Voertuigenarsenaal Delvaux
Respect voor het erfgoed Louis Schmidtlaan 7 - 1040 Etterbeek
Opdrachtgever: Gebruiker: Architecten: Budget: Einde van de werkzaamheden: Oppervlakte:
GOMB Delvaux Léopold d’Ursel, Xavier De Smedt, Thierry Cols 1.500.000 euro 1992 (site), 1994 (interieur) 4000 m2
67
Op de kruising van de Waversesteenweg en de Louis Schmidtlaan in Etterbeek bevindt zich het oude Voertuigenarsenaal. De bouw ervan begon in 1884 en verliep in meerdere fasen. De eerste fase werd in 1901 voltooid, met medewerking van architect H. Van Dievoet. Deze gebouwen in neotudorstijl werden tot in 1976 gebruikt voor het onderhoud en de reparatie van militaire voertuigen, later ook van motorvoertuigen. In 1989 liet de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (GOMB) de loodsen renoveren en ombouwen om er kleine en middelgrote ondernemingen in onder te kunnen brengen. Op het einde van die werken, meer bepaald in 1992, besliste de firma Delvaux een beroep te doen op de architecten Léopold d’Ursel, Xavier De Smedt en Thierry Cols om de binneninrichting van een gedeelte van het arsenaal te ontwerpen. Momenteel zijn er in de werkplaatsen en de kantoren van Delvaux 120 werknemers in dienst op een oppervlakte van 4000 m². Filosofie In dit project van interne renovatie zijn de verantwoordelijken erin geslaagd te voldoen aan de drie vereisten van Delvaux: milieuvriendelijkheid, gebruikerscomfort en respect voor de schoonheid van het gebouw.
ecoconstructies
Voor een prestigieuze firma die actief is in de sector van de luxelederwaren, vormt het esthetische aspect van een gebouw een niet onbelangrijk element. Het was voor de binnenhuisarchitecten van cruciaal belang de stijl van een gebouw zoals het Arsenaal te behouden, zonder daarom de aspecten energie, comfort en milieukwaliteit te veronachtzamen.
68
Hoewel de ontwerper geen beroep heeft gedaan op geavanceerde technologieën of hernieuwbare energie, is het energieverbruik toch uiterst laag, zonder dat de gebruikers het met minder comfort hoeven te stellen. Na de volledige asbestverwijdering in
Leefmilieu Brussel - BIM
het gebouw hebben de architecten van de gelegenheid gebruik gemaakt om de onbewerkte en schoongemaakte ruimte een nieuw cachet te geven. Hierbij werden doordachte principes gehanteerd die een goede energie-efficiëntie moesten verzekeren. Een gezond beleid en een goede bewustmaking van de gebruikers zorgen voor de rest.
Dankzij de structuur van het gebouw komt zonlicht binnen tot de benedenverdieping.
ecoconstructies
Milieutroeven
70
Leefmilieu Brussel - BIM
>
De lokalen werden uitermate functioneel ingericht zonder aan de esthetische kenmerken van het gebouw te raken.
Comfort en gezondheid Lawaaibeheersing Het lawaai dat het atelierwerk soms met zich meebrengt en de verkeersconcentratie in deze buurt, brengen aanzienlijke geluidsproblemen met zich mee, temeer daar de werkzaamheden in het gebouw opgedeeld zijn in technisch precisiewerk en kantoorwerk dat de grootste rust vereist. Vandaar dat er geluiddempende afscheidingen zijn geplaatst rondom de luidruchtigste machines, om voortplanting van het lawaai naar de gemeenschappelijke werkruimten en kantoren te beperken. Het gebouw is ook voorzien van geluiddempende beglazing die de invloed van buitenaf in de gevoeligste zones moet beperken. Veel natuurlijk licht Doordat het gebouw zich in zijn basisstructuur bevond, hadden de architecten alle vrijheid bij het inrichten van deze oude loodsen. Zij hebben dan ook van de gelegenheid gebruikgemaakt om overal in het gebouw licht binnen te halen. Op alle verdiepingen is er natuurlijk licht, dankzij een dakbedekking van doorzichtige panelen en binnenramen in de kantoren die ervoor zorgen dat het licht zich in de gangen kan verspreiden. Door de combinatie van die twee technieken kunnen de gebruikers profiteren van het daglicht in plaats van het met kunstmatige verlichting te moeten stellen. Niet dat het visuele comfort werd veronachtzaamd: op de vensters zijn stores aangebracht, en er is ook een zoneverlichting geïnstalleerd die wordt geregeld naar gelang van de natuurlijke lichtsterkte. Op die manier wordt de toevoer van extern licht zo veel mogelijk geoptimaliseerd.
Wist u dit al? De toegankelijkheid van de thermische massa voor lucht wordt sterk beperkt door verlaagde plafonds, verhoogde vloeren en kamerbreed tapijt. Gebouwen die op een dergelijke manier zijn ingericht, kunnen dus de voordelen van hun structuur niet maximaal benutten (zie woordenlijst: thermische inertie).
Bij de renovatie werd het gebouw ook volledig van asbest ontdaan.
Energie Airconditioning vermijden De structuur van het Arsenaal leent zich voor natuurlijke ventilatie. De grote open ruimten tussen de verdiepingen en het aanzienlijke volume van deze oude loods maken een goede natuurlijke ventilatie van bijna alle ruimten mogelijk. Bij de renovatie van het gebouw werden grote vensters toegevoegd die externe luchttoevoer mogelijk maken, en er werd ook een dakconstructie aangebracht die geopend kan worden om lucht te laten circuleren op de verschillende verdiepingen. Voeg daarbij nog een zware structuur die warmteabsorptie mogelijk maakt, plus een verminderde toevoer van zonlicht dankzij uitstekend aangepaste zonweringen, en dit levert een perfecte combinatie op die de grootste energieverbruiker tijdens de zomermaanden, de airco, overbodig maakt. Spaarzaam gebruik van kunstlicht Verlichting is over het algemeen een van de grootste elektriciteitsverbruikers. Energieverspilling kan echter op verschillende manieren worden tegengegaan. De firma Delvaux heeft dit probleem heel ernstig genomen, want zij heeft een beroep gedaan op een adviesbureau dat gespecialiseerd is in verlichtingsbeheer. Zoals we hiervoor al hebben onderstreept, is er al heel veel natuurlijk licht in het gebouw aanwezig. De uitdaging bestaat er dus in om geen extra verlichting te installeren in zones die heel veel natuurlijk licht krijgen, zonder dat ze daardoor te weinig worden verlicht. Tegelijk dient absoluut de schoonheid van de omgeving gerespecteerd te worden. De oplossing die door Delvaux wordt toegepast is een zoneverlichting met dimmers en een schemeringsschakelaar voor de werkplaatsen, zodat de kunstlichtsterkte automatisch kan worden aangepast aan de natuurlijke lichtsterkte. Naast deze verlichtingsregeling werd bovendien gekozen voor fluorescentielampen met elektronische voorschakelapparaten, die dus energiezuinig zijn.
Het interieur van het gebouw wordt gekenmerkt door de zorg die aan het comfort van de gebruikers werd besteed, maar ook door het lage energieverbruik.
Materialen ontwerp en milieu Duurzaam ontwerp De renovatie en verbouwing van het oude Voertuigenarsenaal is ontegenzeglijk een succes op het vlak van duurzaam ontwerp. De firma Delvaux is erin geslaagd om een deel van het gebouw zodanig te renoveren dat het bijzondere karakter van dit gebouw uit 1901 bewaard blijft. De structuur, de funderingen en de muren zijn oorspronkelijk. Daardoor werd het in zekere zin mogelijk alle bestaande materialen een tweede leven te geven. Alle asbest werd verwijderd. Geen nood aan sloopwerk, geen probleem op het vlak van afvalberging en ook geen energieverspilling voor het vervaardigen van nieuwe materialen en voor de wederopbouw van het gebouw. Een mooi voorbeeld dus van vernieuwbouw, vooral als bij de binneninrichting gevraagd wordt dat de technische structuren en installaties goed zichtbaar blijven, zonder bijkomende schilder- of behangwerken. Dat laatste kenmerk vergemakkelijkt het onderhoud en het opsporen van eventuele energielekken aanzienlijk.
Beheer Eenvoudig en doeltreffend beheer In het algemeen zijn de werknemers van Delvaux zeer gevoelig voor energiebesparing. Dankzij een goede interne communicatie is er een collectieve milieu-inspanning.
ecoconstructies
Elke week krijgen de werknemers de gelegenheid hun mening te uiten over diverse problemen, onder andere in verband met comfortproblemen, of tips te geven in verband met milieubeheer.
74
De firma is bezorgd over haar impact op het milieu. Zij houdt met dit aspect rekening bij de aankoop van kantoormateriaal, maar ook van basismaterialen zoals de verschillende soorten behandeld leder.
Leefmilieu Brussel - BIM
“ Door een gelukkige samenloop van omstandigheden en een verstandig initiatief van de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (GOMB) hebben deze gebouwen niet hetzelfde droevige lot ondergaan als vele andere gebouwen uit die tijd. Het Arsenaal werd aan het begin van de jaren negentig dus grondig gerenoveerd waardoor het opnieuw ‘ utilitair ’ kon worden. Het is een functioneel en streng gebouw uit het begin van de twintigste eeuw, maar toch niet zonder een zeker evenwicht dankzij zijn aangename proporties. Zijn constructie-elementen, namelijk natuursteen, baksteen en smeedwerk, hebben door de jaren heen een zekere charme gekregen die door hun onderlinge contrast nog sterker uitkomt. Het was de zorg van de architecten om de bestaande structuur zo goed mogelijk naar voren te brengen. Ze hebben hierbij zelfs geprobeerd die bestaande structuur extra tot haar recht te doen komen door toevoegingen die weliswaar hedendaags zijn, maar zich door hun aard en materie optimaal inpassen in een dergelijke omgeving. De transparantie van de volumes die binnen de bestaande volumes zijn gebouwd maakt het mogelijk de ruimte waar te nemen zoals ze oorspronkelijk was, en beantwoordt tegelijk ook aan de functionele behoeften van een firma zoals Delvaux. ” Léopold d’Ursel, architect
De verlichting werd zorgvuldig bestudeerd. Zelfs de neonlampen zijn goed geïntegreerd in de vormgeving van het gebouw.
Jaarlijks verbruik
• Elektriciteit:
72,5 kWh/m² richtwaarde: 92,0 kWh/m²
• Gas:
51,4 kWh/m² richtwaarde: 108,9 kWh/m²
• CO2-uitstoot:
46,7 kg/m²
richtwaarde: 69,6 kg/m²
• Water:
7,6 m³/pers.
richtwaarde: 8,4m³/pers;
• Oppervlakte per persoon: 33,3 m² (120 personen)
Het lage verwarmingsverbruik resulteert waarschijnlijk uit een goede, zonegerichte temperatuurregeling en een belangrijk aandeel van zonlicht gedurende de winter.
ecoconstructies
Het elektriciteitsverbruik wordt ook beperkt door natuurlijke ventilatie en buitenzonweringen.
76
Bovendien zijn de verbruikers zeer gevoelig voor energiebesparing. Een van de verklaringen voor dit lage verbruik ligt dus ook in adequaat gedrag.
Leefmilieu Brussel - BIM
