Voorjaarswandeling Geastmer Bosk

Voorjaarswandeling Geastmer Bosk Inleiding Welkom! Bij de voorjaarswandeling Geastmer Bosk bij Rinsumageast. De leerlingen ervaren dat het voorjaar is. Ze ontdekken jonge blaadjes, zoeken nestkastjes, horen en zien vogels, misschien vinden ze wel een uitgekomen ei. Ze gaan met een schepnet op zoek naar waterbeestjes en horen de sapstromen in de bomen ruisen. Kortom de gids laat de kinderen met alle zintuigen ervaren dat het voorjaar is begonnen. Het Geastmerbosk is een perfecte plek voor natuurbeleving: in de buurt, gevarieerde natuur en ook na schooltijd vrij toegankelijk om nog eens een kijkje te nemen. Natuuronderwijs moet afgestemd worden op de belevingswereld en ontwikkelingsniveau. Bij het ontwikkelen en uitvoeren van de voorjaarswandeling is uitgegaan van ervarend leren en kennis verwerven door het gebruik van de zintuigen. De wandeling vormt de basis van deze lesbrief met achtergrondinformatie, lessuggesties en werkbladen ter voorbereiding en verwerking in de klas. De gids neemt zoekkaarten, loepjes en ander materiaal mee. Veel plezier tijdens de wandeling! Marjolein Staal NME-Centrum De Klyster

Voorjaarswandeling Geastmerbosk | 1 |

Wat hoort bij de voorjaarswandeling Geastmerbosk • Deze lesbrief (downloadbaar van de website van de Klyster)

Wat moet u zelf regelen en doen • Voorbereiding op de excursie. Zie onder het kopje “Voorbereiding op de Excursie” • Achtergrondinformatie uit deze lesbrief doornemen • Voorbereidende les geven

Voor wie is dit project bedoeld Groep 3 t/m 6 van de basisschool.

Evaluatie De Klyster is benieuwd naar uw mening over deze lesbrief en over de excursie. Wilt u het digitale evaluatieformulier na afloop invullen? Het kost u 2 minuutjes van uw tijd. U vindt het formulier op www.klyster.nl onder het kopje activiteiten.

Door wie is deze excursie mogelijk gemaakt De voorjaarswandeling Geastmer Bosk is een initiatief van NME-Centrum De Klyster. De Klyster is het intergemeentelijk Centrum voor Natuur en Milieu-educatie van de gemeenten Dongeradeel, Dantumadiel en Kollumerland c.a. De excursie is bedacht en wordt verzorgd door gecertificeerd gids Olga Baggelaar: 06-21450108. Voor het lesmateriaal en de achtergrondinformatie is gebruik gemaakt van informatie op de panelen die in het bos zijn opgesteld. De lesbrief is samengesteld door Marjolein Staal, Olga Baggelaar en Pyke Kroes, eindredactie: Pyke Kroes, vormgeving door Argiope Webdesign. De foto’s in de lesbrief zijn gemaakt door Betty Kooistra, Frits Sieperda, Pyke Kroes en Jan van der Straaten. De lesbrief is bestemd voor de scholen uit de klysterregio die lid zijn van De Klyster. Derden mogen niet zonder voorafgaande toestemming gebruik maken van ons educatief materiaal.

Vragen Bel dan met NME Centrum De Klyster 0511-425555 en spreek de voicemail in. U wordt z.sp.m. teruggebeld. Of mail [email protected]

Meer weten? www.klyster.nl  kijk bij “activiteiten”

Voorjaarswandeling Geastmerbosk | 2 |

Voorbereiding op de excursie Waar is de excursie? Het Geastmer bosk ligt aan de noordoostkant van Rinsumageest aan de Eysingawei. De startplaats is aan de rand van het bos. Er staat een Klysterbord aan de weg.

Hoe plan ik een excursie? U kunt zich online opgeven via de site www.deklyster.nl/activiteiten. Ga naar uurnatuur, groep 3 / 6 en klik op de aanmeldknop. U ontvangt daarna een bevestigingsmail.

Hoe lang duurt de excursie? De excursie duurt 2 uur.Voor de heen en terugreis moet u extra tijd inplannen. De gids staat op de afgesproken tijd op u te wachten. Wees ruim op tijd, zodat de excursie op de geplande aanvangstijd kan beginnen.

Wat kost de excursie? De school betaalt voor de excursie een eigen bijdrage per kind. Begeleiders zijn gratis. Na de excursie ontvangt de school een rekening.

Slecht weer? De gids kan als het weer slecht is, de excursie afzeggen. De gids belt dan met de school.

Wat moet de school regelen? Vervoer: De school moet zelf vervoer regelen. U rijdt de van Eysingawei in. Langs deze weg staat een Klysterbord. Daar rijdt u het zandpad op. Aan het begin van het bos kunt u gratis parkeren. Begeleiding: De gids neemt de leiding. De leerkracht assisteert. De wandeling start gezamenlijk met de gehele groep. Halverwege wordt de groep in drieën gesplitst. De chauffeurs worden verdeeld over die drie groepen. Kleding: Warme kleding die makkelijk zit en vies mag worden. Laarzen en evt. regenkleding.

Voorjaarswandeling Geastmerbosk | 3 |

Meenemen: Het is handig om een fototoestel mee te nemen. De Klyster ontvangt graag uw 2 mooiste kiekjes. Eten/drinken De kinderen mogen evt. fruit meenemen. Geen snoep. De leerkracht kan evt. een thermoskan koffie meenemen voor de volwassenen.

Wat kan de leerkracht van te voren met de leerlingen bespreken? In principe is er geen voorbereiding nodig voor deze wandeling. Lessuggestie 1 kan als voorbereiding worden gegeven om alvast in de sfeer te komen.

Wat kan de leerkracht na de excursie met de kinderen doen? Er is een aantal lessuggesties in deze lesbrief opgenomen die specifiek ingaan op de wandeling. De Klyster heeft ook een aantal leskisten die passen bij deze excursie: De Bosmaaltijd, Natuurbingo, De Klyster en andere vogels, Knoeien met Grond, Bodem.nu,Veldwerkkist Water, Stadsvogelleskist. Reserveren via klystersite. Op de site van vogelbescherming is educatiemateriaal en veel informatie te vinden over vogels.

Voorjaarswandeling Geastmerbosk | 4 |

Achtergrondinformatie Aan de oostkant van Rinsumageest bevindt zich het Rinsumageester Bos (Geastmer Bosk). Het is een realatief jong bos, aangelegd omstreeks 1970. Ondanks dat het een jong bos is, is het een gevarieerde, natuurrijke omgeving. De kinderen maken op dit terrein kennis met verschillende biotopen en de daarbij behorende kenmerken: een dicht sparrenbos, een meer open jong loofbos, een open gebied met gras, struiken en alleenstaande bomen met een vijver. Tijdens de wandeling ontdekken de kinderen in deze verschillende biotopen dat het voorjaar is begonnen, ondanks dat het soms nog best koud is. Het beginnende voorjaar is te horen en te zien aan de vogels, planten, bomen, struiken en in de poel.

Melkema en Eysinga state Heel lang geleden (17e eeuw) stonden hier Melkemastate en Eysinga state. Een state is een kasteelachtig gebouw, met bijgebouwen en een tuin of park eromheen. Ze werden in de 17e en 18e eeuw gebouwd door rijke burgers. Melkema en Eysinga state waren omringd met water en bereikbaar via een poort en een brug. Spijtig genoeg is er van de gebouwen, maar ook van het park niets terug te vinden.

Vogels De mannetjes vogels zingen het hoogste lied zoals de tjif tjaf en de merel (klyster) om indruk te maken op de vrouwtjes, de veren van de houtduif liggen in het sparrenbos, en er zijn nesten hoog in de bomen of in een elektriciteitsmast van een buizerd. De gaten in een oude boom geven aan dat er een grote bonte specht aan het werk is geweest. Het waterhoentje heeft een nest in de visvijver. Ook het roodborstje, vink, koolmees, winterkoninkje en de boomklever zijn vogels die veel voorkomen in het Geastmer bosk.

Planten Het beginnende voorjaar is te zien aan de planten.Varens die uitrollen, jonge blaadjes die ontspruiten. Fluitenkruid begint te bloeien. Fluitenkruid is hol van binnen en daar kun je een fluitje van snijden. Ook de gele bloemen van het speenkruid vallen op in het voorjaar. Naast de brandnetel is hondsdraf te vinden. Hondsdrafblaadjes op de plek wrijven waar de brandnetel heeft gestoken geeft heel veel verlichting. En wie weet het verschil tussen dovenetel en brandnetel? De dovenetel prikt niet en heeft witte kelkvormige bloemetjes.

Voorjaarswandeling Geastmerbosk | 5 |

Bomen De meest voorkomende bomen zijn wilg, meidoorn, els, iep, es en berk. Ook is er een dicht sparrenbos. Sparren zijn te herkennen aan de naalden en kegels. Het beginnende voorjaar is te zien aan de bomen. Sommige bomen hebben al volop blad, zoals de esdoorn, terwijl andere bomen nog blaadjes moeten krijgen. In koude perioden (herfst en winter) groeien bomen niet of nauwelijks. In het voorjaar en de zomer als het warmer is groeien bomen juist veel. Bomen hebben heel veel water nodig in het voorjaar. De buitenzijde van een boom bestaat uit bast. In de bast van een boom vindt de neerwaartse sapstroom plaats. Met de neerwaartse sapstroom worden water en stoffen die de boom gemaakt heeft naar andere delen van de boom getransporteerd. De kinderen gaan met een echte stethoscoop luisteren naar de sapstroom van de bomen. In het midden van de boom bevindt zich hout. In hout vindt de opwaartse sapstroom plaats. Met de opwaartse sapstroom worden water en stoffen die door de wortels van de boom uit de grond zijn opgenomen naar andere delen van de boom getransporteerd.

De poel In en rond de poel groeien en drijven waterplanten, zweven muggen, zwemmen kikkervisjes, stekelbaarsjes, watervlooien, rugzwemmers en bloedzuigers. De kinderen ontdekken dat in de vijver andere dieren voorkomen dan in het bos en het weidegebied. De kinderen mogen een schepnet door het water halen en legen in een bak met slootwater. Met behulp van een vergrootglas is er gelegenheid om de vangst te onderzoeken.

Voorjaarswandeling Geastmerbosk | 6 |

Lessuggesties Lessuggestie 1: Vogels Materiaal:

powerpoint en werkblad 1a ‘Afstreepkaart vogels’

Werkvorm:

klassikaal / klassikaal

Tijdsduur:

10 minuten

Uitvoering:

Tijdens de voorjaarswandeling hebben de kinderen een afstreepkaart gebruikt voor de vogels die ze hebben gezien. Op de powerpoint staat een vogelquiz. Groep 5 en 6: Er komt een foto met een vogel.Vervolgens stelt u de vraag : welke Nederlandse naam heeft de vogel? Daarna klikt u door en stelt de vraag: welke Friese naam heeft de vogel? Daarna klikt u weer door en stelt de vraag: welk geluid maakt deze vogel? Door op het symbool te klikken hoort u het geluid. Groep 3 en 4 kan de quiz op een eenvoudige manier uitvoeren. Door na te gaan welke vogelgeluiden ze hebben gehoord tijdens de excursie.

Lessuggestie 2: Bomen in het bos Materialen:

• digibord: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20120229_kringloop01 • werkblad 1b

Werkvorm:

klassikaal

Tijdsduur:

20 minuten

Uitvoering:

Stel de vraag wat is een bos? Laat de kinderen zelf nadenken over wat een bos nu eigenlijk tot een bos maakt. Stel zo nodig een aantal verdiepingsvragen, zoals: • Hoeveel bomen heb je nodig voor een bos? • Hoe zie je dat het lente is in het bos? • Wat voor planten vind je in het bos? • Welke dieren vind je in het bos? • Zou een bos ook zonder dieren kunnen? (NB. gebruik de vraag om de samenhang (levensgemeenschappen/ecosystemen) in de natuur te benadrukken. Groep 5 en 6 Voor de antwoorden bekijk het filmpje van beeldbank op het digibord. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20120229_kringloop01 Groep 3 en 4 Bekijk het filmpje van beeldbank op het digibord: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20031711_bos18 Voorjaarswandeling Geastmerbosk | 7 |

Lessuggestie 3: Geastmer Bosk Materialen:

werkblad 2a en werkblad 2b (voor ieder kind kopiëren)

Werkvorm:

individueel

Tijdsduur:

20 minuten

Uitvoering:

Op werkblad 2a is een boom en de vijver uit het Geastmer bosk getekend. Het kan handig zijn het werkblad te vergroten en op steviger papier af te drukken. • Knip de onderdelen van de afstreepkaart uit die de kinderen gevonden hebben van werkblad 2b en plak ze op werkblad 2a. • De kinderen kunnen er natuurlijk ook echte blaadjes en gras van buiten opplakken, en/of datgene tekenen wat ze hebben gezien en gevonden hebben. • Zitten er ook katjes aan de boom? • De vogel in de boom zingt heel hard. Het is een mannetjes merel. Heeft hij ook een nestje? Plak het nestje erin. En teken daarin de vrouwtjes merel. • Kleur de lucht lichtblauw en het water donkerblauw, grijs. • Een mogelijkheid is ook om cijfers bij de verschillende boom, planten en vogelsoorten te zetten en de juiste naam te geven.

Lessuggestie 4: Beestjes in de poel Materialen:

werkblad 3 en kosteloos materiaal

Werkvorm:

klassikaal en individueel

Tijdsduur:

20 minuten

Uitvoering:

Tijdens de excursie heb je veel beesten gevangen. Maak nu een eigen zelf verzonnen beestje. Maak dit van kosteloos materiaal. Wat voor beest is het? Wat is de naam in het Nederlands, en in het Fries? Extra voor groep 5 en 6 vul het paspoort op werkblad 3 in. In het midden kan je een foto van je beestje plakken, of maak er een tekening van.