoofdthema van het Earth Charter meer dan één manier noemen hoe ik dit thema in mijn eigen leven uit kan voeren.

Ik kan per hoofdthema van het Earth Charter één manier noemen hoe ik dit thema in mijn eigen leven uit kan voeren.

Ik kan niet voor alle hoofdthema’s van het Earth Charter aangeven hoe ik dit thema in mijn eigen leven uit kan voeren.

Leerdoel 8: Minimaal één positief gevolg per categorie (mensen, dieren, planten en milieu) noemen wanneer men de principes van het Earth Charter in het eigen leven in de praktijk brengt

Ik kan één positief gevolg aangeven voor de mens, één voor de dieren, één voor de planten en één voor het milieu wanneer ik leef volgens de principes van het Earth Charter.

Ik kan wel één of meer positieve gevolgen aangeven wanneer ik leef volgens de principes van het Earh Charter, maar niet voor alle vier categorieën (mensen, dieren, planten en milieu).

Ik kan geen positieve gevolgen aangeven voor de mens, de dieren, de planten en het milieu wanneer ik leef volgens de principes van het Earth Charter.

Werkboek: Volledigheid

Ik heb alle vragen in Ik heb een paar vragen het werkboek helemaal in het werkboek beantwoord. overgeslagen of half afgemaakt.

Ik heb veel vragen in het werkboek niet gemaakt.

Discussie: Houding

Ik heb veel argumenten genoemd in de discussieopdrachten (actief deelgenomen).

Ik heb een paar argumenten genoemd in de discussieopdrachten (redelijk actief deelgenomen).

Ik heb weinig of geen argumenten genoemd in de discussuieoprachten (niet actief deelgenomen).

Wijk Duurselo: (volledigheid)

Ik heb alle gebouwen of voorzieningen die de klas in mijn wijk wilde hebben, in mijn wijk kunnen puzzelen.

Ik heb één of een paar gebouwen of voorzieningen die de klas in mijn wijk wilde hebben, niet in mijn wijk kunnen puzzelen.

Ik heb bijna geen van de gebouwen of voorzieningen die de klas in mijn wijk wilde hebben, in mijn wijk kunnen puzzelen.

Wijk Duurselo: (netheid)

Mijn wijk ziet er netjes en verzorgd uit.

Mijn wijk ziet er niet heel netjes uit.

Mijn wijk is slordig gemaakt.

Brochure: (volledigheid principes)

Ik heb voor mijn deel van de brochure met concrete voorbeelden aan kunnen geven hoe de principes terug komen in Duurselo.

Ik heb voor mijn deel van de brochure ongeveer aan kunnen geven hoe de principes terug komen in Duurselo.

Ik heb in mijn deel van de brochure niet aan kunnen geven hoe de principes terugkomen in Duurselo.

Pagina 34 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

6. Benodigdheden

Onderdeel




Samenwerking: (taakverdeling)

Ik heb ongeveer evenveel gedaan als mijn groepsgenoten.

Ik of één van mijn groepsgenoten heeft wat meer of wat minder gedaan dan de rest.

Ik of één van mijn groepsgenoten heeft veel meer of veel minder gedaan dan de rest.

Deelname

Ik vind dat ik actief meegedaan heb aan AardeWijzer

Ik vind dat ik soms wat actiever mee had kunnen doen aan AardeWijzer

Ik heb niet actief meegedaan aan AardeWijzer

6. Benodigdheden In dit hoofdstuk is weergegeven welke materialen nodig zijn voor het uitvoeren van AardeWijzer. Deze benodigdheden zijn tevens terug te vinden in de activiteitenoverzichten in hoofdstuk 4.

6.1. Algemene benodigdheden Materialen die geleverd worden bij AardeWijzer zijn: Werkboek, inclusief brief van de Wethouders Plattegrond Duurselo Wijkplattegronden Duurselo Voorzieningsvellen (uit te printen op gekleurd papier) Daarnaast zijn er in de klas of school de volgende materialen noodzakelijk: Computers (bij voorkeur voor elke leerling één) (Kleuren)printer (wenselijk, maar niet noodzakelijk) Flip-overs en stiften of digibord Beamer met geluidsinstallatie of digibord De leerlingen hebben de volgende materialen nodig: Schrift of kladblok Tijdschriften (aanwezig op school of zelf meegebracht) Scharen Plakband Lijm

Pagina 35 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding 6. Benodigdheden

6.2. Benodigdheden Blok 0 In blok 0 wordt een filmpje getoond die de voordelen van de consumptiemaatschappij laten zien. Een slim huis In dit filmpje is te zien hoe technische snufjes een huis slim kunnen maken. Allerlei systemen zijn aan elkaar gekoppeld, zodat je lichten automatisch aangaan wanneer het donker wordt. Gordijnen die automatisch openen en sluiten, verwarming automatisch: gemak dient de mens. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20071113_slimhuis01 My super sweet sixteen In de serie ‘My Super Sweet Sixteen’ van MTV worden jongeren op hun zestiende verjaardag verwend met luxe cadeaus. Ze mogen een groot feest geven voor hun vrienden en hoeveel het kost maakt niet uit. De filmpjes die via de site van mtv zijn te vinden, zijn allemaal Engelstalig en zonder ondertiteling. De meeste leerlingen zullen echter bekend zijn met de serie. Wat gezegd wordt is bovendien niet heel belangrijk, want de beelden spreken voor zich. http://www.mtv.nl/shows/my_sweet_world_class/afleveringen/My-Sweet-World-ClassEpisode9

6.3. Benodigdheden Blok 1 In Blok 1 krijgen leerlingen de opdracht om hun ecologische voetafdruk te bepalen (opdracht 1; activiteit 1.2). Deze afdruk is te vinden op: http://www.wnf.nl/nl/wat_wnf_doet/thema_s/voetafdruk/test_je_voetafdruk/

6.4. Benodigdheden Blok 2 In Blok 2 wordt een klassikale discussie gehouden over gebouwen en voorzieningen die Duurselo zou moeten hebben. Ter inspiratie is hier een lijst met gebouwen en voorzieningen gegeven, gesorteerd per principe van het Earth Charter. De mogelijkheid bestaat om leerlingen na te laten denken over een goede balans tussen ondernemerschap en zorg binnen de maatschappij van Duurselo. In Blok 3 kan over de invulling van bedrijven, banken (waar investeren zij bijvoorbeeld in) en ontmoetingsplekken nagedacht worden. In Blok 2 is het echter ook waardevol om na te denken over gebouwen die een aanvulling zijn voor een duurzaam dorp waarin meerdere (sub-)culturen voortkomen.

Pagina 36 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding 6. Benodigdheden

Heb respect voor elkaar, voor de dieren en de planten: Te denken valt aan plaatsen of gebouwen waarin men in aanraking komt met andere (subculteren). Veel vrijetijdsvoorzieningen vallen hieronder. Ook plaatsen die met dieren of planten te maken hebben, vallen onder dit principe. Daarnaast worden hier ook de voorzieningen die te maken hebben met de zorg onder dit principe geschaard. Apotheek Asielzoekerscentrum en vluchtelingenwerk Basisonderwijs Buurt-, dorps- en wijkverenigingen Bloemwinkel en tuincentrum Bioscoop (andere culturen leren kennen) Camping Cultuur- en muziekscholen Dierenarts Dierenasiel Dierenambulance Dierenbescherming Discotheek Evenementenhal Fysiotherapeut Geestelijke gezondheidszorg Gehandicaptenzorg en – voorzieningen Horeca (hotels, restaurants, cafés) Huisarts Jeugd- en jongerencentra Jeugdzorg Kinderboerderij Kinderopvang Kraamzorg Maatschappelijk werk Museum Natuur- en Milieucentrum Parken Partycentrum Peuterspeelzaal Religieus centrum (kerk, moskee, e.d.) Scouting Speeltuinen Sportcentra Sportvelden Tandarts Theater

Pagina 37 van 50

Thuiszorg Uitvaart Verpleeg- en verzorgingshuis Vervolgonderwijs Volkstuinen Voortgezet onderwijs Ziekenhuis / kliniek Zorgboerderijen

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

6. Benodigdheden

org goed voor het milieu: Z Plaatsen die te maken hebben met het opwekken en het verbruiken of besparen van energie vallen hieronder. Afvalscheiding Autogarage en autoverhuur, rijscholen Benzinestation Bus Carpoolplaats Energiebedrijf Kringloopbedrijven Treinstation Taxistandplaats Vuilstort Waterzuivering We zijn allemaal gelijk: sociale en economische rechtvaardigheid: Plaatsen die te maken hebben met wonen, onderwijs, kennis en inkomsten vallen hieronder. Banken Bibliotheek Boekwinkel Dag-, week- en maandbladen Internetcafés Kantoren (accountants, adviesbureaus, advocaten, e.d.) Markt Postkantoor Radio- en tv-omroepen Supermarkt, bakker, slager, groenteboer Woningbouw Democratie, geweldloosheid en vrede: Brandweer Politiebureau Rechtsgebouw

Pagina 38 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

6. Benodigdheden

6.5. Benodigdheden Blok 3 6.5.1. Normen en waarden In blok 3 is er ruimte om uit te leggen wat normen en waarden zijn (activiteit 3.4). Mogelijke bronnen waar dit te vinden is zijn hieronder gegeven. De mogelijkheid bestaat om leerlingen dit zelf te laten bekijken of lezen, ook kan u als docent de concepten normen en waarden via klassikale instructie uitleggen. http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/1340228/democratie/2157342/ levensbeschouwing/item/224453/regels-normen-en-waarden/ http://www.kennisnet.nl/vo/scholier_havovwo_perdagwijzer/waardenennormen/html/pdf/ infoblad.pdf http://www.schoolbieb.nl/voortgezet_onderwijs_doelgroep/3_44_4_vmbo_ (onderwijsniveau)/maatschappijleer_(vak)/samenleving/normen_en_waarden_

6.5.2. Bronnen verschillende culturen: Multicultureel Nederland http://www.entoen.nu/veelkleurignederland/po http://www.schooltv.nl/weekjournaal/onderwerpen/item/2650698/multiculturelesamenleving/ http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/2516175/dossier-maatschappijleer/2157348/ maatschappijleer/item/224408/integratie/ http://www.innl.nl/page/6052/nl Op Dutchkids.nl staan 6 leerlingen uit een Nederlandse klas centraal. Elk met een eigen afkomst, religie, kledingstijl en ieder heeft zijn of haar eigen problemen. Als je doorklikt op de linkjes, krijg je achtergrondinformatie, bijvoorbeeld over het hindoeïsme, het dragen van hoofddoekjes, gearrangeerde huwelijken, e.d. http://www.dutchkids.nl/

Pagina 39 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

6. Benodigdheden

Op de website van Kiem, een organisatie die de effectiviteit van integratiebeleid wil vergroten, kan men op thema’s en dossiers klikken. Je vindt dan informatie over de verschillende etnische groepen in Nederland en zaken als onderwijs, werk en wonen, veiligheid, bestuur en economie. De site is wel wat onoverzichtelijk en taalgebruik is misschien wat te moeilijk. http://www.integratie.net/ http://www.schoolbieb.nl/voortgezet_onderwijs_doelgroep/3_44_4_vmbo_ (onderwijsniveau)/levensbeschouwing/feestdagen_gr/religieuze_feesten_ Achtergrondinformatie over China: http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/2157310/aardrijkskunde/item/1581893/devolksrepubliek-china/ Achtergrondinformatie over Suriname en de Antillen: http://www.schooltv.nl/weekjournaal/onderwerpen/item/2389356/suriname/ http://altijdwat.ncrv.nl/uitzendinggemist/fragment/altijd-wat-wijzer-antillianen-innederland Achtergrondinformatie over Marokko: http://www.schooltv.nl/weekjournaal/onderwerpen/item/2359305/marokko/ Achtergrondinformatie over Turkije: http://turksnl.net/turkije/ Achtergrondinformatie over Nederland: http://www.leerkracht.nl/show?id=24995 http://www.ontdeknederland.org/

Pagina 40 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

6. Benodigdheden

Informatie over de islam: http://www.schooltv.nl/weekjournaal/onderwerpen/item/2318452/islam/ en het boerkaverbod: http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/2994203/debat-boerkaverbod/2157348/ maatschappijleer/item/2999381/nederland-en-de-boerka/ Het Nederlandse onderwijssysteem: http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/3141014/debat-financiele-steun-aan-religieusonderwijs/2157348/maatschappijleer/item/3142007/openbaar-en-bijzonder-onderwijs/

6.5.3. Verschillende culturen per gebouw of voorziening In blok 3 zoeken leerlingen informatie op over verschillende culturen en wat daarvan de consequentie is voor hun toegewezen gebouw of voorziening. In Nederland komen het meeste Hollanders, Turken en Marokkanen, Surinamers en Antilianen en Aziaten voor. Het ligt voor de hand om de leerlingen informatie te laten zoeken over de religies die de meeste mensenbinnen deze etniciteiten praktiseren. De volgende religies kunnen daarom nader onderzocht worden door de leerlingen: Hollanders (evt. Christendom, of onderscheid tussen protestanten en katholieken) Islam Hindoeïsme Jodendom

6.5.4. Verschillende culturen per gebouw of voorziening Mogelijke goede doelen die betrekking hebben op het Earth Charter zijn: Cliniclowns Edukans Fairtrade Greenpeace Grote Clubactie Jantje Beton KiKa Pagina 41 van 50

Oxfam Novib Plan SOS Kinderdorpen Stichting Doe een Wens Unicef Wakker Dier War Child

Wereld Natuur Fonds Zinloos Geweld Zie voor meer ideeën ook http://www.goededoelen.nl/

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Handleiding

Aarde Wijzer

7. Tips en variatie

6.6. Benodigdheden Blok 4 In Blok 4 zijn geen aanvullende materialen nodig. Het is van belang dat leerlingen voldoende knutselmaterialen (schaar, plakband, lijm, papier, karton, tijdschriften, e.d.) tot hun beschikking hebben. De benodigde materialen zijn weergegeven in het activiteitenoverzicht.

7. Tips en variatie 7.1. Algemene variatiemogelijkheden AardeWijzer is goed in te zetten in een projectweek, of op een ander moment wanneer er op school ruimte is voor vakoverstijgende projecten. Een mogelijke uitbreiding op AardeWijzer is de koppeling naar een maatschappelijke stage. AardeWijzer kan dan gezien worden als introductie op de maatschappelijke stage. Tijdens de stage kunnen leerlingen zich voor een korte periode inzetten om van hun eigen leefomgeving een betere plek te maken. Ze kunnen een klein onderdeel van het ontwerp van Duurselo in de praktijk bregen.

7.2. Variatiemogelijkheden bij de opdrachten Opdracht 12 behelst een brainstorm over hoe Duurselo geld in zou kunnen zamelen voor het goede doel, bij opening van het dorp (opdracht 12). De aantekeningen van deze brainstorm kunnen op het bord geschreven worden. Een goed plan zou door de klas daadwerkelijk ten uitvoer kunnen worden gebracht, bijvoorbeeld op de laatste schooldag of een themadag. Voor activiteit 3.4 (uitleg over wat normen en waarden zijn), kan het Waarden en Normenspel van Peter Gerrickens, Marijke Verstege en Zjev van Dun gespeeld worden. De bedoeling van het spel is om met elkaar in gesprek te gaan over normen en waarden. Dit spel is op te vragen bij de Belofte van Twente. Meer informatie over het Waarden en Normen spel is te vinden op www.kwaliteitenspel.nl Opdracht 15 (het organiseren van een proeverij) kan uitgebreid worden naar een complete maaltijd, al of niet voor meerdere klassen. Gezamenlijk eten kan de binding tussen groepen of klassen versterken en kan daarom goed als opening voor een projectweek ingezet worden. In opdracht 16 discussiëren leerlingen met elkaar over of er nog gebouwen aan Duurselo toegevoegd moeten worden of dat er misschien nog gebouwen of voorzieningen kunnen verdwijnen. Afhankelijk van de inzichten die de leerlingen hebben opgedaan in de vorige dagdelen, zal het dorp er anders uit komen te zien. Misschien zijn de leerlingen tot de conclusie gekomen dat een sporthal minder belangrijk is dan een moskee. Uiteindelijk moet de hele klas tot overeenstemming komen of de moskee dan plaats moet maken voor de sporthal. Hiervoor wordt een klassikale discussie georganiseerd. Hoe leerlingen argumenten moeten geven, wordt uitgelegd door één van de wethouders. Mogelijk kunt u deze klassikale discussie een politiek tintje geven door leerlingen te laten stemmen. Hiervoor kan een stembureau in het leven worden geroepen, leerlingen kunnen rode of groene kaartjes omhoog houden, o.i.d. Pagina 42 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Handleiding 8. Referenties

8. Referenties Smith, P. L., & Ragan, T. J. (2005). Instructional design. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc. Ververs Foundation. (2007). Bouwsteen 4: ontwikkel een rubric (beoordeling) Retrieved 16 mei 2011, from http://www.webquests.nl/index.php?option=com_content&view=article &id=6&Itemid=22 Vilela, M., Roerink, A., & Blaze Corcoran, P. (2005). Het Earth Charter in Actie, naar een duurzame wereld. Amsterdam: KIT Publishers.

Pagina 43 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Pagina 44 van 50

www.aardewijzer.nl

Bijlage A

Aarde Wijzer

Koppeling kerndoelen

Bijlage A – Uitgebreid overzicht koppeling activiteiten aan kerndoelen Kerndoel onderbouw voortgezet onderwijs

Activiteit AardeWijzer

Domein: Nederlands Kerndoel 5: De leerling leert in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, deze informatie te ordenen en te beoordelen op waarde voor hemzelf en anderen.

De leerlingen zoeken informatie op over de invulling en werking van zaken die in het dorp moeten komen (wonen, leren, werken, uitgaan, verkeer, afval en milieu en cultuur en religie), om te kunnen bepalen hoe dit vorm krijgt in het dorp Duurselo.

Kerndoel 6: De leerling leert deel te nemen aan overleg, planning, discussie in een groep.

Bij aanvang van AardeWijzer vindt er een plenaire discussie plaats over de principes van het Earth Charter. Daarnaast discussiëren de leerlingen binnen hun eigen groepje over hoe, waarom en hoe hun gebouw of voorziening onderwerp vorm moet krijgen, rekening houdend met meerdere culturen.

Kerndoel 7: De leerling leert een mondelinge presentatie te geven.

De leerlingen verantwoorden in een presentatie hun bouwkeuzes en leggen uit hoe de principes van het Earth Charter hierin terugkomen

Domein: Rekenen en wiskunde Kerndoel 26: Werken met en redeneren over vormen. De leerling leert te werken met platte en ruimtelijke vormen en structuren, leert daarvan afbeeldingen te maken en deze te interpreteren en leert met hun eigenschappen en afmetingen te rekenen en redeneren.

De leerlingen maken een plattegrond van het dorp Duurselo, op schaal en met volledige legenda

Kerndoel 27: Ordenen van gegevens. De leerling leert gegevens systematisch te beschrijven, ordenen en visualiseren en leert gegevens, representaties en conclusies kritisch te beoordelen.

De leerlingen verwerken de opgezochte informatie over de dorponderdelen en de gegevens over afstand, schaal en afmetingen tot een plattegrond.

Domein: Mens en Natuur Kerndoel 30: De leerling leert dat mensen, dieren en planten in wisselwerking staan met elkaar en hun omgeving (milieu), en dat technologische en natuurwetenschappelijke toepassingen de duurzame kwaliteit daarvan zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden.

Pagina 45 van 50

Door de discussie in het eigen groepje, komen leerlingen erachter dat keuzes voor het ene onderdeel in het dorp andere onderdelen of principes van het Earth Charter in de weg kunnen staan. Om de principes van het Earth Charter vorm te geven, bedenken leerlingen zelf innovatieve, technologische oplossingen.

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Kerndoel onderbouw voortgezet onderwijs

Bijlage A Koppeling kerndoelen


Kerndoel 31: Leerlingen bedenken zelf innovatieve, De leerling leert o.a. door praktisch werk kennis te technologische oplossingen om de principes verwerven over en inzicht te verkrijgen in processen van het Earth Charter vorm te geven. uit de levende en niet-levende natuur en hun relatie met omgeving en milieu. Kerndoel 33: De leerling leert door onderzoek kennis te verwerven over voor hem relevante technische producten en systemen, leert deze kennis naar waarde te schatten (en op planmatige wijze een technisch product te ontwerpen en te maken).

De leerlingen zoeken zelf informatie op over het onderdeel in het dorp waar zij verantwoordelijk voor zijn. De huidige problematiek waar de wereld, en daarmee Duurselo, te maken heeft, kan door de leerlingen opgelost worden door een technisch product of systeem

Kerndoel 35: Zorg en veiligheid. De leerling leert over zorg en leert zorgen voor zichzelf, anderen en zijn omgeving, en hoe hij de veiligheid van zichzelf en anderen in verschillende leefsituaties (wonen, leren, werken, uitgaan, verkeer) positief kan beïnvloeden.

De leerlingen denken zelf na over de onderdelen zorg en veiligheid in het dorp Duurselo binnen de thema’s wonen, leren, werken, uitgaan, verkeer, afval en milieu en cultuur en religie.

Kerndoel 36: De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.

Bij aanvang van AardeWijzer vindt er een plenaire discussie plaats over de principes van het Earth Charter. Daarnaast discussiëren de leerlingen binnen hun eigen groepje over hoe, waarom en wat er in hun wijk moet komen / hoe hun onderwerp vorm moet krijgen.

Kerndoel 38: De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld te gebruiken om verschijnselen en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen.

Leerlingen moeten aan kunnen geven waarom zij bepaalde bouwkeuzes gemaakt hebben. Om hun dorp vorm te geven, gebruiken zij hun eigen leefomgeving als voorbeeld.

Kerndoel 39: De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren.

De leerlingen zoeken zelf informatie op over een bepaald onderdeel of verschijnsel om hier een oplossing voor te ontwerpen in hun dorp. De informatie die zij gevonden hebben, moet gepresenteerd worden aan hun groepsgenoten om het ontwerp te verantwoorden.

Kerndoel 41: De leerling leert de atlas als informatiebron te gebruiken en kaarten te lezen en te analyseren om zich te oriënteren, zich een beeld van een gebied te vormen of antwoorden op vragen te vinden.

De leerlingen maken een plattegrond en kunnen het beeld dat zij van een gebied hebben vertalen naar deze plattegrond.

Pagina 46 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Bijlage A

Aarde Wijzer

Koppeling kerndoelen

Kerndoel onderbouw voortgezet onderwijs


Kerndoel 42: Inzicht in de eigen omgeving De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkennen van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu.

De leerlingen gebruiken hun eigen omgeving als voorbeeld voor het dorp Duurselo en maken binnen hun groepje keuze over een van de onderdelen van het dorp.

Kerndoel 43: De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, en leert de betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen.

De leerlingen stellen het menu van het restaurant samen en kunnen proeven van gerechtjes uit andere culturen. De leerlingen discussiëren over de aan- of afwezigheid van religieuze en/of culturele centra in het dorp.

Kerndoel 46: De leerling leert over de verdeling van welvaart en armoede over de wereld, hij leert de betekenis daarvan te zien voor de bevolking en het milieu en relaties te leggen met het (eigen) leven in Nederland.

De leerlingen denken na over de grens tussen rijk en arm in Nederland en de consequenties daarvan voor het dorp Durselo (grootte van de huizen; subsidies; milieuheffingen en belastingen; etc.).

Kerndoel 47: De leerling leert actuele spanningen, conflicten en oorlogen in de wereld te plaatsen tegen hun achtergrond, en leert daarbij de doorwerking ervan op individuen en samenleving (nationaal, Europees en internationaal), de grote onderlinge afhankelijkheid in de wereld, het belang van mensenrechten en de betekenis van internationale samenwerking te zien.

De leerlingen leren de andere culturen, beweegredenen kennen en daardoor kunnen ze de huidige conflicten tegen een achtergrond plaatsen. Daarnaast ziet de leerling in dat burgers afhankelijk zijn van elkaar via omgang, maar ook via de beschikbare voorzieningen.

Domein: Kunst en Cultuur Kerndoel 48: De leerling leert door het gebruik van elementaire vaardigheden de zeggingskracht van verschillende kunstzinnige disciplines te onderzoeken en toe te passen om eigen gevoelens uit te drukken, ervaringen vast te leggen, verbeelding vorm te geven en communicatie te bewerkstelligen.

Pagina 47 van 50

De leerlingen maken een moodboard om een impressie te kunnen geven van de uitstraling van hun wijk. De verbeelding wordt zo vormgegeven en de communicatie over de sfeer van het dorp wordt zo vergemakkelijkt. Daarnaast krijgt de leerling de mogelijkheid via diverse creatieve en kunstzinnige uitingsvormen de principes van het Earth Charter te verwerken.

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

Bijlage B Antwoordmodel

Bijlage B – Antwoordmodel Blok 1 Opdracht 2 a. In Borne zijn de volgende typen bebouwing aanwezig: yy Park en bos yy Woningen yy Industrie yy Akkers en weiden Alhoewel ‘Centrum’ en ‘Water’ wel in de legenda staan, zijn zij geen bebouwing. Het centrum geeft alleen de plek het dorpscentrum aan. b. Behalve gebouwen vind je ook park en bos. c. De meeste ruimte wordt ingenomen door Woningen. d. De bedrijven die in Borne te vinden zijn zijn: yy Gebedshuis yy Huisarts yy Museum yy Attractie yy Restaurant yy Winkels yy Bibliotheek yy Treinstation yy Scholen

Opdracht 4 Principe 1: Iej mut de earde en ’t leawen in al zinne riprapperieje àstemeren. Nederlands: Leef met de aarde en het leven in al zijn verschillende vormen. Principe 2: Möait oe met alle soorten van leawen, met benul, kompaksie en leewde. Nederlands: Ga om met alle soorten van het leven met benul, compassie en liefde. Principe 3: Doot met an ne moatskappieje woer de leu ’t vuur het zeggen hebt en woer ’t earlke an toogeet, woer elkenene an met kan doon, en woer leaven en vrea in zit. Nederlands: Zorg voor een maatschappij waar de mensen het voor het zeggen hebben en waar het eerlijk aan toegaat, waar ieder kan doen wat hij wil en waar liefde en vrede in zit. Principe 4: Loa-w gin oetverkoop hoolden van de rieke schatten en van wat alderbassend mooi is in de weareld, dat doar nit allenig de leu van rechtevoort mear ook de leu van later d’r wille an mangt beleawen. Nederlands: Liever geen uitverkoop houden van de rijke schatten en van wat heel erg mooi is in de wereld, zodat daar niet alleen de mensen van nu maar ook de mensen van later van mogen houden. Pagina 48 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Bijlage B

Aarde Wijzer

Antwoordmodel

Blok 2 Opdracht 10 b. 1 centimeter op de kaart is in het echt 25 meter. c. 100/25 is 4. Een gebouw dat in het echt 100 meter is, is op de kaart nu dus 4 centimeter.

Blok 3 Opdracht 11 Elke leerling krijgt een cultuur toebedeeld om zelf een klein onderzoekje over te doen. Wat de leerling precies uit het onderzoekje voor antwoorden krijgt is afhankelijk van de bronnen die hij gebruikt. Hieronder is voor de Nederlanders een antwoord uitgewerkt om een beeld te geven van het soort antwoorden dat de leerlingen zouden moeten ontdekken. Antwoorden voor Nederlanders a. Waar houden de mensen van jouw cultuur over het algemeen van? Nederlanders vinden het heel belangrijk dat er niet wordt gediscrimineerd. Ook vinden Nederlanders het belangrijk dat iedereen gelijk is, en dat iedereen kan zeggen wat hij wil (recht van meningsvrijheid). b. Wat zijn hun regels? In de Nederlandse cultuur zijn er niet zo veel omgangsregels. Iedereen mag met iedereen praten en vrienden worden. De meeste stellen die getrouwd zijn, zijn man/vrouw, maar vrouw/vrouw en man/man huwelijken komen ook voor. Nederlandse voorzieningen kunnen zowel door mannen als door vrouwen bezocht worden. c. Welke openingstijden moet het gebouw of voorziening hanteren wanneer het rekening wil houden met jouw cultuur? Nederlanders werken van 9 uur ’s ochtends tot 5 uur ’s avonds. Het is handig als de voorziening tot ongeveer 8 uur ’s avonds open is. Dan kunnen mensen die overdag werken ook ’s avonds gebruik maken van de voorziening. De meeste Nederlanders hebben het Christelijk geloof. Zondag wordt door de christenen als rustdag gezien. Op die dag is het verboden om voor te werken. d. Mogen mannen en vrouwen samen gebruik maken van het gebouw of voorziening? Ja, dat mag. e. Is iedereen welkom? Omdat je in Nederland niet mag discrimineren is iedereen welkom.

Blok 4 Geen opdrachten met vooraf vaststaande antwoorden.

Pagina 49 van 50

Docentenhandleiding

www.aardewijzer.nl

Aarde Wijzer

VWO. Het ontwerp van een Twents dorp voor de toekomst

Recommend Documents