INHOUDSOPGAVE
Voorwoord
blz. 3
Algemene informatie
blz. 5
Eerste bijeenkomst: Geloof en Godsbeelden
blz. 7
Tweede bijeenkomst: Bijbel
blz. 19
Derde bijeenkomst: Sacramenten
blz. 31
Vierde bijeenkomst: Gebed
blz. 49
1
2
VOORWOORD In deze reader worden vier verdiepingsavonden beschreven voor ouders van wie de kinderen de eerste heilige Communie gaan doen. Deze kinderen lopen vaak over van vragen: “Hoe oud is God? Waar is God? Waarom zegt God niets? Waarom maakt God oma niet beter? Komt mijn cavia ook in de hemel?” Ouders die met al deze vragen geconfronteerd worden, staan soms met hun mond vol tanden. De eerste heilige Communie van hun kind vormt vaak een aanleiding om vragen te stellen bij het eigen geloofsleven en misschien zelfs om het te herontdekken. Het doel van deze vier verdiepingsavonden staat in het kader van bewustwording. “Wat is mijn houding eigenlijk ten opzichte van het geloof? Welke zijn de mogelijkheden om mijn taak als opvoeder in het geloof serieus te nemen?” Daarnaast wordt er tijdens deze avonden gezocht naar antwoorden op de vragen die kinderen stellen. “Hoe kan ik mijn vragend kind op een verantwoorde wijze binnenleiden in de wereld van het geloof?” Aan de hand van enkele bijbelverhalen en het leven van de Kerk gaan de begeleiders met de ouders op weg naar God toe, om Hem beter te leren kennen en meer met Hem vertrouwd te raken. De ouders worden tijdens deze bijeenkomst steeds benaderd in hun eigen concrete situatie. Het levensverhaal van elke ouder wordt serieus genomen en geplaatst in de boeiende wereld van ons christelijke geloof. Elke bijeenkomst zal er worden getracht om in een ambiance van vertrouwen en veiligheid een daadwerkelijke dialoog tot stand te brengen. De rol van de gespreksleider(s) is steeds van groot belang. Hij is op de eerste plaats geen onderwijzer die kennis overbrengt, maar vooral een reisgezel die richting geeft en suggesties doet. De gespreksleider(s) is in de groep degene die nieuwe wegen weet aan te wijzen. Deze reeks van vier avonden horen in principe bij elkaar. Het vraagt van de ouders dat er tijd wordt geïnvesteerd. Want alleen door voldoende tijd te investeren is het mogelijk om te groeien in geloof. Mocht men door omstandigheden niet in staat zijn om de vier avonden te houden, dan kan er natuurlijk altijd naar eigen inzicht gekozen worden. Wanneer er sprake is van één avond verdient het de voorkeur om de avond over ‘geloof en Godsbeelden’ te behandelen.
3
Deze avond is het meest toegankelijk voor ouders die zich met hun kinderen voorbereiden op de grote dag van de eerste heilige Communie. Hopelijk weet dit ‘project’ veel ouders de ogen en oren van het geloof te openen. Dat in deze bijeenkomsten de ouders God leren kennen op een vernieuwde en inspirerende wijze. Dan zal de eerste heilige Communie niet alleen een feest zijn voor de kinderen, maar ook voor de ouders.
Marc Hooijschuur, pr.
4
ALGEMENE INFORMATIE Inleiding tijdens de algemene infoavond eerste heilige Communie
Ouders worden op vrijwillige basis voor deze avonden uitgenodigd. Tijdens de algemene ouderavonden waarop de praktische gang van zaken rondom de eerste heilige Communie wordt besproken, kan het beste een twintigtal minuten uitgetrokken worden voor presentatie en aankondiging van deze avonden.
Inhoud van de bijeenkomsten
Eerste bijeenkomst: Geloof en Godsbeelden Ieders beeld van God en van Jezus. Ieders gevoel bij en relatie tot God.
Tweede bijeenkomst: Bijbel Diverse Bijbels voor kinderen en volwassenen worden gepresenteerd. Hoe kun je teksten opzoeken en terugvinden in de Bijbel? Wat zijn evangelisten? Hoeveel boeken telt de Bijbel? Uit welke delen bestaat de Bijbel? Een bijbelverhaal wordt gezamenlijk gelezen en besproken.
Derde bijeenkomst: Sacramenten Hoeveel en welke sacramenten telt de katholieke Kerk? Wat zijn sacramenten eigenlijk? Waarom gaan katholieken naar de kerk? Acht onderdelen uit de eucharistieviering worden gekoppeld aan acht werkwoorden uit het gezinsleven.
Vierde bijeenkomst: Gebed Gebeden voor kinderen en volwassenen. Wat is bidden? Hoe kun je zelf bidden? Wanneer en waar? Bidden met je partner en bidden met je kinderen.
Rode draad!
Aan het eind van elke bijeenkomst komt ‘de vragenpot’ op tafel. Hierin zitten vragen die kinderen stellen over het onderwerp van de bijeenkomst. Deze worden één voor één door de ouders uit de pot gehaald en beantwoord. Hieromtrent ontstaat een levendig gesprek.
Praktijkervaringen
Deze vier avonden zijn reeds meerdere malen georganiseerd in diverse parochies. Ouders ervaren het in het algemeen als aangenaam om met andere ouders over het geloof te praten. Ouders blijken open te staan voor ideeën, tips en suggesties omtrent de geloofsopvoeding. Soms vertellen mensen over hun geloofs- en levenservaringen. Catechese over de Bijbel, de heilige Eucharistie en het gebed wordt goed begrepen.
5
Wel is het een kwestie van aanvoelen waar de groep deelnemers aan toe is. De rode draad (‘vragenpot’) werkt heel goed.
Dankwoord
Veel dank aan mevrouw J. Oonk-den Elzen voor haar medewerking aan deze reader.
Ondersteuning vanuit bisdom
Voor vragen rondom de organisatie van deze verdiepingsavonden kunt u terecht bij: Afdeling Catechese en Vorming van de Diocesane Pastorale Dienst (DPD) Bisdom Roermond, Swalmerstraat 100, 6041 CZ Roermond. Secretariaat: Mevrouw R. Kerstens telefoon: 0475-386803 e-mail:
[email protected]
Ook kunt u contact opnemen met de samensteller van deze verdiepingsavonden, mevrouw V. Demandt-Kessels, stafmedewerker Catechese bisdom Roermond telefoon: e-mail:
6
06-20617234
[email protected]
EERSTE BIJEENKOMST GELOOF EN GODSBEELDEN Duur:
2 uur
Doelstellingen:
Na afloop van de bijeenkomst zijn de deelnemers in staat om…: 1. … voor zichzelf te verwoorden welk beeld van God ze hebben op dit moment. 2. … te ontdekken door de gesprekken dat iedereen een ander beeld van God heeft. 3. … te vertellen dat en hoe Godsbeelden veranderen. 4. … te vertellen dat iedereen een persoonlijke relatie kan aangaan met God. 5. … te vertellen welke persoonlijke relatie hij/zij met God hebben.
Beginsituatie:
De deelnemende ouders kennen elkaar waarschijnlijk via de school van hun kind. Ze zullen nog niet vaak/diepgaand met elkaar gesproken hebben over het geloof, over Jezus, God en de Kerk.
Inhoud:
Onderwerpen die besproken gaan worden zijn: Ieders relatie tot God en ieders beeld van God; de vragen die kinderen aan hun ouders kunnen stellen.
Materiaal: - Etiketten en stiften - Voorwerpenkoffer (als hiervoor gekozen wordt) met inhoud (zie hieronder) - Schoenen: veel (afgedankte) schoenen, pantoffels, laarzen, etc. - Eenvoudig kaarsje en lucifers - Plaatjes Godsbeelden (bijlage 1) - Plaatjes beelden van Jezus (bijlage 2) - Kaartjes met vragen over ‘relaties’ - Kaartjes met foto’s of kaartspel ‘Kaarten op tafel’ - Vragenpot - Tien vragen van kinderen: Rode draad! (bijlage 3) - Schrijfmateriaal
7
INLEIDING 5 min.
WELKOM EN INLEIDING Iedereen wordt van harte welkom geheten. Deze bijeenkomst staat in het teken van onze persoonlijke Godsrelatie, de beelden die daarbij horen en drie vragen die kinderen hierover zouden kunnen stellen. Een gedicht ter opening van de avond wordt voorgedragen door de gespreksleider:
Juichen om een kind, is juichen om het leven! Als je tegen kinderen lacht, lachen ze terug. Als je tegen grote mensen lacht, vragen ze zich af: ‘Waarom lacht die?’ Sterft in de mens het kind dan sterft de mens en sterven alle dromen. De wereld wordt een woestijn. Kijk in de ogen van een kind en je ziet God. (Phil Bosmans) De bedoeling van deze avond wordt verduidelijkt: In de loop van de geschiedenis kreeg God vele gezichten. Mensen van nu beleven hun God ook zeer verschillend van elkaar. Ieder vult zijn eigen ‘godsbegrip’ zelf in. Iemand schreef ooit: ‘God is eigenlijk datgene wat ieder ten diepste toe bekommert.’ Op zoek naar dat eigen begrijpen van God, ontdekken we de rijkdom van onderlinge verschillen. Laten we samen gaan kijken wat geloof en God betekenen voor mij en naar de vragen van onze kinderen over God.
8
15 min.
KENNISMAKING Als ouders elkaar al goed kennen en het is een kleine groep, kan de kennismaking verlopen via een kort voorstelrondje. Iedere deelnemer kan daarbij ook vertellen over zijn/haar motivatie van deelname aan deze verdiepingsavonden. Bij een grotere en gemengde groep ouders van bijvoorbeeld verschillende scholen, kan via één van onderstaande methodes de kennismaking plaatsvinden en “het ijs gebroken worden”.
Voorwerpenkoffer In een voorwerpenkoffer bevinden zich symbolische voorwerpen: steen, kaars, lamp, geboortekaartje, gedroogde bloem, wekker, klein mysterieus doosje, zakdoek, foto, boekje, fotolijst, pen …. Leg deze voorwerpen in het midden van de tafel. Vraag elke deelnemer één voorwerp te kiezen dat iets over zichzelf zegt. Vervolgens motiveert elke ouder waarom hij dit voorwerp heeft gekozen.
Sleutelbos De deelnemers wordt gevraagd hun sleutelbos te voorschijn te halen en daaruit één sleutel te kiezen die iets belangrijks over jezelf vertelt of waaraan een persoonlijk verhaal verbonden is. Lukt het niet met één sleutel, dan mag er ook een tweede bij gekozen worden. Wie geen sleutels bij zich heeft, haalt er zich een voor de geest.
KERN 15 min.
GODSBEELDEN OP PAPIER De geloofsvragen van onze kinderen zijn belangrijk en horen bij hun spirituele groei. Ze verdienen een antwoord. Om een antwoord te kunnen geven op hun vragen, is het van belang dat we zelf ook enigszins weten welk beeld wij van God of Jezus hebben. De gespreksleider verdeelt de groep in groepjes van 4 of 5 personen en geeft aan iedereen kopieën van bijlage 1 en 2 met beelden van God en van Jezus. Ieder kan nu een plaatje kiezen waarvan hij denkt dat het bij zijn Godsbeeld en Jezusbeeld past. Vervolgens kan ook ieder zijn keuze toelichten. Natuurlijk kan de gespreksleider ook zijn eigen afbeeldingen van God of Jezus toevoegen.
9
15 min.
GODSBEELDEN ‘Als een voetspoor’ De gespreksleider licht de volgende spelvorm toe (het spel kan gespeeld worden in de kleine groepjes of in de grote groep, maar duurt dan iets langer): Bij de namen “God/Jezus” heeft ieder zijn eigen gedachten. We hebben zojuist een beeld genoemd dat we hebben van “God/ Jezus”. Nu zullen we ook ons gevoel daarbij uitspreken. En dat doen we aan de hand van een werkvorm met schoenen (zorg dat er voldoende schoenen zijn). In het midden van de groep (op de grond / of de tafel) zetten we een kaarsje dat symbool staat voor ‘God of Jezus’. Je kiest een schoen die bij jou past en zet die op een plaats die volgens jou geschikt is: dichtbij het ‘God/Jezus’-kaarsje (omdat je je daar het best bij voelt, bv.), ver ervan af (omdat jij je om welke reden dan ook ver van God verwijderd voelt, bv.). Je kunt ook iets uitdrukken in de wijze waarop je de schoen neerzet: met de top gericht naar het kaarsje (…je bent op weg), of met de schoen dwars (er zit iets dwars bv.). Als we (gespreksleider en deelnemers) de schoen hebben gekozen en neergezet, wordt iedereen die dat wenst uitgenodigd om iets te vertellen bij zijn schoen. Het belangrijkste is dat we elkaar open beluisteren en de verschillen die er zijn, respecteren (in een heel klein groepje kun je ook de mensen de kans geven om te verwoorden waar en hoe ze zouden wíllen staan).
Toevoeging gespreksleider: Ieder heeft een ander beeld van God/Jezus. Dit beeld is voortdurend aan verandering onderhevig. Verschillende nieuwe positieve of negatieve ervaringen in het leven kunnen ons beeld van God/Jezus weer wijzigen. De namen van God en Jezus worden vaak door elkaar gebruikt. Het is daarom goed om het volgende te zien: De overeenkomst tussen God en Jezus is dat ze beiden God zijn. Het verschil is dat God de Vader is en Jezus de Zoon. Hiermee wordt bedoeld dat God de Vader de God boven ons is, in de hemel en God de Zoon de God voor ons is, als mens in de wereld.
5 min.
10
PAUZE
45 min.
VRAGENSPEL OVER ‘RELATIES’ Uit het spel ‘Kaarten op tafel’ van de Evangelische Omroep (EO; kosten deel 1: € 15,95, deel 2: € 16,95 te bestellen via Carolushuis bisdom Roermond www.carolushuis.nl) zijn onderstaande vragenkaartjes geselecteerd. Het spel is ook te leen bij afdeling Catechese van het bisdom Roermond (telefoon secretariaat: 0475-386803). 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.
Wat is het mooiste wat je ouders jou hebben meegegeven? Wat zou jij aan God willen vragen? Waar voel je je dicht bij God? Hoe omschrijf je jouw relatie met God? Wie ben jij voor God? Wat is het belangrijkste wat je aan je kinderen wilt doorgeven? Hoe zou God de relatie met jou omschrijven? God zegt: “Noem Mij maar Vader”. Wat stel jij jezelf hierbij voor? “Ik zal u rust geven.” Wat betekent deze uitspraak van Jezus voor jou? Zou God dingen in je leven kunnen veranderen? Wat maakt het leven de moeite waard? Wat betekent geloven voor jou? “U bent mijn schuilplaats, Heer”, zei koning David. Waar vind jij een schuilplaats? Hoe ervaar jij God in je leven? Wat betekenen de woorden ‘God is liefde’ voor jou? Denk je God ooit te ontmoeten? Is er leven na de dood? En waar dan?
Spel: Verdeel, zo nodig, de groep in groepjes van ongeveer vier personen en laat iemand uit het groepje een vraag voorlezen. Elke speler zoekt een beeldkaart uit die bij zijn of haar antwoord past. De beeldkaarten zitten in bovengenoemde speldoos. Het zijn kleine kaartjes met foto’s van allerlei dingen zoals een boek, kerk, vuurwerk, entertoets op de computer, gekleurde rijtjeshuizen, een piepklein jong vogeltje met een gebroken eierschaal, een scheidsrechter met opgestoken hand, een vraagteken, een hordeloper, etc. Er kan natuurlijk ook eigen beeldmateriaal gebruikt worden. Om de beurt vertellen de spelers waarom ze juist deze beeldkaart hebben uitgekozen. Door het spel zo te spelen zet je de groep aan het nadenken over ieders eigen Gods- of Jezusbeeld.
11
Toevoeging gespreksleider: Geloven is iets persoonlijks; het verhaal tussen jou en God. Wij, christenen, mogen geloven dat God met ieder van ons begaan is, in blijde en droevige tijden van ons leven. God nodigt ons uit een persoonlijke relatie met Hem aan te gaan en die groeit door alles wat je meemaakt. Naarmate de jaren verstrijken, leer je God steeds weer op een andere wijze kennen. Geloven heeft ook te maken met vertrouwen/loslaten. Hiermee wordt bedoeld dat wij geloven dat God uiteindelijk het beste met ons voorheeft; ook als wij ons daar niet direct een voorstelling bij kunnen maken. Eventueel een (eigen) getuigenis toevoegen.
AFSLUITING 10 min.
Afsluitende verwerking: VRAGEN VAN KINDEREN (RODE DRAAD!)
TIP! Maak ook een ton met vragen van de ouders zelf. Laat daartoe aan het begin van de avond ouders een vraag over God of Godsbeelden/ over Jezus of Jezusbeelden opschrijven, die zij zich herinneren van hun kind of van hun eigen kind-zijn De gespreksleider geeft aan dat dit onderdeel elke gespreksavond terugkomt. We zijn hier ook bij elkaar om wat op te steken van hoe eenieder omgaat met vragen van onze kinderen. Elke avond nemen we een aantal vragen uit de vragenpot. Maak afzonderlijke kaartjes met vragen (zie bijlage 3). Per kaartje één vraag. De kaarten liggen met hun leesbare kant naar onder. Maak groepen van vier of vijf personen of blijf in de grote groep zitten. Een persoon trekt een kaartje en probeert een antwoord op de vraag te geven. Let wel: Het gaat hier niet om een ‘ correct’ of een ‘ fout’ antwoord; iedere deelnemer gaat op eigen wijze op de vraag in. Daarna worden ook de andere mensen (uit de groep) uitgenodigd om hun eigen antwoord te geven en kan iedereen reageren: “In hoeverre spreekt jou dit antwoord aan?”, “Wat vind je er positief/negatief/ inspirerend/bedenkelijk bij?” Behandel vanavond drie kaartjes inclusief een kaartje uit de vragenton van de ouders!
12
10 min.
TOT SLOT De gespreksleider vat de avond samen en misschien is er tijd voor een korte evaluatie in de groep. De gespreksleider sluit de avond af met een vergelijking (zie beneden), een kort woordje over de volgende bijeenkomst (vraag of ouders een eigen Bijbel of kinderbijbel mee kunnen nemen), een dankwoord en tenslotte een gebed in eigen woorden of een bestaand gebed. Geloven kun je vergelijken met het trapezenummer in een circus: Er is de springer die aan de trapeze zwaait en er is een vanger die hem op gaat vangen. Je kijkt gespannen toe of de vanger de springer op het juiste moment zal opvangen. Hiertoe zal de vanger zijn handen moeten openen, anders kan hij de handen van de springer niet pakken. En de springer vertrouwt blindelings dat de vanger de handen zal openen precies op het goede moment. Gelukkig gaat het meestal goed. Het geeft een beetje aan hoe we ons geloof kunnen laten groeien: we openen ons hart en onze handen; we laten ons eigen leven en onze zorgen los. Durven we erop te vertrouwen dat God ons opvangt? Dat Hij een plan heeft met ieder van ons zoals we hier bijeen zijn?
Op de volgende bijeenkomst zullen we stilstaan bij de Bijbel; frank en vrij duiken wij in dit boek en ontdekken een nieuwe wereld. Het beeld dat Jezus ons geeft van God zal in ieder geval ter sprake komen.
Dankwoord en gebed in eigen woorden.
13
BIJLAGE 1 GODSBEELDEN
14
Foto’s:
Bisdom Roermond
Pag. 14: ‘Het gebruik van beelden in de catechese’ / Auteur: John Marx Diocesane Katholieke Schoolraad Breda 1992
15
BIJLAGE 2 JEZUSBEELDEN
Foto’s: Uit: Auteur: Uitgave:
16
Bisdom Roermond Reader Mobiele Vorming Persoonlijke Geloofsverdieping, blz. 20 John Marx, 1998 Bisdom Roermond Afdeling Catechese en Vorming
BIJLAGE 3 VRAGEN VAN KINDEREN: RODE DRAAD! Deze vragen overnemen op kaartjes. Op elk kaartje komt één vraag. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Ziet God alles wat ik doe? Wat of wie is God? Ik kan Hem niet zien. Is Hij dan lucht of wat anders? Waarom zegt God niks terug? Waarom geeft God niet altijd antwoord als je Hem iets vraagt? Wie is nou precies God? Waarom kun je God niet zien? Waarom laat God zich niet zien, zodat iedereen weet dat Hij echt bestaat? Waarom maakt God niet alle mensen beter als ze ziek zijn? Hoe weet je dat God bestaat? Je hebt Hem toch nooit gezien? Hoe komt het dat er zoveel mensen doodgaan terwijl ze toch gebeden hebben?
17
BRONVERMELDING Inleiding -
Gedicht is van Phil Bosmans. Kennismakingsspel ‘Voorwerpenkoffer’ en ‘Sleutelbos’ is genomen uit de reader ‘Een of andere avond’ van PKV Antwerpen, uitgave bisdom Antwerpen 2003.
-
Het idee van de werkvorm ‘Als een voetspoor’ is eveneens genomen uit bovengenoemde reader ‘Een of andere avond’ van PKV Antwerpen. Het vragenspel over ‘relaties’ is met toestemming overgenomen uit het ‘Kaarten op Tafel-spel’. Copyright Evangelische Omroep. www.eo.nl
Kern
-
Afsluiting -
18
De vragen die kinderen stellen (in bijlage 3) komen uit het boek ‘Maar wie is God?’ van de KBS/VBS uitgegeven door Kwint’essens Uitgevers, ISBN 90 6173 8431.
TWEEDE BIJEENKOMST BIJBEL Duur:
2 uur
Doelstellingen:
Na afloop van de bijeenkomst zijn de deelnemers in staat om…: 1. … te vertellen dat de Bijbel uit twee delen bestaat. 2. … te vertellen dat de boeken zijn ingedeeld in hoofdstukken en verzen. 3. … teksten op te zoeken m.b.v. een aanduiding, zoals bijvoorbeeld Lc 5, 1-10. 4. … te vertellen dat Jezus ons het Godsbeeld van de Vader geeft. 5. … een zin/gedeelte/woord te kiezen dat ieder het meest aanspreekt uit het evangelieverhaal van Zacheüs of het Evangelie van de Communiemis.
Beginsituatie:
De deelnemende ouders hebben een eerste bijeenkomst gehad over geloof en Godsbeelden. Deze bijeenkomst staat in het kader van de Bijbel. We gaan de Bijbel eens meer van nabij bekijken. Een vertrekpunt zou kunnen zijn dat de ouders wel eens met hun kind uit een kinderbijbel lezen.
Inhoud:
Concrete onderwerpen die besproken gaan worden: verschillende soorten Bijbels voor volwassenen en voor kinderen; hoe kun je teksten opzoeken en terugvinden in de Bijbel; wat zijn evangelisten; wat is het beeld dat Jezus ons geeft van God; hoeveel boeken bevat de Bijbel; uit welke delen bestaat de Bijbel, het bijbelverhaal van Zacheüs of een ander verhaal wordt gelezen; vragen van kinderen rondom Bijbel wordt ter sprake gebracht.
Materiaal: -
Diverse soorten Bijbels voor volwassenen Diverse kinderbijbels Vragenblad rondom Bijbel (bijlage 1) Kopieën boekenkast voor elke deelnemer (bijlage 2) Context behorende bij bijbelverhaal Zacheüs (bijlage 3) Negen vragen van kinderen: Rode draad! (bijlage 4) Vragenpot Bijbelteksten (bijlage 5) Pot/doos voor de kaartjes met bijbelteksten Schrijfmateriaal
19
INLEIDING 5 min.
WELKOM EN INLEIDING Iedereen wordt van harte welkom geheten. Een gebed ter opening van de avond wordt gebeden door de gespreksleider:
Goede Vader in de hemel, voor de tweede keer zijn we hier bijeen. Ieder heeft zijn gezin achtergelaten. Thuis was het misschien druk; het was een moeilijk moment of een goed moment om te gaan. En zo zitten we hier, allemaal geboeid door uw Naam en benieuwd naar de rijkdom van een leven in en vanuit geloof. Geef dat wij ons openstellen voor U, met name voor uw Woord in de boeken van de Bijbel. Schenk ook ons en onze gezinnen uw zegen. Wij vragen U dat door Christus onze Heer. Amen. De gespreksleider blikt eerst even terug op de vorige avond die in het teken stond van Godsbeelden en geloof. We hebben gezien dat ieders beeld van God anders is en dat dit beeld steeds aan verandering onderhevig is. Iets dat overigens alleen ervaarbaar is voor degene die een persoonlijke relatie met God aangaat. Wat heeft je het meest geraakt die avond, die bijeenkomst? De bedoeling van deze avond wordt verduidelijkt door de gespreksleider: Vanavond zullen we een kijkje gaan nemen in het boek van de christenen, de Bijbel. De Bijbel is eigenlijk een bibliotheek van boeken met telkens een eigen auteur. Samen bladeren we door de Bijbel en gaandeweg ontdekken we globaal de structuur van het boek. Tenslotte lezen we een verhaal uit de Bijbel, namelijk het evangelieverhaal van de eerste communiemis. Wie weet, heeft dit verhaal wel een betekenis in ons dagelijks leven.
20
10 min.
PRESENTATIE BIJBELS De gespreksleider geeft een uitleg bij de verschillende soorten Bijbels. Er zijn Bijbels voor volwassenen en Bijbels voor kinderen; er zijn protestante en katholieke bijbelvertalingen. Binnen de kinderbijbels zijn er veel verschillende uitgaven. Voorbeelden zijn: Bijbel voor kleine kanjers; Kleuterbijbel; Mijn eerste Bijbel; 5 Minuten-bijbelverhalen; Kijkbijbel; Vertelbijbel; Bijbel van Cramer-Schaap (deze zijn allemaal te bestellen via het bisdom Roermond, Carolushuis www.carolushuis.nl, het is ook mogelijk een aantal Bijbels te lenen voor een presentatie). De volgende vraag kan de gespreksleider nu aan de ouders stellen: Lees je wel eens in de bijbel? Lees je misschien stukjes voor aan je kinderen? Wanneer dan? Welk verhaal vind je geschikt voor je kind? Welk verhaal is je persoonlijk het meest bijgebleven?
KERN 45 min.
BIJBELVRAGEN Zorg dat er voldoende Bijbels aanwezig zijn en geef iedere ouder een Bijbel in handen. (Voorkeur heeft de “Nieuwe Bijbelvertaling” van 2004). Mochten er geen Bijbels voorradig zijn, maak dan gebruik van de door de ouders zelf meegenomen Bijbel(s). Maak tweetallen en geef ieder tweetal een blad met onderstaande vragen (bijlage 1). Neem 25 minuten de tijd om de antwoorden in te vullen en 20 minuten om ze daarna in de grote groep te bespreken. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
8.
Wat komt het eerst bij je op als je het woord ‘Bijbel’ hoort? Uit welke twee grote delen bestaat de Bijbel? Hoeveel "boeken" bevat de Bijbel? Noem er twee uit het eerste deel en twee uit het tweede deel. Hoe worden de namen van de boeken afgekort? Hoe zijn de boeken ingedeeld? (antw.: in hoofdstukken en verzen) Wat betekent de volgende aanduiding: Lc 10, 5-8 ? Zoek de volgende teksten op en schrijf deze teksten (dus alleen DEZE teksten!) hier op. * Dt 34, 8 * Lc 24, 49-50 Wie heeft het boek Lucas geschreven?
21
JEZUS SCHENKT ONS OOK EEN GODSBEELD 9. 10. 11.
‘Evangelie’ betekent Blijde Boodschap. Wat is een evangelist? Welke evangelisten kennen we uit de Bijbel? Zoek en lees de volgende tekst: Mt 6, 5-15. Hoe noemt Jezus God?
Toevoeging gespreksleider: De Bijbel zoals wij deze nu kennen, is gedurende een tijdsduur van 1100 jaren ontstaan, van 1000 voor Christus tot 100 na Christus, via mondelinge en schriftelijke overlevering. De paus en bisschoppen hebben vastgesteld welke geschriften toentertijd al dan niet door God geïnspireerd zijn. De door God geïnspireerde teksten hebben een plaats gekregen in de Bijbel. Je moet ook gevoelig worden voor het taalgebruik in de Bijbel. Dit taalgebruik is niet altijd even gemakkelijk. In de boeken is er sprake van diverse genres: poëzie, geschiedenis, wijsheid, de eerste christenen, de evangelien…
Boekenkast: Aan het eind van dit onderdeel kan ter illustratie de boekenkast (bijlage 2) uitgedeeld worden.
10 min.
PAUZE
25 min.
BIJBELVERHAAL ZACHEÜS Gezamenlijk lezen we een bijbelverhaal. Hieronder is het verhaal van Zacheüs uitgewerkt. In aansluiting op de eerste heilige Communie kan ook gekozen worden voor het evangelieverhaal van de communiemis of voor een ander bijbelverhaal uit de communielessen voor de kinderen.
22
De gespreksleider maakt groepen van vier of vijf personen. Iedereen neemt Lucas 19, 1-10 voor zich. Kies een begeleider per groep die eerst de context (bijlage 3) bij het bijbelverhaal leest en vervolgens het bijbelverhaal zelf voorleest terwijl de anderen luisteren. De groepsleider stelt de vraag ‘Welke woorden vallen je op’? Dan leest iemand het verhaal hardop voor, de anderen lezen mee. In een korte stilte wordt de tekst overdacht. Vervolgens stelt de groepsleider de vragen: Wat heeft je geraakt in het verhaal? Wat begrijp je niet? Wat is het centrale thema? Wat bevalt je en waarmee ben je het oneens? Wat neem je hiervan mee naar huis?
Afsluitende opmerking door de gespreksleider: God richt zich door de Bijbelverhalen heel persoonlijk tot ons.
AFSLUITING 15 min.
Afsluitende verwerking: VRAGEN VAN KINDEREN (RODE DRAAD!) TIP! Gebruik ook de ton met vragen van de ouders zelf Elke avond nemen we een aantal vragen uit de vragenpot. Ook vanavond nemen we er drie uit de grote pot en één uit de pot van de ouders. Dit kan gespeeld worden in de grote groep of in kleine groepjes van vier tot vijf personen. De kaarten liggen met hun leesbare kant naar onder. Een persoon trekt een kaartje en probeert een antwoord op de vraag te geven. Daarna worden de andere mensen uitgenodigd om hun eigen antwoord te geven en krijgt iedereen de gelegenheid om te reageren: “In hoeverre spreekt jou dit antwoord aan?”; “Wat vind je er positief/negatief/inspirerend/bedenkelijk bij?”
10 min.
TOT SLOT Samenvatting/evaluatie De gespreksleider vat de avond samen en misschien is er tijd voor een korte evaluatie in de groep.
Volgende bijeenkomst De gespreksleider blikt vooruit naar de volgende avond en vertelt dat er dan bekeken wordt welke sacramenten we hebben en hoe God ons wil aanraken in deze sacramenten.
Dankwoord voor ieders komst door de gespreksleider! Gebed met bijbelteksten Ter afsluiting van deze bijeenkomst mag iedereen uit een andere pot/doos een briefje trekken met een bijbeltekst erop (bijlage 5). Op elk briefje staat een andere tekst. Nadat iedereen een briefje getrokken heeft, zijn we een kort moment stil en bidden we samen het Onze Vader. Het is de bedoeling dat ieder zijn bijbeltekst mee naar huis neemt en deze in de komende tijd overdenkt.
23
BIJLAGE 1 VRAGENBLAD OVER DE BIJBEL 1.
Wat komt het eerst bij je op als je het woord ‘Bijbel’ hoort?
2.
Uit welke twee grote delen bestaat de Bijbel?
3.
Hoeveel "boeken" bevat de Bijbel?
Noem er twee uit het eerste deel en twee uit het tweede deel.
4.
Hoe worden de namen van de boeken afgekort?
5.
Hoe zijn de boeken ingedeeld?
6.
Wat betekent de volgende aanduiding: Lc 10, 5-8?
7.
Zoek de volgende teksten op en schrijf deze teksten (dus alleen DEZE teksten!) hier op. * Dt 34, 8
* Lc 24, 49-50
8.
Wie heeft het boek Lucas geschreven? En wanneer?
JEZUS SCHENKT ONS OOK EEN GODSBEELD
24
9.
‘Evangelie’ betekent Blijde Boodschap. Wat is dus een evangelist?
10.
Welke evangelisten kennen we uit de Bijbel?
11.
Zoek en lees de volgende tekst: Mt 6, 5-15. Het gaat over een gebed. Hoe noemt Jezus God?
BIJLAGE 2 BOEKENKAST
(uitgave bisdom Roermond)
25
BIJLAGE 3 CONTEXT BIJ BIJBELVERHAAL ZACHEÜS Zacheüs was een tollenaar. Hij leefde in de stad Jericho. Bij de poort van de stad stond zijn huis, het tolhuis. Daar hield hij de karavanen tegen die de stad binnen wilden en inde hij van de leiders ervan tolgelden die zij verschuldigd waren. Een gedeelte van het geld moest hij afstaan aan de bezetters van het land, de Romeinen. De rest liet hij verdwijnen in eigen zakken. Zacheüs werd steeds rijker, maar niet gelukkiger. De mensen maakten hem uit voor dief en zondaar. Zo voelde Zacheüs zich ook en hij dacht dat ook God wel niet van hem zou houden. Toen, op zekere dag, hoorde Zacheüs van Jezus. Die deed heel veel goed en werd zelfs een vriend van tollenaars genoemd. Steeds meer en steeds vuriger verlangde Zacheüs ernaar om die man eens te ontmoeten en zijn hart voor Hem te kunnen uitstorten. Onverwacht ging zijn wens in vervulling: Jezus kwam naar Jericho en Jezus ging juist naar hém toe. Door Jezus ging Zacheüs anders leven, beter leven.
26
BIJLAGE 4 VRAGEN VAN KINDEREN: RODE DRAAD! Deze vragen overnemen op kaartjes. Op elk kaartje komt één vraag. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Zijn de verhalen uit de Bijbel echt gebeurd? Waarom zeg je “In de naam van de Vader …” en niet “Goeiemorgen Vader”? Hoezo was de maagd Maria een maagd? Als zij een kind gekregen heeft, had ze toch ook een man? Had Jezus lang haar en een baard? Had Jezus broers en zussen? Wie is de Vader van Jezus: Jozef of God? Waarom hebben soldaten Jezus gedood? Is Jezus echt weer opgestaan en levend geworden? Zal Jezus op aarde terugkomen?
27
BIJLAGE 5 BIJBELTEKSTEN ‘Ik ben het licht van de wereld. Wie Mij volgt, dwaalt niet rond in de duisternis, maar zal het licht van het leven bezitten.’ (Johannes 8, 12)
‘Weest onbezorgd. Laat al uw wensen bij God bekend worden in gebed en smeking, en nooit zonder dankzegging.’ (Filippenzen 4, 6)
‘God, luister naar mijn gebed, hoor wat ik tracht U te zeggen.’ (Psalm 54, 4)
‘… Uw hand zal mij vast blijven houden.’ (Psalm 63, 9b)
‘Ik blijf tot U roepen, o Heer …’ (Psalm 88, 14a)
‘Heer, Gij doorgrondt en Gij kent mij …’ (Psalm 139, 1b)
‘…zoekt en ge zult vinden…’ (Matteüs 7, 7b)
‘Vraagt en u zal gegeven worden; zoekt en ge zult vinden; klopt en er zal worden opengedaan.’ (Matteüs 7, 7)
‘Alles wat gij wilt dat de mensen voor u doen, doet dat ook voor hen.’ (Matteüs 7, 12a)
‘… maar wie van het water drinkt dat Ik hem zal geven, krijgt in eeuwigheid geen dorst meer…’ (Johannes 4, 14a)
‘Als ge Mij zoekt, met heel uw hart zoekt, zult ge Mij vinden…’ (Jeremia, 29, 13)
28
BRONVERMELDING Kern -
-
In bijlage 2 staat een ‘bijbelboekenkast’ afgebeeld. Deze is naar het idee van de bijbelboekenkast van Stichting Samuel. In bijlage 3 staat de context van het bijbelverhaal over Zacheüs. Deze tekst is enigszins bewerkt overgenomen uit het communieproject ‘Komt allen tot Mij’ uitgegeven door het Bisdom Roermond in 1992; ISBN 90 6578 050 5, blz. 3 en 4.
Afsluiting -
-
De vragen die kinderen stellen (in bijlage 4) komen uit het boek ‘Maar wie is God?’ van de KBS/VBS; uitgegeven door Kwint’essens Uitgevers, ISBN 90 6173 8431 te bestellen via Carolushuis bisdom Roermond www.carolushuis.nl. Bijbelteksten in bijlage 5: Bijbel Willibrordvertaling 1978 © Katholieke Bijbelstichting, ’s-Hertogenbosch.
29
30
DERDE BIJEENKOMST SACRAMENTEN Duur:
2 uur
Doelstellingen:
Na afloop van de bijeenkomst zijn de deelnemers in staat om…: 1. 2. 3. 4.
5.
… te vertellen dat er zeven sacramenten zijn. … in eigen woorden te vertellen dat sacramenten heilige tekens zijn van Gods aanwezigheid onder de mensen. … te vertellen dat ze Jezus zelf onder de gedaante van Brood mogen ontvangen als ze ter communie gaan. … te vertellen dat katholieken ook naar de kerk gaan om hun persoonlijke band/relatie met Jezus te onderhouden/ voeden. … de acht werkwoorden uit het gezinsleven te koppelen aan een onderdeel uit de eucharistieviering.
Beginsituatie:
De deelnemende ouders hebben een eerste bijeenkomst gehad over geloof en Godsbeelden en een tweede bijeenkomst over de Bijbel. Deze bijeenkomst gaat over de sacramenten. Waarschijnlijk kunnen de ouders zich hun eigen eerste heilige Communie herinneren. Maar wat is een sacrament, hoeveel zijn er en wat is de precieze betekenis van het sacrament van de Eucharistie?
Inhoud:
Onderwerpen die in vogelvlucht besproken worden, zijn: sacramenten; heilige Eucharistie; doopsel; Laatste Avondmaal; Goede Vrijdag; verrijzenis; consecratie; acht momenten uit de heilige Eucharistieviering.
Materiaal: -
Openingsvragen voor iedere deelnemer (bijlage 1) Acht werkwoorden uit het gezinsleven (bijlage 2) Acht werkwoorden uit het gezinsleven voor gespreksleider (bijlage 3) Zeven vragen van kinderen: Rode draad! (bijlage 4) Vragenpot Schrijfmateriaal
31
INLEIDING 10 min.
WELKOM EN INLEIDING Iedereen wordt van harte welkom geheten. Een gebed ter opening van de avond wordt gebeden door de gespreksleider:
Wij danken U voor alles Wij danken U voor de gave van het leven. Wij danken U voor alles waarmee U ons zegent. En wij bidden U: maak ons tot mensen die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid. Leer ons werken voor het voedsel dat niet vergaat en geef ons het brood dat onze laatste honger kan stillen: Jezus, uw Zoon. Amen. (Uit: ‘Al de dagen van ons leven’ Altiora, Averbode 1995)
of:
Altijd dichterbij U komt altijd maar dichterbij, Jezus. U bent in het water waarmee ik werd gedoopt. U bent in de mensen die van me houden. U bent in het woord dat ik mag beluisteren U bent in het brood waarmee U me leven geeft. Dank U, Jezus dat U zo dicht bij me bent! (Uit: ‘Ken je ze alle zeven’ van kardinaal Danneels)
32
De gespreksleider blikt eerst even terug op de vorige avond over de Bijbel. We zagen dat Jezus God ‘Onze Vader’ noemt. We hebben de ordening in de Bijbel bekeken. Uit het bijbelverhaal van Zacheüs heeft eenieder wellicht iets kunnen halen wat van betekenis was voor hem op dit moment. Aan het einde heeft iedereen een bijbeltekst mee naar huis gekregen. Het was de bedoeling deze tekst te laten “spreken” in de afgelopen tijd. Voeg eventueel een eigen getuigenis toe. Vraag: Zijn er anderen met soortgelijke ervaringen? De bedoeling van deze avond wordt verduidelijkt door de gespreksleider: Vandaag bekijken we hoeveel sacramenten er zijn en welke de herinneringen zijn van zijn eigen eerste heilige Communie / Vormsel / huwelijk. Verder zullen we dieper ingaan op het sacrament van de Eucharistie. Aan de hand van een achttal werkwoorden uit het gezinsleven ontdekken we de opbouw van een eucharistieviering.
20 min.
OPENINGSVRAGEN IN KLEINE GROEPJES De groep wordt in groepjes van vier á vijf personen gedeeld. Elke groep wijst een begeleider aan die de voortgang van het gesprek bewaakt en die ook zelf meedoet. De volgende vragen krijgt iedere deelnemer op papier. De bedoeling is dat ieder eerst voor zichzelf in 10 minuten alle vragen beantwoordt. Vervolgens worden de antwoorden in de groepjes besproken (10 min.). 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Hoeveel sacramenten hebben we? En wie kan ze allemaal benoemen? Welk sacrament heeft (vroeger) de meeste indruk op je gemaakt? En waarom? Wat was (toen) voor jou de betekenis van dit sacrament? (Heb je daar nu een andere kijk op?) Waarom is het deelnemen aan de heilige Eucharistie voor katholieken zo belangrijk? Waarom wil je je kind de eerste heilige Communie laten ontvangen?
Na de groepsgesprekken vraagt de gespreksleider in de grote groep wie het antwoord op vraag één en twee weet. (Antwoorden: er zijn zeven sacramenten: sacrament van het doopsel; de Eucharistieviering/heilige Communie; het vormsel; het huwelijk; het priesterschap; de biecht/ sacrament van boete en verzoening en de ziekenzalving).
33
KERN 15 min.
SACRAMENTEN De gespreksleider vertelt in eigen woorden de volgende passages die gaan over de kern van de heilige Eucharistie: Jezus heeft ons tekens, gebaren en woorden gegeven om de belangrijkste momenten in ons leven als christen te markeren. We hebben het hier over de zeven sacramenten; je zou ze de zeven aanrakingen van God kunnen noemen. God houdt veel van ons en wil dat ook tastbaar maken. Op unieke wijze gebeurt dat in de sacramenten. Wanneer de priester voor ons in de kerkgemeenschap de gebaren maakt en de woorden uitspreekt, is het steeds Jezus die handelt en ons leven schenkt, en wel in overvloed (Joh. 10, 10). Sacramenten zijn heilige en werkzame tekenen Gods. Het sacrament van het doopsel ontvang je als eerste. Door het water van het doopsel word je kind van God en mag je in de loop der jaren als Gods kind in diverse andere sacramenten zijn ‘aanrakingen’ ervaren. Zo hebben de ouders door het doopsel van hun kind al een koers uitgestippeld. Het doopsel plaatst het kind op het spoor van God. Door bijbelverhalen, gebedjes, kerkbezoek en catecheselessen zal het kind steeds meer binnengeleid worden in het leven dat God zelf is. Tijdens het zevende of achtste levensjaar bereikt dit een hoogtepunt door zijn eerste echte / persoonlijke deelname aan de viering van de heilige Eucharistie.
DE EUCHARISTIE Dit is het centrale sacrament, het hart in het leven als katholiek gelovige. De leerlingen van Jezus kwamen bijeen op de avond (we gedenken dit heel in het bijzonder op de avond van Witte Donderdag) voor zijn lijden om samen met zijn vrienden zijn laatste maaltijd, het Laatste Avondmaal te vieren. Jezus nam brood. Hij zegende het brood en zei: “Neemt en eet hiervan gij allen. Want dit is mijn Lichaam.” Toen nam Hij de beker met wijn. Hij zegende de beker en zei: “Neemt deze beker en drinkt hier allen uit. Want dit is mijn Bloed, dat vergoten wordt tot vergeving van de zonden.” Veel begrepen de apostelen hiervan niet. Ze zwegen. Na deze woorden gesproken te hebben zei Hij: “Blijft dit altijd doen om Mij te gedenken”. Jezus bedoelde daarmee: blijft altijd doen, wat Ik nu gedaan heb. Want het is in Brood en Wijn dat Ik altijd bij jullie blijf.
34
Een dag later (nu Goede Vrijdag) werd Jezus gekruisigd en drong bij de leerlingen door wat Jezus had gezegd: “Dit is mijn Lichaam, dit is mijn Bloed.” In elke Eucharistieviering herhaalt de priester de gebaren van Jezus en spreekt zijn woorden uit: “Dit is mijn Lichaam, dit is mijn Bloed.” Op dat moment wordt het geheim van het Laatste Avondmaal opnieuw present gesteld! In het brood en de wijn geeft Jezus zich opnieuw; In brood en wijn komt Jezus zelf onder ons aanwezig. Katholieken noemen dit de consecratie. We zien dit niet, noch proeven het; het brood smaakt naar brood en de wijn smaakt naar wijn. Maar ons geloof zegt dat Jezus hier zelf bij ons is. Dit is de belofte die Jezus ons gedaan heeft. Alleen wie kijkt met de ogen van het geloof, ziet wat hier gebeurt.
Persoonlijke band met Jezus Wanneer jouw kind straks ter communie gaat – net als wij allemaal – mogen we Jezus ontvangen. De priester zegt: ‘Het Lichaam van Christus’; wij antwoorden: ‘Amen’. Dat betekent: het is zo, ik geloof het. Hiermee antwoorden wij: Hij is het zelf die ik heb mogen ontvangen! In stilte kun je bij God in gebed verblijven. Wat je zegt, wat je dankt, wat je vraagt, dat is iets tussen Jezus en jou. Maar ook stil zijn is al voldoende. In die stilte mag je je door God bemind weten. Katholieken nemen deel aan de heilige Eucharistie om Jezus zelf te ontmoeten, om de relatie of band met Hem en elkaar te onderhouden en te voeden. Immers, als je van iemand houdt dan zoek je elkaar op! Wij zeggen Hem dank voor al hetgeen wij om niet mochten ontvangen. Dankzeggen is trouwens de vertaling van het woord “Eucharistie”. In Gods woord dat je hoort – in de lezingen en de preek – toont God de mens wie Hij is en welke belevenissen Hij met mensen heeft meegemaakt. Hier blijkt dat God niet een abstract idee is, maar een concrete persoon die aanwezig is in de levensomstandigheden van mensen.
10 min.
PAUZE
35
40 min
OPBOUW VAN DE EUCHARISTIEVIERING De gespreksleider maakt groepjes van twee á drie personen en legt het volgende uit: Aan de hand van acht werkwoorden voor het leven in een gezin zullen we de opbouw van een eucharistieviering ontdekken. Iedere persoon krijgt een kopie van bijlage 2 en een pen. Om de beurt leest iemand uit het groepje de tekst bij het werkwoord. Op de daar onderstaande vraag wordt om de beurt gereageerd. Neem per werkwoord drie minuten de tijd. De gespreksleider houdt de tijd bij. Als alle werkwoorden gepasseerd zijn, koppelt de gespreksleider de onderdelen uit de heilige Eucharistieviering aan de acht woorden. Laat de ouders eerst het onderdeel raden waarover de gespreksleider spreekt. Maak hiertoe acht kaartjes met aan één kant het werkwoord uit het gezinsleven en aan de andere kant het bijbehorende onderdeel uit de eucharistieviering dat door de ouders geraden moet worden (Deze acht werkwoorden met bijbehorende opbouw van de heilige Eucharistieviering is naar het voorbeeld van een lezing die Iny Driessen heeft gehouden in december 2002) Tenslotte stelt de gespreksleider de vraag in de grote groep: welk woord en welk onderdeel uit de heilige Eucharistie spreekt u het meeste aan?
AFSLUITING 15 min.
Afsluitende verwerking: VRAGEN VAN KINDEREN (RODE DRAAD!) TIP! Gebruik ook de ton met vragen van de ouders zelf. Elke avond nemen we een aantal vragen uit de vragenpot. Ook vanavond nemen we er drie uit. Dit kan gespeeld worden in de grote groep of in kleine groepjes van vier tot vijf personen. De vragen staan vermeld in bijlage 4. De kaarten liggen met hun leesbare kant naar onder. Een persoon trekt een kaartje en probeert een antwoord op de vraag te geven. Daarna worden de andere mensen uitgenodigd om hun eigen antwoord te geven. Iedereen krijgt de gelegenheid om te reageren: “In hoeverre spreekt jou dit antwoord aan?”; “Wat vind je er positief/ negatief/inspirerend/bedenkelijk bij?”
36
10 min.
TOT SLOT ‘Tien dagen nog’ ‘Tien dagen nog’ is een uitvouwgebedskaart die je als ouder tien dagen voorafgaande aan de eerste heilige Communie samen met je kind kunt bidden. Voor elke dag is er een gebed en een kleurplaat. Deze kaarten zijn te bestellen bij het Bisdom Roermond, Carolushuis, www.carolushuis.nl of telefonisch 0475-386825 en ze kosten € 0,95 per stuk.
Samenvatting/evaluatie De gespreksleider vat de avond samen en misschien is er tijd voor een korte evaluatie in de groep.
Volgende bijeenkomst De volgende en laatste bijeenkomst gaat over het gebed. Kondig nu reeds aan dat er mogelijkheid is om materiaal te bestellen: gebedenboekjes etc.
Dank voor ieders komst! Gebed met eigen woorden.
37
BIJLAGE 1 OPENINGSVRAGEN
38
1.
Hoeveel sacramenten hebben we?
2.
Wie kan ze allemaal benoemen?
3.
Welk sacrament heeft (vroeger) de meeste indruk op je gemaakt? En waarom?
4.
Wat was (toen) voor jou de betekenis van dit sacrament? (Heb je daar nu een andere kijk op?)
5.
Waarom is het deelnemen aan de heilige Eucharistieviering voor katholieken zo belangrijk?
6.
Waarom wil je je kind de eerste heilige Communie laten ontvangen?
BIJLAGE 2 ACHT WERKWOORDEN VOOR HET GELOVIG GEZIN Sacramenten geven of ontvangen zonder een echt geloofsklimaat, lijkt soms op het planten van bloemen zonder wortels. Het klimaat wordt bepaald door heel veel medespelers: school, parochie, gezin … Het gezin is en blijft de allereerste en de belangrijkste factor die meespeelt in de opvoeding en geloofsopvoeding. Omdat opvoeden een werkwoord is, omschrijven we hieronder een achttal werkwoorden die passen binnen de opvoeding.
Ontmoeten
Het eerste werkwoord is ontmoeten. Thuis mag je zijn wie je bent; je ont-moet; dus niets moet in die zin dat je geen masker hoeft te dragen. Uiteraard mogen er wel afspraken gemaakt worden! Soms horen we wel eens dat onze kinderen bij een ander zo braaf zijn, nooit iets verkeerd doen… maar thuis zijn ze zichzelf! Thuis is de plaats waar meer gebeurt dan elkaar tegenkomen zoals dat op straat gebeurt. Ontmoeten is niet iets dat op een bepaald uur van de dag gebeurt, het gebeurt in de duizend kleine dingen van een hele dag. Het heeft alles te maken met het respect voor de eigenheid van je kind en omgekeerd. Thuis is een plek waar elk lid van het gezin zichzelf mag zijn. Welke plaats in ons gezin is de plaats van uitdrukkelijke
ontmoeting? De tafel, de TV, de woonkamer, de badkamer?
Vergeven
Het tweede werkwoord is vergeven. Dit is wellicht het werkwoord waar het hardst aan gewerkt moet worden. De basis om elkaar te kunnen vergeven is erkennen dat je ongelijk had of fout was. En dat lijkt voor veel mensen tegenwoordig erg moeilijk. We kunnen het niet meer aan ons schuldig te voelen. En als we het durven te zien heb je ook veel moed nodig om de stap naar de ander te zetten en vergeving te vragen. Daar ontbreekt ons vaak de taal… Kinderen zullen pas in staat zijn zelf toe te geven dat ze fout zitten als ze ervaren hebben dat hun ouders hen daarin zijn voorgegaan. Hoe gebeurt dit bij jullie thuis? Hoe wordt met fouten en vergeving, met nieuwe kansen omgegaan? Zijn het alleen de kinderen die vergeving moeten vragen?
39
Luisteren
Het derde werkwoord is luisteren en daar heeft niemand moeite mee. Iedereen die ouder is van een kleuter, weet hoe belangrijk het is dat je naar alle verhalen van je kinderen, hun grote en kleine pijn en hun vreugde kunt luisteren. En iedereen weet hoe goed het doet jezelf beluisterd te weten. Kinderen zullen later anderen kunnen beluisteren in de mate dat ze het van ons ervaren hebben. Hoe bewust bouwen wij tijd in om te luisteren naar onze kinderen, naar elkaar? Op welke manier luisteren we? Vallen we in de rede, laten we uitpraten, hebben we al een antwoord klaar?
Uitspreken
Het tweelingbroertje van luisteren is uitspreken. Niet alleen met woorden, maar ook met signalen. Hoe attent zijn wij als ouders om in de liedjes die ze zingen, in hun soms vreemde taal, hun gedrag, in hun tekeningen, in hun tranen te verstaan hoe ze zich willen uitspreken? Soms hebben zij gewoon de woorden niet. Welke andere kanalen gebruiken onze kinderen om ons iets duidelijk te maken en hoe gaan we daar dan op in?
Danken
Een niet te onderschatten, bijna vanzelfsprekende waarde is het danken. Zo vanzelfsprekend, dat we vaak vergeten elkaar te danken voor de gewone dingen van elke dag, voor de buitengewone dingen. Je kunt danken het best aan je kinderen leren door hen te danken voor de kleine fijne dingen die zij doen. Kun je eens nagaan hoe vaak je vandaag dankjewel hebt gezegd tegen je partner / kinderen?
Vieren / In herinnering brengen In je gezin is het heel waardevol als je herinneringen koestert. Iedereen geniet van het kijken naar foto's over alles wat je samen hebt meegemaakt. Het geeft het gevoel van 'we zijn er voor elkaar en we blijven er voor elkaar'. Momenten die je samen gedeeld hebt, maken je gezin juist tot jouw gezin, geven een eerste aanzet tot trouw zijn tegenover elkaar. Dat is ook zo met onze lieve doden. We houden hen in herinnering en onze kinderen begrijpen daardoor dat je zelfs als je niet tastbaar aanwezig bent, toch nog iets blijft betekenen.
40
Wat vier je als gezin? Welke herinneringen koesteren jullie samen?
Leven schenken
Het zevende werkwoord is leven schenken. Voor onze kinderen willen we het goede, het beste. We maken het leven mogelijk voor hen, letterlijk en figuurlijk. Een moeder schenkt namelijk het leven aan een kind en ouders zetten vaak hun eigen leven opzij voor het leven van hun kinderen. Mogelijkheden bieden tot ontplooiing en groei zijn heel belangrijk; we laten de kinderen hun talenten ontdekken. Onvoorwaardelijke liefde geven speelt hierbij een heel belangrijke rol. Stimuleren wij onze kinderen om hun eigen talenten te ontdekken en verder te ontwikkelen? Hoe laten we onze kinderen voelen dat we onvoorwaardelijk van hen houden?
Doorgeven
Ten slotte is het belangrijk te weten voor kinderen waar je als ouders en gezin achter staat, achter welke waarden, welke levensvisie, achter welke visie op de wereld, het milieu, de maatschappij. Welk geloof je beleeft. Niet alleen met woorden maar voornamelijk in daden. Het heeft weinig zin om te preken over de liefde, als je kinderen van jou weinig daadwerkelijke liefde mogen ervaren. Op welke manier geven we belangrijke waarden en visies door?
41
BIJLAGE 3 ACHT WERKWOORDEN UIT HET GEZINSLEVEN (voor gespreksleider) Acht werkwoorden voor het leven in je gezin van elke dag, maar eigenaardig genoeg ook acht werkwoorden die helemaal in onze heilige Eucharistieviering terugkomen.
Ontmoeten – Welkom Elkaar in alle eerlijkheid ontmoeten, maakt dat je open gaat staan voor de manier waarop God je wil ontmoeten. God die ook niet verwacht dat je een masker draagt, die je wil ontmoeten op duizend en een verschillende manieren, langs mensen en dingen, in stilte en gebed. God voor wie je mag zijn wie je bent. God wil ons ontmoeten; Hij heet ons welkom heel de viering door. Dit mag je echt geloven: God wacht op ons, God wacht op de tijd die we voor Hem maken. Alleen al door uit je stoel op te staan en naar de eucharistieviering te gaan, voelt Hij in jou een bereidheid, een openheid. En dat is voor God genoeg om je te overladen met zijn gastvrijheid: liefde, genade, gemeenschap; daar begint de eucharistieviering mee. Hij wil de mensen ontmoeten, thuis in gebed, in de kerk, in het vieren van de gemeenschap. Dat voel je nog sterker op het moment van de vergeving.
Vergeven – Schuldbelijdenis Uiteraard zet een klimaat van vergeving ons op het spoor van de barmhartige God. Inderdaad, schuldgevoelens kunnen afbrekend zijn. Je zou er alleen maar positief, bevrijdend, opbouwend mee om kunnen gaan in het licht van Gods vergeving. Ook hierin zal het helpen dat kinderen al een taal gevonden hebben om vergeving te vragen en al barmhartigheid en nieuwe kansen gekregen hebben.
42
Vergeven in de schuldbelijdenis. We werden nog maar pas verwelkomd in de heilige Eucharistieviering, of we krijgen al de spiegel voorgehouden; we worden uitgenodigd om diep in onszelf te kijken en ons af te vragen of we de liefde echt beleven. We zuiveren ons hart om zo de heilige Eucharistie goed te beleven. Daartoe vragen we God en elkaar om vergeving.
Luisteren – Heilige Schrift Ons geloof is een openbaringsgeloof: we kunnen het woord van God zelf in de heilige Schrift lezen en zijn Woord is mens geworden in Jezus. Woorden zijn er om naar te luisteren. Het zal je kinderen alleen maar helpen om in strikt religieuze context beter te kunnen luisteren, met aandacht, tijd als ze dat thuis ervaren hebben. Zoals gezegd is het belangrijk dat we naar elkaar kunnen luisteren. Zo zal je kind ook leren luisteren naar de heilige Schrift in de heilige Eucharistie, naar de lezingen en de preek. In die lezingen wordt uitgedrukt hoe God ons altijd nabij wil zijn. Daarom noemen wij Hem ook wel: God-met-ons. In de eerste lezing hoor je hoe God op weg ging met zijn volk. In de tweede lezing hoe God in de tijd na Jezus’ sterven en verrijzen in de Geest bij ons blijft, het is in de tijd van de eerste christenen, de vroege Kerk. In het Evangelie hoor je heel concreet over de wijze waarop Gods Woord vlees is geworden in de persoon van Jezus Christus.
Uitspreken – Voorbede en Onze Vader Ook God wil zich uitspreken via verschillende wegen. Niet alleen in zijn Woord, ook in de natuur, in mensen, vooral in zieken en zwakken. Maar ook in hoopvolle tekens. Het uitspreken wordt in de heilige Eucharistie ingebouwd in de voorbede en het Onze Vader. We spreken uit wat er in ons omgaat, we danken, bidden, smeken, roepen, vragen, we zijn stil….
Danken – Grote Dankgebed Dankbaarheid is één van de fundamentele religieuze houdingen. Vanaf het moment dat je zegt: 'Ik geloof' word je dankbaar omdat je dan begrijpt dat het leven ontvangen is. Door regelmatig elkaar en God te danken ervaar je je leven meer waardevol omdat je veel meer je aandacht vestigt op de goede, fijne belevenissen in een mensenbestaan. Vanaf de offerande en vooral in het Grote Dankgebed drukken wij onze dankbaarheid uit. Als je gelooft, besef je dat je heel veel gekregen hebt, dat je het leven ontvangt van God. Er zijn ook moeilijke momenten in ons leven, soms zeer moeilijke momenten, dan kun je misschien even niet danken. En toch mag je altijd beseffen dat er ook veel is dat je wel hebt; veel om dankbaar voor te zijn.
43
Veel mensen hebben het moeilijk met dit moment in de heilige Eucharistieviering. Het is de thermometer van je geloof.
Vieren / in herinnering brengen – Consecratie Ook op geloofsgebied hebben mensen hun herinneringen. Een aantal psalmen getuigt hier heel uitdrukkelijk van. In periodes dat het niet goed gaat met de psalmist, grijpt hij terug naar momenten dat hij God van heel nabij ervoer. De consecratie is een kernmoment in de viering van de heilige Eucharistie. Het vieren, het in herinnering houden, gebeurt op een heel eigen, heel levende manier in de consecratie. Jezus heeft zijn leven gegeven voor ons aan het kruis. Op de dag voordat Jezus stierf, heeft Hij met zijn vrienden voor het laatst aan tafel gezeten. Hij brak het brood en nam de wijn en sprak daarbij de woorden: Dit is mijn Lichaam, dit is mijn Bloed. En Hij besloot met: Doet dit ter nagedachtenis aan Mij. De dag erna, op Goede Vrijdag, stierf Hij aan het kruis. Wat er nu in elke eucharistieviering gebeurt met het brood en de wijn is meer dan het kijken naar een foto. Wij geloven dat het woord van Jezus “dit is mijn Lichaam, dit is mijn Bloed,” schept wat het uitdrukt. Wij geloven dat Jezus echt zelf aanwezig is in het stukje brood en in de wijn. Maar wel op een heel andere manier, van een hele andere orde dan onze lichamelijkheid. Je kunt Hem niet zien met je gewone ogen maar wel met de ogen van je hart! Hij is sacramenteel aanwezig.
Leven schenken – Te communie gaan God houdt onvoorwaardelijk van ons. Hij is er altijd en laat ons nooit in de steek. Als we de fout ingaan, als we slechte dingen doen, zal Hij de daden afkeuren, maar Hij keurt onszelf als persoon nooit af; we kunnen altijd bij Hem terugkomen! Daartoe nodigt Hij ons uit. Het leven schenken gebeurt ook in de heilige Communie. Jezus schenkt ons het leven met Hem. Je mag Hem van heel dichtbij ontmoeten in de heilige Communie. Je mag beseffen dat Hij onvoorwaardelijk van je houdt. Weet je bemind! Je kunt nu in stil gebed bij Jezus zijn. De gelovigen die meevieren ontvangen nu ‘het Lichaam van Christus’. We vormen nu samen het Lichaam van Christus, ieder met zijn eigen gaven en talenten, met Christus aan het hoofd.
44
Doorgeven – Zending Spreken over de heilige Eucharistie met je kinderen heeft pas echt zin als zij merken dat jij er écht van leeft, dat jij er wordt gevoed. Als je je kinderen het geloof wilt doorgeven, betekent dit dat je het geloof op de eerste plaats moet voorleven. Vervolgens komt de zoektocht naar het hoe en het wanneer. De priester besluit de Eucharistieviering met: 'Ga nu allen heen in vrede.' Hij bedoelt daarmee: 'Ga en breng er iets van terecht! Nu begint het!' Stel Christus present in de wereld om je heen.
45
BIJLAGE 4 VRAGEN VAN KINDEREN: RODE DRAAD! Deze vragen overnemen op kaartjes. Op elk kaartje komt één vraag. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
46
Waarom wordt er gezegd dat het Brood tijdens de heilige Eucharistieviering het Lichaam van Christus is? Waarom noemen we de heilige Eucharistieviering een feest, terwijl iedereen ernstig is? Moeten we echt iedere zondag naar de kerk? Waarom doe ik mijn eerste heilige Communie? Is Jezus echt opgestaan? Waarom moet je gedoopt zijn om christen te zijn? Is Jezus echt aanwezig in de hostie?
BRONVERMELDING Inleiding -
-
Gedicht ‘Wij danken U voor alles’ is uit het boek ‘Al de dagen van ons leven’, Altiora, Averbode 1995, SRKK Utrecht 1986, ISBN 978 90 317 150 46 Gedicht ‘Altijd dichterbij’ is uit het boek ‘Ken je ze alle zeven?’ van Kardinaal G. Danneels, ISBN 90 209 5288 9 www.lannoo.nl
Kern -
Bijlage 2 en 3: dit is een bewerkte tekst naar het voorbeeld van een lezing van mevrouw Iny Driessen van december 2002.
[email protected]
-
De vragen die kinderen stellen (in bijlage 4) komen uit het boek ‘Maar wie is God?’ van de KBS/VBS uitgegeven door Kwint’essens Uitgevers, ISBN 90 6173 8431. Voor de kopie van de gebeds- en kleurplaat ‘Tien dagen nog’ verwijzen we naar het origineel dat te bestellen is bij het Carolushuis van het bisdom Roermond; www. carolushuis.nl of telefonisch 0475-386825.
Afsluiting
-
47
48
VIERDE BIJEENKOMST GEBED Duur:
2 uur
Doelstellingen:
Na afloop van de bijeenkomst zijn de deelnemers in staat om…: 1. 2. 3. 4. 5.
... te benoemen dat bidden in gesprek gaan met God is. ... te verwoorden dat bidden hoort bij een persoonlijke relatie met Jezus. … twee verschillende momenten te noemen om met kinderen te bidden. … twee verschillende vormen van gebed te noemen met kinderen. … te omschrijven hoe je zelf (als volwassene) kunt bidden.
Beginsituatie:
De deelnemende ouders hebben drie bijeenkomsten gehad en dit is de laatste bijeenkomst. Er zullen ouders zijn die af en toe eens bidden met hun kind. ’s Avonds, bij het naar bed gaan, is hiervoor een uitstekende gelegenheid. Meestal wordt er dan een gebed of gedicht gekozen dat de ouders nog van vroeger kennen. Misschien bidden enkele ouders ook zelf wel eens.
Inhoud:
Onderwerpen die besproken gaan worden: Gebeden voor kinderen; gebeden voor volwassenen; wat is bidden? Bid je zelf wel eens? Hoe kun je zelf bidden? Wanneer bid je? Met je partner samen bidden.
Materiaal: -
Stukken tekst en plaatjes over bidden (bijlage 1) Event. boek “Ik ook van jou” van Nicky en Sila Lee (ISBN90 5881 152 2 ) Gebeden voor kinderen (bijlage 2) Gebeden voor volwassenen (bijlage 3) Gebedsdobbelsteen met tekst (bijlage 4) Gebedsdobbelsteen zonder tekst (bijlage 5) Materialenkist met gebedenboekjes voor kinderen en volwassenen Vragenpot Negen vragen van kinderen: Rode draad! (bijlage 6) Evaluatieformulier (bijlage 7) Schrijfmateriaal
49
INLEIDING 5 min.
WELKOM EN INLEIDING De gespreksleider heet iedereen van harte welkom op deze laatste avond en opent vervolgens met een gebed:
Moeder Maria, Wij komen en bidden tot u uit dankbaarheid voor ons leven, voor onze gezinnen en voor onze samenkomsten hier. Soms is bidden moeilijk en soms líjkt het alleen maar moeilijk. Help ons te ontdekken dat we niet alles zélf kunnen; dat we ons in gebed durven toevertrouwen aan uw Zoon Jezus Christus, onze Heer. Amen. De gespreksleider blikt eerst even terug op de vorige avond over de sacramenten en vraagt welk werkwoord uit het leven in een gezin hem het meest is bijgebleven? Vervolgens wordt de bedoeling van deze avond verduidelijkt: In groepjes zullen we eerst praten en lezen over bidden. Dan zullen we bekijken wat bidden eigenlijk is en vooral hoe je zelf kunt bidden, hoe je met je partner kunt bidden en hoe je met kinderen kunt bidden. Er is veel materiaal op de markt over dit onderwerp. Voor kinderen zijn veel gebedenboekjes gemaakt; een greep uit het aanbod zal getoond worden.
25 min.
PLACEMATCONFERENTIE OVER ‘BIDDEN’ De gespreksleider splitst de grote groep in kleinere groepen van vier personen. Iedere groep krijgt een blanco A2-vel en vouwt dit in vier gelijke delen. Ieder krijgt een pen en mag ¼ deel beschrijven. De gespreksleider stelt nu één voor één de onderstaande vier vragen. Na élke vraag krijgen de ouders tijd om hun antwoord op te schrijven. Vervolgens kan elk groepje drie minuten de antwoorden uitwisselen en erover spreken. 1. 2. 3. 4.
50
Wat is bidden? Bid je zelf wel eens? Zo ja, wat dan en wanneer? Bid je wel eens met je partner? Bid je samen met je kind? Zo ja, wanneer dan en wat?
15 min.
GETUIGENISSEN EN PLAATJES OVER BIDDEN De gespreksleider deelt aan iedereen bijlage 1 uit. Hierop staan uitspraken en foto’s over bidden. Ouders krijgen twee minuten de tijd om het blad goed te bekijken. Daarna kiest ieder twee plaatjes/stukken tekst die hem het meest aanspreken en verklaart hij deze keuze.
10 min.
PAUZE
KERN 30 min.
De gespreksleider vertelt dat er achtereenvolgens vier aspecten van bidden belicht worden: Wat is bidden? Hoe kan ik zélf bidden? Samen met je partner bidden en bidden met je kind.
WAT IS BIDDEN? De gespreksleider herinnert de ouders eraan dat in alle voorgaande bijeenkomsten gesproken is over een relatie met Jezus. Dat wij allen uitgenodigd worden een relatie met Jezus aan te gaan. Hij vraagt vervolgens wat in een relatie van wezenlijk belang is. Dat is het communiceren met elkaar; het praten en luisteren met en naar elkaar. Zo is het ook met bidden. Bidden is communiceren met God, je praat en je luistert. In het gebed wordt invulling gegeven aan je persoonlijke relatie met God. Gebed is niet bedoeld om dingen voor mekaar te krijgen, maar om God actief te betrekken bij de dingen die jou bezighouden. Je kunt de hele dag door met God praten, hij is altijd ‘online’ om het maar eens in tienertaal uit te drukken. Nicky en Sila Lee hebben samen een boek geschreven met de titel: ‘Ik ook van jou’. Ergens in het boek heeft dit schrijversechtpaar het over het bidden. Ze schrijven: ‘Sommige mensen denken dat bidden iets is van zwakte of intellectuele onvolwassenheid. Ze hebben altijd geleerd dat volwassen worden te maken heeft met je eigen zaken zelf te regelen. Het gevaar is dat mensen dan niet durven toegeven dat ze op sommige gebieden in hun leven onzekerheden kennen.’ De gespreksleider vraagt in de groep wie hierop wil reageren.
51
HOE KAN IK ZELF BIDDEN? De gespreksleider vraagt wie er allemaal wel eens bidt. Hij kan even terugkijken naar de placematconferentie wat is daar al ter sprake gekomen? De gespreksleider maakt naar aanleiding van de opmerkingen op de placematconferentie een bruggetje naar zijn eigen verhaal. Als je nog nooit gebeden hebt, hoe moet je dan beginnen met bidden? Helaas is er geen recept dat je vertelt hoe met bidden te beginnen. Eigenlijk begint het met de ontdekking dat je zelf niet alles alleen kunt. Dat mensen leven vanuit vertrouwen. Je kunt je zorgen, je twijfels, je angsten, je onzekerheden neerleggen bij Jezus. Dat is het begin van elk gebed. Maar hoe dan verder? Wat kun je zeggen? •
• •
•
•
Je kunt in eigen woorden aan Jezus je twijfels, je bezorgdheden voorleggen en om hulp vragen. Je kunt God ook bedanken voor ………. Je kunt een gebed bidden dat je kent, bijvoorbeeld een gebed van vroeger of het ‘Wees Gegroet’ of ‘Onze Vader’ Je kunt gebeden bidden zoals in bijlage 3 zijn afgedrukt. Je kunt ook uit een gebedenboek bidden. Laat enkele voorbeelden van gebedenboeken voor volwassenen zien. Mooie boekjes zijn bijvoorbeeld: ‘Gebeden voor drukke mensen’, ‘Mijn dagelijks gebed bij de kerststal’ voor de kersttijd en ‘Mijn dagelijks gebed bij de palmpaas’ voor de paastijd. Deze laatste twee zijn uitgegeven door Centrum voor Huwelijk en Gezin van het bisdom Roermond in 2007. Je kunt stilstaan bij een passage uit een bijbelverhaal. Bijvoorbeeld bij Matteüs 14, 22-33; Matteüs 18, 19-35; Marcus 10, 13-16; Marcus 10, 17-31; Lucas 6, 17-23; Lucas 8, 22-25; Lucas 10, 25-37; Lucas 10, 38-42; Lucas 12, 22-34; Lucas 15, 11-32; Johannes 8, 1-11; Johannes 10, 1-10. Je kunt ook gewoon stil zijn en luisteren naar God. Zo mag je je geborgen weten in zijn alomvattende aanwezigheid.
Als je bidt, hoef je geen direct antwoord te verwachten in gesproken taal. God geeft Zijn antwoord niet op een presenteerblaadje. Wel kan Hij je een gevoel geven of tekens geven in bepaalde gebeurtenissen of in mensen om je heen. Als je bijvoorbeeld bidt om hulp bij het maken van een moeilijke keuze, zul je van God niet direct horen wat het beste is.
52
Hij ‘stuurt’ misschien mensen die voor jou heel belangrijk zijn met raad. Daar mag je voor openstaan. Misschien heb je een goed gevoel bij een bepaalde keuze of een slecht gevoel bij het alternatief. De gespreksleider vraagt in de grote groep of dit herkenning oproept. SAMEN MET JE PARTNER BIDDEN De gespreksleider vertelt een stuk uit het reeds eerder aangehaalde boek van Nicky en Sila (‘Ik ook van jou!’ van Nicky en Sila Lee, 2004, ISBN 90 5881 152 2). “Er gaat een grote kracht uit van ouders die samen bidden. Misschien denk je wel dat dit in jullie eigen huwelijk ondenkbaar is. Sommige ouders vinden het samen bidden heel gênant.” Nicky vertelde: “Ik ontmoette een vrouw die zei dat ze liever naakt over straat liep dan samen te bidden met haar man.” “Bidden is een heel persoonlijke en zelfs heel intieme activiteit waardoor mensen het gevoel krijgen dat ze zichzelf blootgeven en zich erg kwetsbaar opstellen. Het hoeft echter allemaal niet zo moeilijk te zijn. Samen bidden betekent het samen gericht zijn op een bron van wijsheid, liefde en macht buiten onszelf. Het brengt een gevoel van hoop met zich mee. Een aantal getuigenissen van echtparen over het samen bidden”: • •
“Door samen te bidden, komt er een bepaalde ‘ontspanning’ over ons heen.” “Voordat we ’s avonds slapen gaan, proberen we samen te bidden; het versterkt de band tussen ons.”
“Je moet met samen bidden beginnen als je daar beiden toe in staat bent. Sommigen vinden het fijn om een gebedenboek te gebruiken waaruit je hardop voor kunt lezen. Of anderen vinden het hardop in eigen woorden bidden fijner. Kies die manier die voor beiden het prettigste is. Hieronder staan een aantal suggesties”: • “Begin met God te danken. Benoem de dingen waar je dankbaar voor bent.” • “Bid voor elkaar. Ontdek elkaars noden en zorgen voor de dag die voor je ligt en breng die bij God. Misschien zijn dat geldzorgen, zorgen op het werk, zorgen om een van de kinderen.” • “Maak je er geen zorgen over dat je iedere dag hetzelfde bidt”. Hierna vraagt de gespreksleider in de groep of iemand thuis wel eens samen met de partner bidt?
53
BIDDEN MET KINDEREN De gespreksleider geeft een samenvatting van de antwoorden op de vragen vanuit de placematconferentie: Bid je wel eens met je kind? En zo ja, wat dan en wanneer? Als je graag je kinderen wilt leren bidden, laat dan de kinderen zien dat je zelf ook bidt. Deel na de bijeenkomst aan iedereen bijlage 2 uit met gebeden voor kinderen. Laat ook een aantal gebedenboekjes zien voor kinderen.
Voor of na het eten De gebedsdobbelsteen is een leuke manier om voor en na het eten te bidden. Zie bijlage 4 en 5 met gebedjes voor en na het eten. Je kunt ook de teksten op elk vlak vernieuwen of er teksten voor het slapen gaan op zetten.
Voor het naar bed gaan Voor het slapen gaan kan gezamenlijk de dag doorlopen worden. Er kan een liedje gezongen worden of een versje gebeden; zie bijlage 2. Een gebedenboekje lezen is ook een mogelijkheid. Voor het latere geloofsleven blijken dit soort gebedsmomenten vaak kostbaar te zijn.
Gebed vijf vingers (Stichting Chris) Als je het moeilijk vindt om met je kind te bidden, kun je ook onderstaande leuke volgorde uitproberen: Een hand heeft vijf vingers. Vijf vingers die ieder zouden kunnen staan voor een onderdeel van gebed:
54
•
De duim kunnen we opsteken. Hiermee zeggen we dat God goed is. In gebed mogen we Hem eren. Het is belangrijk dat kinderen dit leren. Door liederen, maar ook in woorden, als ze hardop bidden.
•
Met de wijsvinger kunnen we wijzen. We wijzen de vinger naar onszelf en bedenken waar het misschien minder goed ging die dag. We kunnen om vergeving vragen.
•
De middelvinger staat voor het bidden voor de ander. Het is heel mooi om met kinderen te bidden voor de ander. Om niet alleen voor ‘de arme mensen’ te bidden, maar ook concreet voor personen uit hun omgeving. Voor opa of oma die ziek is, of een klasgenootje dat gepest wordt.
•
Een ring aan een ringvinger geeft een relatie aan. Onze relatie met God is er dankzij Jezus. God laat zijn trouw iedere dag opnieuw aan ons zien. We kunnen God danken voor alles waarmee Hij ons zegent.
•
Tenslotte de pink. Last but not least: we mogen God vragen wat we nodig hebben. Hij weet wat goed voor ons is. Hij geeft wat we nodig hebben.
AFSLUITING 15 min.
Afsluitende verwerking: VRAGEN VAN KINDEREN (RODE DRAAD!) TIP! Gebruik ook de ton met vragen van de ouders zelf. Ook op deze laatste avond nemen we een aantal vragen uit de vragenpot, twee uit de grote pot en één uit de ton van de ouders. Dit kan gespeeld worden in de grote groep of in kleine groepjes van vier tot vijf personen. De vragen staan vermeld in bijlage 6. De kaarten liggen met hun leesbare kant naar onder. Een persoon trekt een kaartje en probeert een antwoord/ reactie op de vraagstelling te geven. Daarna worden de andere mensen uitgenodigd om hun eigen antwoord te geven. Iedereen krijgt de gelegenheid om te reageren: “In hoeverre spreekt jou dit antwoord aan?”, “Wat vind je er positief/negatief/inspirerend/ bedenkelijk bij?”
25 min.
TOT SLOT Samenvatting/evaluatie De gespreksleider vat deze avond en de hele cyclus samen.
Uitgebreide evaluatie met formulieren (15 min) Bijlage 7 Vervolgmogelijkheden (5 min.) Als er in parochieel of dekenaal verband vervolgmogelijkheden zijn in de vorm van cursussen, avondbijeenkomsten of vrijwilligerswerk, kunnen deze hier besproken worden.
Dank voor ieders komst! Gebed met eigen woorden.
55
BIJLAGE 1 TEKSTEN EN PLAATJES BIJ ‘BIDDEN’ Bidden, voor de één vanzelfsprekend, voor een ander onzinnig en voor sommigen ‘baat het niet, schaden doet het ook niet’. Niet lekker in je vel zitten, wanhoop, uitzichtloze of moeilijke situaties, kunnen aanleiding zijn voor gebed. ‘Nood leert bidden’, wordt wel gezegd. Niet elke bidder gelooft daarbij daadwerkelijk in (een) God. Maar: als je zelf geen oplossingen ziet, verlang je toch naar een antwoord. Eerlijkheid gebiedt te zeggen dat dit antwoord er niet altijd, of niet meteen, of in de gewenste vorm komt. “Ik bid wel eens,” zegt een vrouw tegen Menno, als hij er haar op straat naar vraagt. “Maar of er iemand luistert... God denk ik, als Hij bestaat?” Deze vrouw merkt weinig resultaat van haar gebed. En er echt in geloven doet ze ook niet. Bron: www.eo.nl
Henny Huisman over het gebed: Henny praat nu vrijmoedig met God en wil zich niet stilhouden over Hem. „Ik praat ook met Hem en ik ben ook wel naar de kerk geweest, maar dat zijn alleen maar uiterlijkheden. In de auto praat ik vaak met God. Dan bedank ik Hem voor het mooie weer. Vroeger gaf ik net als veel mensen God de schuld van veel dingen. Nu denk ik: hoe kan ik Hem nou de schuld geven? Als Hij liefde is? Dat wíl Hij niet. Wij doen het zelf. Wij maken er een rotzooitje van. Het klinkt misschien raar, maar ik heb het idee dat God mij twintig jaar m’n gang liet gaan met al mijn mooie programma’s, en dat Hij nu zegt: doe maar eens wat terug. Maak maar eens een serie waarin je Mij promoot. Het klinkt zo snel zweverig, maar dat bedoel ik niet..“ Henny praat anders over geloof dan voorheen. “Maar nu op een persoonlijke manier. Niet zoals vroeger, toen ik het alleen maar had over m’n katholieke opvoeding en m’n opa, die koster was. Ik praat nu elke dag met God.” Bron: www.solcon.nl
56
Moeder Teresa heeft gezegd: “The family that prays together stays together, and if they stay together they will love one another as God has loved each one of them.” “Het gezin waarin samen gebeden wordt, blijft bij elkaar. En als het bij elkaar blijft, zullen de leden elkaar liefhebben zoals God elk van hen heeft liefgehad.” Tekst: www.katholiekgezin.nl
Foto: Bisdom Roermond
57
‘Met God kun je praten, Hij kent je als geen ander!’
Foto: Bisdom Roermond ‘De kracht van biddende ouders’ Dit is de titel van een boek van Stormie Omartian, Uitgeverij Gideon, ISBN10: 9060674499 Kinderen hebben is kinderen loslaten. Je denkt dat ze van jou zijn, maar dat is niet zo. Het zijn zelfstandige persoontjes en ze worden steeds zelfstandiger. Je wilt hen voor alle kwaad behoeden, maar dat kan niet. Het leven is nu eenmaal vol risico’s. Deze spanning tussen beschermen en loslaten kan ouders wel eens teveel worden. Ze zoeken wijsheid in boeken, tijdschriften en tv-programma’s.
58
Gelukkig is er nóg een mogelijkheid: bidden voor je kinderen. Daarmee zoek je hulp en bescherming bij God, die precies weet wat je kind nodig heeft omdat Hij de Maker is. Stormie Omartian voelde zich, als jonge moeder, onbekwaam om haar kinderen voor te bereiden op het leven. En dat werkte verlammend. In haar nood riep ze tot God en kreeg antwoord. Hij leerde haar dat ze haar kinderen niet zómaar moest loslaten, nee, ze mocht hen aan Hem overgeven en erop vertrouwen dat Hij voor hen zou zorgen. Maar Stormie moest wel voor hen blijven bidden. En dat deed ze. Bron www.nl.bol. com
BIJLAGE 2 GEBEDEN VOOR KINDEREN Versjes voor het slapen gaan: ’s Avonds als ik slapen ga volgen mij veertien engeltjes na: Twee aan mij hoofdeinde twee aan mijn voeteneinde, twee aan mijn linkerzijde, twee aan mijn rechterzijde, twee die mij dekken, twee die mij wekken, twee die mij wijzen naar het Hemels Paradijzen. Amen.
Lieve God, het was een lange dag. We hebben gespeeld en gegeten, U heeft ons niet vergeten! Amen.
Aan het einde van deze dag willen we U vragen: Wilt U ons ook deze nacht in uw armen dragen?
59
Onderstaande kindergebeden zijn genomen uit de reader ‘Kinderen vragen … ouders antwoorden’ van Bisdom ‘s – Hertogenbosch DPO 2004.
Gebeden voor het eten Heer, wij danken U dat we samen mogen eten. Wilt U ook bij mensen zijn die alleen moeten eten? Amen.
Goede God, wij danken U voor het eten dat op tafel komt. Maak de mensen die het gemaakt hebben, blij. Denk ook aan de mensen die niet genoeg te eten hebben. Laat ze niet van honger sterven. Wij danken U verder ook voor alle andere fijne dingen. Laat ons ze blij en dankbaar gebruiken. Amen.
Dank U, Heer, voor het lekkere eten. Dank U, Heer dat U goed voor ons zorgt.
Gebeden na het eten God, onze Vader, wij danken U voor het eten. Wij geloven dat U goed voor ons zorgt. Het mooiste dat U ons geeft, is Jezus, die onze vriend wil zijn. Maak ons sterk om Hem te volgen. We willen graag meehelpen uw goedheid aan alle mensen te laten zien, vooral aan hen die hulp nodig hebben. Amen.
60
BIJLAGE 3 GEBEDEN VOOR VOLWASSENEN Gebed voor mijn kinderen Goede God, ik wil U bidden voor mijn kinderen. Behoud de liefde die er tussen ons bestaat. Ben ook bij hen als wij niet meer over hen kunnen waken. Behoed hen voor tegenslag en moeilijke momenten. Geef hun moed en kracht als zij een kruis moeten dragen. Mijn kinderen zijn een waar geschenk voor me. Ik ben er U dagelijks dankbaar voor. Geef hun diezelfde liefde en kracht als U mij geeft. Wees hun toevlucht. Ik geef mijn kinderen in vertrouwen aan U. Zegen ze door Jezus Christus, uw Zoon en onze Heer. Amen. Bron: Gebedskaartjes Bisdom Den Bosch 2006/2007
Onderstaande gebeden zijn te vinden op www.katholiekgezin.nl
Gebed van een moeder Heer, ik dank U voor mijn roeping om moeder te mogen zijn voor
; deze kostbare kinderen die U aan mij hebt toevertrouwd. Leer mij lief te hebben met uw liefde en mijn plichten met zorg te volbrengen zodat mijn kinderen als zij opgroeien, zullen weten dat zij een moeder hebben die er altijd voor hen is. En wanneer de tijd gekomen is wanneer zij hun eigen weg in het leven gaan en ik hen moet loslaten luister dan naar mijn gebed: Wil hen beschermen en laat hen nooit alleen. Versterk mijn vertrouwen op uw liefde en vervul mijn hart met uw barmhartigheid en zorg om er altijd voor hen te mogen zijn. In welke problemen zij zich ook mogen bevinden. Schenk mij de genade een goede moeder te zijn voor mijn kinderen. Amen. (Mothers Prayers)
61
Dankgebed van een moeder Ik dank U God dat ik moeder mag zijn voor mijn kinderen Ik dank U voor deze gezegende en waardige roeping. Heer, wij vergeten vaak hoeveel vertrouwen U ons schenkt door deze kostbare kinderen in onze handen te leggen. Help mij altijd te zien hoe belangrijk het is om moeder te mogen zijn. Amen. (Mothers Prayers)
Gebed van een vader Heer, ik dank U dat ik vader mag zijn voor mijn kinderen Ik vraag uw hulp in dagen van strijd, wanneer ik tekortschiet in mijn verantwoordelijkheid om mijn gezin te beschermen en lief te hebben. Ik wil mij afwenden van alle zaken die mij van U zouden scheiden. Leid Gij mijn leven en wees Gij mijn Bron in alles wat ik doe. Heer geef mij de sterkte en de leiding die ik nodig heb om mijn rol als vader te vervullen in mijn gezin en in de maatschappij naar het voorbeeld van de Heilige Jozef, de man van Maria. Ik vraag U, Heer, om mijn vrouw en mijn kinderen te beschermen, die U aan mijn vaderlijke zorg hebt toevertrouwd. Behoed hen voor alle kwaad en voor alle slechte invloeden, en leid hen op hun weg naar heiligheid. Amen. (Fathers Prayers)
Dankgebed van een vader Ik dank u God dat ik vader mag zijn voor mijn kinderen Bewaar ons in een nauwe liefdesband. Geef mij geduld en een luisterend hart om te zien wat mijn kinderen nodig hebben en om U te herkennen in hen.
62
Help mij een goede vader te zijn, mijn gezin te heiligen en zo zelf heilig te worden tot eer van U. Amen.
Gebed voor het dagelijks werk Heer, wees bij mij in mijn dagelijks werk. Help mij in de kleine problemen van alledag. Geef mij de genade om mijn werk goed te doen en om respect te verdienen door mijn werk. Help mij om niet toe te geven aan verleiding tijdens mijn werk. En geef mij de voldoening om het dagelijks brood te verdienen voor mijn gezin, diegenen die U aan mijn zorg hebt toevertrouwd. Ik bid U voor allen die werkloos zijn of gepensioneerd. wilt U met hen zijn en hen een goed gebruik van hun tijd schenken. Amen. (Fathers Prayers)
63
BIJLAGE 4 GEBEDSDOBBELSTEEN MET TEKST
Heer God, wij danken U dat wij samen mogen eten. Wilt U ook bij de mensen zijn die alleen moeten eten? Amen
Goede Vader, dank U dat wij mogen eten. Zegen deze maaltijd en ons allemaal. Amen.
Goede Vader, dank U voor het heerlijke eten. Dank U dat we mochten luisteren naar wat iedereen vandaag gedaan heeft. Wilt U steeds bij ons blijven? Amen. Goede God, dank U voor papa en mama, voor ons gezin en voor zoveel goeds dat U ons geeft. Amen.
Lieve Heer, er zijn mensen die pijn of verdriet hebben. Wij willen nu speciaal bidden voor …. Amen.
64
Jezus, vandaag wil ik U danken voor … Amen.
BIJLAGE 5 GEBEDSDOBBELSTEEN ZONDER TEKST
65
BIJLAGE 6 VRAGEN VAN KINDEREN: RODE DRAAD! Deze vragen overnemen op kaartjes. Op elk kaartje komt één vraag. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
66
Luistert God naar ons als we bidden? Hoe doe je dat, luisteren naar God? Ik weet niet zo goed wat ik tegen God moet zeggen. Mijn moeder was heel erg ziek. We hebben voor haar gebeden maar God heeft niets gedaan. Heeft God het te druk om ons antwoord te geven? Waarom bidden we tot Maria? Waarom zien we Jezus aan een kruis hangen? Waarom is het ‘Onze Vader’ zo ingewikkeld? Bidden, waar is dat goed voor?
BIJLAGE 7 EVALUATIEFORMULIER Hoe vond je de eerste avond, over Geloof en Godsbeelden?
Hoe vond je de tweede avond, over de Bijbel?
Hoe vond je de derde avond, over de sacramenten (m.n. de Eucharistie)?
Hoe vond je de vierde avond, over het gebed?
Vond je hetgeen er gebracht werd, goed / te weinig / te veel voor vier avonden?
Hebben de avonden aan jouw verwachting(en) voldaan? Zo niet: Wat heb je gemist/had je anders verwacht/graag anders gezien?
Hebben de avonden je verrijkt in je geloof in God, Jezus en de Kerk?
Eventuele ideeën/opmerkingen voor een volgende keer?
Zou je graag actief willen meedoen in het vrijwilligerswerk in onze parochie/ons dekenaat? We denken aan kinderwoorddienstgroep, ziekenbezoekgroep, lectorengroep, misdienaarsgroep of
Zou je graag meer informatie willen hebben over cursussen omtrent het geloof?
67
BRONVERMELDING Kern -
Bij de kopjes ‘Wat is bidden?’ en ‘Samen met je partner bidden’ wordt het boek van Nicky en Sila Lee aangehaald. Het gaat om het boek met de titel ‘Ik ook van jou’ handboek bij een huwelijk, 2004. ISBN 90 588 11522
-
Het gebed van de vijf vingers bij het kopje ‘Bidden met kinderen’ is van Stichting Chris www.chris.nl
-
De vragen die kinderen stellen (in bijlage 6) komen uit het boek ‘Maar wie is God?’ van de KBS/VBS uitgegeven door Kwint’essens Uitgevers, ISBN 90 6173 8431.
Afsluiting
68
