Voor(zitters)woord. Jaargang 69, nummer

GAUDEAMUS Verenigingsblad Maastrichts Mannenkoor Jaargang 69, nummer 1 - 2014

Voor(zitters)woord

Alweer het eerste voorwoord in het nieuwe jaar. Hoe zal 2014 voor ons persoonlijk en voor het koor verlopen. Muzikaal gezien kunnen we ons voorbereiden op een aantal optredens zowel in Maastricht als daarbuiten. Naast de reeds geplande opluisteringen zullen er nog wel enkele bijkomen. Het is dus alleszins belangrijk om de repetities goed te bezoeken. Op de jaarlijkse ledenvergadering eind januari werd dhr. W. Janssen herkozen als bestuurslid; hij verzorgt al meerdere jaren ons verenigingsblad Gaudeamus. Vanaf deze plaats proficiat met deze herbenoeming. In dezelfde vergadering werd dhr. E. Brouwer herkozen als voorzitter van ons koor. Beide heren veel sterkte toegewenst bij hun taken. In de persoonlijke sfeer werd ons koor opgeschrikt door het plotseling overlijden van de echtgenote van ons lid F. Steenbakkers. Na vele jaren huwelijk moest hij afscheid nemen. We wensen hem veel sterkte toe bij dit verlies. Ik hoop dat 2014 op dit gebied ons niet meer problemen te wachten staan. Gezien de vergrijzing die ook in ons koor steeds meer toeneemt wordt de kans daarop langzaam maar zeker groter. Maar laten we optimistisch blijven en hopen dat het Maastrichts Mannenkoor een mooi muzikaal en gezond jaar tegemoet gaat. Evert Brouwer

2

PROFICIAT PROFICIAT MEI 16. W. Janssen JUNI 4. W. Rousseau 17. C. Gielen

AGENDA zondag 18 mei 2014 opluistering OLV v. Lourdeskerk (mis voor leden en overleden leden) zondag 19 oktober 2014 opluistering kathedraal Hasselt zondag 26 oktober of 2 november 2014 dodenherdenking begraafplaats Tongerseweg zaterdag 13 december 2014 kerstconcert

Afmelden repetitie

Afmeldingen dienen te gebeuren liefst op maandag tussen 17.00 en 18.30 uur Bij Hans Smits, telefoon: 043 - 363 38 49 of 06 - 136 315 81 Maastrichts Mannenkoor

Dagelijks bestuur

- Opgericht op 15 december 1926 - Koninklijk goedgekeurd - Begiftigd met de Erepenning van Verdienste van H.M. de Koningin - Lid van het Koninklijk Nederlands Zangersverbond

Voorzitter E. Brouwer

Repetitielokaal CellebroedersKapel Cellebroedersstraat 4 (poort naast Brusselsestraat 58) 6211 PG Maastricht Repetitie iedere maandagavond van 19.45 tot 22.15 uur Redactie Willem Janssen [email protected]

Penningmeester J. Schrijnemaekers T 043-3479971 Redactie Secretariaat T 043-3634284 Sibemaweg 35b, 6224 DA Maastricht Dirigent J. Lambrechts Advertenties T 043-3634284 Bankrelaties ABN-AMRO 43.96.29.837 Het verenigingsblad Gaudeamus verschijnt 4x per jaar

Franz Schubert ‘Ständchen’ tekst door Franz Grillparzer Franz Schubert werd geboren in Himmelpfortgrund, een buitenwijk van Wenen, tegenwoordig Wien-Alsergrund, als zoon van een onderwijzer, die het met de zorg voor negentien kinderen uit twee huwelijken niet breed had. Toen Franzerl acht jaar was, begon zijn vader hem vioollessen te geven en zond hij hem voor zanglessen naar Michael Holzer. In de familiekroniek, die hij nog tot enige uren voor zijn dood had bijgehouden, schreef de vader van Schubert, dat Holzer hem meermalen met tranen in de ogen had verzekerd, dat hij nog nooit zo’n leerling had gehad: Wanneer ik hem iets nieuws wilde bijbrengen, wist hij het al. Franz zong zo mooi, dat hij werd aangenomen als ‘Sängerknabe’ bij de Weense hofkapel. Hier kreeg hij onder meer les in harmonie van Salieri, die daar hofkapelmeester was. Ook nadat hij inmiddels de baard in de keel had gekregen en het internaat verliet, waar hij overigens wel had mogen blijven, heeft Salieri Franz nog jarenlang kosteloos les gegeven. Om de militaire dienst te ontlopen, werd hij hulponderwijzer aan de school van zijn vader.

Nadat hij op 19 oktober 1814 zijn eerste meesterlijke lied ‘Gretchen am Spinnrade’ had geschreven, ontwikkelde zijn compositorische vermogen zich geheel in 1815, het vruchtbaarste jaar van zijn leven. Vier opera’s, twee symfonieën, 144 liederen - waaronder ‘Erlkönig’ en ‘Heidenröslein’ -, twee Missen, een strijkkwartet en twee pianosonates, waren het resultaat. In 1816 solliciteerde Schubert naar de betrekking van muziekleraar aan de normaalschool in Laibach. Hij wilde

3

trouwen met zijn jeugdvriendin Therese Grob. Salieri schreef echter een koel getuigschrift, dat Schubert toevallig in handen kreeg. Daarop brak hij met Salieri en kwam er aan de lessen een einde. De sollicitatie liep overigens op niets uit, waarschijnlijk omdat hij geen les kon geven in het bespelen van alle blaasinstrumenten. In de herfst van 1817 was de wettelijke termijn voorbij dat Schubert onder de wapenen geroepen kon worden. Meteen nam hij ontslag als hulponderwijzer. Hij moest nu in zijn onderhoud voorzien met het geven van muzieklessen. Ondanks zijn in 1818 verworven vrijheid lukte het Schubert echter niet de inspiratie in dezelfde mate gaande houden als voorheen. In de zomer van dat jaar en in 1824 ging hij als pianoleraar met de familie van graaf Johann Karl Esterhazy mee naar hun landgoed in Hongarije. Aldaar genoot hij van de weinige zorgeloze maanden die zijn leven heeft gekend. Eenmaal terug in Wenen woonde hij afwisselend bij vrienden. Hij componeerde dagelijks van ‘s morgens zes tot ‘s middags een uur, zonder een pauze in te lassen. ‘s Avonds trof hij zijn vrienden in het café. In 1820 werd voor het eerst een Singspiel van Schubert opgevoerd: ‘Die Zwillingsbrüder’. Men riep enthousiast om de componist, maar Schubert weigerde te verschijnen omdat hij zo armoedig gekleed was. Voor 1821 waren er slechts enkele liederen van Schubert gedrukt. In dat jaar zorgde zijn vriend Ignaz Sonnleithner dat er een uitgave gereed kwam van een serie van zeventien afleveringen met liederen van Schubert, tegen intekening. ‘Erlkonig’ verscheen als opus 1, zes jaar nadat het gecomponeerd was. De kritiek was weliswaar verdeeld, maar de opbrengst zorgde ervoor dat Schubert de ondanks zijn zuinige leefwijze gemaakte schulden kon afbetalen. Op een minder gelukkig ogenblik was Schubert zo onverstandig aan de uitgever die de administratie van de liederen verzorgde, alle eigendomsrechten voor 800 gulden te verkopen, terwijl de opbrengst in twee jaar tweeduizend gulden had bedragen. Schubert werd ernstig ziek (waarschijnlijk syfilis) als gevolg van het feit dat hij, onder invloed van één van zijn vrienden, genaamd Schober, en uit wanhoop over zijn tegenslagen, waarschijnlijk ooit één of meer publieke vrouwen heeft bezocht. Uit deze tijd stamt zijn ‘Rosamunde’ muziek en de liederencyclus ‘Die schöne Müllerin’. Het grootste gedeelte hiervan werd in het ziekenhuis geschreven. In 1824 huurde Schubert voor het eerst van zijn leven een eigen kamer, waardoor hij nog krapper in zijn financiën kwam te zitten. In 1825 werd hem een betrekking als tweede hoforganist aangeboden. Schubert sloeg het af met de mededeling: De staat moet mij onderhouden, zodat ik vrij en zorgeloos kan componeren. Mogelijk zag hij als schuchter mens tegen het proefspelen op, want een jaar nadien solliciteerde hij - tevergeefs - naar een baan als tweede hofkapelmeester. Wel werd er nu geregeld werk van hem gedrukt, zij het tegen heel erg lage honoraria. In 1827 kwam de plaats vrij van kapelmeester aan het Kärntnertortheater. Wederom solliciteerde Schubert, maar door intriges mislukte het opnieuw. Het oordeel van Ludwig van Beethoven over Schuberts werk: Waarlijk, in Schubert woont een goddelijke vonk, veranderde niet veel aan Schuberts geestelijke gesteldheid op dat moment.

4

Na de begrafenis van Beethoven met vrienden te hebben bijgewoond, gingen hij en zijn gezelschap naar het café. Bij de eerste dronk zei hij: Op hem, die wij juist begraven hebben, bij de tweede: Op hem, die de volgende zal zijn. Uit de liederencyclus Die Winterreise die rond deze tijd geschreven is, spreekt doodsverlangen. De armoede die Schubert moest verduren werd steeds ondraaglijker. Wanneer hij ‘s zondags zijn ouders bezocht, bedelde hij bij zijn stiefmoeder om wat geld om te kunnen eten. Op 26 maart 1828 gaf Schubert op eigen risico een concert waar alleen werken van hem werden gespeeld. Het succes was groot. Van de opbrengst kocht Schubert een piano nadat hij zo’n instrument jarenlang had moeten huren. Ook betaalde hij weer schulden af. Op 4 november 1828 ging Schubert naar Simon Sechter om zich in te laten schrijven als leerling in streng contrapunt, al voelde hij zich ziek. Een week later bleek hij tyfus te hebben, waaraan hij na een zware doodstrijd op 31-jarige leeftijd overleed. Grillparzer, een bekend Oostenrijks dichter uit die tijd, stelde zijn grafschrift op: De dood begroef hier een rijk bezit, doch nog schoner verwachtingen. Schubert werd vlakbij het graf van Ludwig van Beethoven begraven, op de begraafplaats van de Weense voorstad Währing. In 1872 is in het Stadtpark in Wenen een monument voor Schubert opgericht, ontworpen door de Oostenrijkse beeldhouwer Carl Kundmann (1838–1919). In 1888 zijn Schuberts stoffelijke resten overgebracht naar een eregraf op de Algemene Begraafplaats van Wenen.

Franz Grillparzer

Grillparzer werd in Wenen geboren als zoon van een advocaat. Hij bezocht op zijn tiende het gymnasium en leerde er klassieke talen, met de bedoeling rechten te gaan studeren, wat hij dan ook deed aan de Universiteit van Wenen, in 1807. Twee jaar later stierf zijn vader; Grillparzer beëindigde zijn studies in 1811, en nam diverse banen aan, onder meer als bibliothecaris en kamergeleerde. Hij raakte betrokken bij het keizerlijke hof, en zou uiteindelijk in 1818 voor vijf jaar als keizerlijke toneeldichter worden aangesteld. Desondanks kwam hij geregeld met de censuur in aanvaring. Grillparzers werk wordt tot de Biedermeier gerekend: ondanks de spanningen in zijn persoonlijke leven en zijn nerveuze karakter, ademt het werk een burgerlijke kalmte. Grillparzer is in zekere zin de toneel-evenknie van Adalbert Stifter. In 1818 werd hij tot directeur van het Burgtheater benoemd, na de successen van zijn toneelstukken Die Ahnfrau en Sappho. Grillparzer staat als een neuroot bekend; hij was buitengewoon kritisch tegenover zijn eigen werk en twijfelde zwaar aan zichzelf. Toen zijn komedie Weh dem, der lügt in 1838 slecht onthaald werd, weigerde hij nog voor theater te publiceren, en op latere hernemingen van oude successen was hij consequent afwezig. Nadat in 1819 Grillparzers moeder zelfmoord had gepleegd en hij een ongelukkige liefde achter de rug had, maakte hij een reis naar Italië; er zouden nog reizen door Duitsland, Frankrijk, Engeland en Griekenland volgen. In Weimar ontmoette hij in 1826 Goethe, en in Dresden Tieck. In Parijs, in 1836, ontmoette hij Heine. Grillparzer is ongehuwd gebleven, ondanks zijn verloving met Kathi Frölich. Hij

schreef in 1827 een necrologie voor Ludwig van Beethoven, voor wie hij het libretto Melusina had geschreven; de uiteindelijke toonzetting geschiedde echter door Konradin Kreutzer. In 1859 verkreeg hij een eredoctoraat van de universiteiten van Wenen en Leipzig, en in 1864 werd hij ereburger van Wenen. Toen hij in 1872 overleed, was hij een gerespecteerd en geliefd schrijver, en lid van de rijksraad. Hij had op verzoek een autobiografie geschreven. Het werk van Grillparzer wordt gekenmerkt door een

tweestrijd tussen de vrijheid en de plichten die een mens te vervullen heeft; deze tegenstrijdigheid vindt men in zijn novelle Der arme Spielmann, maar eveneens in de tragedies König Ottokars Glück und Ende, over de compromittering van de macht (verwijzend naar Napoleon), en Ein treuer Diener seines Herrn, waarin hij de kant van de sterke, autocratische monarch kiest. Een leidmotief in Grillparzer is zijn aversie jegens dadendrang: de moreel handelende mens is iemand die zich in zijn lot schikt en erkent, onvermogend te zijn - men dient zijn positie in het leven te ondergaan. Dit aspect pleit ervoor, Grillparzer tot de Biedermeier te rekenen. Hij is evenwel een veelzijdig auteur; naast een sterke klemtoon op het sociaal-politieke in zijn historische stukken, besteedt hij eveneens aandacht aan de innerlijke strijd die in de mens heerst - de centrale vraag bij Grillparzer schijnt te zijn: hoe kan men een gelukkig mens zijn, zonder amoreel te worden? De dromerige stukken (Der Traum ein Leben, Des Meers und der Liebe Wellen) die Grillparzer in de nasleep van de Romantiek schreef, verraden iemand die nooit werkelijk tevreden is: enerzijds is hij eenzaam, anderzijds houdt hij streng vast aan de gevestigde waarden van orde in de wereld en een sterke monarchie. Dit maakt hem complexer dan de stijl op het eerste gezicht laat vermoeden. Grillparzer geldt algemeen als een van de belangrijkste Oostenrijkse toneelschrijvers. Schubert schreef in juli van 1827 Ständchen voor de alt Anna Fröhlich.Zij vroeg Franz Grillparzer een tekst te schrijven voor de verjaardag van haar leerling Louise Gosmer, origineel voor alt en vrouwenkoor.Per vergissing echter werd het met mannenkoor uitgevoerd en later bleek dan ook dat het voor de vrouwelijke leerlingen van Anna Fröhlich geschreven was.

5

6

Van de Muziekcie.

Op zondagmorgen had ik tijdens het ontbijt een weekblad onder ogen waarin een artikel stond van het Mannenkoor Borgharen Maastricht. Hierin maakte zij verheugd melding van een aantal nieuwe zangers die door de zang clinic “ontdek je stem” zijn toegelaten tot het mannenkoor. Ook in hun digitale verenigingsblad maakten zij al melding van een succesvolle ledenwerfactie. Uit de volle concertagenda blijkt dat de vereniging erg actief is en de sponsoren zijn door een club van honderd verbonden aan het koor. Voor € 50,00 ben je lid en voor € 75,00 krijg je de Gregoriër, het verenigingsblad, toegezonden. Naast de 100 sponsoren hebben zij ook een hoofdsponsor. Verbazingwekkend dacht ik, in de tijd dat mannenkoren gedoemd zijn in hun voortbestaan lukt het deze vereniging te groeien. Momenteel kunnen zij een nipt aantal leden noteren van 70 man. Een behoorlijk strategische knobbel is hier aan het werk. Door de toevoeging Maastricht aan de naam van het koor geef je Mannenkoor Borgharen een herkenbare plaats. De zang clinic schept een criterium dat je wel echt goed moet kunnen zingen om te worden toegelaten tot het koor. De aspirant kandidaat neemt dus vooraf in overweging of hij wil deelnemen aan deze club, immers, stel je voor dat je vocaal beneden peil bent dan wordt je niet ingelijfd. De volle agenda en de sponsoren getuigen van wel willende leden die een veel voor de vereniging ondernemen. Ik kan mij niet voorstellen dat dit door een paar bestuursleden wordt opgevangen. Bijgaand een overzicht van het aantal van deze activisten. Beschermheer: 1 Erevoorzitter: 0 Dirigent: 1 2e Dirigent: 1 Pianist(en): 3 Voorzitter: 1 Vicevoorzitter: 1 Secretaris: 1 Penningmeester: 1 2e Penningmeester: 1 Bestuursleden: 2 Muziekcommissie: 6 Redactie de Gregoriër: 3

Hier kan je mee op pad niet waar? Daarom stel ik voor dat ook wij onze verenigingsnaam gaan aanpassen om herkenbaar te zijn. Immers we hebben al de Maastrichter Staar en het Mannenkoor Borgharen Maastricht.

7

Wat dacht U van het Maastrichts City Mannenkoor, weet men tenminste dat we in de binnenstad zitten. En waarom gaan wij geen ledenwerfactie op poten zetten waarbij wij op een echte Maastrichtse dag, geen andere want dan zijn er teveel mensen van buiten de City in de stad, om met de “zangpolitie” op pad te gaan en mensen verplichten hun zangkwaliteit te laten horen. Indien het niveau een op SBS 6 “polities” ligt kom je er niet bij, is het hoger dan wordt je gevorderd lid te worden van het Maastrichts City Mannekoor. Dit brengt de verplichting met zich mee dat de opa en oma voor het leven donateur worden voor een eenmalig bedrag van de leeftijd in euro’s. Het is nu zondagavond, en ik had afgelopen week dit stuk al moeten inleveren bij onze eenkoppige redactie. Als eenling heb ik het stukje van de muziekcie geschreven en afgelopen week heeft de penningmeester alleen de adverteerders, die wij voor het gemak maar sponsoren noemen, bij elkaar gekregen. Onze voorzitter heeft de correspondentie beantwoord. U ziet je hoeft geen groots schrijver te zijn om een stukje in de Gaudeamus te plaatsen. Van de muziekcie, Hans.

Hier had uw advertentie kunnen staan!!!!

8

Kerstconcert 2013 Ieder jaar opnieuw is het organiseren van het kerstconcert een nieuwe uitdaging. Het begint met de datum. Is de gekozen datum nog vrij? Hebben we een goede keuze gemaakt waardoor er ook voldoende toehoorders komen? De volgende vraag is met wie gaan we het concert verzorgen. Meestal komt iemand met een voorstel of er doet zich een toevalligheid voor waarbij we elkaars wegen kruisen. Dat heeft zich verleden jaar met het sopranenkwartet Amica voorgedaan.

Toevallig, Rob Waltmans, de organist van de basiliek in Meerssen, tijdens onze H. Mis voor de leden en overleden leden, in gesprek, ook dirigent van het sopranenkwartet Amica, en viola, zo ontstaat er een idee om samen te werken en zo is het ook alweer achter de rug. Het programma ontpopt zich uit eigen werken en door deze te mixen met de werken van het gastkoor wordt het voor de toegestroomde luisteraars hopelijk interessant genoeg om te blijven zitten. Dit jaar hebben we gekozen om ook meerdere werken samen te zingen. Het meeste werk zit in het verzorgen van de benodigde stukken, het opstellen en maken van het programma, affiches en uitnodigingen. De tijd kruipt in gesprekken met het gastkoor, bezoeken van de locatie, het voeren van besprekingen en het onderhouden van contacten en bevestigingen van de gemaakte afspraken. Daarbij komt ook dat de bloemen niet vanzelf komen aanwaaien, de berichtgevingen in de media moet worden opgemaakt en aangeboden. Het organiseren van de nazit waarna we elkaar alvast fijne feestdagen toewensen vergt ook de nodige inzet. U ziet achter de schermen is er hard gewerkt om ons concert op poten te zetten. Maar als je dan een concert geeft dat staat als een huis, de toehoorders heeft bekoord, gezellig en ontspannen is verlopen en waar je zelf tevreden over bent, dan weet je waar je dat allemaal voor hebt gedaan. Dit was er weer zo een. Het programma had voldoende variatie voor onze gasten die ook dit jaar weer in ruime getale aanwezig waren. Met andere woorden “het zat goed vol” . Ook heb ik oude bekenden gezien die het Maastrichts Mannenkoor blijven volgen, Theo Westgeest, en Jean Servais, beiden verleden voorzitters van MM. John Hoenen ontbrak ook niet tijdens ons concert en tijdens de nazit heb ik met hem gesproken

9

Hier had uw waarbij hij te kennen gaf dat hij wederom onder de indruk was van de kwaliteit van ons koor. Specifiek merkte hij op dat wij ons mogen verheugen met onze solist Jeu Debats. Dit doen wij dan ook. Het sopranen kwartet Amica had een zeer gevarieerd programma. Rob benaderde mij op een moment of zij ook iets dat “swingend” op het programma mochten opnemen. Natuurlijk was dit geen probleem en dit kwam tot uiting in afsluiting met “A swingin Christmas”. Persoonlijk was ik zeer onder de indruk van hun vertolking “Mille Cherubini in Coro”, hierin hoor je de kwaliteit van het kwartet.

Niet overigens maar onze, Frans, Jos, Ger en Jean hebben “Der Lindenbaum” en “Im Abendrot” prachtig ten gehore gebracht. De aandacht die zij van de toehoorders vroegen was voldoende om te zien dat hetgeen zij presteerden gewaardeerd werd. Van Minuit Chrétien was ik niet zeker of dit tot een goed einde gebracht zou worden, maar dit ging goed. Campanitas de Belen, dat we nu al zo lang zingen, was beneden peil. Wederom heeft men niet naar de directie gekeken en is men gaan lopen waardoor Jean tijdens dit werk alle zeilen heeft moeten bijzetten om het koor bij elkaar te houden. Jammer, dit was niet nodig. In de volgorde van de verschillende werken hadden wij, achteraf gezien, een betere keuze gemaakt om Le Ciel als slotlied te gebruiken in plaats van de Gaudete. Indien we met een grotere groep uitvoerenden waren geweest was het krachtig genoeg om als slotlied te dienen. Tot slot wil ik de complimenten aan Rob Waltmans en Jean Lambrechts maken op de wijze waarop zij dit concert tot een succes hebben gemaakt.. Van de muziekcie, Hans

advertentie kunnen staan!!!!

10

Even voorstellen Naam: Geboren: Woonplaatsen: Opleidingen: Banen:

John Palmen 8 september 1944 te Heerlen Schaesberg (tot 1962) Tilburg (tot 1969) Delft (tot 1985) Maastricht HBS Bernardinuscollege Heerlen, Universiteit Tilburg economie Ministerie van Economische Zaken Den Haag, NV Liof Maastricht, Nationale Investeringsbank, commercieel directeur Z-O Nederland, standplaats Maastricht.

Daarnaast heb ik veel nevenfuncties vervuld, deels in het verlengde van mijn werk maar ook vaak geheel andere, waaronder politieke. Sinds ik in Maastricht woon gaat het vaak om muziek gerelateerde activiteiten. Dat is voor mij eigenlijk logisch. In mijn jeugd zong ik in enkele koren. In mijn familie, zeker die van moeders kant (Franck!) werd actief gemusiceerd, met orgel als dominant instrument.

In Maastricht heb ik actief meegewerkt aan een samenwerkingsproject van het LSO en de Greune van Wolder. Van die harmonie ben ik jarenlang adviseur geweest, bestuurslid en tot slot voorzitter.

11

Van de “fanfare Les Chaupiques” ben ik een fervente fan. Hen heb ik geholpen bij de organisatie en financiering van een groot internationaal concours, enkele jaren geleden gehouden in Maastricht. Het was voor mij dan ook geen grote stap om, toen ik door Walter Rousseau gevraagd werd om” eens bij het Maastrichtse Mannenkoor te komen luisteren” daaraan gehoor te geven. Snel na dat kennismakingsbezoek besloot ik om mee te gaan zingen. Het koor had daar klaarblijkelijk geen bezwaar tegen. Zo zing ik nu dus al enkele maanden met veel plezier met jullie mee. Wat mij betreft zal dat nog een hele tijd zo blijven.

Nieuwjaarsborrel 2014 Maastrichts Mannenkoor in de nieuwe repetitieruimte Cellenbroederskapel

Reizen van het Maastrichts Mannenkoor Aken 1953, 1962, 1966 Barcelona 1961, 1995 Berlijn 1964, 1967 Boedapest 1970 Brussel 1946 Davos 1982 Debrecen (H) 1970 Esbjerg 1973 Essen 1936 Fano 1973 Florence 1963 Freistadt 1958 Gdansk (P) 1992 Genève 1989 Hamburg 1954, 1973 Harderslev 1954 Helsingborg 1954 Karlsbad 1966 Keulen 1953 Kopenhagen 1954 Luik 1930, 1939, 1946, 1980, 1985 Lüdenscheid Rhaderformwald 1986 Luzern 1957 Malmö 1954 Mariënbad 1966 Mechelen (B) 1972 Moresnet 1970,1971 Neckarsulm 1958, 1963, 1980 Nordenham 1973 Parijs 1989 Poznan 1978 Praag 1966, 1999 Regensburg 1985 Reims 1989 Rome 1963 Starogard GD (P) 1992 Stuttgard 1957, 1966 Tongeren 1988 Vaticaanstad 1963 Velbert 1976 Wenen 1958, 1985 Worms 1957 Wuppertal 1965 Zürich 1982 Salzburg 2003 West-Vlaanderen 2006 Trier 2008 Westende,Roeselaere 2010



Koblenz

2013

12